Tài liệu Quản trị học căn bản pdf

MC LC


Chng 1. TNG QUAN V QUN TR HC
I. Qun Tr và T Chc 1
1.1. nh ngha qun tr 1
1.2. T chc 3
II. S Cn Thit ca Qun Tr 4
III. Các Chc Nng Qun Tr 7
IV. Nhà Qun Tr 8
4.1. Ai là nhà qun tr? 9
4.2. Nhà qun tr thc hin nhng vai trò gì? 11
4.3. Nhà qun tr cn có nhng k nng gì? 13
V. Qu
n Tr: Khoa Hc và Ngh Thut 15
5.1. Qun tr là mt khoa hc 15
5.2. Qun tr là mt ngh thut 17
VI. ào To Qun Tr Viên 18
Tóm Lc 19
Câu hi ôn tp 20
Tình hung qun tr 21

Chng 2. LCH S PHÁT TRIN CÁC LÝ THUYT QUN TR
I. Các lý thuyt c đin v qun tr 25
1.1. Lý thuyt qun tr khoa hc 25
1.2. Trng phái qun tr hành chánh 27
II. Lý thuyt tâm lý xã hi trong qun tr 29
III. Lý thuyt đnh lng v qun tr 31
IV. Trng phái tích hp trong qun tr 34
4.1. Phng pháp qun tr quá trình 34
4.2. Phng pháp tình hung ngu nhiên 34

4.3. Trng phái qun tr Nht Bn 35
Tóm Lc 36
Câu hi ôn tp 37

Chng 3. MÔI TRNG QUN TR
I. Khái nim môi trng 38
1.1. Khái nim 38
1.2. Phân loi 39

i
II. nh hng ca môi trng đi vi t chc 41
2.1. Nhng yu t môi trng v mô 41
2.2. Nhng yu t môi trng vi mô 49
III. Các gii pháp qun tr bt trc ca yu t môi trng 53
Tóm Lc 55
Câu hi ôn tp 56
Tình hung qun tr 56

Chng 4. THÔNG TIN QUN TR
I. Vai trò và đi tng ca thông tin trong qun tr kinh doanh 60
1.1. Vai trò ca thông tin 60
1.2. i tng ca thông tin 62
II. Phân loi thông tin trong qun tr kinh doanh 63
III. Ngun thông tin 64
IV. Mc tiêu và chc nng ca thông tin 64
4.1. Mc tiêu ca thông tin 64
4.2. Chc nng ca thông tin 65
V. Ni dung và hình thc thông tin 66
5.1 Ni dung thông tin 66
5.2. Cht lng ca thông tin 67

5.3. Hình thc thông tin 67
VI. Quá trình thông tin 68
VII. Phng pháp thu thp, x lý và ph bin thông tin 70
7.1. Phng pháp thu thp 70
7.2. Phng pháp x lý 70
7.3. Phng pháp ph bin thông tin 71
VIII. Hiu qu ca thông tin 71
IX. T chc và qun lý h thng thông tin 72
Tóm Lc 73
Câu hi ôn tp 74

Chng 5. QUYT NH QUN TR
I. Bn cht, vai trò và chc nng ca quyt đnh trong qun tr 75
1.1. Bn cht 75
1.2. Vai trò 76
1.3. Chc nng ca các quyt đnh 76
II. Mc tiêu ca các quyt đnh 76
III. C s khoa hc ca vic ra quyt đnh 78
3.1. Nhu cu 78

ii
3.2. Hoàn cnh thc t 79
3.3. Kh nng ca đn v 79
3.4. Mc tiêu và chin lc kinh doanh 79
3.5. Thi c và ri ro 79
3.6. Tính quy lut và ngh thut sáng to 79
IV. Ni dung và hình thc ca các quyt đnh 80
4.1. Ni dung ca các quyt đnh 80
4.2. Hình thc ca các quyt đnh 81
V. Tin trình ra quyt đnh 81

5.1. Nguyên tc ca vic ra các quyt đnh 81
5.2. Môi trng ra quyt đnh 82
5.3. Tin trình và mô hình ra quyt đnh 82
5.4. Các yu t nh hng đn quá trình ra quyt đnh 88
VI. Phng pháp và ngh thut ra quyt đnh 88
6.1 Phng pháp ra quyt đnh 88
6.2. Ngh thut ra quyt đnh 90
VII. Phm cht cá nhân cn thit cho vic ra quyt đnh 92
7.1. Kinh nghim 92
7.2. Kh nng xét đoán 92
7.3. Óc sáng to 93
7.4. Kh nng đnh lng 93
VIII. T chc thc hin và kim soát các quyt đnh 94
8.1. Trin khai quyt đnh 95
8.2. Bo đm các điu kin vt cht 95
8.3. m bo các thông tin phn hi 95
8.4. Tng kt và đánh giá kt qu 95
Tóm Lc 95
Câu hi ôn tp 96

Chng 6. HOCH NH
I. Khái nim và mc đích ca hoch đnh 97
1.1. Khái nim 97
1.2. Mc đích ca hoch đnh 98
II. Phân loi hoch đnh 99
III. Mc tiêu: Nn tng ca hoch đnh 101
3.1. Khái nim và phân loi mc tiêu 101
3.2. Vai trò ca mc tiêu 102
3.3. Qun tr theo mc tiêu (Management by objectives – MBO) 102
IV. Hoch đnh chin lc 104

iii
4.1. Chc nng ca hoch đnh chin lc 104
4.2. Nhim v ca hoch đnh chin lc 105
4.3. Ni dung hoch đnh chin lc 105
4.4. Tin trình hoch đnh chin lc 106
4.5. Các công c hoch đnh chin lc 108
V. Hoch đnh tác nghip 114
VI. T chc, điu hành và kim soát trong công tác hoch đnh 116
6.1. Các yu t nh hng đn công tác t chc, thc hin và kim soát hoch
đnh 117
6.2. Mô hình t chc hoch đnh 118
6.3. Phân quyn hoch đnh 119
Tóm Lc 119
Câu hi ôn tp 120
Tình hung qun tr 120

Chng 7. T CHC
I. Khái nim và mc tiêu ca chc nng t chc 123
1.1. Khái nim 123
1.2. Mc tiêu ca công tác t chc 124
II. Tm hn qun tr 125
III. Phng pháp phân chia b phn trong c cu t chc 127
3.1. Phân chia theo thi gian 127
3.2. Phân chia theo chc nng 127
3.3. Phân chia theo lãnh th 128
3.4. Phân chia theo sn phm 129
3.5. Phân chia theo khách hàng 129
3.6. Phân chia theo quy trình hay thit b 130
IV. C cu t chc qun tr 130

4.1. Nguyên tc xây dng c cu t chc 131
4.2. Các yu t nh hng đn c cu t chc 132
4.3. Các kiu c cu t chc qun tr 134
V. Quyn hn và y quyn trong qun tr 137
5.1. Quyn hn qun tr 137
5.2. Tp quyn và phân quyn 139
5.3. y quyn trong qun tr 140
Tóm Lc 142
Câu hi ôn tp 143
Tình hung qun tr 143


iv
Chng 8. LÃNH O
I. Lãnh đo và yu t con ngi trong qun tr 145
1.1. Bn cht ca lãnh đo trong qun tr 145
1.2. Nhng quan đim khác nhau v bn cht ca con ngi và mi quan h mt
thit ca chúng đi vi công tác qun tr 149
II. Các lý thuyt v đng c và đng viên tinh thn làm vic ca nhân viên 152
2.1. Lý thuyt c đin 153
2.2. Lý thuyt tâm lý xã hi hay quan h con ngi 153
2.3. Lý thuyt hin đi v đng c và đng viên 154
III. Các phong cách lãnh đo 161
3.1. Các phong cách lãnh đo da trên vic s dng quyn lc 161
3.2. Các phong cách lãnh đo theo cách tip cn ca Likert 162
3.3. Ô bàn c qun tr 163
IV. La chn phng pháp lãnh đo và s dng nhân viên thích hp 165
V. Qun tr thay đi và xung đt 169
5.1. Yu t gây bin đng 170
5.2. K thut qun tr s thay đi 171

