Tài liệu Kiến trúc vi điều khiển 80C51 docx

Kiến trúc vi điều khiển 80C51
01-10-2010, 10:29 AM #1
1.1 Tổ chức bộ nhớ
Các vi điều khiển thuộc họ 8051 đều tổ chức thành 2 không gian chương trình và
dữ liệu, hình 1.1.1 và hình 1.1.2 sẽ mô tả điều này. Kiến trúc vi xử lý 8 bit của
8051 này cho phép truy nhập và tính toán nhanh hơn đối với không gian dữ liệu
nhờ việc phân chia 2 không gian bộ nhớ chương trình và dữ liệu như trên. Tuy
nhiên bộ nhớ ngoài được truy nhập bởi hệ thống 16 bit địa chỉ vẫn có thể thực hiện
nhờ thanh ghi con trỏ.
Bộ nhớ chương trình (ROM, EPROM) là bộ nhớ chỉ đọc, có thể mở rộng tối đa
64Kbyte. Vói họ vi điều khiển 89xx, bộ nhớ chương trình được tích hợp sẵn trong
chip có kích thước nhỏ nhất là 4kByte. Với các vi điều khiển không tích hợp sẵn
bộ nhớ chương trình trên chip, buộc phải thiết kế bộ nhớ chương trình bên ngoài.
Ví dụ sử dụng EPROM: 2764 (64Kbyte), khi đó chân PSEN phải ở mức tích cực
(5V).
Hình 1.1.1 Cấu trúc vi điều khiển 89C51
Bộ nhớ dữ liệu (RAM) tồn tại độc lập so với bộ nhớ chương trình. Họ vi điều
khiển 8051 có bộ nhớ dữ liệu tích hợp trên chip nhỏ nhất là 128byte và có thể mở
rộng với bộ nhớ dữ liệu ngoài lên tới 64kByte. Với những vi điều khiển không tích
hợp ROM trên chip thì vẫn có RAM trên chip là 128byte. Khi sử dụng RAM
ngoài, CPU đọc và ghi dữ liệu nhờ tín hiệu trên các chân RD và WR. Khi sử dụng
cả bộ nhớ chương trình và bộ nhớ dữ liệu bên ngoài thì buộc phải kết hợp chân RD
và PSEN bởi cổng logic AND để phân biệt tín hiệu truy xuất dữ liệu trên ROM hay
RAM ngoài.
Bộ nhớ chương trình:
Hình 1.1.2 Cấu trúc bộ nhớ chương trình
Hình 1.1.3 Địa chỉ các ngắt trên bộ nhớ chương trình
Hình 1.1.2 mô tả cấu trúc bộ nhớ chương trình. Sau khi khởi động, CPU bắt đầu
thực hiện chương trình ở vị trí 0000H. Hình 1.1.3 mô tả địa chỉ ngắt mặc định trên
bộ nhớ chương trình. Mối khi xảy ra ngắt, con trỏ của CPU sẽ nhảy đến đúng địa
chỉ ngắt tương ứng và thực thi chương trình tại đó. Ví dụ ngắt ngoài 0 sẽ có địa chỉ

là 0003H, khi xảy ra ngắt ngoài 0 thì con trỏ chương trình sẽ nhảy đến đúng địa chỉ
0003H để thực thi chương trình tại đó. Nếu trong chương trình ứng dụng không xử
dụng đến ngắt ngoài 0 thì địa chỉ 0003H vẫn có thể dùng cho mục đích khác (sử
dụng cho bộ nhớ chương trình). Bởi vậy khi lập trình bằng ngôn ngữ Assembly,
phần đầu chương trình bao giờ cũng phải cho chương trình nhảy đến địa chỉ cao
hơn địa chỉ chứa các ngắt và mã lệnh viết cho các ngắt thì phải viết đúng địa chỉ
của các ngắt tương ứng.
