Toàn cầu hoá và nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay tiểu luận cao học

LỜI NĨI ĐẦU
Kể từ Đại hội Đảng tồn quốc lần thứ VI, cùng với việc đưa ra đường
lối đổi mới về kinh tế, nhờ hàng loạt chính sách tích cực cụ thể hoá chủ
trương cải cách sâu rộng nền kinh tế mà nhờ đó nước ta đã đạt được những
thành tựu to lớn không chỉ trong phát triển kinh tế mà cả trong cải cách và
phát triển xã hội. Xác định định hướng xây dựng nền kinh tế nước ta thành
nền kinh tế thị trường mang tính xã hội chủ nghĩa đã trở thành mục tiêu cho
tất cả các hoạt động quản lý và phát triển đất nước. Bên cạnh đó hiện nay đất
nước đang trong q trình hội nhập kinh tế quốc tế cũng là cơ hội đồng thời
cũng vừa là thách thức đối với nước ta hiện nay. Chính vì thế, nhận thức
được tầm quan trọng đó và để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa toàn cầu hoá
và kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong khn khổ bài viết
này xin trình bày xung quanh vấn đề Tồn cầu hố và nền kinh tế thị trường
ở nước ta hiện nay.
Bài viết gồm 3 chương:
Chương I: Tồn cầu hố, kinh tế thị trường và mối quan hệ
Chương II: Những tác động của toàn cầu hoá và kinh tế thị trường đến
nước ta hiện nay.
Chương III: Kết luận
Trong q trình thực hiện khơng tránh khỏi những thiếu sót, rất mong
nhận được ý kiến đóng góp để bài viết hoàn chỉnh.
Xin cám ơn!


Chương I: TỒN CẦU HỐ, KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ MỐI
QUAN HỆ GIỮA CHÚNG.
1.1 TỒN CẦU HỐ
1.1.1 Khái niệm
Trong hơn một thập kỷ trở lại đây xu thế toàn cầu hố gia tăng ngày
càng mạnh mẽ.Và cùng với điều đó là những cách lý giải và thái độ không
giống nhau đối với xu thế này.

Có quan điểm cho rằng tồn cầu hố chỉ mới xuất hiện gần đây. Tồn
cầu hố được hiểu làchính sách của Mĩ nhằm bành trướng quyền lực,thống
trị thế giới theo kiểu Mĩ,thưc chất tồn cầu hố là Mĩ hoá.Quan niệm này đã
đẩy tới thái độ phải chống lại quá trình này nhằm đảm bảo cho sự phát triển
độc lập,đa dạng của các quốc gia.
Loại quan điểm thứ hai là quan điểm thừa nhận tính tất yếu khách
quan của quốc tế hố,tồn cầu hố.Nhưng trong quan điểm này cũng có
nhiều ý kiến khác nhau:Có người cho rằngtồn cầu hố xét về bản chất là
q trình tăng lên mạnh mẽ những mối liên hệ sự ảnh hưởng, tác động lẫn
nhau phụ thuộc lẫn nhau của tất cả các khu vực, các quốc gia các dân tộc
trên toàn thế giới ;có người lại cho rằng : “Tồn cầu hố là giai đoạn cao của
quá trình phát triển của lực lượng sản xuất trên thế giới,là kết quả tất yếu của
phát triển kinh tế thị trường và khoa học công nghệ”
Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau về tồn cầu hoá nhưng điểm
quan trọng mà ta nhận thấy là tồn cầu hố khơng chỉ là q trình phản ánh
sự gia tăng của các mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau mà nét quan trọng hơn
là phản ánh qui mô của các hoạt động liên quốc gia.Từ đó ta có thể đưa ra
mơt khái niệm mang tính chất khái qt về tồn cầu hố: “Tồn cầu hố là sự
gia tăng mạnh mẽ các mối quan hệ gắn kết,tác động phụ thuộc lẫn nhau,là


