VAI TRÒ của báo CHÍ TRONG đời SÔNG xã hội

TIỂU LUẬN
MƠN LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN BÁO CHÍ TRUYỀN THƠNG ĐƯƠNG ĐẠI

VAI TRỊ CỦA BÁO CHÍ TRONG ĐỜI SƠNG XÃ HỘI

0


PHẦN MỞ ĐẦU
Trong những năm qua hệ thơng báo chí trong cả nước đang ngày càng
phát triển về số lượng và chất lượng, góp phần xây dựng, củng cố đường
lối của Đảng, phát triển kinh tế đất nước và hoàn thiện hơn trong lĩnh vực
văn hoá xã hội.
Khi nền kinh tế càng phát triển thì báo chí nước ta cũng không ngừng
đổi mới, năng động và sáng tạo hơn trong tác nghiệp. Báo chí nước ta đang
ngày càng bám sát đời sống xã hội, thơng tin nhanh chóng các tin tức sự
kiện, đường lối chính sách của Đảng và Chính Phủ tới quần chúng,
góp phần củng cố, xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc.
Báo chí đang ngày càng phát triển và hồn thiện hơn những nhân tố
tích cực và nhiều điển hình tiên tiến trong sản xuất và chiến đấu, góp phần
đưa kinh tế đất nước phát triển cùng với sự phát triển chung của thế giới.
Báo chí là cầu nối quan trọng giữa doanh nghiệp và nhà quản lý,
hoạch định chính sách giúp nhà nước điều chỉnh những chủ trương, đường
lối cho phù hợp với thực tiễn. Báo chí còn tham gia một cách dũng cảm
trên mặt trận đấu tranh tham nhũng, chống tiêu cực và tệ nạn xã hội. Với số
lượng báo ngày càng tăng và chất lượng báo ngày càng tốt đã tạo niềm tin
và tạo thành một nhu cầu cần thiết cho nhân dân.
Bên cạnh đó vẫn xảy ra một số tiêu cực trong báo chí như: tống tiền,
viết sai sự thật v.v…Vì vậy, đi sâu, đánh giá nhận xét vai trị của báo chí
trong đời sống xã hội hiện nay, để hình thành tư tưởng và nhận thức của
một số cá nhân.

1


CHƯƠNG I. NHỮNG VAI TRỊ CỦA BÁO CHÍ TRONG ĐỜI SƠNG
XÃ HỘI.
1. Khái niệm về vai trị
Vai trị là chức năng và tác dụng (theo giải thích trong :Từ
Điển TiếngViệt) “Vai trò là chức năng và tác dụng của một cá nhân hay tập
thể tới một vấn đề, một sự việc nào đó và nó quyết định tới sự tồn tại của
sự vật hiện tương đó”.
Nền báo chí từ khi hình thành và phát triển thì vai trị của nhà báo là
rất quan trọng. Vì nó quyết định sự tồn tại của một tờ báo, định hướng
thông tin một cách chính xác nhất, giúp ổn định xã hội và phát triển kinh tế
đất nước. Do có những vai trị to lớn như vậy nên nhà báo cần tìm hiểu rõ
hơn vai trị của mình để nâng cao tri thức và ổn định xã hơi. Sau đây là các
vai trị của báo chí trong đời sống xã hội.
2. Những vai trị của báo chí trong đời sống xã hội
Theo rất nhiều các ý kiến, thì vai trị của báo chí,như một loại hình
hoạt động của con người, là rất khác nhau, Vai trị của báo chí trong nhận
thức thế giới xung quanh, trong khám phá định hướng giá trị, xã hội nhân
cách hóa, giáo dục và đạo tạo, truyền bá văn hóa cũng như điều tiết, kiểm
sốt, quản lý tiến trình xã hội, bảo vệ xã hội . Và chúng ta không thể không
kể tới chức năng “xuyên suốt” cúa báo chí là giải trí, chức năng này có tác
động điều hòa hoạt động căng thẳng, điều tiết tâm lý,…. Về mặt lý luận
trong hoạt động báo chí có thể và cần phải phân chia các chức năng tư
tưởng, giáo dục văn hóa, hướng dẫn-quảng cáo, giải trí và chức năng tổ
chức trực tiếp về mặt thực tiễn chúng được thực hiện trong sự thông nhất
đồng bộ. Minh chứng rõ ràng nhất cho điều này là các số báo, trong đó các
tác phẩm được sử dụng đã thể hiện tất các các chức năng. Bởi vậy hệ thống

chức năng có thể hình dung theo một sơ đồ như sau:

2


Chức năng giao tiếp của
nhà báo
Chức năng tư tưởng

Chức năng tổ chức-trực
tiếp

Trau dồi văn
hóa

Hỏi đáp-Quảng
Cáo
Chức năng giải trí

Tất nhiên, từ góc độ chức năng của từng tác phẩm riêng biệt, có thể
mang tính chất khác nhau. Mỡi tác phẩm ció thể đơn chức năng, hoặc cũng
có thể đa chức năng. Các chức năng của báo chí là những cơ sở hoạt động
chung đối với tất cả các phương tiện thông tin đại chúng. Và sau đây, xin
điểm qua các nhóm chức năng của báo chí để làm rõ nên vai trị quan trọng
của báo chí trong xã hội hiện nay cùng với vấn đề đặt ra là 2 chức năng mới
của báo chí là phản biện xã hội và kinh doanh dịch vụ.