Bộ nhớ dữ liệu:
Hình 1.1.4 mô tả cấu trúc bộ nhớ dữ liệu trong và bộ nhớ dữ liệu ngoài của họ vi
điều khiển 8051. CPU sẽ dùng đến các chân RD và WR khi truy cập đến bộ nhớ dữ
liệu ngoài.
Hình 1.1.5 mô tả cấu trúc bộ nhớ dữ liệu trong chip, được chia thành 3 khối là 128
byte thấp, 128 byte cao và 128 byte đặc biệt.
Hình 1.1.5 Cấu trúc bộ nhớ trong
Hình 1.1.6 Cấu trúc 128 byte thấp của bộ nhớ dữ liệu trong
Hình 1.1.6 mô tả cấu trúc 128 byte thấp của bộ nhớ dữ liệu của họ vi điều khiển
8051. 32 byte đầu tiên (00H-1FH) được sử dụng cho 4 bộ 8 thanh ghi R0-R7. Hai
bit của thanh ghi đặc biệt PSW sẽ lựa chọn 1 trong 4 bộ thanh ghi mà vi điều khiển
sẽ dùng trong khi thực thi chương trình.
8051 chứa 210 vị trí bit được định địa chỉ trong đó 128 bit chứa trong các byte ở
địa chỉ từ 20H đến 2FH (16 byte x 8 bit = 128 bit) và phần còn lại chứa trong các
thanh ghi đặc biệt. Ngoài ra 8051 còn có các port xuất/nhập có thể định địa chỉ
từng bit, điều này làm đơn giản việc giao tiếp bằng phần mềm với các thiết bị
xuất/nhập đơn bit.
Vùng RAM đa mục đích có 80 byte đặt ở địa chỉ từ 30H đến 7FH, bên dưới vùng
này từ địa chỉ 00H đến 2FH là vùng nhớ có thể được sử dụng tương tự. Bất kỳ vị
trí nhớ nào trong vùng RAM đa mục đích đều có thể được truy xuất tự do bằng
cách sử dụng các kiểu định địa chỉ trực tiếp hoặc gián tiếp.
Bất kỳ vị trí nhớ nào trong vùng RAM đa mục đích đều có thể được truy xuất tự do
bằng cách sử dụng các kiểu định địa chỉ trực tiếp hoặc gián tiếp.

Cũng như các thanh ghi từ R0 đến R7, ta có 21 thanh ghi chức năng đặc biệt SFR
chiếm phần trên của Ram nội từ địa chỉ 80H đến FFH. Cần lưu ý là không phải tất
cả 128 địa chỉ từ 80H đến FFH đều được định nghĩa mà chỉ có 21 địa chỉ được
định nghĩa.
Hình 1.1.7. 128 byte cao của bộ nhớ dữ liệu.
1.2. Các thanh ghi đặc biệt
8051 có 21 thanh ghi chức năng đặc biệt SFR chiếm phần trên của Ram nội từ địa chỉ
80H đến FFH. Cần lưu ý là không phải tất cả 128 địa chỉ từ 80H đến FFH đều được định
nghĩa mà chỉ có 21 địa chỉ được định nghĩa. Hình 1.2.1 mô tả các thanh ghi đặc biệt trong
vùng nhớ dữ liệu 80H đến FFH.
Thanh ghi chính
Thanh ghi tính toán chính của vi điều khiển 8051 ACC (Accumulator). Là thanh ghi đặc
biệt của 8051 dùng để thực hiện các phép toán của CPU, thường kí hiệu là A.
Thanh ghi phụ
Thanh ghi tính toán phụ của vi điều khiển 8051 là B. Thanh ghi B ở địa chỉ F0H được
dùng chung với thanh chứa A trong các phép toán nhân, chia. Lệnh MUL AB nhân 2 số 8
bit không dấu chứa trong A và B và chứa kết quả 16 bit vào cặp thanh ghi B, A (thanh
chứa A cất byte thấp và thanh ghi B cất byte cao).
Lệnh chia DIV AB chia A bởi B, thương số cất trong thanh chứa A và dư số cất trong
thanh ghi B. Thanh ghi B còn được xử lý như một thanh ghi nháp. Các bit được định địa
chỉ của thanh ghi B có địa chỉ từ F0H đến F7H.