q trình mở rộng qui mơ và cường độ hoạt động giữa các khu vực,các quốc
gia các dân tộc trên phạm vi toàn cầu trong sự vận động phát triển”
Với quan niệm như vậy thế giới hố cũng có nghĩa là tồn cầu hố và
quốc tế hố được xem như giai đoạn trước đó của tồn cầu hố. Quốc tế
hố,tồn cầu hố là một q trình,và vì vậy nó khác với các vấn đề tồn cầu.
Tham gia vào q trình quốc tế hố,tồn cầu hố chính là thực hiện
hội nhập quốc tế.
Tồn cầu hố là một xu hướng bao gồm nhiều phương diện: kinh tế,
chính trị,văn hố,xã hội v.v...Trong các mặt đó thì tồn cầu hố kinh tế đang

là xu thế nổi trội nhất,nó vừa là trung tâm vừa là cơ sở và cũng là động lực
thúc đẩy các lĩnh vực khác của xu thế tồn cầu hố nói chung.Giống như
khái niệm tồn cầu hố thì cũng có nhiều quan điểm khác nhau về tồn cầu
hố kinh tế.Sau đây là khái niệm phổ biến nhất: “Tồn cầu hố kinh tế chính
là sự gia tăng nhanh chóng các hoạt động kinh tế vựt qua mọi biên giới quốc
gia,khu vực,tạo ra sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế trong sự vận
động phát triển hướng tới một nền kinh tế thế giới thống nhất.sự gia tăng của
xu thế nàyđược thể hiện ở sự mở rộng mức độ và qui mô mậu dịch thế
giới,sự lưu chuyển của các dòng vốn và lao động trên phạm vi toàn cầu.”
2. Các nhân tố thúc đẩy q trình tồn cầu hố kinh tế
Nhiều thế kỉ trước, những tiến bộ trong kỹ thuật hàng hải, cơng nghệ
đóng tàu, khai phá giao thơng, những phát triển của thị trường hàng hoá đã
tạo điều kiện mở mang giao lưu buôn bán giữa các quốc gia. Trải qua quá
trình phát triển lâu dài, quan hệ kinh tế quốc tế ngày càng trở nên phổ biến,
bao quát nhiều lĩnh vực với nhiều hình thức. Đặc biệt vài chục năm gần đây
xuất hiện những yếu tố kinh tế kỹ thuật rất mới dẫn đến bước phát triển nhảy
vọt cua toàn cầu hoá các quan hệ kinh tế. Sau đây là 6 yếu tố cơ bản thúc
đẩy q trình tồn cầu hoá:


2.1. Sự phát triển ngày càng cao của lực lượng sản xuất
Thực tiển của nền kinh tế thế giới đang cho thấy bước quá độ từ nền
kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri thức, điều này được thể hiện rõ ở
các quốc gia phát triển. Cùng với nó các quốc gia đang phát triển cũng đã
kết hợp bước chuyển nông nghiệp lên công nghiệp kết hợp những bước nháy
tắt để rút ngắn quá trình xây dựng những cơ sở của nền kinh tế tri thức.
Sự phát triển của kinh tế tri thức dự trên các cơng nghệ có hàm lượng
khoa hoc kỹ thuật cao, nhất là công nghệ thông tin đã mở ra điều kiện thuận
lợi cho sự đẩy nhanh xu thế tồn cầu hố, ví dụ như: các công nghệ mới làm
tăng tốc độ giao dịch kinh doanh, rút ngắn khoảng cách về không gian và