3

CHƯƠNG II. CÁC CHỨC NĂNG CỦA BÁO CHÍ
2.1. Nhóm chức năng tư tưởng: mục tiêu - định hướng - giáo dục
chính trị, tư tưởng
2.1.1 Chức năng mục tiêu
Hoạt động tư tưởng là hoạt động tác động vào thế giới tinh thần của
con người hình thành hệ tư tưởng, ý thức xã hội cho phù hợp với những
mục tiêu đã xác định.
Hệ tư tưởng là hệ thống những quan điểm, trong đó có nhận thức và
đánh giá các mối quan hệ của con người với hiện thực và giữa con người
với con người về các vấn đề xã hội và những khả năng giải quyết chúng.
Các quan điểm tư tưởng đóng vai trò rất quan trọng trong ý thức quần
chúng nên từ lâu nay buộc người ta phải can thiệp vào quá trình hình thành
chúng một cách tự phát. Vì vậy xuất hiện tiền báo chí và báo chí đã xác
định cho mình nhu cầu xã hội trong việc thành lập “địa bàn” cho hoạt động
hệ tư tưởng. Đảng ta trong q trình lãnh đạo cách mạng ln coi trọng
cơng tác tư tưởng, coi công tác tư tưởng là một trong số những công tác
quan trọng nhất, song song với công tác tổ chức và công tác kiểm tra.
Trong số các cơng cụ tư tưởng của Đảng thì báo chí đóng vai trị cực kỳ
quan trọng. Chính vai trị, tác dụng của báo chí trong việc giáo dục chính
trị, lãnh đạo tư tưởng đối với quần chúng nhân dân đã tạo thành nhóm chức
năng tư tưởng của báo chí. Báo chí là cơng cụ tư tưởng quan trọng bởi lẽ
báo chí hàng ngày hàng giờ thông qua hoạt động chuyển tải thông tin
truyền bá hệ tư tưởng của Đảng vào quần chúng nhân dân, hướng tính tích
cực xã hội của quần chúng nhân dân vào việc thực hiện những mục tiêu mà
Đảng và Nhà nước đặt ra. Báo chí làm nhiệm vụ khách quan là chuyển tải
thông tin một cách nhanh chóng, tồn diện và có định hướng. Cũng như
mọi hoạt động khác của con người, hoạt động báo chí bao giờ cũng hướng
tới những mục tiêu xác định. Mục tiêu của hoạt động báo chí là nâng cao
tính tự giác cho đối tượng cơng chúng. Để nâng cao tính tự giác cho công
4

chúng, báo chí phải nâng cao nhận thức và tự nhận thức cho họ. Sự tự giác
là kết quả của nhận thức và tự nhận thức. Tự giác là động lực mạnh mẽ của
hành vi, nó quy định tính tích cực xã hội của con người.
Chính vì vậy,bản chất các chức năng tư tưởng của báo chí thể hiện ở
chỡ nó thường xuyên thúc đẩy sự tăng cường và phát triển ý thức tự giác
của quần chúng bằng định hướng tồn diện trong thực tiễn, được thể hiện
trong q trình hình thành các thành tố của ý thức đại chúng,trong đó đặc
biệt chú ý đến những nhiệm vụ phát triển và nâng cao tính tích cực của dư
luận xã hội.
Ví dụ như trong số 74 ra ngày 17-4-2012 có bài viết trên trang 4:
Kiềm chế lạm phát và giải quyết đình đốn sản xuất-Linh hoạt chính sách tài
khóa và tiền tệ. Bài viết đã chỉ rõ cần cân bằng giữa mục tiêu kiềm chế lạm
phát và tăng trưởng kinh tế để tháo gỡ tình trạng đình đốn trong sản xuất.
Bài viết này đã giúp cho những người dân có những cái nhìn tích cực hơn
về tình trạng lạm phát hiện nay khi mà các chuyên gia đã có các hướng
giải quyết vấn đề bằng việc nới lỏng chính sách tiền tệ, nhưng phải thắt
chặt chính sách tài khóa thay vì cứ mãi điệp khúc thắt chặt chống lạm phát
sau đó lại kích thích, kích cầu, để duy trì tăng trưởng, tránh đình đốn sản
xuất, rồi lại tiếp tục thặt chặt giải quyết hệ quả từ kích cầu,….Đồng thời
cũng giúp người dân nhận thức được những định hướng giải quyết các vấn
đề cấp thiết trong xã hội .
2.1.2. Chức năng định hướng
Định hướng xã hội - là tác động, giáo dục, giúp đỡ cho công chúng
hiểu và đánh giá đúng các sự kiện, hiện tượng của đời sống xã hội để từ đó
họ xác định được mục tiêu, khuynh hướng và đặc điểm hành vi của mình.
Định hướng của báo chí trong thực tế có thể tồn diện, sâu sắc và
đúng đắn; có thể tồn diện nhưng khơng sâu sắc và đúng đắn; và cũng có
thể là rất yếu kém. Báo chí cách mạng - với bản chất giai cấp và vai trị lịch

sử của mình - phải định hướng một cách sâu sắc, toàn diện và đúng đắn,
5


hình thành ý thức khoa học và tiến bộ cho cơng chúng xã hội, làm sao để
cơng chúng báo chí nhận thức đúng về thế giới xung quanh, hiểu được vị trí
và vai trị của mình để lựa chọn thái độ và hành vi cho phù hợp. Định
hướng xã hội toàn diện, sâu sắc, đúng đắn và khách quan sẽ tác động trực
tiếp tới hoạt động của công chúng trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc, thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ xã hội đã đề ra.
Báo chí thực hiện chức năng mục tiêu, hình thành tính tự giác thơng
qua định hướng xã hội một cách tồn diện, sâu sắc, đúng đắn và khách
quan - mang đặc điểm tổng hợp; có nghĩa là báo chí phải tác động tới các
mặt của thế giới tinh thần, tới toàn bộ các bộ phận cấu thành của cấu trúc ý
thức xã hội: Thế giới quan; Ý thức lịch sử, văn hóa và Dư luận xã hội.
Các thành tố của ý thức xã hội nằm trong mối liên hệ chặt chẽ, vận
động một cách linh hoạt dưới sự tác động của thực tiễn. Việc đề ra và áp
dụng vào thực tiễn báo chí những tư tưởng thế giới quan mới đáng vấp phải
những khó khăn lớn, diễn ra trong cuộc đấu tranh tư tưởng , trong các cuộc
luận chiến và thảo luận. Tham gia vào các cuộc tranh luận này còn có cả
độc giả, nên những tư tưởng mới, mang tính chất thiết thực, có thể được
phát triển và thấm nhuần chỉ bằng tranh luận.
Trong số 72 ra ngày thứ bảy 14-4-2012 ở chuyên mục Pháp luật và
bạn đọc có bài viết “Bùi Thị Minh Hằng-Sự thật về một nhân vật đang bị
lợi dụng-Bafi3: Dư luận lên án những hành động q khích”. Thơng qua
bài viết đã phản ánh quan điểm rất rõ ràng của nhân dân: “Yêu nước trước
hết là u chính những người thân trong gia đình, rồi bạn bè, láng giềng,
…” Hay “ Chúng tơi khơng biết lịng yêu nước của chị Hằng ở chỗ nào.
Yêu nước mà lai làm cho đứa con của mình rứt ruột đẻ ra khổ đau trong tù?
Yêu nước mà trở thành nhân vật bị lợi dụng để chống lại cuộc sống bình

