Phân tích hình tượng nhân vật Mị trong đêm tình mùa xuân

Vợ Chồng A Phủ
Nghị luận văn học: phân tích sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị qua đoạn
trích trên từ đó làm nổi bật chất thơ trong truyện ngắn Tơ Hồi

“Tây bắc ư? Có riêng gì Tây Bắc
Khi lịng ta đã hóa những con tàu
Khi tổ quốc bốn bề lên tiếng hát
Tâm hồn ta là Tây Bắc, chứ còn đâu”
(Tiếng hát con tàu, Chế Lan Viên)
Đã từ rất lâu, mảnh đất Tây Bắc - Điện Biên được coi là quê hương
của kháng chiến, quê hương của những anh hùng; là mảnh đất trung du nghèo
khó nhưng nặng ân tình khiến ai đã đặt chân đến đây cũng phải bồi hồi xuyến
xao. Chính nhà văn Tơ Hồi cũng đã dành tình cảm của mình cho Tây Bắc qua
những lời tâm sự đầy cảm động: “Đất nước và con người miền tây đã để
thương để nhớ cho tôi nhiều quá, tôi không thể bao giờ quên. Tôi không
thể bao giờ quên lúc vợ chồng A Phủ tiễn tôi ra khỏi hốc núi làng Tà Sùa
rồi cùng vẫy tay gọi theo:”Chéo lù! Chéo lù!” Chính nỗi nhớ sâu nặng ấy là
chất xúc tác để Tơ Hồi sáng tác nên “Vợ chồng A Phủ” là bức tranh khắc họa
chân thật số phận người lao động miền núi và đặc biệt qua đoạn trích khắc họa
hình ảnh nhân vật Mị trong đoạn trích Mị ở đêm tình mùa xuân đã cho chúng ta
thấy sức sống tiềm tàng của nhân vật; từ đó góp phần làm nổi bật nên chất thơ
trong truyện ngắn Tơ Hồi.
“Tơ hoài là một nhà văn lớn của văn học Việt Nam hiện đại, người
có 95 tuổi đời nhưng đã dành hơn 70 năm đóng góp cho văn học. Ơng là
nhà văn chuyên nghiệp bền bỉ sáng tác và có khối lượng tác phẩm đồ sộ.
Ông cũng nổi tiếng rất sớm với tác phẩm “Dế mèn phiêu lưu Ký”. Văn
chương của ơng lấm láp đời thường. Ơng ra đi vì tuổi trời nhưng văn
chương ơng vẫn cịn ngun vẹn giá trị.” Tơ Hồi khơng chỉ nổi tiếng với tác
phẩm kinh điển dành cho thiếu nhi mang tên “Dế mèn phiêu lưu kí” hay viết về
Hà Nội mà ơng cịn để lại cho đời một tác phẩm xuất sắc viết về vùng cao:tập
truyện “Tây Bắc” mà đặc biệt hơn cả là “Vợ chồng A Phủ”. “Vợ chồng A Phủ”

được trích trong tập truyện “Tây Bắc” năm 1953 của Tơ Hồi. Tác phẩm là
thành quả của chuyến thâm nhập thực tế, cùng ăn, cùng ở, cùng gắn bó với
đồng bào dân tộc miền núi suốt 8 tháng trên núi cao đến các bản làng mới giải
phóng. Truyện “Vợ chồng A phủ” cũng như tập truyện “Tây Bắc” nói chung
bộc lộ rõ nét tính cách, phẩm chất của người dân Tây Bắc và phong cách Tơ
Hồi: màu sắc dân tộc đậm đà; chất thơ, chất trữ tình đằm thắm và lời văn giàu


