Phong trào tây sơn (7)

BÀI 25: PHONG TRÀO TÂY SƠN
I. KHỞI NGHĨA NÔNG DÂN TÂY SƠN


1. Nguyên Nhân


2


Trương Phúc Loan, tự xưng “quốc phó” – Người đứng sau vua- Trong khi
ơng khơng phải là Hồng tộc. Trương Phúc Loan bắt đầu tham gia triều
chính thời chúa Nguyễn Phúc Khoát. Sự lộng quyền của Trương Phúc
Loan được thể hiện bằng việc khi chúa Nguyễn Phúc Khoát mất đã đề lại
di chiếu cho con trai là Nguyễn Phúc Luân, tuy nhiên, Trương Thúc Loan
đã tìm cách để hãm hại Nguyễn Phúc Luân để đưa con trai tự là Nguyễn
Phúc Thuần ( 12 tuổi) lên ngơi làm bù nhìn cịn mọi quyền lực đều nằm
trong tay Trương Phúc Loan. Trương Phúc Loan lúc bấy giờ khét tiếng
tham nhũng.
(Phủ biên tạp lục)

Ảnh minh họa
Trương Phúc Loan


Trương Phúc Loan chuyên quyền, đổi tờ di chiếu, lập Định Vương 12 tuổi lên
ngôi vua


• “Trong nhà Loan vàng bạc, châu báu, gấm vóc đầy rẫy; nô bộc, trâu ngựa không biết bao nhiêu mà kể”.
Mỗi năm qua mùa mưa Loan đem vàng bạc ra phơi nắng “sáng chói cả một góc sân”

Theo sử cũ chép lại: năm 1752, một nạn đói lớn xảy ra, nhân dân chết đói
nhiều. Từ năm 1769, trong khoảng 4-5 năm liền, đói kém diễn ra liên miên.
Đặc biệt năm 1774, Thuận Hóa đói lớn. Theo giáo sĩ La Bac tét “gạo đắt như
vàng…tình trạng đói khổ bày ra lắm cảnh thương tâm, khó tả, xác chết chồng
chất lên nhau”.


Cảnh xã hội Đàng Trong

Cảnh xã hội Đàng Ngoài


Đời sống của các chúa Nguyễn

Đời sống của nhân dân

Ở Phú Xuân (Huế), cung điện cao nguy nga rực rỡ. Dinh

“Ngồi tơ thuế nặng, họ cịn phải đóng góp rất nhiều khoản

thự quý tộc” la liệt hai bên bờ thượng lưu sông Phú Xuân và

tiền khác (tiền cung đốn, tiền nộp thóc vào kho, tiền phiên

con sơng nhỏ ở Phú Cam” Trong những lâu đài, dinh thự

tre, tiền dầu đèn), thuế thổ sản thì có đến hàng trăm ngàn

cực kì tráng lệ đó tầng lớp thống trị đua nhau ăn chơi trụy

thứ, lấy cả đến những thuế vụn vặt”.

lạc, yến tiệc ca hát liên miên.
(Phủ biên tạp lục)

Quan lại ăn chơi xa xỉ trên mồ hôi, xương máu của người

(Phủ biên tạp lục)

Đời sống nhân dân cơ cực, nghèo khổ

dân

Nhân dân căm ghét vua quan nhà Nguyễn => Mâu thuẫn trong xã hội ngày càng gay gắt

Các cuộc khởi nghĩa sẽ bùng nổ để chống lại chính quyền
phong kiến


KN Chàng Lía

KN của Lành - Quảng

Bình Định

Ngãi

KN Lí
Văn Quang
(Gia Định)

Lược đồ Đàng trong nửa sau thế kỉ XVIII



Lía vốn xuất thân trong một gia đình nơng dân nghèo khổ. Cha mất
sớm, Gia cảnh bần hàn, Lía phải đi ở chăn trâu cho một phú hộ trong vùng,
chịu sự hành hạ, đánh đập rất khổ cực, vì thế mà Lía sớm có tinh thần quật
khởi. Lía là người có sức khoẻ, tính tình khí khái, ngang tàng lại thơng minh
nhanh nhẹn, giỏi võ nghệ.
Có một lần, do khơng chịu được cảnh một tên quan cậy thế ức hiếp dân
làng, Lía đã đánh chết hắn. Sau khi mẹ qua đời, Lía tìm đến Trng Mây
(Bình Định), Lía trở thành thủ lĩnh và chủ trương cướp của nhà giàu chia cho
dân nghèo. Phong trào ngày càng phát triển thu hút đông đảo nông dân tham
gia. Truông Mây được xây dựng thành một căn cứ vững chắc, là đại bản
doanh của nghĩa quân.