an của người dân Việt Nam, thì thử hỏi, bà ấy có u nước hay khơng?”
Câu hỏi đặt ra à dường như đã có ngay câu trả lời. Sự tranh luận,tác động
qua lại này đã phản ánh phần nào thực trạng các thế lực thù địch vẫn luôn
6


ẩn nấp mà “cổ súy” những người dân có nhận thức kém, làm ảnh hưởng
đến cuộc sống bình yên của nhân dân, nhưng cũng qua đó mà phản ánh
được nhận thức của phần đơng dân chúng cịn khi vẫn ln tỉnh táo để điều
chỉnh hành vi của mình mà làm theo các chính sách của Đảng và nhà nước,
thực hiện theo các mục tiêu đường lối mà Đảng và nhà nước đã đề ra. Và
để có được điều đó, chúng ta không thể không kể tới công tác tuyên
truyền , và báo chí có cơng khơng nhỏ.
Hay như trong số 66 ra ngày thứ bảy 7-4-2012 ó bài “Các dự án phát
triển nhà ở-Cấp sổ đỏ ngay nếu khơng có sai phạm”. Bài viết tường thuật
lại buổi đối thoại trực tuyến với nhân dân trên Cổng thông tin điện tử Chính
phủ, Bộ trưởng Bộ Tài Ngun và Mơi Trường Nguyễn Minh Quang đã
nhận trách nhiệm trong việc để thất thoát phôi Giấy Chứng nhận quyền sử
dụng đất tại thị xa Sơn Tây Hà nội khi mà tình trạng khiếu kiện đất đai
nhiều và kéo dài thời gian qua được nhân dân phản ánh lại. Từ bài viết cho
hay, văn bản liên quan tới pháp luật đất đai rất nhiều khiến cán bộ quản lý
khó nắm vững. Từ đó nảy sinh tình trạng cán bộ địa phương” có vấn đề”
khi thực thi công vụ. Lúc này công luận nhảy vào phản ánh tiếng nói của
dân, bên lại bao biện cho cán bộ địa phương. Tranh luận một hồi mới thấy,
ngoài việc các cán bộ địa phương sai sót, thì trong q trình sử dụng, người
dân cũng có những cái sai. Thế mới thấy, báo chí bây giờ khơng chỉ một
bên nói, một bên nghe, mà cịn phải nghe xong thì cịn phản ánh lại, phản
ánh xong lại tiếp tục lắng nghe.
2.1.3. Chức năng giáo dục chính trị tư tưởng.
Chức năng giáo dục chính trị tư tưởng của báo chí được thể hiện ở

sự giáo dục, bao gồm giáo dục thường xuyên và giáo dục lại đối với cơng
chúng báo chí.
Giáo dục - là hoạt động nhằm hình thành ý thức ở đối tượng. Khi
nhận được những thông tin (về quá khứ và hiện tại, về những quy luật vận
động và phát triển của xã hội, về những giá trị và chuẩn mực của cuộc sống
7


...) tạo ra sự thay đổi về chất trong mỗi con người. Nếu những thông tin tiếp
nhận ấy là chân thực và khách quan thì quan điểm riêng được hình thành sẽ
là tích cực (và ngược lại). Để đạt được hiệu quả giáo dục, báo chí khi
truyền bá những thơng tin về thực tiễn phải giúp cho công chúng hiểu biết
được những quy luật, những sự kiện, hiện tượng, những quá trình của đời
sống xã hội, phải quan tâm đến việc tạo ảnh hưởng tư tưởng mạnh mẽ tới
họ, phải phối hợp và gắn với những giá trị, những chuẩn mực, những tư
tưởng hiện hành, có nghĩa là gắn với chức năng mục tiêu của hoạt động
thơng tin, với tồn bộ các hình thức định hướng xã hội.
Nội dung quan trọng nhất của giáo dục là hình thành tư duy kinh
tế, giáo dục ý thức chính trị, ý thức lao động, ý thức đạo đức, ý thức luật
pháp, tinh thần yêu nước ... và đấu tranh chống lại những tư tưởng và
những chuẩn mực đạo đức xa lạ.
Hoạt động giáo dục trong báo chí góp phần tạo ra niềm tin của
công chúng. Sự xuất hiện của niềm tin đối với báo chí - đó là kết quả của
việc tiếp thu thơng tin cá nhân, hình thành từ sự tin tưởng vào những phản
ánh, phân tích và đánh giá, đề xuất, kiến nghị và kết luận của báo chí. Niềm
tin đối với báo chí khác với đức tin trong tơn giáo. Đức tin trong tôn giáo là
sự ngộ nhận thiếu bằng chứng ... cịn niềm tin đối với báo chí được hình
thành từ báo chí và do báo chí - thơng qua những bằng cớ xác thực của
thực tiễn. (Thông qua kỹ năng phản ánh, phân tích, đánh giá các sự kiện,
hiện tượng, các quá trình, các khuynh hướng ... hàng ngày của báo chí). Do

vậy, để hình thành niềm tin của cơng chúng, địi hỏi báo chí phải sử dụng
một cách linh hoạt và sáng tạo các phương pháp tái tạo thực tiễn trong các
tác phẩm báo chí, vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo những đặc điểm,
những quy luật của hoạt động tuyên truyền, cổ động và tổ chức mà nhờ
những phương pháp này thực hiện một cách hiệu quả nhiệm vụ giáo dục
của báo chí.
8