tính tạo hình. Đoạn văn miêu tả nhân vật Mị trong đêm tình mùa xuân nằm ở
giữa tác phẩm. Qua đoạn trích, ta cảm nhận được sâu sắc tính cách và sức sống
tiềm tàng mãnh liệt của người dân lao động qua những dòng văn miêu tả đầy
chất thơ của Tơ Hồi.
“Vợ chồng A Phủ” là câu chuyện kể về cuộc sống nô lệ của Mị và A
Phủ trong nhà thống lí Pá Tra. Mị là bơng hoa biết hát của núi rừng Tây Bắc:
xinh đẹp và có biệt tài thổi lá rất hay. Vì món nợ truyền kiếp mà cha mẹ để lại,
Mị bị bắt về nhà thống lí Pá Tra làm con dâu gạt nợ. Tại đây, Mị phải sống
cuộc đời khơng khác gì địa ngục trần gian bị tra tấn bởi dã man bởi đòn roi, lao
động nặng nhọc và đày đọa về tinh thần từ năm này qua năm nọ. A Phủ là
chàng trai của núi rừng tự do, vì đánh vỡ đầu A Sử mà bị bắt làm nơ lệ cho
thống lí. Trong lúc mải mê bẫy nhím để hổ bắt mất bị, A phủ bị bắt trói đứng ở
cột nhà. Hồn cảnh bi kịch ấy đã khiến Mị và A Phủ, hai con người khốn khổ
gặp gỡ, đối diện và rồi cùng dìu dắt nhau chạy khỏi nhà thống lí. Đoạn văn
miêu tả nhân vật Mị trong đêm tình mùa xn khơng chỉ cho thấy được sức
sống tiềm tàng mãnh liệt của Mị mà đó cịn chính là cột mốc, tiền đề cho câu
chuyện cởi trói cho A Phủ và Mị tự giải phóng bản thân mình trong đêm mùa
đơng năm sau.
Trong tác phẩm này, điều gây cho bạn đọc ấn tượng nhất đó chính là hình ảnh
mở đầu đầy li kì như một câu chuyện cố tích khi giới thiệu hình ảnh Mị là một
cơ gái “Dù làm bất cứ việc gì, cơ ta cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi.” Đó
là nét tâm lí của con người ln cam chịu, bng xi trước số phận và có hồn

cảnh sống đầy tăm tối và bi kịch. Sở dĩ ban đầu Mị có nét tính cách ấy là do
cuộc hơn nhân cưỡng bức giữa Mị và A Sử. Bề ngồi đó là một cuộc hơn nhân
đầy hồn hảo khi một cơ gái con nhà nghèo gả vào gia đình hào mơn nhưng
trong thực tế đó chính là hợp đồng nơ lệ mà Mị phải kí vào vì món nợ truyền
kiếp. Mị khơng lấy được người mình yêu mà phải ăn đời ở kiếp với mỗi người
mà mình sợ hãi, lạnh lùng. Mang tiếng là con dâu của người giàu có nhất vùng,
nhưng thật sự Mị chỉ là một nô lệ không hơn không kém. Cơ chính là nạn nhân
của thế lực cường quyền, thần quyền và phu quyền tra tấn tinh thần và bóc lột
sức lao động dã man. Điều đó làm Mị đau khổ, Mị khóc rịng rã mấy tháng trời
và từng có ý định kết thức cuộc đời mình. Thế nhưng, “Sống lâu trong cái
khổ, Mị quen khổ rồi.” Chính bởi lẽ đó mà ban đầu, cơ xuất hiện với hình ảnh
một cơ gái đã bng xi, phó mặc cho hồn cảnh, trái tim dần chai sạn và mất
đi nhịp đập tự nhiên vốn có của nó.
Khi miêu tả cuộc sống làm dâu, nhà văn Tơ Hồi đã khám phá ra một
mảng hiện thực đen tối: cuộc sống, số phận đau khổ của người lao động miền
núi- những con người bị cường quyền, thần quyền, cái nghèo, những áp chế về
tinh thần đẩy vào tình trạng sống vơ nghĩa, vơ cảm, sống mà như đã chết. Thế
nhưng phải chăng cô Mị trẻ đẹp, tràn đầy xuân sắc xuân tình của ngày xưa đã
chết? Khơng, bằng ngịi bút nhân đạo sâu sắc, Tơ Hồi đã cho ta thấy được
rằng, dù lay lắt đói khổ, bị đọa đày cùng cực đến đâu, sức sống của người lao
động chỉ tạm thời bị vùi dập chứ khơng thể nào bị triệt tiêu, nó vẫn như đốm