Tóm Lc 173
Câu hi ôn tp 174
Tình hung qun tr 174

Chng 9. KIM TRA
I. Tin trình kim tra 176
1.1. Xây dng các tiêu chun và chn phng pháp đo lng vic thc hin 176
1.2. o lng vic thc hin 177
1.3. iu chnh các sai lch 178
II. Các hình thc kim tra 178
2.1. Kim tra lng trc 178
2.2. Kim tra đng thi 180
2.3. Kim tra phn hi 180
III. Các nguyên tc kim tra 181
3.1. Kim tra phi đc thit k cn c trên k hoch hot đng ca t chc và
cn c theo cp bc ca đi tng đc kim tra 181
3.2. Công vic kim tra phi đc thit k theo đc đim cá nhân các nhà qun tr
181
3.3. S kim tra phi đc thc hin ti nhng đim trng yu 182
3.4. Kim tra phi khách quan 182
3.5. H thng kim tra phi phù hp vi bu không khí ca doanh nghip 182
3.6. Vic kim tra cn phi tit kim và bo đm tính hiu qu kinh t 183

v
3.7. Vic kim tra phi đa đn hành đng 183
Tóm Lc 183
Câu hi ôn tp 184
Tài Liu Tham Kho 185

vi
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


1
CHNG 1
TNG QUAN V QUN TR HC


Hoàn thành chng này ngi hc có th:
1. Hiu đc khái nim qun tr và s cn thit ca qun tr
trong các t chc.
2. Nm bt đc bn chc nng c bn ca qun tr.
3. Mô t các vai trò ca nhà qun tr.
4. Xác đnh đc các cp qun tr trong mt t chc và nhim
v ch yu ca mi c
p qun tr.
5. Hiu đc ti sao phi hc qun tr và hc nh th nào đ
tr thành nhà qun tr gii.


I. Qun Tr và T Chc
1.1. nh ngha qun tr
Thut ng qun tr đc gii thích bng nhiu cách khác nhau và có th nói là
cha có mt đnh ngha nào đc tt c mi ngi chp nhn hoàn toàn. Mary Parker
Follett cho r
ng “qun tr là ngh thut đt đc mc đích thông qua ngi khác”.
nh ngha này nói lên rng nhng nhà qun tr đt đc các mc tiêu ca t chc
bng cách sp xp, giao vic cho nhng ngi khác thc hin ch không phi hoàn
thành công vic bng chính mình.

Koontz và O’Donnell đnh ngha: “Có l không có lnh vc hot đng nào ca
con ngi quan trng hn là công vic qun lý, bi vì m
i nhà qun tr  mi cp đ
và trong mi c s đu có mt nhim v c bn là thit k và duy trì mt môi trng
mà trong đó các cá nhân làm vic vi nhau trong các nhóm có th hoàn thành các
nhim v và các mc tiêu đã đnh.”
Mt đnh ngha gii thích tng đi rõ nét v qun tr đc James Stoner và
Stephen Robbins trình bày nh sau: “Qun tr là tin trình hoch đnh, t chc, lãnh
đ
o và kim soát nhng hot đng ca các thành viên trong t chc và s dng tt c
các ngun lc khác ca t chc nhm đt đc mc tiêu đã đ ra”. T tin trình trong
đnh ngha này nói lên rng các công vic hoch đnh, t chc, lãnh đo và kim soát
phi đc thc hin theo mt trình t nht đnh. Khái nim trên cng ch ra rng tt c
nhng nhà qun tr phi thc hin các hot đng qun tr nhm đt đc mc tiêu
mong đi. Nhng hot đng này hay còn đc gi là các chc nng qun tr bao gm:
(1) Hoch đnh: Ngha là nhà qun tr cn phi xác đnh trc nhng mc tiêu và quyt
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


2
đnh nhng cách tt nht đ đt đc mc tiêu; (2) T chc: ây là công vic liên
quan đn s phân b và sp xp ngun lc con ngi và nhng ngun lc khác ca t
chc. Mc đ hiu qu ca t chc ph thuc vào s phi hp các ngun lc đ đt
đc mc tiêu; (3) Lãnh đo: Thut ng này mô t s tác đ
ng ca nhà qun tr đi vi
các thuc cp cng nh s giao vic cho nhng ngi khác làm. Bng vic thit lp
môi trng làm vic tt, nhà qun tr có th giúp các thuc cp làm vic hiu qu hn;
Và (4) Kim soát: Ngha là nhà qun tr c gng đ đm bo rng t chc đang đi đúng
mc tiêu đã đ ra. Nu nh
ng hot đng trong thc tin đang có s lch lc thì nhng

nhà qun tr s đa ra nhng điu chnh cn thit.
nh ngha ca Stoner và Robbins cng ch ra rng nhà qun tr s dng tt c
nhng ngun lc ca t chc bao gm ngun lc tài chính, vt cht và thông tin cng
nh ngun nhân lc đ đ
t đc mc tiêu. Trong nhng ngun lc trên, ngun lc con
ngi là quan trng nht và cng khó khn nht đ qun lý. Yu t con ngi có th
nói là có nh hng quyt đnh đi vi vic đt đc mc tiêu ca t chc hay không.
Tuy nhiên, nhng ngun lc khác cng không kém phn quan trng. Ví d nh mt
nhà qun tr mun tng doanh s bán thì không ch cn có chính sách thúc
đy, khích
l thích hp đi vi nhân viên bán hàng mà còn phi tng chi tiêu cho các chng
trình qung cáo, khuyn mãi.
Mt đnh ngha khác nêu lên rng “Qun tr là s tác đng có hng đích ca
ch th qun tr lên đi tng qun tr nhm đt đc nhng kt qu cao nht vi mc
tiêu đã đnh trc”. Khái nim này ch ra rng mt h thng qu
n tr bao gm hai
phân h: (1) Ch th qun tr hay phân h qun tr và (2) i tng qun tr hay phân
h b qun tr. Gia hai phân h này bao gi cng có mi liên h vi nhau bng các
dòng thông tin (Hình 1.1).



i T

n
g

Qun Tr
Ch Th
Qun Tr

Hình
1.1. H Thng Qun Tr


Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


3
Thông tin thun hay còn gi là thông tin ch huy là thông tin t ch th qun tr
truyn xung đi tng qun tr. Thông tin phn hi là thông tin đc truyn t đi
tng qun tr tr lên ch th qun tr. Mt khi ch th qun tr truyn đt thông tin đi
mà không nhn đc thông tin ngc thì nó s mt kh nng qun tr. Nghiên cu t
thc ti
n qun tr ch ra rng vic truyn đt thông tin trong ni b t chc thng b
lch lc hoc mt mát khi thông tin đi qua nhiu cp qun tr trung gian hay còn gi là
các ‘b lc’ thông tin. Kt qu là hiu lc qun tr s kém đi.
 kt thúc phn gii thiu v khái nim qun tr có l cn thit phi có câu tr
l
i cho mt câu hi thng đc nêu ra là có s khác bit nào gia qun lý và qun tr
không (?). Mt s ngi và trong mt s trng hp này thì dùng t qun tr ví d nh
qun tr doanh nghip hay công ty, ngành đào to qun tr kinh doanh; Và nhng
ngi khác đi vi trng hp khác thì s dng t qun lý chng hn nh qun lý nhà
nc, qun lý các nghip đoàn. Tuy hai thut ng
 này đc dùng trong nhng hoàn
cnh khác nhau đ nói lên nhng ni dung khác nhau, nhng v bn cht ca qun tr
và qun lý là không có s khác bit. iu này hoàn toàn tng t trong vic s dng
thut ng ting Anh khi nói v qun tr cng có hai t là management và
administration.
1.2. T chc

Trong đnh ngha v qun tr, J. Stoner và S. Robbins đã cung cp cho chúng ta
câu tr li đi vi câu hi qun tr
 cái gì (?) và qun tr ai (?). Con ngi và nhng
ngun lc khác trong t chc chính là đi tng ca qun tr. Chính vì lý do đó mà
chúng ta cn hiu rõ ràng khái nim v t chc.
T chc là s sp xp ngi mt cách có h thng nhm thc hin mt mc
đích nào đó. Trng hc, bnh vin, nhà th, các doanh nghip/công ty, các c quan
nhà nc hoc mt đi bóng đ
á ca mt câu lc b là nhng ví d v mt t chc.
Vi khái nim đc trình bày nh trên, chúng ta có th thy đc là mt t chc có ba
đc tính chung: Mt là, mi mt t chc đu đc hình thành và tn ti vì mt mc
đích nào đó; Và chính s khác bit v mc đích ca mi t chc dn đn s khác bit
gia t ch
c này và t chc khác. Ví d nh trng hc nhm mc đích cung cp kin
thc cho ngi hc. Bnh vin nhm mc đích khám cha bnh cho cng đng.
Doanh nghip nhm mc đích cung cp sn phm và dch v cho khách hàng. Các c
quan hành chính nhm cung cp dch v công cho công chúng. Hai là, mi t chc
phi là tp hp gm nhiu thành viên. Cui cùng là tt c
 các t chc đu đc xây
dng theo mt trt t nht đnh. Cu trúc trong mt t chc đnh rõ gii hn hành vi
ca tng thành viên thông qua nhng lut l đc áp đt, nhng v trí lãnh đo và
quyn hành nht đnh ca nhng ngi này cng nh xác đnh công vic ca các thành
viên khác trong t chc. Tóm li, mt t chc là mt thc th có m
c đích riêng bit,
có nhiu ngi và đc xây dng theo mt cu trúc có h thng.
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