2.2. Chức năng giám sát - quản lý xã hội của báo chí
Một mặt, với khả năng nhanh chóng, kịp thời, chính xác và rộng khắp,
báo chí (gồm tất cả các loại hình: báo in; phát thanh; truyền hình; báo mạng
điện tử) là những phương tiện có ưu thế tuyệt đối trong việc chuyển đến
khách thể quản lý những thông tin dưới dạng các quyết định quản lý. Mặt
khác, báo chí phản ánh thực trạng tình hình khơng chỉ của đối tượng quản
lý một cách đa dạng, phong phú, chính xác và kịp thời ... tới xã hội, tới chủ
thể quản lý, giúp cho chủ thể quản lý có thêm những nguồn thông tin để
soạn thảo và tổ chức thực hiện các quyết định quản lý.
Trên cơ sở ý kiến của người dân, báo chí đã đề xuất nhiều thay đổi
trong bộ máy quản lý cơ quan quản lý nhà nước,Đảng. Trên thực tế,nhiều
khi lý do khiến lãnh đạo không quan tấm đúng mức tới báo chí chính vì
khơng đủ thông tin cần thiết về tiềm năng,cách thức phát triển và ứng dụng
truyền thơng. Chính vì lẽ đó,chính báo chí sẽ điều chỉnh hành vi,thái độ
ngược lại vào bộ máy quản lý. Chẳng hạn:
Tại Hội nghị tổ chức nhà nước, báo chí chỉ rõ nhiệm vụ của các
bộ,ngành ở Trung ương,các cơ sở,ngành,ở tỉnh tuy đã được điều chỉnh một
bước nhưng tình trạng trùng lặp vẫn cịn ,trách nhiệm giữa tập thể và người
đứng đầu cơ quan hành chính chưa được xác định.
Trước thực trạng hoạt động dịch vụ văn hóa diễn ra phức tạp kéo dài
và có chiều hướng bất ổn,mới đây hội nghị “Trao đổi kinh nghiệm quản lý

nhà nước các hoạt động dịch vụ văn hóa” đã được tổ chức nhằm tìm giải
pháp hữu hiệu chấn chỉnh thực trạng này. Đây là một động thái kịp thời và
cần thiết của chính quyền nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước,
củng cố các định chế pháp luật, giữ vững trật tự kỷ cương nhân dịp năm hết
tết đến vốn thường nở rộ các hoạt động vui chơi giải trí, kéo theo mặt trái
khó lường của hoạt động kinh doanh văn hóa.
Trong năm 2012,báo chí sẽ góp phần tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa
một số dịch vụ công gắn với tinh giản bộ máy. Nâng cao chất lượng cải
9


cách thủ tục hành chính, tập trung vào cơng tác đơn giản hóa và hiện đại
hóa thủ tục như thực hiện mơ hình chính quyền điện tử, thủ tục một cửa
điện tử, đổi mới phương thức điều hành, tạo sự công khai minh bạch trong
quản lý nhà nước. Trong năm nay cũng đã tiếp tục đẩy mạnh giải quyết
khiếu nại tố cáo tăng cường thanh tra, kiểm tra công tác quản lý nhà nước,
quản lý xã hội của các cơ quan, ban, ngành và UBND quận, huyện, tập
trung vào các nội dung quản lý đầu tư xây dựng, quy hoạch và phát triển đơ
thị, quản lý tài chính ngân sách, đầu tư mua sắm công, nhất là sẽ thanh tra
việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở một số địa phương.
Trong số 65 ra thứ tư ngày 6-4-2012 có bài viết về Kỳ họp thứ tư,
HĐnD TP khóa 14 thành công tốt đẹp trong việc xác định rõ diện mạo kinh
tế-xã hội Thủ đô thời kỳ mới. Trong bài viết đã chỉ ra rõ hướng đi bài bản
hơn nhằm khơi dậy phát huy tiềm năng, thế mạnh, đáp ứng u cầu cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa của thủ đơ.
Báo chí chống tiêu cực, tham nhũng sẽ tạo sức ép lên những cơ quan,
đơn vị, cá nhân có hiện tượng tham nhũng, thậm chí đụng đến những người
có chức, có quyền. Rất nhiều trường hợp khi tổ chức, cá nhân có tiêu cực,
tham nhũng bị báo chí phanh phui do sợ dư luận xã hội và sợ pháp luật “rờ”
tới mình nên họ tìm cách để tác động đến các cơ quan quản lý cấp trên, cá

nhân lãnh đạo cấp trên của cơ quan báo chí để tạo sức ép hoặc tác động
theo hướng ngăn cấm báo chí chống tiêu cực, tham nhũng.Nhưng ngược
lại, việc hình thành và thể hiện dư luận xã hội trong quá trình đấu tranh
chống tham nhũng thường xuất phát từ nhu cầu của công chúng báo chí –
truyền thơng. Nếu khơng có sự phát hiện và “áp lực” từ phía cơng chúng
báo chí thì những vụ tiêu cực nổi cộm như Epco Minh Phụng, Vũ Xuân
Trường, Năm Cam, Thuỷ cung Thăng Long, Lã Thị Kim Oanh… khó được
đưa lên cơng luận và cũng từ sức mạnh của dư luận nó đã đi đến việc xử lý
triệt để.