than hồng âm ỉ cháy, chỉ đợi ngọn gió lành là sẽ bùng lên. Và ngọn gió ấy đã
tới trong đêm tình mùa xn, để ta thấy được một cơ Mị yêu đời đang dần dần
hồi sinh trong sự sống.
Sau khoảng thời gian lao động vất vả, cuối cùng thì mùa xuân cũng đã
trở về trên đất Hồng Ngài, mang đến luồng gió mới cho cảnh vật thiên nhiên
cũng như con người nơi đây. Ngày Tết ở Hồng Ngài hiện lên với những nét
miêu tả đầy sinh động về thiên nhiên cũng như phong tục tạp quán nơi đây qua

ngòi bút miêu tả của Tơ Hồi “Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt
xong, ngô lúa đã xếp yên đầy các nhà kho. Trẻ con đi hái bí đỏ, tinh
nghịch, đã đốt những lều canh nương để sưởi lửa. Ở Hồng Ngài người ta
thành lệ cứ ăn tết khi gặt hái vừa xong không không ngày nào tháng nào.
Ăn tết như thế nào cho kịp lúc mưa xuân xuống thì đi vỡ nương mơi. Hồng
Ngài năm ấy ăn tết giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất
dữ dội. Nhưng trong các làng mèo đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi
trên mỏm đá xòe như con bướm sặc sỡ” và “đa,s trẻ đợi tết, chơi quay,
cười ầm trên sân chơi trước nhà. Ngoài đầu núi lấp ló đã có tiếng ai thổi
sáo rủ bạn đi chơi. Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bổi hổi.” Sắc màu
mùa xuân đã làm cho tạo vật và con người bừng tỉnh với biên biếc sắc màu và
ăm ắp sự sống. Gió rét khơng ngăn được tiếng cười trẻ con, khơng ngăn được
những tiếng sáo tình tứ gọi bạn đi chơi. Khung cảnh mùa xuân ở Hồng Ngài
được Tơ Hồi xây dựng lên thật thơ mộng, êm đềm và đầy chất lãng mạn
Chính những hình ảnh và âm thanh ấy như một cơn gió thổi tung đi
đám tàn tro đang vây quay cuộc đời Mị. Những lúc này, tâm hồn Mị đang có
những sự xáo động bởi những tác động của ngoại cảnh. Nếu như Chí Phèo
trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao khi được thức tỉnh bởi hơi cháo hành và
sáng hôm sau, hắn nhìn cuộc đời khác hơn đẹp hơn: những sự việc quen thuộc
hằng ngày trở nên đẹp vô ngần trước mặt Chí “Tiếng chim buổi sáng, tiếng
người đi chợ, tiếng chèo đập cá” đã làm cho đoạn văn của Nam Cao trở nên
giàu chất thơ vơ cùng bởi có lẽ chất “người” của nhân vật đã đem đến chất
“thơ” của cảnh vật thì Mị trên đất Hồng Ngài cũng như thế. Tâm hồn Mị như
sống lại những phút giây trước khi nghe được âm thanh tiếng sáo vang vọng
lúc thì “lấp ló”,”thiết tha bổi hổi”, lúc thì “văng vẳng” cho đến “Lửng lơ”.
Chi tiết tiếng sáo đã được Tơ Hồi khéo léo lồng ghép vào từng giai đoạn diễn
biến tâm lí của nhân vật Mị một cách đấy tinh tế với những từ láy uyển chuyển,
mượt mà và sinh động. Tiếng sáo từ ngoại cảnh đã tác động đến Mị, từ từ đi
vào tiềm thức của cơ và góp phần thức tỉnh một tâm hồn đã nguội lạnh. Khi
nghe được tiếng sáo, Mị lẩm nhẩm thầm lời bài hát của người đang thổi sáo:

“Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Ta khơng có con trai con gái


Ta đi tìm người u”