thời gian. Cơng nghệ thơng tin đồng thời cũng góp phần nâng cao trình độ
dân trí, tạo điều kiện cho dân chủ phát triển, thúc đẩy nhu cầu mở của, giao
lưu hội nhập.
Tóm lại, chính sự phát triển như vũ bảo của khoa học kỹ thuật đã làm
phá vỡ hàng rào ngăn cách địa giới trong giao dịch của con người trên tất cả
các mặt giãu các quốc gia. Điều này đã đẩy quốc tế hoá nền kinh tế lên một
thời kỳ mới, thời kỳ tồn cầu hố nền kinh tế thế giới. Cac quốc gia dù muốn
hay không dều chịu tác động của của q trình tồn cầu hố và đương nhiên
để tồn tại và phát triển trong điều kiện hiện nay khơng thế khơng tham gia
q trình tồn cầu hố, tức là hội nhập quốc tế.
2.2. Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế thi trường
Qua trình quốc tế hố, tồn cầu hố có sự gắn bó chặt chẽ với tiến
trình phát triển của kinh tế thi trường. Kinh tế thị trường phát triển đã mở ra
điều kiện cho sự gia tăng xu thế quốc tế hoá, thể hiện trên hai khía cạnh
chính: Thứ nhất, kính tế thị trường mở ra cơ sở, điều kiện cho sự phát triển
của lực lượng sản xuất, làm cho quy mô sản xuất không bó hẹp trong phạm
vi cua từng quốc gia mà mang tầm quốc tế, như vậy cũng có nghĩa là thúc


đẩy q trình phân cơng lao động quốc tế, gắn các quố gia vào sự ràng buộc
của sản xuất và tiêu thụ. Thứ hai, nền kinh tế thi trường phát triển của các
quốc gia đưa lại cơ chế thống nhất cho sử lý các mối quan hệ, đó là cơ chế
thị trường.
Có thể nói, ngày nay nền kinh tế thế giới thống nhất với cơ chế vận
hành : cơ chế thi trường. Kinh tế thi trườngcàng phát triển thì sự giao thoa
thâm nhập lẫn nhau giữa các nền kinh tế càng tăng. Sự phát triển mạnh mẽ
của kinh tế thị trường không chỉ ở sự mở rộng qui mô về không gian, về sự
xâm nhập ràng buộc lẫn nhâu giữa các quốc gia mà còn thể hiện ở sự phát
triển theo chiều sâu.
Đó là sự bùng nổ phát triển của thi trường tài chính gắn liền với sự

xuất hiện của một loạt cơng cụ mới trong thanh tốn giao dịch. Thi trường
sản phẩm hàng hoá cũng gia tăng mạnh mẽ thể hiện ở qui mơ chưa từng có
của khối lượng giao dich thương mại và ở sự phát triển của các dang giao
dịch mới như thương mại dịch vụ và điện tử.
Như vậy có thể thấy sư phát triển mạnh mẽ của cơ chế thị trường
chínhlà cơ sở, điều kiệncho q trình quốc tế hố. Nhìn chung các quốc gia
trên thế giới ngày nayđèu dựa trên cơ chế thị trường, sử dụng các phương
tiện và công cụcủa kinh tế thị trường trong hoạt động kinh doanh, đưa lại
một không gian rộng lớn, khơng gian tồn cầu cho các hoạt động sản xuất và
lưu chuyểncác yếu tố của chính q trình sản xuất ấy,
2.3 Sự gia tăng của các vấn đề toàn cầu trong bối cảnh thế giới kết
thúc chiến tranh lạnh bước vào thời kì hồ bình hợp tác và phát triển.
Trong vài thập niên trở lại đây nền kinh tế thế giới phát triển mạnh mẽ
nhưng kéo theo đó là những vấn đề mang tính chất tồn cầunhư sự phân hố
giàu nghèo, sự ơ nhiễm mơi trường, dịch bệnh...Những vấn đề này liên quan