10


Công tác giám sát, kiểm tra cũng sẽ được báo chí đẩy mạnh trong lĩnh
vực quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà
nước, việc chấp hành chủ trương, chính sách, pháp luật trong hoạt động sản
xuất, kinh doanh tại các doanh nghiệp nhà nước. Tăng cường hiệu quả và
chất lượng công tác kiểm tra văn bản, tập trung vào một số lĩnh vực pháp
luật điều chỉnh các quan hệ thị trường, quan hệ hành chính liên quan đến
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức trong lĩnh vực đất
đai, xây dựng, bảo vệ môi trường.
Chẳng những vậy mà chúng ta có thể thấy người dân ln theo rất sát
các cơ quan công quyền rồi được phản ánh thơng qua báo chí như:
Kiểm tra tra, phát hiện các cơng trình này đều xảy ra hư hỏng, khiếm
khuyết; trong đó, nhà thầu thi cơng, tư vấn giám sát chưa thực hiện đúng
yêu cầu kỹ thuật của dự án. Quá trình thi cơng, nhiều nhà thầu thi cơng ở
các phân đoạn, thiết bị khơng đồng đều, khơng kiểm sốt được độ bằng
phẳng. Các đoạn nền đường thi công trên vùng đất yếu, chưa có giải pháp
khắc phục, xử lý triệt để, trừ áp dụng giải pháp làm cầu vượt. Trong giai
đoạn thiết kế, thi công và chuyển giao công nghệ, khâu lựa chọn, sử dụng

kết cấu chưa phù hợp, xử lý thốt nước khơng đồng bộ, dẫn đến đọng nước,
làm hỏng mặt đường. Ở dự án sửa chữa mặt cầu Thăng Long, nhận thức về
công tác chuyển giao công nghệ chưa đúng, bản chất là thuê chuyên gia
hướng dẫn thiết kế và thi cơng.
Báo chí đã truyền tải ý muốn của người dân cần giám sát,kiểm tra chất
lượng xăng dầu khi mà liên tục trong những tháng vừa qua có các vụ
cháy,nổ xe máy,ơtơ mà vẫn khơng có lý do gây hoang mang cho người dân.
Khơng những vậy cịn đặt ra vấn đề giá xăng dầu trong nước thời gian vừa
qua. Như trong số 106 ra hôm thứ 5 ngày 24-5-2012 có chỉ ra vấn đề
“Giảm giá xăng dầu-Việc làm cấp thiết”. Trong khi giá xăng dầu của thế
giới liên tục giảm trong thời gian qua thì giá xăng dầu trong nước vẫn rất
cao. Báo chí phản ánh lại mối quan tâm của người dân với mong muốn nhà
11


nước nên giảm giá xăng cho dân mới công bằng. Sau đó, bài viết cũng
thẳng thắn chỉ ra quan điểm rằng “Đáng lẽ việc giảm giá xăng phải sớm
hơn.Thực tế,thời gian qua ,khi giá xăng dầu trên thế giới liên tục giảm, các
doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đã kịp bỏ túi một khoản lãi lớn mỗi
ngày.” Và để cho bài viết thuyết phục hơn, tác giả đã lấy dẫn chứng là các
doanh nghiệp này mới đây đã đồng loạt tăng mức chiết khấu cho các đại lý
bán lẻ. Rồi sau, đó giá xăng có giảm. Nhưng người dân vẫn cứ hững hờ bởi
nhận thấy việc tồn đọng vấn đề đáng buồn là Giảm chậm, tăng nhanh, giảm
thấp, tăng cao của giá dầu trong nước thời gian qua.
2.3. Nhóm chức năng trau dồi văn hóa: khai sáng, hướng dẫnquảng cáo, giải trí
Trong mối quan hệ trực tiếp với chức năng tư tưởng, báo chí cịn có
chức năng trau dồi văn hóa. Và trong một phương diện nào đó, hoạt động
tư tưởng của báo chí tạo thành bộ phận trau dồi văn hóa. Chức năng trau
dồi văn hóa của báo chí, là phấn đấu để trở thành một trong những cơ quan
văn hóa của xã hội, tham gia vào việc tuyên truyền, phổ biến những giá trị

vă hóa cao trong xã hội, giáo dục con người những kiểu mẫu văn hóa
chung của thế giới, bằng cách đó thúc đẩy sự phát triển toàn diện con
người.
2.3.1. Chức năng khai sáng
Chức năng trau dồi văn hóa của báo chí khơng có tính định hướng hữu
dụng khắt khe cứng nắc, mục đích của nó là làm giàu thêm thế giới nội tâm
của con người như là một nhân cách đánh giá. Đồng thời mở rộng nguyên tắc
tự lựa chọn những giá trị văn hóa của mỗi người, tôn trọng suy nghĩ và sự lĩnh
hội của họ cũng có nghĩa là “sự gia nhập” vào thế giới nhân cách. Điều đó sẽ
đặt ra vấn đề là buộc nhà báo phải biết tới các lĩnh vực mà cơng chúng mình
say mê, ham thích để cung cấp cho họ những thơng tin phù hợp.
Ví dụ trong số Kinh tế và Đô thị ra ngày thứ tư 18-4-2012 có bài biết
“Văn học Việt-Dị dẫm tìm đường xuất ngoại” có nói về vấn đề văn chương
12


Việt đã có thử nghiệm, đã có nỡ lực mở cánh cửa ra thế giới,nhưng ước mơ
xuất khẩu văn chương vẫn chưa thành hiện thực. Bởi vấn đề đặt ra là từ
khâu dịch thuật. Dịch thuật không giỏi, không sắc thì một tác phẩm hay
cũng khó mà hịa nhập với bạn bè quốc tế bởi nó đã khơng hồn thành
nhiệm vụ chuyển tải ý tứ của tác giả đã đành, lại cịn khơng phơ diễn được
phong thái và độ sâu của văn hóa Việt. Sẽ thật tiếc cho những người yêu
văn học Việt Nam khi không thể đưa được tinh hoa văn học nước nhà đến
với bạn bè năm châu.
Khi quan tâm đến sự phát triển tin thần của con người, báo chí có khả
năng chống lại những tác động phá hoại gọi là “văn hóa đại chúng”, những
biểu tượng phô chương, những chế phẩm nghệ thuật dành cho những sở
thích lạc hậu và đồn đại. Đồng thời, nhiệm vụ quan trọng nhất của báo chí
là hình thành văn hóa đại chúng thực thụ, có nghĩa là sự giao tiếp của đơng
đảo quần chúng với nền văn hóa đích thực. Để làm điều đó thì địi hỏi nhà