Thanh ghi trạng thái chương trình (PSW)
Thanh ghi trạng thái chương trình PSW là thanh ghi mô tả toàn bộ trạng thái chương trình
đang hoạt động của hệ thống. Hình 1.2.2 và 1.2.2 sẽ mô tả thanh ghi này.
Hình 1.2.1 Thanh ghi trạng thái chương trình PSW
Hình 1.2.2 Chi tiết các bit trong thanh ghi PSW
Thanh ghi ngăn xếp (Stack Pointer)
Con trỏ stack SP (stack pointer) là 1 thanh ghi 8 bit ở địa chỉ 81H. SP chứa địa chỉ của dữ
liệu hiện đang ở đỉnh của stack. Các lệnh liên quan đến satck bao gồm lệnh cất dữ liệu
vào stack và lệnh lấy dữ liệu ra khỏi stack. Việc cất vào stack làm tăng SP trước khi ghi

dữ liệu và việc lấy dữ liệu ra khỏi stack sẽ giảm SP. Vùng stack của 8051 được giữ trong
RAM nội và được giới hạn đến các địa chỉ truy xuất được bởi kiểu định địa chỉ gián tiếp.
Các lệnh PUSH và POP sẽ cất dữ liệu vào stack và lấy dữ liệu từ stack, các lệnh gọi
chương trình con (ACALL, LCALL) và lệnh trở về (RET, RETI) cũng cất và phục hồi nội
dung của bộ đếm chương trình PC (Program counter)
Con trỏ dữ liệu DPTR
Con trỏ dữ liệu DPTR (data pointer) được dùng để truy xuất bộ nhớ chương trình ngoài
hoặc bộ nhớ dữ liệu ngoài. DPTR là một thanh ghi 16 bit có địa chỉ là 82H (DPL, byte
thấp) và 83H (DPH, byte cao).
Thanh ghi các cổng P0-P3
Các port xuất/nhập của 8051 bao gồm Port 0 tại địa chỉ 80H, Port 1 tại địa chỉ 90H, Port 2
tại địa chỉ A0H và Port 3 tại địa chỉ B0H. Tất cả các port đều được định địa chỉ từng bit
nhằm cung cấp các khả năng giao tiếp mạnh.
Thanh ghi bộ đệm truyền thông nối tiếp (Serial Data Buffer)
Bộ đệm truyền thông được chia thành hai bộ đệm, bộ đệm truyền dữ liệu và bộ đệm nhận
dữ liệu. Khi dữ liệu được chuyển vào thanh ghi SBUF, dữ liệu sẽ được chuyển vào bộ
đệm truyền dữ liệu và sẽ được lưu giữ ở đó cho đến khi quá trình truyền dữ liệu qua
truyền thông nối tiếp kết thúc. Khi thực hiện việc chuyển dữ liệu từ SBUF ra ngoài, dữ liệu
sẽ được lấy từ bộ đệm nhận dữ liệu của truyền thông nối tiếp.
Thanh ghi của bộ định thời/bộ đếm
8051 có 2 bộ đếm/định thời (counter/timer) 16 bit để định các khoảng thời gian hoặc để
đếm các sự kiện. Các cặp thanh ghi (TH0, TL0) và (TH1, TL1) là các thanh ghi của bộ
đếm thời gian. Bộ định thời 0 có địa chỉ 8AH (TL0, byte thấp) và 8CH (TH0, byte cao). Bộ
định thời 1 có địa chỉ 8BH (TL1, byte thấp) và 8DH (TH1, byte cao).
Hoạt động của bộ định thời được thiết lập bởi thanh ghi chế độ định thời TMOD (Timer
Mode Register) ở địa chỉ 88H. Chỉ có TCON được định địa chỉ từng bit.