đến mọi quốc gia, có tác động trên phạm vi tồn thế giới, nó quyết định sự
phát triển tồn vong của tồ thể cộng đồng nhân loại.
Do đó khi giải quyết các vấn đề mang tính chất tồn cầu phải có sự nỗ
lực của mọi quốc gia, sự liên kết sức lực của cả cộng đồng. Bản thân mỗi
quốc gia cho dù tiềm lực mạnh đến đâu cũng không thể giải quyết nổi vấn đề
liên quan đến toàn thế giới. Đây chính là cơ sở khách quan qui định , thúc
đẩy cho việc tiến tới thống nhất những qui phạm chung cho quá trình phát
triển kinh tế.
2.4 Sự bành trướng của các công ty xuyên quốc gia
Với sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất trong chủ nghĩa tư bản tất yếu
dẫn đến sự tâp trung sản xuất và dẫn đến độc quyên. Trong lịch sử của nền
sản xuất thế giớivào cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 và những năm đầu của thế
kỷ 21 này dưới sự tác động của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuậtđã đưa lại

sự phát triển chưa từng có của các cơng ti xun quốc gia.
Đến nay có gần khoảng 60000 cơng ti xuyên quốc gia đang kiểm soát
2/3 nền thưong mại thế giới, 4/5 nguồn vốn đầu tư trực tiếp ở nước ngồi và
9/10 kết quả nghiên cứu và chuyển giao cơng nghệ thế giới. Với sức mạnh
như vậy các công ti xun quốc gia khơng những có ưu thế trong phân phối
tài nguyên trên phạm vi thế giới giúp cho việc thúc đẩy phân công lao động
quốc tếđi vào chi tiết hố mà cịn thơng qua việc tồn cầu hố sản xuất và
kinh doanh để đẩy nhanh tiến trình tồn cầu hố kinh tế.
Sự phát triển mạnh mẽ của các cơng ti xuyên quốc gia trên địa phận
toàn cầu đã tạo ra mạng lưói liên kết kinh tế quốc tế. Các quốc gia có thể
tham gia ngay vào dây chuyền sản xuất quốc tế và cũng vì vậy mối quan hệ
phụ thuộc lẫn nhau gia tăng.
Các công ty xuyên quốc gia đã đóng vai trị rất lớn trong việc tăng
mức xuất khẩu, gia tăng mạnh mẽ vốn đầu tư trực tiếp nứoc ngoài vào các


nước đang phát triển đẩy mạnh tiến trinhf hội nhập của nền kinh tế này vào
nền kinh tế thế giới nói chung.
Như vậy sự phát triển và xâm nhập ngày càng mạnh của các công ty
xuyên quốc gia vào các nền kinh tế dân tộc đã góp phần xố bỏ sự ngăn cách
biệt lập trong phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới. Các quốc gia dân
tộc từng bước thamm gia, thích ứng với các chuẩn mực của nền kinh tế quốc
tế đồng thời nó cũng đem lại nét mới từ những bản sắc riêng, bổ sung vào
nền kinh tế tồn cầu làmm gia tăng tính đa dạng của nó.
2.5 Sự hình thành và phát triển của các định chế toàn cầu và khu
vực.
Các định chế toàn cầu ra đời nhằm đáp ứng đòi hỏi của xu thế quốc tế
hố, tồn cầu hố kinh tế. Sự tồn tại và hoạt động của các định chế toàn cầu
và khu vực lại góp phần thúc đẩy sự phát triển hơn nữa của xu thế tồn cầu
hố.

Trong các tổ chức kinh tế- thương mại-tài chính tồn cầu và khu vực
có ảnh hưỏng lớn tới q trình tồn cầu hố và khu vực hoá phải kể đến
WTO, IMF và các tổ chức khu vực khác như EU, NAFTA, APEC...Với các
mục tiêu chức năng của mình các tổ chức kinh tế quốc tế đã tham gia và thúc
đẩy các hoạt động kinh tế quốc tế, điều phối và quản lí các hoạt động này.
Cho dèu tính hiệu quả của các tổ chức này cịn đựoc đánh giá khác nhau xuất
phát từ quan điểm lợi ích quốc gia, song không ai không thừa nhận sự cần
thiết và vai trị của chúng, thậm chí đang đặt ra yêu cầu về hoàn thiện cơ
cấu tổ chức, đổi mới nguyên tắc hoạt động của chúng.
Tác động của các tổ chức toàn cầu và đặc biệt là các tổ chức khu vực
đến xu thế tồn cầu hố kinh tế thể hiện ở hai điểm chính:
-Thứ nhất, việc tham gia vào các tổ chức này cho phép các quốc gia