4
II. S Cn Thit ca Qun Tr

Nhìn ngc dòng thi gian, chúng ta có th thy ngay t xa xa đã có nhng n
lc có t chc di s trông
coi ca nhng ngi chu
trách nhim hoch đnh, t
chc điu khin và kim soát
đ chúng ta có đc nhng
công trình v đi lu li đn
ngày nay nh Vn Lý
Trng Thành  Trung Quc
hoc Kim T Tháp  Ai
Cp Vn Lý Trng
Thành, công trình đc xây
dng trc công nguyên, dài
hàng ngàn cây s xuyên qua
đng bng và núi đi mt
khi b cao 10 mét, b rng 5
mét, công trình duy nht trên
hành tinh chúng ta có th nhìn thy t trên tàu v tr bng mt thng. Ta s cm thy
công trình đó v đi bit chng nào, và càng v đi hn, nu ta bit rng đã có hn mt
triu ng
i làm vic ti đây sut hai chc nm tri ròng rã. Ai s ch cho mi ngi
phu làm gì. Ai là ngi cung cp sao cho đy đ nguyên liu ti ni xây dng? Ch
có s qun tr mi tr li đc nhng câu hi nh vy. ó là s d kin công vic phi
làm, t chc nhân s, nguyên vt liu đ làm, điu khin nhng ngi phu và áp đ
t s
kim tra, kim soát đ bo đm công vic đc thc hin đúng nh d đnh. Nhng
hot đng nh th là nhng hot đng quan trng dù rng ngi ta có th gi nó bng
nhng tên khác.

Hình 1.2. Kim T Tháp  Ai Cp

Qun tr càng có vai trò đáng k cùng vi s bc phát ca cuc cách mng công
nghip (Industrial Revolution), m màn  nc Anh vào th k 18, tràn qua i Tây
Dng, xâm nh
p Hoa K vào cui cuc ni chin ca nc này (gia th k 19). Tác
đng ca cuc cách mng này là sc máy thay cho sc ngi, sn xut dây chuyn đi
trà thay vì sn xut mt cách manh mún trc đó, và nht là giao thông liên lc hu
hiu gia các vùng sn xut khác nhau giúp tng cng kh nng trao đi hàng hóa và
phân công sn xut  tm v mô.
T thp niên 1960 đn nay, vai trò qun tr
ngày càng có xu hng xã hi hóa,
chú trng đn cht lng, không ch là cht lng sn phm, mà là cht lng ca
cuc sng mi ngi trong thi đi ngày nay. ây là giai đon qun tr cht lng sinh
hot (quality-of-life management), nó đ cp đn mi vn đ nh tin nghi vt cht, an
toàn sinh hot, phát trin y t giáo dc, môi trng, điu phi vic s d
ng nhân s
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


5
v.v. mà các nhà qun tr kinh doanh ln phi kinh doanh hin nay cn am tng và góp
sc thc hin.
Nhng kt lun v nguyên nhân dn đn s phá sn ca các doanh nghip có
th minh chng cho vai trò có tính cht quyt đnh ca qun tr đi vi s tn ti và
phát trin ca t chc. Tht vy, khi nói đn nguyên nhân s phá sn ca các doanh
nghip thì có th có nhiu nguyên nhân, nhng nguyên nhân hàng đu th
ng vn là
qun tr kém hiu qu, hay nhà qun tr thiu kh nng. Trong cùng hoàn cnh nh
nhau, nhng ngi nào bit t chc các hot đng qun tr tt hn, khoa hc hn, thì
trin vng đt kt qu s chc chn hn. c bit quan trng không phi ch là vic đt
kt qu mà s còn là vn đ ít tn kém thì gi

, tin bc, nguyên vt liu và nhiu loi
phí tn khác hn, hay nói cách khác là có hiu qu hn. Chúng ta có th hình dung c
th khái nim hiu qu trong qun tr khi bit rng các nhà qun tr luôn phn đu đ
đt đc mc tiêu ca mình vi ngun lc nh nht, hoc hoàn thành chúng nhiu ti
mc có th đc vi nhng ngun lc sn có.
Vì sao qun tr là ho
t đng cn thit đi vi mi t chc? Không phi mi t
chc đu tin rng h cn đn qun tr. Trong thc tin, mt s ngi ch trích nn qun
tr hin đi và h cho rng ngi ta s làm vic vi nhau tt hn và vi mt s tha
mãn cá nhân nhiu hn, nu không có nhng nhà qun tr. H
 vin dn ra nhng hot
đng theo nhóm lý tng nh là mt s n lc ‘đng đi’. Tuy nhiên h không nhn ra
là trong hình thc s đng nht ca trò chi đng đi, các cá nhân tham gia trò chi
đu có nhng mc đích rõ ràng ca nhóm cng nh nhng mc đích riêng, h đc
giao phó mt v trí, h chp nhn các qui tc/lut l ca trò chi và tha nhn m
t
ngi nào đó khi xng trò chi và tuân th các hng dn ca ngi đó. iu này
có th nói lên rng qun tr là thit yu trong mi s hp tác có t chc.
Tht vy, qun tr là hot đng cn thit phi đc thc hin khi con ngi kt
hp vi nhau trong các t chc nhm đt đc nhng mc tiêu chung. Ho
t đng qun
tr là nhng hot đng ch phát sinh khi con ngi kt hp vi nhau thành tp th, nu
mi cá nhân t mình làm vic và sng mt mình không liên h vi ai thì không cn
đn hot đng qun tr. Không có các hot đng qun tr, mi ngi trong tp th s
không bit phi làm gì, làm lúc nào, công vic s din ra mt cách ln xn. Ging nh
hai ngi cùng đ
iu khin mt khúc g, thay vì cùng bc v mt hng thì mi
ngi li bc v mt hng khác nhau. Nhng hot đng qun tr s giúp cho hai
ngi cùng khiêng khúc g đi v mt hng. Mt hình nh khác có th giúp chúng ta
khng đnh s cn thit ca qun tr qua câu nói ca C. Mác trong b T Bn: “Mt

ngh s chi đàn thì t
điu khin mình, nhng mt dàn nhc thì cn phi có ngi ch
huy, ngi nhc trng”.
Qun tr là nhm to lp và duy trì mt môi trng ni b thun li nht, trong
đó các cá nhân làm vic theo nhóm có th đt đc mt hiu sut cao nht nhm hoàn
thành mc tiêu chung ca t chc.
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


6
Khi con ngi hp tác li vi nhau trong mt tp th cùng nhau làm vic, nu
bit qun tr thì trin vng và kt qu s cao hn, chi phí s ít hn. Trong nn kinh t
th trng cnh tranh gay gt, phi luôn tìm cách hn ch chi phí và gia tng hiu
nng. Hot đng qun tr là cn thit đ đt đc hai mc tiêu trên, ch khi nào ngi
ta quan tâm đn hiu qu thì chng
đó hot đng qun tr mi đc quan tâm đúng
mc.
Khái nim hiu qu th hin khi chúng ta so sánh nhng kt qu đt đc vi
nhng chi phí đã b ra. Hiu qu cao khi kt qu đt đc nhiu hn so vi chi phí và
ngc li, hiu qu thp khi chi phí nhiu hn so vi kt qu đt đc. Không bit
cách qun tr cng có th
 đt đc kt qu cn có nhng có th chi phí quá cao, không
chp nhn đc.
Trong thc t, hot đng qun tr có hiu qu khi:
 Gim thiu chi phí đu vào mà vn gi nguyên sn lng  đu ra.
 Hoc gi nguyên các yu t đu vào trong khi sn lng đu ra nhiu hn.
 Hoc va gim đc các chi phí đu vào, va tng sn lng  đu ra.
Hiu qu t l thun vi kt qu đt đc nhng li t l nghch vi chi phí b
ra. Càng ít tn kém các ngun lc thì hiu qu sn xut kinh doanh càng cao.
Qun tr là tin trình làm vic vi con ngi và thông qua con ngi nhm đt