Các thanh ghi điều khiển
Các thanh ghi điều khiển đặc biệt như IP, IE, TMOD, TCON, SCON và PCON là các thanh
ghi điều khiển và ghi nhận trạng thái của hệ thống ngắt, bộ đếm/định thời, truyền thông
nối tiếp. Chi tiết của các thanh ghi này sẽ được mô tả sau.

1.3 Truy xuất địa chỉ
8051 có các kiểu truy xuất địa chỉ khác nhau:
* Thanh ghi (Register)
* Trực tiếp (Direct)
* Gián tiếp (Indirect)
* Tức thời (Immediate)
* Tương đối (Relative)
* Tuyệt đối (Absolute)
* Dài (Long)
* Chỉ số (Indexed)
Truy xuất địa chỉ thanh ghi
hinh
8051 cho phép truy xuất 8 thanh ghi “làm việc”, được đánh số từ R0 → R7. Các
lệnh sử dụng kiểu định địa chỉ thanh ghi được mã hóa bằng các dùng 3 bit thấp
nhất của opcode( của lệnh) để chỉ ra 1 thanh ghi bên trong không gian địa chỉ logic
này. Vậy : 1 mã chức năng + địa chỉ toán hạng → 1 lệnh ngắn 1 byte.
Truy xuất địa chỉ kiểu trực tiếp
Kiểu định địa chỉ trực tiếp được sử dụng để truy xuất các biến nhớ hoặc các thanh
ghi trên chip. Một byte thêm vào tiếp theo opcode dùng để xác định địa chỉ. Trong
8051 có 128 byte bộ nhớ RAM. Bộ nhớ RAM được gán địa chỉ từ 00H đến FFH và
được phân chia như sau:
* Các ngăn nhớ từ 00H đến 1FH được gán cho các băng thanh ghi và ngăn xếp
* Các ngăn nhớ từ 20H đến 2FH được dành cho không gian định địa chỉ bít để lưu
dữ liệu theo từng bit
* Các ngăn nhớ từ 30H đến 7FH là không gian để lưu dữ liệu có kích thước 1 byte
Chế độ định địa chỉ trực tiếp có thể truy cập toàn bộ không gian của bộ nhớ RAM.
Tuy nhiên, chế độ này thường được dùng để truy cập các ngăn nhớ RAM từ 30H
đến 7FH, vì thực tế đối với không gian nhớ danh cho băng thanh ghi thì đã được
truy cập bằng tên thanh ghi như R0- R7. ở chế độ định địa chỉ trực tiếp , địa chỉ
ngăn nhớ RAM chứa dữ liệu là toán hạng của lệnh.

Ví dụ:
MOV R0, 40 ; sao nội dung ngăn nhớ 40H của RAM vào R0
MOV R4, 7FH ; chuyển nội dung ngăn nhớ 7FH vào R4.
Một ứng dụng quan trọng của chế độ định địa chỉ trực tiếp là ngăn xếp. Trong họ
8051, chỉ có chế độ định địa chỉ trực tiếp là được phép cất và lấy dữ liệu từ ngăn
xếp
Truy xuất địa chỉ kiểu gián tiếp
Ở chế độ này, thanh ghi được dùng để trỏ đến dữ liệu có trong bộ nhớ.
Nếu dữ liệu có trên chip CPU thì chỉ các thanh ghi R0 và R1 mới được sử dụng, và như
vậy cũng có nghĩa là không thể dùng các thanh ghi R2-R7 để trỏ đến địa chỉ của toán
hạng ở chế độ định địa chỉ này. Nếu R0 và R1 được dùng làm con trỏ, nghĩa là chúng lưu
địa chỉ của ngăn nhớ RAM thì trước các thanh ghi cần đặt dấu " @" như các ví dụ sau:
MOV A, @R0 ; chuyển ngăn nhớ RAM có địa chỉ ở R0 vào A
MOV @R1, B ; chuyển B vào ngăn nhớ RAM có địa chỉ ở R1
Chú ý: ở đây R0 cũng như R1 đều có dấu "@" đứng trước. Nếu không có dấu "@" đứng
trước thì đó là lệnh chuyển nội dung thanh ghi R0 và R1 chứ không phải dữ liệu ngăn nhớ
có địa chỉ trong R0 và R1. Một trong những ưu diểm của chế độ định địa chỉ gián tiếp là
cho phép truy cập dữ liệu linh hoạt hơn so với chế độ định địa chỉ trực tiếp. Tuy nhiên R0
và R1 là các thanh ghi 8 bit, nên chúng chỉ được phép truy cập đến các ngăn nhớ RAM
trong, từ địa chỉ 30H đến 7FH và các thanh ghi SFR. Trong thực tế, có nhiều trường hợp
cần truy cập dữ liệu được cất ở RAM ngoài hoặc không gian ROM trên chip. Trong những
trường hợp đó chúng ta cần sử dụng thanh ghi 16 bit DPTR.
