Bài ca ngắn đi trên bãi cát (sa hành đoản ca) (6)

CHÀO MỪNG 
CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC
NGÀY HÔM NAY


BÀI CA NGẮN ĐI
TRÊN BÃI CÁT
- Cao Bá Quát-


I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:

- Cao Bá Quát (1809 ? -1855) ở Bắc Ninh,
gia đình có truyền thống khoa cử.
-Có tài, có nhân cách, phóng khống, cứng
cõi.
- Con đường làm quan làm chông gai -> bị
đẩy khỏi kinh đô về làm giáo thụ ở ở Sơn
Tây.
- 1854 lãnh đạo phong trào nông dân khởi
nghĩa ở Mỹ Lương chống triều đình -> thất
bại, Cao Bá Quát hy sinh, triều đình ra lệnh
tru di tam tộc dòng họ Cao.


Tượng Cao Bá Quát

Phần mộ của Cao Bá Quát

- Sự
nghiệp
sáng tác:

+ Khoảng
1400 bài thơ.

+ Nội dung:
▪ Phê phán chế độ phong
kiến bảo thủ, trì trệ.
▪ Chứa đựng tư tưởng khai
sáng, phản ánh nhu cầu
đổi mới.

 Người đời suy tôn ông là “Thánh Quát”
(Trong “Thần Siêu Thánh Quát”)


2/ Tác phẩm:
a) Hoàn cảnh ra đời bài thơ:
Cao Bá Quát đã nhiều lần vào Huế để thi Hội. Hành trình từ Hà
Nội vào Huế đi qua nhiều tỉnh miền Trung có những bãi cát trắng
mênh mơng. Hình ảnh này đã gợi cảm húng cho nhà thơ sáng tác

b) Thể loại: ca hành
c) Bố cục: 3 đoạn (dịch thơ)
- Đoạn 1: Ý nghĩa hình tượng “ bãi cát” (4 câu đầu )
- Đoạn 2: Những suy nghĩ của người đi đường về công danh ( 6 câu )
- Đoạn 3: Tâm trạng và tầm tư tưởng của tác giả trước con đường
danh lợi (7 câu)

Bãi cát tác giã đã đi qua (Quang Bình)




II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Hình ảnh bãi cát dài (4 câu đầu):
a. Ý nghĩa tả thực:

- Không gian: Bãi cát dài
“ Bãi cát dài lại bãi cát dài
Đi một bước như lùi một bước”

- Điệp từ “ bãi cát dài”,“bước” → miêu tả bãi
cát mênh mông vô tận, con người đi một bước
lại lùi một bước, dường như không thể vượt qua


“ Mặt trời đã lặn, chưa dừng được
Lữ khách trên đường nước mắt rơi”

- Thời gian “mặt trời lặn”: Con người vẫn tất tả đi
khi bóng chiều đã tắt, cơ đơn, mệt mỏi

→ Hồn cảnh rất khó khăn.


a. Ý nghĩa tượng trưng:

- Hình tượng “ bãi cát” tượng trưng cho con
đường danh lợi lắm gian nan, nhọc nhằn.
- Hình ảnh người đi trên bãi cát: tượng
trưng cho người đời vất vả tất cả vì danh lợi,
con đường đi tìm chân lý xa xơi mịt mù muốn
đến được đích phải đầy nhọc nhằn


2. Những suy nghĩ của người đi đường về công danh
“ Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!”

- Sử dụng điển cố “ông tiên ngũ kĩ” → Tự trách mình,
chán nản vì ham danh lợi nên phải tất tả trên đường đời
- “giận khôn vơi”: khơng muốn đi tiếp nhưng phải đi
vì khơng cịn con đường nào khác → suy nghĩ đầy
mâu thuẫn.


- Suy nghĩ về con đường mưu cầu danh lợi:
“ Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu
Người say vô số, tỉnh bao người?”
- Từ láy “tất tả” + hình ảnh so sánh Người tỉnh thì ít >< người say vơ số +
câu hỏi tu từ

→ Diễn tả sự cám dỗ của danh lợi đối với người đời,
cũng giống như sự cám giỗ của men rượu mấy ai

thoát khỏi


- Nhiều băn khoăn mâu thuẫn:
“ Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ cịn nhiều, đâu ít?

- Điệp từ “bãi cát dài” + câu cảm thán + câu hỏi tu
từ + từ láy “mờ mịt”

→ nhấn mạnh tâm trạng bế tắc của người đi
đường ngao ngán, bị lạc lối, mất phương hướng.


=> Sống có lý tưởng cao đẹp nhưng
khơng hịa nhâp được với phường
danh lợi tầm thường.


3. Tâm trạng và tầm tư tưởng của tác giả trước con
đường danh lợi:
“ Hãy nghe ta hát khúc “ đường cùng”
Phía bắc núi Bắc, núi mn trùng
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt”

- Phép điệp + nghệ thuật đối + Tính từ → nhấn
mạnh đường đời khơng lối thốt và sự bế tắc
của người tri thức thời ấy.

“ Anh đứng làm chi trên bãi cát?”

- Câu hỏi: “Anh …bãi cát” thể hiện ý thức:
+ Sự chán ghét con đường danh lợi đương thời,
khao khát thay đổi cuộc sống.
+ Mặc dù chưa tìm thấy lối con đường khác
nhưng quyết khơng đi tiếp trên con đường
danh lợi đó.


III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:

- Nhịp thơ đa dạng, phù hợp với tâm trạng.
+ Âm điệu bi tráng đau buồn.
+ Cách xưng hô đa dạng bộc lộ nhiều tâm trạng.
- Hình ảnh giàu tính biểu tượng.
- Sử dụng thơ cổ thể, hình ảnh có tính biểu tượng.
- Thủ pháp đối lập, sáng tạo trong dùng điển tích.


2.Ý nghĩa văn bản:
Khúc bi ca mang đậm tính nhân văn của một
con người cô đơn, tuyệt vọng trên đường đời thể
hiện qua hình ảnh bãi cát dài, con đường cùng
và hình ảnh người đi đường.
 

Đề ơn:
Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên
bãi cát của Cao Bá Quát