báo khơng chỉ nhận thức được tầm quan trọng của nhiệm vụ đã đề ra, mà
cịn phải có kỹ năng nghề nghiệp.
Để nói về việc chống lại những tác động phá hoại văn hóa đại chúng,
bài viết “Báo động văn hóa fan” đăng trên Kinh tế và Đô thị số ra ngày thứ
ba 17-4-2012 đã chỉ rõ những hành động phấn khích và những câu chuyện
phản cảm của câu lạc bọ những người hâm mộ nghệ sĩ (fanclub) đang nóng
trong dư luận. Văn hóa của fan, xu hướng hoạt động của giới trẻ đang làm
vấn đề đáng báo động. Bài viết chỉ rõ những tiêu cực thấy rõ trong những
suy nghĩ của một cộng đồng fan, từ việc sẵn sàng ngủ với người lạ chỉ để
kiếm tiền mua vé xem thần tượng, hay là cuộc chiến giữa các fan với nhau
khi mà fan của Mỹ Tâm đã la ó, phản đối trong màn trao giải thưởng của
Hồ Ngọc Hà.
Trong khi giáo dục ý thức tơn trọng đối với văn hóa, sự ham mê thâm
nhập vào kho tàng văn hóa cũng như khi phát triển q trình chuyển tải
những giá trị văn hóa và các hình thức giới thiệu, bình luận khác nhau (từ
13


việc giải nghĩa các thuật ngữ đến việc kêu gọi những khả năng tự nhiên của
các nhà sáng tạo ,từ việc thông tin chi tiết về tiểu sử của những con người
nổi tiếng đến những ý định dự báo tương lai…) báo chí đạt được những kết
quả lớn lao trong lĩnh vực nâng cao trình độ văn hóa chung cho dân chúng,
và khơi dậy những tiềm năng văn hóa nói chung. Trong số 106 ra ngày thứ
năm 24-5-2012 có bài viết “Chờ luồng gió mới”. Bài viết chỉ ra sự mong
chờ từ các thí sinh trong chương trình Sao Mai Điểm hẹn 2012. Nhưng
trước hết, sự thay đổi về nội dung của vòng chung kết Sao Mai Điểm Hẹn
từ năm 2004 đã khiến cho cuộc thi trở nên hấp dẫn hơn nhưng bây giờ nó
đã khơng cịn “một mình một chiếu” nữa mà bên cạnh đó đã có Vietnam
Idol và The Voice nên cần phải thay đổi thêm nhiều nữa mới có thể cạnh
tranh nhằm thu hút cả giả cũng như các thí sinh. Một chương trình khơng

thu hút bởi giám khảo là ai, mà thu hút bởi thí sinh là ai, nếu các thí sinh
khơng thật sự xuất sắc,cũng khơng thể kéo người xem lại. Chính vì lẽ đó,
báo chí đã chỉ ra những mặt thiếu sót, như một cách góp ý nhẹ nhành cho
nhà tổ chức Sao Mai Điểm Hẹn.
2.3.2. Chức năng hướng dẫn-quảng cáo
Rõ ràng, chức năng trau dồi văn hóa cịn có nhiệm vụ hướng dẫn,
quảng cáo. Đó chính là làm thỏa mãn sự quan tâm của công chúng với
thông tin chỉ dẫn về trau dồi ngơn ngữ và văn hóa ẩm thực cũng như những
quy tắc vệ sinh phòng bệnh, những biện pháp thư giãn và các cơng việc thủ
cơng,… Tất cả các cái đó đều tham gia vào q trình phát triển văn hóa ở
cấp độ sinh hoạt đời thường. Trong báo chí, chức năng hướng dẫn tương tự
như quảng cáo. Quảng cáo là thơng tin về các hàng hóa và dịch vụ, giúp
cho việc tạo nên hình ảnh có sức lơi cuốn cơng chúng.
Ví như trong số 72 ngày 14-4-2012 có bài viết “Khoai lang-món ăn
,bài thuốc” đã nêu các cơng dụng của khoai lang làm các bài thuốc chữa
bệnh kiết lỵ,táo bó, cảm cúm, thanh nhiệt, giải độc, sản phụ thiếu sữa hay
giúp giảm cân trong dân gian, cùng với đó là các cách chế biến đơn giản.
14


Hay như trong số 66 có bài “Đàn ơng khơng nên ăn cao trăn” chỉ rõ
cao trăn có tác dụng đau nhức xương khớp mãn tính , lở ghẻ nhưng chưa hề
có sách vở hay tài liệu nào nói rằng cao trăn chữa bệnh cho nam giới mà
ngược lại, thậm chí sẽ gây hỏng chức năng nam giới, bởi khả năng gây liệt
dương của cao trăn, thịt trăn còn cao hơn nhiều so với tam thất. Bài viết
khuyên nếu muốn nâng cao khả năng “nam tính” của mình thì các quý ông
nên đến các bác sĩ, chuyên gia nhờ tư vấn thay vì nghe theo các ý kiến
khơng rõ nguồn gốc chiều gây phản tác dụng.
2.3.3. Chức năng giải trí
Báo chí cịn có chức năng giải trí. Mục đích của nó là tạo điều kiện