đc mc tiêu ca t chc trong mt môi trng luôn thay đi. Trng tâm ca quá
trình ny là s dng có hiu qu ngun lc có gii hn. Hot đng qun tr là đ cùng
làm vic vi nhau vì mc tiêu chung, và các nhà qun tr làm vic đó trong mt khung
cnh b chi phi bi các yu t bên trong ln bên ngoài ca t chc. Thí d, mt ngi
qun lý công vic bán hàng trong khi đang c gng qun tr các nhân viên ca mình
vn phi quan tâm đn các yu t bên trong nh tình tr
ng máy móc, tình hình sn
xut, công vic qung cáo ca công ty, cng nh nhng nh hng bên ngoài nh các
điu kin kinh t, th trng, tình trng k thut, công ngh có nh hng ti sn
phm, nhng điu chnh trong chính sách cu nhà nc, các mi quan tâm và áp lc
ca xã hi.v.v. Tng t, mt ông ch tch công ty trong khi c gng đ qun lý tt
công ty ca mình phi tính
đn vô s nhng nh hng bên trong ln bên ngoài công
ty khi đa ra quyt đnh hoc nhng hành đng c th.
Mc tiêu ca hot đng qun tr có th là các mc tiêu kinh t, giáo dc, y t
hay xã hi, tu thuc vào tp th mà trong đó hot đng qun tr din ra, có th đó là
mt c s sn xut, c s kinh doanh, c quan công quyn, mt tr
ng hc
V c bn, mc tiêu qun tr trong các c s kinh doanh và phi kinh doanh là
ging nhau. Các cp qun lý trong các c s đó đu có cùng mt loi mc tiêu nhng
mc đích ca h có th khác nhau. Mc đích có th khó xác đnh và khó hoàn thành
hn vi tình hung này so vi tình hung khác, nhng mc tiêu qun tr vn nh nhau.
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


7
III. Các Chc Nng Qun Tr
Các chc nng qun tr đ ch nhng nhim v ln nht và bao trùm nht trong
các hot đng v qun tr. Có nhiu tranh lun đã din ra khi bàn v các chc nng
qun tr. Trong thp niên 30, Gulick và Urwich nêu ra by chc nng qun tr: Hoch

đnh; T chc; Nhân s; Ch huy; Phi hp; Kim tra; và Tài chính. Henri Fayol thì đ
xut nm ch
c nng qun tr: Hoch đnh; T chc; Ch huy; Phi hp; và Kim tra.
Cuc bàn lun v ch đ có bao nhiêu chc nng qun tr gia nhng nhà nghiên cu
qun tr vào cui thp niên 80  M xoay quanh con s bn hay nm chc nng. Trong
giáo trình này, chúng ta có th chp nhn là qun tr bao gm 4 chc nng đc nêu ra
trong đnh ngha v qun tr
ca J. Stoner và S. Robbins nh đã gii thiu  phn trên;
vi lý do đây là đnh ngha đc nhiu tác gi vit v qun tr đng thun và s dng
rng rãi khái nim này trong nhiu sách qun tr.
3.1. Hoch đnh
Là chc nng đu tiên trong tin trình qun tr, bao gm: vic xác đnh mc
tiêu hot đng, xây dng chin lc tng th đ đ
t mc tiêu, và thit lp mt h thng
các k hoch đ phi hp các hot đng.
Hoch đnh liên quan đn d báo và tiên liu tng lai, nhng mc tiêu cn đt
đc và nhng phng thc đ đt đc mc tiêu đó. Nu không lp k hoch thn
trng và đúng đn thì d dn đn tht bi trong qun tr. Có nhiu công ty không ho
t
đng đc hay ch hot đng vi mt phn công sut do không có hoch đnh hoc
hoch đnh kém.
3.2. T chc
ây là chc nng thit k c cu, t chc công vic và t chc nhân s cho mt
t chc. Công vic này bao gm: xác đnh nhng vic phi làm, ngi nào phi làm,
phi hp hot đng ra sao, b phn nào đc hình thành, quan h
gia các b phn
đc thit lp th nào và h thng quyn hành trong t chc đó đc thit lp ra sao?
T chc đúng đn s to nên môi trng ni b thun li thúc đy hot đng đt mc
tiêu, t chc kém thì công ty s tht bi, dù hoch đnh tt.
3.3. Lãnh đo

Mt t chc bao gi cng gm nhiu ngi, mi mt cá nhân có cá tính riêng,
hoàn cnh riêng và v trí khác nhau. Nhim v ca lãnh đo là phi bit đng c và
hành vi ca nhng ngi di quyn, bit cách đng viên, điu khin, lãnh đo nhng
ngi khác, chn lc nhng phong cách lãnh đo phù hp vi nhng đi tng và
hoàn cnh cùng s trng ca ngi lãnh đo, nhm gii quyt các xung đt gia các
thành phn, th
ng đc sc  ca các thành viên trc nhng thay đi. Lãnh đo xut
sc có kh nng đa công ty đn thành công dù k hoch và t chc cha tht tt,
nhng s chc chn tht bi nu lãnh đo kém.
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


8
3.4. Kim tra
Sau khi đã đ ra nhng mc tiêu, xác đnh nhng k hoch, vch rõ vic xp đt
c cu, tuyn dng, hun luyn và đng viên nhân s, công vic còn li vn còn có th
tht bi nu không kim tra. Công tác kim tra bao gm vic xác đnh thành qu, so
sánh thành qu thc t vi thành qu đã đc xác đnh và tin hành các bin pháp sa
cha nu có sai l
ch, nhm bo đm t chc đang trên đng đi đúng hng đ hoàn
thành mc tiêu.
Nhng chc nng trên đây là ph bin đi vi mi nhà qun tr, dù cho đó là
tng giám đc mt công ty ln, hiu trng mt trng hc, trng phòng trong c
quan, hay ch là t trng mt t công nhân trong xí nghip.
D nhiên, ph bin không có ngha là đng nht. Vì m
i t chc đu có nhng
đc đim v môi trng, xã hi, ngành ngh, quy trình công ngh riêng v.v. nên các
hot đng qun tr cng có nhng hot đng khác nhau. Nhng nhng cái khác nhau
đó ch là khác nhau v mc đ phc tp, phng pháp thc hin, ch không khác nhau
v bn cht. S khác bit này s đc ch ra  phn sau, khi chúng ta xem xét các cp

bc qun tr.
IV. Nhà Qun Tr

Nhà qun tr, thông qua các hot đng ca h s nh hng đn s thành công
hay tht bi ca t chc. Nhà qun tr làm thay đi kt qu ca t chc bng nhng
quyt đnh mà anh ta đa ra. i vi hun luyn viên mt đi bóng thì đó là quyt
đnh tuyn m nhng ai, nhng cu th nào có mt trong đi hình xut phát, nhng ai
đc ch đnh là ph tá hun luyn viên, nhng li chi nào đc hun luyn, s thay
đi đu pháp cho tng trn đu.v.v. Tng t nh vy, các nhà qun tr doanh nghip
có th khin mt doanh nghip thành công hay tht bi thông qua nhng quyt đnh
đúng sai ca h. Mt câu nói rt đúng v vai trò có tính quyt đnh ca nhà qun tr đi
vi thành bi c
a mt t chc là ‘mt nhà qun tr gii s bin rm thành vàng và
ngc li mt nhà qun tr ti s bin vàng thành rm!’
Mc dù nhng kt qu ca t chc chu nh hng rt nhiu vào nhng quyt
đnh và hành đng qun tr, nhng chúng còn chu nh hng ca nhng yu t ngoài
tm kim soát ca s
qun lý. ó là nhng yu t áp đt t phía bên ngoài cng nh
bên trong t chc mà các nhà qun tr không th kim soát đc. Nhà qun tr dù gii
cách my cng vn có nhng yu t, nhng đng lc không th tiên đoán chính xác
đc nh: chu k kinh t, hot đng ca các t chc cnh tranh, ngun nhân lc và các
ngun lc bên ngoài khác.
Nhng ngi nh hng quy
t đnh đi vi s thành bi ca các t chc không
ai khác chính là nhng nhà qun tr nh va đc nói đn; Nh vy, nhng ai là nhà
qun tr? Nhà qun tr đóng nhng vai trò gì? Và nhà qun tr cn có nhng k nng
gì?
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC

9
4.1. Ai là nhà qun tr?
Các nhà qun tr hot đng trong mt t chc. Vì th, trc khi tìm hiu ai là
nhà qun tr, vai trò và các k nng ca nhà qun tr, chúng ta cn hiu công vic qun
tr ca mt t chc.
Mi t chc có nhng mc tiêu và ni dung công vic khác nhau nh đã bàn 
phn trc, nhng nhìn chung dù là t chc kinh doanh hay phi kinh doanh thì các
công vic qun tr ch
yu vn xoay quanh cái trc ra quyt đnh trong các lnh vc
hoch đnh, t chc, lãnh đo và kim tra kim soát và mt s hot đng h tr khác
na.
Các nhà qun tr làm vic trong các t chc, nhng không phi ai trong t chc
đu là nhà qun tr. Lý do tht đn gin là vì các công vic qun tr không phi là tt
c mi công vic ca mt t chc, mà nó th
ng ch là nhng hot đng mang tính
phi hp, đnh hng, la chn, quyt đnh và kt dính các công vic trong mt t
chc li vi nhau đ đt mc tiêu chung ca chính t chc đó. Các thành viên trong
mi t chc có th chia làm hai loi: ngi tha hành và nhà qun tr.
Ngi tha hành là nhng ngi trc tip thc hin mt công tác và không có
trách nhim hoch đnh, t
 chc, lãnh đo và giám sát hot đng ca nhng ngi
khác. Trái li, các nhà qun tr có trách nhim ch huy, điu khin, giám sát v.v hot
đng ca nhng ngi khác, thí d nh mt ngi hu bàn, mt công nhân đng máy
tin Nhà qun tr, phân bit vi nhng nhân viên khác là nhng ngi chu trách
nhim v công vic ca nhng ngi khác ti mi cp trong bt k loi c
 s nào, ví
d t trng t sn xut, qun đc phân xng hay mt tng giám đc Nhà qun tr
là nhng ngi làm vic trong t chc, điu khin công vic ca ngi khác và chu
trách nhim trc kt qu hot đng ca h. Nhà qun tr là ngi lp k hoch, t
chc, lãnh đo và kim tra con ngi, tài chính, vt ch

t và thông tin mt cách có hiu
qu đ đt đc mc tiêu.
Hot đng qun tr cng là mt dng hot đng xã hi ca con ngi, và chính
vì vy nó cng cn đc chuyên môn hóa. Trong mi t chc các công vic v qun tr
không ch có tính chuyên môn hóa cao mà nó còn mang tính th bc rt rõ nét. Có th
chia các nhà qun tr thành 3 loi: các nhà qun tr cao cp, các nhà qun tr cp gia
(còn gi là cp trung gian) và các nhà qu
n tr cp c s. Di đây chúng ta s xem xét
nhng đc trng c bn ca các nhà qun tr này. Hình 1.3 ch ra các cp bc qun tr
trong t chc và nhim v ch yu ca tng cp bc.
4.1.1. Qun tr viên cao cp (Top Managers)
ó là các nhà qun tr hot đng  cp bc cao nht trong mt t chc. H chu
trách nhim v
 nhng thành qu cui cùng ca t chc. Nhim v ca các nhà qun tr
cp cao là đa ra các quyt đnh chin lc. T chc thc hin chin lc, duy trì và
phát trin t chc. Các chc danh chính ca qun tr viên cao cp trong sn xut kinh
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


10
doanh ví d nh là: ch tch hi đng qun tr, phó ch tch, các y viên hi đng qun
tr, các tng giám đc, phó tng giám đc, giám đc, phó giám đc v.v
Qun Tr viên cp cao: Ch tch HQT, Tng giám đc,
Giám đc
 Xây dng chin lc, k hoch hành đng & phát trin ca
t chc
Qun tr viên cp trung: Trng phòng, Qun đc,
Ca hàng trng
 a ra các quyt đnh chin thut đ thc hin k
hoch và chính sách ca t chc

Qun tr viên cp c s: T trng, Nhóm
trng, trng ca
 Hng dn, đc thúc, điu khin công nhân
trong công vic hàng ngày
Hình 1.3. Các cp bc qun Tr và Nhim V Ch Yu ca mi Cp Qun Tr

4.1.2. Qun tr viên cp gia hay cp trung gian (Middle Managers)
ó là nhà qun tr hot đng  di các qun tr viên lãnh đo (cao cp) nhng
 trên các qun tr viên cp c s. Nhim v ca h là đa ra các quyt đnh chin
thut, thc hin các k hoch và chính sách ca doanh nghip, phi hp các hot đng,
các công vic đ hoàn thành mc tiêu chung.
Các qun tr viên cp gia thng là các trng phòng ban, các phó phòng, các
chánh phó qun đc các phân xng v.v.
4.1.3. Qun tr viên cp c s (First-line Managers)
ây là nhng qun tr viên  cp bc cui cùng trong h thng cp bc ca các
nhà qun tr trong cùng m
t t chc. Nhim v ca h là đa ra các quyt đnh tác
nghip nhm đc thúc, hng dn, điu khin các công nhân viên trong các công vic
sn xut kinh doanh c th hàng ngày, nhm thc hin mc tiêu chung. Các chc danh
thông thng ca h là: đc công, trng ca, t trng sn xut, t trng các t bán
hàng v.v.

Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


11
Nh đã gii thiu v các chc nng qun tr  phn trc, đn đây chúng ta
cng cn bàn v các cp bc qun tr liên quan đn vic thc thi các chc nng qun
tr. Hoàn toàn rõ ràng là đi dn lên cp cao hn trong th bc qun tr ca mt t chc
thì nhng nhà qun tr quan tâm nhiu hn đn vic hoch đ

nh và gim dn vic
hng dn hoc điu khin trc tip. Hình 1.4 ch ra rng tt c nhng nhà qun tr đu
phi thc hin các chc nng hoch đnh, t chc, lãnh đo và kim soát. Tuy nhiên,
s lng thi gian mà mi cp bc qun tr khác nhau dành đ thc hin các chc nng
này là không nh nhau.


15%
18%
28%
24%
33%
36%
51%
36%
22%
10%
14% 13%






Hình 1.4. T l % thi gian dành cho tng chc nng qun tr theo cp bc qun tr

4.2. Nhà qun tr thc hi
n nhng vai trò gì?
Vào thp niên 1960, Henry Mintzberg đã nghiên cu mt cách cn thn và đã
đa ra kt lun rng các nhà qun tr trong mt t chc phi thc hin 10 vai trò khác

nhau. Mi vai trò qun tr này đc tác gi sp xp chung vào trong 3 nhóm: (1) vai
trò quan h vi con ngi, (2) vai trò thông tin, và (3) vai trò quyt đnh. Tuy có s
phân chia thành các nhóm vai trò khác nhau nh vy, nhng có mt s liên h rt mt
thit gia các nhóm vai trò đó. Ví d nh nhà qu
n tr không th có các quyt đnh
đúng nu vai trò thông tin không đc thc hin tt.
Vai trò quan h vi con ngi
Sng và làm vic trong mt t chc mi cá nhân thng có các quan h cht
ch và mt thit vi nhau, nhng vi t cách là nhà qun tr h thng có nhng vai
trò c bn sau:
w Vai trò đi din: Là ngi đng đu mt đn v, nhà qun tr thc hin các
hot đng vi t cách là ngi đi din, là biu tng cho tp th, có tính cht nghi l
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