Truy xuất địa chỉ kiểu tức thời
Khi toán hạng là một hằng số thay vì là một biến, hằng số này có thể đưa vào lệnh
và đây là byte dữ liệu tức thời.
Trong hợp ngữ, các toàn hạng tức thời được nhận biết nhờ vào ký tự ‘# ‘ đặt trước
chúng. Toán hạng này có thể là một hằng số học, một biến hoặc một biểu thức số
học sử dụng các hằng số, các ký hiệu và các toán tử. Trình dịch hợp ngữ tính giá trị
và thay thế dữ liệu tức thời vào trong lệnh.
Ví dụ lệnh : MOV A, #12 ;Nạp giá trị 12(OCH) vào thanh chứa A

Tất cả các lệnh sử dụng kiểu định địa chỉ tức thời đều sử dụng hằng dữ liệu 8 bit
làm dữ liệu tức thời. Có một ngoại lệ khi ta khởi động con trỏ dữ liệu 16-bit
DPTR, hằng địa chỉ 16 bit được cần đến.
Truy xuất địa chỉ kiểu tương đối
Kiểu định địa chỉ tương đối chỉ được sử dụng cho các lệnh nhảy. Một địa chỉ tương
đối là một giá trị 8 bit có dấu. Giá trị này được cộng với một bộ đếm chương trình
để tạo ra địa chỉ của lệnh tiếp theo cần thực thi. Định địa chỉ tương đối có điểm lợi
là cung cấp cho ta mã không phụ thuộc vào vị trí, nhưng lại có điểm bất lợi là các
đích nhảy bị giới hạn trong tầm.
Truy xuất địa chỉ kiểu tuyệt đối
Kiểu định địa chỉ này được sử dụng với các lệnh ACAll và AJMP. Đây là các lệnh
2 byte cho phép rẽ nhánh chương trình trong trang 2k hiện hành của bộ nhớ
chương trình bằng cách cung cấp 11 bit thấp của địa chỉ đích. Trong đó có 3 bit
cao (A8-A10) và 8 bit thấp (A0-A7) thành lập byte thứ 2 của lệnh
Truy xuất địa chỉ kiểu dài
Kiểu định địa chỉ dài chỉ được dùng cho các lệnh LCALL và LJMP. Các lệnh 3
byte này chứa địa chỉ đích 16 bit. Lợi ích của kiểu định địa chỉ này là sử dụng hết
toàn bộ không gian nhớ chương trình 64K, nhưng lại có điểm bất lợi là lệnh dài
đến 3-byte và phụ thuộc vào vị trí.
Truy xuất địa chỉ kiểu chỉ số
Chế độ định địa chỉ chỉ số được sử dụng rộng rãi khi truy cập các phần tử dữ liệu
của bảng trong không gian ROM chương trình của 8051. Lệnh được dùng cho mục
đích này là "MOVC A, @A+DPTR". Thanh ghi 16 bit DPTR và thanh ghi A được
dùng để tạo ra địa chỉ của phần tử dữ liệu được lưu trong ROM trên chip. ở lệnh
này, nội dung của A được cộng với nội dung thanh ghi 16- bit DPTR để tạo ra địa
chỉ 16 bit.