Tiếng sáo như sợi dây vơ hình nối Mị với quá khứ hiện tại làm sống
dậy trong Mị bao kí ức tươi đẹp “Ngày trước Mị thổi sáo giỏi…. Mị thổi lá
cũng hay như thổi sáo. Có biết bao bao nhiêu người mê, ngày đêm thổi sáo
đi theo Mị.” Tiếng sáo đã đánh thức một phần đời tươi đẹp đã qua của Mị, đưa
cô từ cõi quên trở về cõi nhớ. Mị bắt đầu có dịp được chiêm nghiệm, tìm lại
hình ảnh chính mình ngày trước và trong giây phút ấy, bao sức sống tiềm tàng
mãnh liệt bắt đầu tìm về, âm ỉ nhen nhóm trong lòng Mị. Giây phút Mị nhớ về
ngày trước cũng giống như giây phút Chí Phèo hồi niệm vậy, một con quỷ dữ
cũng đã từng có quá khứ, từng có ước mơ: mơ có một gia đình nho nhỏ, chồng
cày th, vợ dệt vải rồi dành dụm tiền bạc mà sống thật hạnh phúc. Nếu như
giây phút hồi niệm của Chí Phèo chứng tỏ nhân tính đang quay về với anh thì
ở nhân vật Mị, sức sống tiềm tàng mãnh liệt cũng đang trỗi dậy khi cô bị tác
động bởi tiếng sáo và nhớ về chính mình ngày trước.
Trong đêm tình mùa xuân, Mị cũng bắt đầu uống rượu “Mị lén lấy
hũ rượu, cứ uống ực từng bát.” Mị uống rượu một cách rất đặc biệt Cô
không uống một cách từ tốn, mà tu cạn bình rượu “Ực” trong nỗi buồn đau tê
dại, cơ tìm đến rượu như để qn đi thực tại, quên đi số phận bi thảm của mình,
nuốt đắng cay vào lòng và quên đi tất cả mọi thứ xung quanh từ “Cả nhà
thống lí pá tra vừa ăn xong bữa cơm tết cúng ma” cho đến “Xung quanh
chiêng đánh ầm ĩ. người ốp đồng vẫn còn nhảy lên xống, run bần bật. vừa
hết bữa cơm lại tiếp ngay bữa rượu lên bếp lửa” Những cảm xúc lâng lâng
trong tâm hồn Mị đi kèm theo những hình ảnh sáo, rượu đã cùng nhau tạo nên

chất thơ cho tác phẩm. Rượu và tiếng sáo chính là chất men say đánh thức phần
đời đã mất của Mị. Cô đang từ từ sống về ngày trước và khơng điều gì có thể
ngăn được niềm vui sướng của Mị lúc này “Lòng Mị đột nhiên vui sướng
như những đêm tết ngày trước.”
Lúc bấy giờ, “rượu đã tan lúc nào. Người về, người đi chơi đã vãn
cả. Mị không biết, Mị vẫn ngồi trở một mình giữa nhà.” Khoảnh khắc mọi
người kết thúc buổi chơi ngày tết cũng là lúc tâm hồn, sức sống của Mị mới bắt
đầu trỗi dậy. “Mãi sau, Mị mới trỗi dậy, nhưng Mị không bước ra đường
chơi, mà từ từ bước vào trong buồng” bởi chẳng năm nào A Sử cho Mị đi
chơi Tết cả. Những năm trước cô cũng không thèm đi nhưng năm nay, Mị đã
bắt đầu biết trông ra cái cửa sổ lỗ vuông mờ mờ trăng trắng để chờ đợi những
tia hy vọng, những điều tốt đẹp đến với mình. Tâm hồn của Mị lúc này phơi
phơi niềm vui “Đã từ nãy Mị thấy phơi phới trở lại trong lòng đột nhiên vui
sướng như những đêm tết ngày trước.” Lần đầu tiên Mị bắt đầu ý thức được
tuổi xuân của mình: “Mị trẻ lắm. Mị vẫn cịn trẻ” và cơ khao khát được đi
theo tiếng gọi của tình yêu, hạnh phúc, tự do:”Mị muốn đi chơi.” Chính lúc
đó, Mị tủi thân khi nghĩ về thực tại. Mị đã có chồng nhưng người chồng ấy
khơng tình u, khơng hạnh phúc n“Khơng có lịng với nhau mà cũng phải ở
với nhau”. Những hồi tưởng ấy làm Mị trẻ lại song cũng khiến cô ê chề, đau