12
trong t chc. Ví d nhng công vic nh d và phát biu khai trng chi nhánh mi,
chào đón khách, tham d tic ci ca thuc cp, đãi tic khách hàng
x Vai trò lãnh đo: Phi hp và kim tra công vic ca nhân viên di quyn.
Mt s công vic nh tuyn dng, đào to, hng dn, và khích l nhân viên là mt
vài ví d v vai trò này ca nhà qun tr.
y Vai trò liên lc: Quan h v
i ngi khác  trong hay ngoài t chc, đ nhm
góp phn hoàn thành công vic đc giao cho đn v ca h. Ví d nh tip xúc vi
khách hàng và nhng nhà cung cp.
Vai trò thông tin
Các hot đng v qun tr ch thc s có c s khoa hc và có hiu qu khi nó
đc x lý, đc thc thi trên c s các thông tin chính xác, đy đ và kp thi. Thông
tin không ch cn cho các nhà qun tr mà chính bn thân nó c
ng gi nhng vai trò

cc k quan trng trong lnh vc này. Nghiên cu v vai trò thông tin ca các nhà
qun tr, chúng ta thy:
z Vai trò thu thp và tip nhn các thông tin: Nhà qun tr đm nhim vai trò
thu thp bng cách thng xuyên xem xét, phân tích bi cnh xung quanh t chc đ
nhn ra nhng tin tc, nhng hot đng và nhng s kin có th đem li c hi tt hay
s đe da đ
i vi hot đng ca t chc. Công vic này đc thc hin qua vic đc
báo chí, vn bn và qua trao đi, tip xúc vi mi ngi v.v
{ Vai trò ph bin thông tin: Là ngi ph bin thông tin cho mi ngi, mi
b phn có liên quan, có th là thuc cp, ngi đng cp hay thng cp.
| Vai trò cung cp thông tin: Là ngi có trách nhim và quyn lc thay mt
t chc phát ngôn nhng tin t
c ra bên ngoài vi mc đích gii thích, bo v các hot
đng ca t chc hay tranh th thêm s ng h cho t chc.
Vai trò quyt đnh
Nhóm vai trò cui cùng ca nhà qun tr gm 4 vai trò: vai trò doanh nhân, vai
trò ngi gii quyt xáo trn, vai trò ngi phân phi tài nguyên và vai trò nhà thng
thuyt.
} Vai trò doanh nhân: Xut hin khi nhà qun tr tìm cách ci tin hot đng
ca t chc. Vic này có th đc th
c hin bng cách áp dng mt k thut mi vào
mt tình hung c th, hoc nâng cp điu chnh mt k thut đang áp dng.
~ Vai trò ngi gii quyt xáo trn: Nhà qun tr là ngi phi kp thi đi phó
vi nhng bin c bt ng ny sinh làm xáo trn hot đng bình thng ca t chc
nh mâu thun v quyn li, khách hàng thay đi nhm đa t chc sm tr li s
n đnh.
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


13

 Vai trò ngi phân phi tài nguyên: Khi tài nguyên khan him mà li có
nhiu yêu cu, nhà qun tr phi dùng đúng tài nguyên, phân phi các tài nguyên cho
các b phn đm bo s hp lý và tính hiu qu cao. Tài nguyên đó có th là tin bc,
thi gian, quyn hành, trang b, hay con ngi. Thông thng, khi tài nguyên di dào,
mi nhà qun tr đu có th thc hin vai trò này mt cách d dàng. Nhng khi tài
nguyên khan him, quyt đnh ca nhà qun tr trong vn đ này s
 khó khn hn, vì
nó có th nh hng ln đn kt qu hot đng ca mt đn v hay thm chí ca toàn
th t chc.
\ Vai trò đàm phán: Thay mt cho t chc thng thuyt trong quá trình hot
đng, trong các quan h vi nhng đn v khác, vi xã hi.
Mi vai trò này liên h mt thit vi nhau và bt c lúc nào trong hot đng
ca mình, nhà qun tr
có th phi thc hin nhiu vai trò cùng mt lúc, song tm quan
trng ca các vai trò thay đi tu theo cp bc ca nhà qun tr trong t chc.
Vi chc nng và vai trò ca mình, nhà qun tr gi phn quan trng trong s
thành công hay tht bi ca mt t chc. Và đó cng là lý do chính ca nhu cu cp
bách phi đào to các nhà qun tr, vì s nghip phát trin kinh t xã h
i ca c nc.
4.3. Nhà qun tr cn có nhng k nng gì?
Theo Robert L. Katz, 3 loi k nng mà mi qun tr viên cn phi có gm:
w K nng k thut (technical skills) hoc chuyên môn/nghip v: Là kh nng
cn thit đ thc hin mt công vic c th, ni cách khác là trình đ chuyên môn
nghip v ca nhà qun tr. Ví d vic tho chng trình đin toán, son tho hp
đng pháp lý kinh doanh, thit k c khí .v.v ây là k nng rt cn cho qun tr
viên cp c s hn là cho cp qun tr viên trung gian hoc cao cp.
x K nng nhân s (human skills): Là nhng kin thc liên quan đn kh nng
cùng làm vic, đng viên và điu khin nhân s. K nng nhân s là tài nng đc bit
ca nhà qun tr trong vic quan h vi nhng ngi khác nhm to s thun li và
thúc đy s hoàn thành công vic chung. Mt vài k nng nhân s cn thit cho bt c

qun tr viên nào là bit cách thông đt hu hiu, có thái đ quan tâm tích cc đn
ngi khác, xây dng không khí hp tác trong lao đng, bit cách tác đng và hng
dn nhân s trong t chc đ hoàn thành các công vic. K nng nhân s
 đi vi mi
cp qun tr viên đu cn thit nh nhau trong bt k t chc nào, dù là phm vi kinh
doanh hoc phi kinh doanh.
y K nng nhn thc hay t duy (conceptual skills): Là cái khó hình thành và
khó nht, nhng nó li có vai trò đc bit quan trng, nht là đi vi các nhà qun tr
cao cp. H cn có t duy chin lc tt đ đ ra đúng đng li chính sách đi phó
có hi
u qu vi nhng bt trc, đe da, kìm hãm s phát trin đi vi t chc. Nhà
qun tr cn phi có phng pháp tng hp t duy h thng, bit phân tích mi liên h
Chổồng 1 . TỉNG QUAN Vệ QUAN TRậ HOĩC


14
gia cỏc b phn, cỏc vn Bit cỏch lm gim nhng s phc tp rc ri xung
mt mc cú th chp nhn c trong mt t chc.
Cỏc nh qun tr cn cú 3 k nng trờn nhng tm quan trng ca chỳng tựy
thuc vo cỏc cp qun tr khỏc nhau trong t chc nh c trỡnh by trong Hỡnh 1.5.
Hỡnh 1.5 núi vi chỳng ta rng nhng cp qun tr cng cao thỡ cng c
n nhiu
nhng k nng v t duy. Ngc li nhng cp qun tr cng thp, thỡ cng cn
nhiu k nng v chuyờn mụn k thut. K nng v nhõn s thỡ õu, cp no cng
cn v cng u l quan trng. Mc dự vy, trờn thc t thng ũi hi c th v mc
k nng nhõn s
cú th cú s khỏc nhau tựy theo loi cỏn b qun tr, nhng xột
theo quan im ca nhiu nh kinh t thỡ nú li úng vai trũ quan trng nht, gúp phn
lm cho cỏc nh qun tr thc hin thnh cụng cỏc loi k nng khỏc ca mỡnh v gúp
phn vo vic t c thnh cụng v mc tiờu chung ca c t chc.

Kyợ Nng Tổ Duy
Kyợ Nng Nhỏn Sổỷ Kyợ Nng Chuyón Mọn

Quaớn Trở Vión
Cỏỳp Cao
Quaớn Trở Vión
Cỏỳp Trung
Quaớn Trở Vión
Cỏỳp Cồ Sồớ

Hỡnh 1.5. Cỏc K Nng Qun Tr

Tht vy, khi nhng quyt nh trong kinh doanh ngy cng cú tớnh qui tc hn
v nhy bộn vi chớnh tr hn, khi cỏc t
chc phi li nhun ngy cng quan tõm ti
hiu qu hn thỡ cụng vic qun tr ngy cng c chuyờn mụn hoỏ hn. Tuy nhiờn,
ni dung chuyờn mụn hoỏ khụng cú ngha l nhng cụng vic qun tr hon ton cú th
thay th cho nhau. Cng lờn cp cao thỡ ni dung chuyờn mụn hoỏ cng cú tớnh ph
cp vỡ cng cp cao thỡ cỏc nh qun tr phi lm nhng cụng vic mang tớnh c
trng hn ca qun tr v cng ớt tham gia vo cỏc vn chuyờn mụn k thut hng
ngy v ngc li.
Kh nng qu
n tr cng ln dn kin thc chuyờn mụn ngi qun tr khi tin
lờn nhng cp bc cao trong t chc. Vỡ th, nhng nh qun tr cp cao d dng
thuyờn chuyn qua cỏc t chc khỏc nhau, vỡ cụng vic qun tr ca h ging nhau
mc dự mc tiờu ca cỏc t chc m h hot ng hon ton khỏc nhau. Trỏi li,
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC

15
nhng nhà qun tr cp thp thì gn lin vi nhng chuyên môn nghip v ca mình vì
th kh nng thuyên chuyn thp hn. Do vy qun tr là chuyên môn hoá nhng ch
có các cp qun tr nht đnh thì tính ph cp mi th hin rõ.
V. Qun Tr: Khoa Hc và Ngh Thut
Cách thc qun tr ging nh mi lnh vc khác (y hc, hi ha, k thut )
đu là ngh thut, là ‘bí quyt ngh nghip’, là quá trình thc hin các công vic trong
điu kin ngh thut vi kin thc khoa hc làm c s.
Do đó, khi khoa hc càng tin b, thì ngh thut làm vic càng hoàn thin. Các
thy thuc nu không có tin b khoa hc thì có th còn kém hn c nhng ông lang
vn. Nhng ngi qun tr ch vi lý thuy
t suông mà không có ngh thut thì ch
trông ch vào vn may, hoc là lp li cái h đã tng làm trc đây. Do vy, khoa hc
và ngh thut không loi tr nhau mà ph tr cho nhau, nó ch là hai mt ca mt vn
đ.
5.1. Qun tr là mt khoa hc
Qun tr là mt hin tng xã hi xut hin cùng mt lúc vi con ngi, nó biu
hin trong mi quan h gia con ng
i vi con ngi. ó là mi quan h gia ngi
ch nô và k nô l, gia ch và t, ri tin hóa dn dn qua nhiu th k vi ít nhiu
thay đi t trong cách x s đy lm quyn di các ch đ đc tài phong kin mang
tính cht đc đoán, gia trng đn nhng ý tng qun tr dân ch mi m nh hin
nay. Trên ph
ng din khoa hc và hot đng thc tin khoa hc qun tr thc s phát
trin mnh t th k 19 đn nay.
S phát trin ca khoa hc qun tr hin đi xut phát t nhng quan nim c
bn ca nn công nghip. Các k thut tham vn trong vic qun tr đã đc áp dng
thành công ti mt s các xí nghip công nghi
p ti Hoa K và nhiu quc gia khác.

Khong nm 1840, con ngi ch có th tr thành qun tr viên khi ngi đó là
ch s hu mt c s làm n. Dn dn vic s dng nhng qun tr viên không phi là
s hu ch tr nên ph bin. H đu là nhng ngi đi tiên phong trc nhiu th lc
và t dành cho mình nhng u tiên v
 quyn lc kim soát.
Nhng nm 1890 nhiu liên hip xí nghip xut hin kéo theo nhiu đo lut
đc ban hành đ quy đnh quyn hn và trách nhim ca nhng liên hip xí nghip
này. Rt nhiu lut gia tham gia vào các đa v then cht ca công tác qun tr vi
nhng trách nhim theo lut đnh dành cho gii này.
Vào nm 1910, ti Hoa K hai đo lut qui đnh hot đng ca các Trust ra đ
i
(Clayton Act nm 1914 và Transportion Act nm 1920) đã nh hng đn chiu
hng phát trin ca các hip hi doanh nghip. ng thi vi s hình thành các tp
đoàn tài chính, nhng ngân hàng xut hin vi t cách là nhng “giám đc hay tng
giám đc” ca nhng doanh nghip ln.
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


16
Nh vy, qun tr ra đi cùng vi s xut hin ca s hp tác và phân công lao
đng. ó là mt yêu cu tt yu khách quan. Tuy nhiên, khoa hc qun tr hay “qun
tr hc” ch mi xut hin nhng nm gn đây và ngi ta coi qun tr hc là mt
ngành khoa hc mi m ca nhân loi.
Khác vi công vic qun tr c th, qu
n tr hc là khoa hc nghiên cu, phân
tích v công vic qun tr trong t chc, tc là tìm ra và s dng các quy lut trong các
hot đng qun tr đ duy trì và to điu kin thun li cho t chc hot đng có hiu
qu. Mt khác, trong quá trình qun tr, con ngi hot đng trong nhng mi liên h
nht đnh vi nhau. Nh vy, nghiên cu qun tr c
ng có ngha là nghiên cu quan h

gia ngi vi ngi trong quá trình đó, tìm ra tính quy lut hình thành quan h qun
tr. Nói cách khác, qun tr hc là khoa hc nghiên cu phân tích v công vic qun tr
trong t chc, tng kt hóa các kinh nghim tt thành nguyên tc và lý thuyt có th áp
dng cho các tình hung qun tr tng t. Mc tiêu ca qun tr hc là trang b cho
chúng ta nhng kin thc và k thu
t cn thit đ gia tng hiu qu trong các hot
đng tp th, kinh doanh hoc không kinh doanh.
Bc phát trin quan trng ca khoa hc qun tr hin đi đc đ cp trong
các tác phm sau:
“Principles and Methods of Scientific management” ca Frederich. W. Taylor,
ngi M, đc vit vào nm 1911. Tác phm này đc vit vi mc đích tác đng
đn vic ci cách và hoàn tt nhim v ca ngi lao đng đ gia tng nng sut.
“Industrial and General Administration” ca H.Fayol, ngi Pháp, đc vit
vào nm 1922. Tác phm này xác đnh nhng nguyên tc c bn ca vic qun tr nh
chúng ta đang áp dng hin nay.
“Papus on the Spiral of the Scientific method, and its effect upon industrial
management” ca M.P. Pollet, ngi Anh, đc vit vào nhng nm 1924-1934. Tác
phm này xác đnh nhng t tng trit hc, nhng quan đim k thut qun tr tin
b
.
“Dynamic Administration” ca Metcalf and Urwiek, ngi M và ngi Anh,
đc vit vào nm 1945. Tác phm này tng kt nhng nguyên tc qun tr đã đc
phát trin t xa đn nm 1945.
K t nm 1945, hàng trm cun sách ln, nh, sách giáo khoa và bài báo đã
đc vit, nhiu bài din vn, nhiu bui báo cáo seminar, nhiu hi ngh và các lp
hc đã đc t chc đ bàn v các vn đ qun tr hn tt c nhng gì đã đ cp ti t
trc đn nay trong lch s nhân loi. Ngày nay, rt khó cho bt c ai mun đc ht tt
c nhng gì đã đc in n trong lnh vc này.
Nhng tác phm xut sc này cùng vi nhng công trình nghiên cu ni ting
khác đã đt c s lý lun cho khoa hc qun tr hi

n đi. Khoa hc qun tr là mt b
phn tri thc đã đc tích lu qua nhiu nm, bn thân nó là mt khoa hc tng hp
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


17
tha hng kt qu t các ngành khoa hc khác nh toán hc, điu khin hc, kinh t
hc Khoa hc qun tr nhm:
 Cung cp cho các nhà qun tr mt cách suy ngh có h thng trc các vn
đ phát sinh, cung cp nhng phng pháp khoa hc gii quyt các vn đ trong thc
tin làm vic. Thc t đã chng minh các phng pháp gii quyt khoa hc đã là
nhng kin thc không th thiu ca các nhà qun tr.
 Cung cp cho các nhà qun tr các quan nim và ý nim nhm phân tích,
đánh giá và nhn din bn cht các vn đ.
 Cung cp cho các nhà qun tr nhng k thut đi phó vi các vn đ trong
công vic, hình thành các lý thuyt, các kinh nghim lu truyn và ging dy cho các
th h sau.
5.2. Qun tr là mt ngh thut
Ngi ta thng xem qun tr là mt ngh thut còn ngi qun tr là ngi
ngh s tài nng. Qun tr khác vi nhng hot đng sáng to khác  ch nhà ‘ngh s
qun tr’ phi sáng to không ngng trong thc tin sn xut kinh doanh. Mun có
ngh thut qun tr điêu luyn ngi ta phi rèn luyn đc k nng bin lý lu
n thành
thc tin.
Qun tr không th hc thuc lòng hay áp dng theo công thc. Nó là mt ngh
thut và là mt ngh thut sáng to. Nhà qun tr gii có th b lm ln nhng h s
hc hi đc ngay t nhng sai lm ca mình đ trau di ngh thut qun tr ca h,
linh hot vn dng các lý thuyt qun tr vào trong nh
ng tình hung c th.
Ngh thut bao gi cng phi da trên mt s hiu bit khoa hc làm nn tng