nghỉ ngơi,thực hiện việc hưởng thụ lý thú, lấp chỗ trống thời gian một cách
dễ chịu,tăng cường sự tĩnh tâm và giữ sự thăng bằng. Các tác phẩm thực
hiện chức năng này là các chương trình ca nhạc nhẹ, các buổi truyền hình
sân khấu,….trong phát thanh và truyền hìn. Cịn trong báo in thì có thể là
các bức tranh biếm họa, các câu chuyện cười nhe nhàng, các cuộc thi ơ chữ,
….. Mặt khác, giải trí khơng đơn thuần là nghỉ ngơi ,duy trì sự hưng phấn
về mặt tâm lý, sự thăng bằng tin thần, xóa bỏ căng thẳng mà cịn thúc đẩy
sự phát triển trí tuệ, hoạt động tư duy.
2.4. Chức năng tổ chức-trực tiếp.
Trong khi báo chí hướng đến cơng chúng, có tác động đến các thiết
chế xã hội thì các nhà báo muốn định hướng cho công chúng những sự kiện
đnag diễn ra thì nên ohaan tích hoạt động các thiết chế xã hooikhasc nhau,
tùy theo cấp độ khác nhau, đồng thời đưa ra các kết luận tương ứng với
đánh giá và các kiến nghị.Tất cả các cái đó đều rất cần thiết để hình thành ý
thức đại chúng. Cịn về phía cơng chúng cũng phản ánh lại thái độ của
mình với hoạt động của các cơ quan, công sở, tổ chứ. Ban biên tập thong
qua việc sử dụng các tư liệu được đăng tải, cố gắng tiếp thu và công bố
những quan điểm, xin ý kiến từ các chuyên gia. Trước tình hình diễn biến
phức tạp, báo chí cần có đủ bản lĩnh để thực hiện chức năng của mình, tạo
15


làm sóng phản hồi có cả mặt tích cực lẫn tiêu cực để phê phán hay đề xuất
quyết định,… Nếu chỉ có một bài báo duy nhất mà lại khơng có tác đọng rõ
ràng thì lượng tư tưởng thực tế khi đến với cơng chúng có thể bị thất thốt
hồn tồn. Bởi vậy mới cần phải có sự tác động trực tiếp của các nhà báo.
Ngoài áp lực của dư luận đến các thiết chế xã hội, báo chí cịn tiến hành tác
động trực tiếp đến chúng.Các tiểu bộ phận của các thiết chế xã hội đã dùng
cả hai yếu tố - chính trị và thực tiễn - để phối hợp với các phương tiện
thông tin đại chúng nhằm lập ra dịch vụ thu thập và phân tích các bài phát

biểu của báo chí đã đụng chạm đến hoạt động. Kết quả này tạo ra tin tức
của các cơ quan tương ứng và các nhà chức trách,những người đã phản ứng
với các bài phát biểu của báo chí. Cịn phản ứng của cơ quanbáo chí đối với
những bài viết của các nhà báo có thể là cảm ơn vì có thơng tin quan trọng
hoặc có thể phản ứng gay gắt với lời trách móc vì sự thiếu hiểu biết hoặc
buộc tội về những thông tin không chuẩn xác hay sai lạc trong phân tích…
Tất nhiên cũng có khi nhưng hiếm xảy ra là ác ý kiến nêu ra của các nhà
báo bị ỉm đi hoặc đưa ra câu trả lời lấy lệ.
Thẩm quyền của nhà báo khác với thẩm quyền của một chuyên gia,
bởi lẽ, trong báo chí, bất kỳ tình huống nào của các thiest chế xá hội được
xem xét trong cuojc sống khơng phải ở bình diện hẹp mà ở bình diện rất
rộng. Nên cách nhìn nhận của một nhà báo rất quan trọng, nó phải kết hợp
cả hai cách tiếp cận chuyên môn và xã hôi. Cũng có nghĩa việc phân tích
hoạt động của các thiết chế xã hội do báo chí tiến hành vì sự hình thành,
phát triển và hoàn thiện của hệ thống các thiết chế xã hội.
2.5. Chức năng phản biện xã hội của báo chí
Ngồi các chức năng thơng tin, chức năng giáo dục, chức năng tổ
chức-trực tiếp và báo chí cũng có chức năng phản biện xã hội, với mục tiêu
chung là phục vụ sự phát triển đất nước, trong giai đoạn này là phục vụ sự
nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chủ trương tái cơ cấu nền kinh tế
gắn với chuyển đổi mơ hình tăng trưởng theo hướng nâng cao hiệu quả,
16


năng suất và năng lực cạnh tranh là một chủ trương lớn, cụ thể hóa Nghị
quyết Đại hội XI của Đảng cũng như nghị quyết về phát triển kinh tế - xã
hội của Quốc hội.
Với chức năng của mình, báo chí có thể tham gia từ khâu thơng tin về
chủ trương, nội dung Đề án, giới thiệu sâu rộng tới mọi thành phần xã hội
để tạo sự đồng thuận của xã hội trong thực hiện chủ trương này, đồng thời

thực hiện chức năng phản biện xã hội, chuyển tải các ý kiến của công
chúng, của các chuyên gia kinh tế, các nhà nghiên cứu để cung cấp đầy đủ
thông tin nhiều chiều cho Chính phủ cũng như các cơ quan tổ chức thực
hiện có hiệu quả. Khi đất nước bước vào thời đổi mới và hội nhập, các
phương tiện truyền thông đại chúng ngày càng phát triển trở thành một
công cụ hữu hiệu góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng một xã hội
cơng bằng, dân chủ, văn minh.
Ngịi bút của nhà báo, nhà văn, nhà khoa học, nhà quản lý và bao bạn
đọc vô danh khác đã thực sự trở thành lưỡi dao giải phẫu những bệnh trạng
xã hội, khắc tinh của tham nhũng, cường quyền, gian lận, bất cơng và
chệch hướng.
Báo chí đã đóng vai trị lương tri xã hội với biết bao phản biện nhanh
nhạy, sắc sảo và đầy dũng khí. Song, những phản biện văn hóa, xã hội trên
báo chí cũng đầy rẫy những điều thái q hay bất cập, thậm chí có lúc trở
thành con ngựa thành Troy của những chiến dịch phản thông tin.
Nhưng nhìn chung,thời gian qua, báo chí chúng ta, có nhiều bài báo
thông tin về nội dung Đề án , về 3 nội dung chính là tái cơ cấu đầu tư công;
tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước và tái cơ cấu ngân hàng thương mại. Báo
chí đã phản ánh những thơng tin, ý kiến đóng góp vào nội dung Đề án, giải
pháp thực hiện, kể cả những ý kiến trái chiều.
2.6. Chức năng kinh doanh
Cũng như bất kỳ hoạt động kinh doanh nào khác, để hoạt động kinh
doanh báo chí đạt hiệu quả cần tăng thu đồng thời với giảm chi trong tồn
bộ hoạt động báo chí, trong từng bước của hoạt động báo chí.
17