đựoc hưỏng những ưu đãi của hoạt động kinh doanh khu vực; thúc đẩy các
quốc gia trong khu vực tiến đến những chuẩn mực chung trong quá trình sản
xuất và tiêu thụ sản phẩm. Trên cơ sở các thoã thuận hợp tác song phương và
đa phươngđã làm tăng lên sự gắn bó tuỳ thuộc lân nhau giữa các nền kinh tế,
thực chất nó đã thúc đẩy phân cơng lao động quốc tế ngày càng sâu sắc
trong nội bộ tổ chức.
-Thứ hai hoạt động của các tổ chức này từ thấp đến cao sẽ đẩy đến
hình thành một thị trường thống nhất trong khu vực buộc các quốc gia tham
gia phải có lịch trình hội nhập tích cực để hồ đồng vào khu vực.
Nói tóm lại các tổ chức kinh tế toàn cầu và khu vực vừa là kết quả vừa
là động lực của q trình tồn cầu hố kinh tế.
2.6 Vai trị của chính phủ và sự chuyển đổi trong chính sách phát
triển.
Tồn cầu hố là một xu thế tất yếu song tốc độ của tồn cầu hố phụ
thuộc rất nhiều vào chính sách của các quốc gia. Sau chiến tranh thế giới thứ
nhất thì việc đóng cửa đất nước khơng giao lưu thơng thương với nước ngồi

của các quốc gia đã làm cho lưu thông quốc tế bị hạn chế nền kinh tế thế
giới suy thoái mạnh.Nhưng từ sau chiến tranh thế giới thứ hai thì các quốc
gia phát triển đã nhận thấy vấn đề cần phải tự do háo thương mại, giảm các
hàng rào thuế quan nhằm bành trướng thế lực ra bên ngồi. Và cho đến nay
thì hầu hết các quốc gia trên thế giới đều tiến hành cải cách mở cửa, thực
hiện tư nhân hoá và tự do hố mở ra khơng gian mới cho sự gia tăng xu thế
tồn cầu hố. Đặc biệt trong q trình cải cách nhiều quốc gia đã chuyển
hướng phát triển kinh tế từ hướng nội sang hướng ngoại mà cốt lõi là chuyển
từ cơng nghiệp hố thay thế nhập khẩu sang cơng nghiệp hố hướng về xuất
khẩu.


Với chiến lượccơngnghiệp hố hướng về xuất khẩu buộc các quốc gia
phải thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển kinh tế không chỉ phải
dựa vào nhu cầu bên trong mà phải căn cứ vào nhu cầu thị trường thế giới,
sản xuất sản phẩm và dịch vụ phù hợp với yêu cầu chuẩn mực của thị trường
quốc tế. Muốn vậy đòi hỏi các quốc gia phải mở cửa nền kinh tế, cho nhập
các thành tựu công nghệ, thu hút vốn đầu tư để xây dựng và phát triển một
cơ cấu ngành kinh tế phù hợp. Như vậy với chiến lược hướng về xuất khẩu,
trên thực tế đã đẩy đến xu thế gắn bó phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia,
giữa các nền kinh tế thông qua thực hiện phân công lao động quốc tế dựa
trên thế mạnh của từng nền kinh tế đân tộc.
Ngoài những nhân tố đã nêu trên thúc đẩy mạnh mẽ q trình tồn cầu
hố trong những năm gần đây chúng ta cịn có thể kể đến một số nhân tố
khác xem như xung lực đẩy mạnh thêm cho xu thế tồn cầu hố. Đó là sự
phát triển về dân chủ, văn hố...