cho nó. Khoa hc và ngh thut qun tr không đi lp, loi tr nhau mà không ngng
b sung cho nhau. Khoa hc phát trin thì ngh thut qun tr cng đc ci tin theo.
Mt ngi giám đc nu không có trình đ hiu bit khoa hc làm nn tng, thì khi
qu
n tr t phi da vào may ri, trc giác hay nhng vic đã làm trong quá kh.
Nhng nu có trình đ hiu bit thì ông ta có điu kin thun li hn nhiu đ đa ra
nhng quyt đnh qun tr có lun chng khoa hc và có hiu qu cao.
Không nên quan nim ngh thut qun tr nh ngi ta thng hay ngh đó là
kinh nghim cha truyn con ni. Cng không
đc ph nhn mt khoa hc qun tr,
thi phng mt ngh thut ca qun tr. S là sai lm khi cho rng con ngi lãnh đo
là mt loi ngh s có tài nng bm sinh, không ai có th hc đc cách lãnh đo.
Cng không ai có th dy đc vic đó nu ngi hc không có nng khiu. Ngh
thut qun tr sinh ra t trái tim và nng lc c
a bn thân cá nhân.
T mi liên h gia khoa hc và ngh thut qun tr, cái gì đi vi ngi lãnh
đo là quan trng: khoa hc hay ngh thut qun tr?
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


18
Mun sn xut kinh doanh có hiu qu cao, ngi lãnh đo phi có kin thc,
phi nm vng khoa hc qun tr. Nhng ngh thut qun tr cng không kém phn
quan trng vì thc tin muôn hình muôn v, tình hung, hoàn cnh luôn luôn thay đi
và không bao gi lp li. Mt nhà qun tr ni ting nói rng: “Mt v tng thì không
cn bit k thut điu khi
n tên la nh th nào, k thut lái máy bay ra sao và làm th
nào đ xe tng vt qua đc chng ngi vt. Nhng đã làm tng thì phi bit khi
nào thì phi dùng pháo và loi pháo c nào s mang li hiu qu mong mun. Khi nào
thì dùng máy bay, khi nào cn phi dùng xe tng hng nng. S phi hp chúng nh

th nào và có th mang li nhng hiu qu gì? Phi làm gì đ có th s dng tt nh
t
các loi v khí đó? Ngi làm tng phi nm chc nhng kin thc các loi này và
phi luôn luôn sáng to. Trong lnh vc qun tr kinh t cng vy”.
Chúng ta có th hiu nh sau: Khoa hc là s hiu bit kin thc có h thng,
còn ngh thut là s tinh lc kin thc. Ngh thut qun tr trc ht là tài ngh ca
nhà qun tr
trong vic gii quyt nhng nhim v đ ra mt cách khéo léo và có hiu
qu nht.  đây mun nói đn tài nng ca qun tr gia, nng lc t chc, kinh nghim
giúp h gii quyt sáng to xut sc nhim v đc giao.
Trên phng din lý thuyt cng nh thc t ngi ta nghiên cu ngh thut
qun tr không ch t nh
ng kinh nghim thành công mà còn c nhng kinh nghim
tht bi.
Mt qun tr gia ni ting nói: “Vic nghiên cu nhng tht bi còn quan trng
hn là vic nghiên cu nhng thành công, bi vì thành công có th s đc lp li hay
không lp li, còn tht bi sai lm thì nht thit không đc đ cho lp li”.
VI. ào To Qun Tr Viên
Phn kt thúc chng này có l là thích hp khi chúng ta xem xét ch đ có th
hc đc qun tr không và hc nh th nào (?). Vai trò quan trng ca qun tr không
nhng đã dn đn cuc tranh lun qun tr là khoa hc hay ngh thut nh va đc đ
cp  phn trên mà nó còn đi xa hn vi câu hi qun tr có phi là mt ngh nh
nhng ngh nghip khác. Da vào nhng đc tr
ng ch yu ca nhng ngh nghip
chuyên môn khác, Edgar H. Schein so sánh chúng vi qun tr và tác gi này kt lun
rng qun tr cng tht s là mt ngh. Ngày nay chúng ta có th nhn ra rng nhng
nhà qun tr đang hot đng mang tính cách chuyên nghip không nhng trong các t
chc kinh doanh ln phi kinh doanh. S phát trin nhanh và rng khp các trng đào
to qun tr chính khóa cng nh các chng trình hu
n luyn các k nng qun tr ti

các doanh nghip minh chng cho tính chuyên nghip hóa ca ngh qun tr. iu này
cng chng t là có th hc đc qun tr. Tuy vy, vì qun tr va là khoa hc và va
là ngh thut nên mt s ngi đc đào to qun tr đt đc kt qu hc tp cao
cha hn đã tr
 thành nhng nhà qun tr gii trong thc tin. Kt qu này dn đn s
nghi ng v vic có th đào to đc nhng nhà qun tr chuyên nghip hay nói cách
khác là không th hc đc qun tr. Nhng nu mt ai đó vn cha đng tình vi
Chæång 1 . TÄØNG QUAN VÃÖ QUAÍN TRË HOÜC


19
quan đim qun tr là mt ngh nghip và có th hc đc hn cng không th ph
nhn là nhng k nng qun tr có th dy đc và hc đc.
Gn nh tt c chúng ta đng ý nhng k nng k thut, nhân s và t duy
đc Katz mô t phn trc là quan trng đi vi nhà qun tr. Vy làm th nào đ
truyn th các k nng này cho nhng ngi hc qun tr? Tác gi này cho rng k
nng k thut là d dàng nht mà ngi hc lnh hi đc so vi 2 k nng nhân s và
t duy.  phát trin k nng nhân s, ngi hc có th nhn đc nhng chng
trình đào to đc xây dng trên nn tng ca khoa hc xã hi nh
nhân chng hc, xã
hi hc, và quan trng nht là tâm lý hc. Kt qu là nhng n lc ca các trng đào
to qun tr cng nh các khóa hun luyn k nng qun tr cho các công ty đc thit
k theo chng trình đó đã đem li s ci thin đáng k v cách thc quan h vi con
ngi, ngha là phát trin đc k n
ng nhân s. Cui cùng là k nng t duy, nó liên
quan đn trí não và đc hình thành t rt sm trong cuc đi mi ngi do vy nhiu
ngi cho rng đây là k nng rt khó phát trin. Tuy nhiên, Katz tin rng nhng môn
hc nh hoch đnh chin lc có th giúp ci thin k nng nhn thc/t duy ca nhà
qun tr.
Mt kt lun sau cùng nhng không kém quan trng là

đ tr thành nhà qun tr
gii thì không ch hc t sách v và da vào nng lc cá nhân nhng cn phi chú
trng nhiu đn thc hành đ rèn luyn và phát trin nhng k nng qun tr. Thc
hành qun tr đi vi nhng ngi hc qun tr có th đc thc hin ngay trong
trng lp thông qua vic phân tích tình hung qun tr. ây là ph
ng pháp đào to
đc áp dng rt ph bin trên th gii ngày nay. Chính vì vy, đây cng là lý do mà
trong giáo trình này ngi vit đã cung cp nhng tình hung qun tr  cui mi
chng. Vic tho lun tình hung giúp cho ngi hc bit nhn din và phán đoán
vn đ cng nh quyt đnh gii quyt vn đ. Thêm vào đó, vic tranh lun nhóm s
giúp ng
i hc phát trin k nng lp lun vn đ. ng thi quá trình tho lun tình
hung theo nhóm, ngha là làm vic vi ngi khác, mang li c hi cho ngi hc
thc hành và rèn luyn k nng nhân s, ví d nh bn s bit làm th nào đ gii
quyt các xung đt, bt đng gia các thành viên trong nhóm làm vic.

TÓM LC
Qun tr hình thành khi con ngi tp hp li vi nhau trong mt t chc. Qun
tr là mt quá trình liên tip các chc nng hoch đnh, t chc, lãnh đo và kim tra
nhm đt hiu qu cao trong hot đng.
Nhà qun tr hot đng trong t chc, điu khin công vic ca ngi khác và
chu trách nhim trc kt qu hot đ
ng ca h. Trong mt t chc có th có rt
nhiu nhà qun tr và thông thng ngi ta chia các nhà qun tr thành 3 cp: cp cao,
cp gia và cp c s tu theo công vic ca h trong t chc.