đớn. Đó cũng chính là chất xúc tác mạnh mẽ làm trồi dậy khát vọng sống bên
trong Mị. Ý thức phản kháng của cô bắt đầu trỗi dậy mạnh mẽ hơn bao giờ hết
“nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay. chứ không
buồn nhớ lại nữa. Nhớ lại chỉ thấy nước mắt ứa ra.” Niềm vui và nỗi đau
khổ cứ đan xen giằng xé nơi tâm hồn Mị. Diễn biến tâm trạng của cơ lúc này
bắt đầu phức tạp, có đơi lúc mơ hồ nhưng tất cả lại làm bật lên rõ nét khát vọng
sống, sức sống tiềm tàng mãnh liệt ở Mị. Mị muốn được giải thoát bao nỗi đọa
đày, số phận ê chề. Chính sức sống tiềm tàng mãnh liệt ấy cũng là tiền đề, khởi
đầu cho việc cởi trói giải thốt cho A Phủ và giải phóng cho chính mình vào

mùa đơng năm sau. Số phận của Mị cũng chính là sự hồi sinh mãnh liệt của
cuộc đời cô bởi lẽ sự hồi sinh của con người là vô cùng quý giá.
“....Nhưng điều kì diệu là dẫu trong cùng cực đến thế, mọi thế lực
của tội ác cũng không giết được sức sống con người. Lay lắt, đói khổ, nhục
nhã, Mị vãn sống âm thầm, tiềm tàng mãnh liệt.” (Tô Hoài) Truyện ngắn
“Vợ chồng A Phủ” đã khắc họa chân thật cảnh sống của con người vùng núi
cao Tây Bắc, đồng thời bộc lộ rõ nét phong cách của Tô Hoài: Màu sắc dân tộc
đậm đà và đặc biệt là chất thơ, chất trữ tình đằm thắm được thể hiện rõ nét qua
đoạn trích Mị trong đêm tình mùa xn. Chất thơ trong văn Tơ Hồi được thể
hiện sâu sắc qua đời sống sinh hoạt và tạp quán của con người khi xay dựng
những hình ảnh quen thuộc trong đời sống thường nhật của người Tây Bắc như
ngôi nhà gỗ với bếp lửa bập bùng suốt mùa đông, cảnh cõng nước, quay sợi và
khơng khí ngày tết của Hồng Ngài mang đậm hơi thở, hương vị của núi rừng
cuộc sống chất thơ cũng tốt ra bởi chính con người nhân vật Mị. Chính sức
sống tiềm tàng, rạo rực âm thầm cháy đã ngăn cản sự lụi tàn của tâm hồn và trở
thành sức mạnh giúp cô xua tan đi tất cả bóng đêm trong số phận. Tơ hồi đã
tạo nên chất thơ trong tác hẩm qua ngôn ngữ nghệ thuật khi sử dụng hàng loạt
âm thanh cùng nhiều hình ảnh gợi cảm vừa rực rõ màu sắc vừa rất đỗi nên thơ
cũng như kết hợp nhuần nhuyễn khơng khí lãng mạn và bút pháp trữ tình cũng
sự mượt mà của văn phong điêu luyện. Chính những yếu tố trên cùng với
những tình cảm thương mến của Tơ Hồi dành cho người dân tây bắc đã tạo
nên một đêm tình mùa xuân rất thơ mộng làm bừng sáng lên cuộc đời tăm tối
của Mị cũng như để lại biết bao tình thương nỗi nhớ trong lòng hàng triệu độc
giả bởi những câu văn mang nặng hơi thở cuộc sống và tình thương bao la của
một nhà văn rất đỗi tài năng!
“Nghệ thuật ln nằm ngồi định luật của băng hoại chỉ mình nó
khơng thừa nhận cái chết”. Thời gian vẫn troi đi, có những cuộc chiến qua đi,
những giá tri mới được tạo dựng những những gì là văn chương, nghệ thuật
đíhc thực sẽ ln sống mãi cùng thời gian nhờ những giá trị mà nó mang đến
cho cuộc sống con người. “Vợ chồng A Phủ” chính là những giá trị tốt đẹp, là

bức tranh khắc họa chân thật cảnh sống cũng như phẩm chát, đức tính và sức
sống tiềm tàng mãnh liệt của đồng bào tây bắc, chính bởi lẽ đó mà tác phẩm
ln sống trọn vẹn trong lịng nguoif đọc bao năm tháng qua!