- Nguồn thu của báo chí: doanh số bán báo; quảng cáo; các loại hình
dịch vụ có thể ...
- Nguồn chi của báo chí: cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật; lao

động sống (tiền lương, nhuận bút); các chi phí cho q trình sản xuất ...
Trước đây ở thời bao cấp, mọi hoạt động báo chí tại các tòa soạn đều
được chu cấp. Nhưng khi nhà nước thực hiện chế độ chính sách đổi mới từ
năm 1986, thốt khỏi chế độ bao cấp đã đặt ra cho báo chí một vấn đề tự
hoạch thu chi. Và chính vì vậy mà tính cạnh tranh trong báo chí cũng tăng,
khi đó các tác phẩm báo chí cũng càng ngày càng gần gũi với quần chúng
nhân dân hơn, đáp ứng được các nhu cầu của nhân dân hơn.
Nhưng để thực hiện tốt chức năng kinh doanh của báo chí cần:
- Nâng cao chỉ số phát hành, cũng đồng nghĩa với việc tổ chức và thực
hiện có hiệu quả tồn bộ những chức năng xã hội vốn có của báo chí.
- Tổ chức đa dạng các loại hình dịch vụ mà mỡi cơ quan báo chí có ưu
thế và có khả năng.

18


KẾT LUẬN
Các chức năng của báo chí là những cơ sở hoạt động chung đối với tât
cả các phương tiện thông tin đại chúng. Tuy nhiên, chúng được thực hiện
một cách độc đáo theo nội dung,phụ thuộc vào quan điểm xã hội mà các
nhà báo tiến hành và thực hiện trong các phương tiên thông tin đại chúng
thuộc các định hướng chính trị-xã hơi khác nhau.
Báo chí nước ta đang ngày càng thực hiện tốt trong các lĩnh vực kinh
tế, chính trị, văn hố - xã hội và một số các lĩnh vực khác. Kinh tế thị
trường càng phát triển bao nhiêu thì càng địi hỏi có một nền báo chí càng
phát triển và hồn chỉnh bấy nhiêu. Nó đáp ứng nhu cầu thông tin nhạy
bén trong nước và quốc tế giúp hình thành một tư tưởng nhất quán đi theo
Đảng, nhân dân, sống vì cộng đồng xã hội để xây dựng một nên báo chí
vững mạnh, tạo điều kiện để nâng cao kinh tế, đưa đất nước phát triển so
với các nước trên thế giới và khu vực.

Bên cạnh những thuận lợi và những điều mà báo chí đã thực
hiện được thì vẫn xảy ra những tiêu cực, tham nhũng của một số nhà báo
tha hoá biến chất và kém phẩm chất đạo đức. Tuy nhiên, một cái sai khơng
thể phủ nhận 99 cái đúng. Vì vậy, với tư cách là một nhà báo tương lai, tôi
sẽ cố gắng nỡ lực để thực hiện tốt vai trị và trách nhiệm của mình và hy
vọng các cơ quan báo chí ngày càng chú trọng đến vai trị củamình để tạo
điều kiện cho nền kinh tế nước ta phát triển theo kịp so với các nước trên
thế giới.

19


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Văn Dững, Cơ sở lý luân báo chí, Nhà xuất bản lao động,
2013
2. E.P.Prokhorop, Cơ sở lý luận báo chí, Nhà xuất bản văn hóa thơng
tin Hà Nội, 2004.
3. Dương Xn Sơn (2009), Giáo trình báo chí truyền hình, NXB Đại
học Quốc gia Hà Nội.
4. Tạ Ngọc Tấn (2001), Truyền thơng đại chúng, Nxb Chính trị Quốc
gia, Hà nội.
5. Nguyễn Thành Hưng (2001), Thuật ngữ truyền thông, Nxb Quốc gia,
Hà Nội.
6. Trung tâm từ điển học (1998), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng.
7. G.V.Cudơnhetxốp, X.L.Xvich, A.la.Iurốpxki (2004), Báo chí truyền
hình (tập 2), Nxb Thơng tấn, Hà nội.
8. Đỡ Chí Trung, Nguyễn Trí Nhiệm (2009) Biên dịch, biên tập từ Thời
sự truyền hình của tác giả Victoria Mc Cullough Carroll.

20

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU..........................................................................................1
CHƯƠNG I. NHỮNG VAI TRÒ CỦA BÁO CHÍ TRONG ĐỜI SƠNG
XÃ HỘI........................................................................................................2
1. Khái niệm về vai trị................................................................................2
2. Những vai trị của báo chí trong đời sống xã hội..................................2
CHƯƠNG II. CÁC CHỨC NĂNG CỦA BÁO CHÍ................................4
2.1. Nhóm chức năng tư tưởng: mục tiêu - định hướng - giáo dục chính
trị, tư tưởng..................................................................................................4
2.2. Chức năng giám sát - quản lý xã hội của báo chí.............................9
2.3. Nhóm chức năng trau dời văn hóa: khai sáng, hướng dẫn-quảng
cáo, giải trí..................................................................................................12
2.4. Chức năng tổ chức-trực tiếp..............................................................15
2.5. Chức năng phản biện xã hội của báo chí.........................................16
2.6. Chức năng kinh doanh.......................................................................17
KẾT LUẬN................................................................................................19
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................20

21