Cuộc khởi nghĩa chàng Lía:

Địa bàn
khởi nghĩa

Chủ trương

Kết quả

Ý nghĩa


Cuộc khởi nghĩa chàng Lía:

Địa bàn
khởi nghĩa

Chủ trương

Kết quả

Ý nghĩa

“Lấy của người
Trng Mây
(Bình Định).

- Thể hiện tinh thần đấu tranh quật cường của
giàu chia cho

Bị dập

người nghèo”

tắt

nhân dân chống lại chính quyền họ Nguyễn
- Cổ vũ các cuộc đấu tranh khác bùng nổ

Lên yên thẳng xuống trùng trùng rinh rang
Lâu la kén đủ trăm ngàn
Thình lình cướp trại đánh ngang quân triều
Quân binh đang lúc bao vây, chợt đâu bị đánh xiết bao hãi hùng

Quê hương Chàng Lía
( Huyện Tây sơn – Tỉnh Bình Định)


Ai vào Bình Định mà nghe
Nghe thơ chàng Lía hát vè Quảng Nam
Chiều chiều én liệng Truông Mây
Cảm thương chàng Lía bị vây trong thành.

Dấu tích cịn lại của mộ chàng Lía


2. Khởi nghĩa Tây Sơn bùng nổ


KN Nguyễn Danh Phương (1740-1751)

TRUNG QUỐC

Vĩnh Phúc,Sơn Tây

KN Hồng Cơng Chất (1739-1769)
Khối Châu,Sơn Nam

Sơng
Gian
h

KN Nguyễn Hữu Cầu (1741 -1751) Hải Dương, Hải

KN Lê Duy Mật

Phịng, Quảng Ninh

(1738-1770) Thanh Hố, Nghệ An

KN chàng Lía

KN Tây Sơn
(1771 - 1789)
Tây Sơn (Bình Định)
Sài Goøn

2


Nội dung
Thời gian

Lãnh đạo

Căn cứ

Lực lượng

Mục tiêu

Sự kiện



Nội dung
Thời gian

Lãnh đạo

Căn cứ

Lực lượng

Mục tiêu

Sự kiện
Mùa xuân 1771

Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ


Nguyễn Nhạc

Nguyễn Huệ

Nguyễn Lữ

Anh em Tây Sơn vốn họ Hồ , là con của ông Hồ Phi Phúc.Sau họ đổi sang họ Nguyễn, để dấy binh, vì họ Hồ ở
nước ta thời đó khơng được lịng dân _người nước ta vẫn cịn nhớ việc Hồ Q Ly lộng quyền, giết vua, giết hại
người trung lương , cướp ngôi nhà Trần và rốt cuộc bị nhà Minh diệt một cách dễ dàng. Anh em Tây Sơn là học
trị của ơng Trương văn Hiến). Ơng Trương là người văn võ tồn tài, vì lánh nạn Trương Phúc Loan, nên chạy đến
vùng Tây Sơn. Sau một cuộc gặp gỡ với Nguyễn Nhạc, ông mở trường dạy học, mà anh em Tây Sơn là học trị đầu
tiên của ơng.


Tây Sơn thượng đạo
Tỉnh Gia

Tỉnh Bình Định

Lai

S. Cơn

Tây Sơn hạ đạo

S. Cơn

Căn cứ nghĩa qn Tây Sơn

Hình.56 -Lược đồ căn cứ địa của nghĩa quân Tây Sơn


Nội dung
Thời gian

Lãnh đạo

Căn cứ

Lực lượng

Mục tiêu

Sự kiện
Mùa xuân 1771

Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ

Tây Sơn thượng đạo (An Khê), Tây Sơn hạ đạo (Kiên Mĩ)