Tài liệu Xác lập công thức tư duy-Kiếm tiền hay phụng sự xã hội doc

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

1


ÀẨO KINH DOANH VIÏÅT NAM VÂ THÏË GIÚÁI

Thomas J. Watson Sr. & IBM
XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY
Nguỵn Hoâng Nhêåt Tên vâ cấc chun gia ca PACE
Têåp sấch nây lâ mưåt phêìn trong bưå sấch ÀẨO KINH DOANH VIÏÅT NAM
VÂ THÏË GIÚÁI. Vâ bưå sấch nây lâ kïët quẫ ca dûå ấn nghiïn cûáu mang
tïn Ài tịm Àẩo Kinh doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái do cấc chun
gia ca PACE cng mưåt sưë tấc giẫ phưëi húåp thûåc hiïån.

Chịu trách nhiệm xuất bản: Ts. Quách Thu Nguyệt
Hữu Bắc
Thanh Việt

Kỹ thuật vi tính:

Copyright©2007 by PACE

Hải Vân

Bìa:
Sửa bản in:

PACE giûä bẫn quìn

Biên tập:

Mai Khanh + Thanh Hà

Bưå sấch àậ àûúåc àùng k bẫn quìn, mổi thưng tin xin vui lông gûãi vïì:
PACE

NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
161B Lý Chính Thắng - Quận 3 - Thành phố Hồ Chí Minh
ĐT: 9316289 - 9316211 - 8465595 - 8465596 - 9350973
Fax: 84.8.8437450 - E-mail: nxbtre@ hcm.vnn.vn
Website:

Tôa nhâ PACE
341 Nguỵn Trậi, Qån 1
TP. Hưì Chđ Minh, Viïåt Nam
Email:
In lêìn thûá nhêët tẩi TP.HCM, do Nhâ xët bẫn Trễ êën hânh.

Tấc giẫ têåp sấch:

Nguỵn Hoâng Nhêåt Tên

(mưåt phêìn ca dûå ấn)

vâ cấc chun gia ca PACE

Giấm àưëc àiïìu phưëi dûå ấn:

Trêìn V Ngun

Nhốm biïn têåp vâ àiïìu phưëi dûå ấn:

Trêìn V Ngun
Nguỵn Dûúng Hiïëu
Nguỵn Hưìng Dung
Nguỵn Thõ Hâ

CHI NHÁNH NHÀ XUẤT BẢN TRẺ TẠI HÀ NỘI
20 ngõ 91, Nguyễn Chí Thanh, Quận Đống Đa - Hà Nội
ĐT & Fax: (04) 7734544
E-mail: vanphongnxbtre@ hn.vnn.vn


Mc lc
Cng bẩn àổc,
KIÏËM TIÏÌN HAY PHNG SÛÅ XẬ HƯÅI?
Lúâi nối àêìu

7
15

Phêìn I
“THINK”- TÛ DUY
Chûúng 1.

27

BÂI TOẤN CËI THÏË K XX
Bâi toấn ca Gerstner

28

Watson: Tưi nïn lâm gị?

32

Chûúng 2.

39

TINH THÊÌN WATSON TRÚÃ LẨI
“Thuët cưỵ xe ngûåa” ca Watson

40

Watson trúã lẩi

44

Chûúng 3.

57

NHÛÄNG TRÛÚÂNG HỔC KINH DOANH CA WATSON
Ch bế ni ngûåa àïí hổc

58

Tûâ bấn hâng rong àïën ưng ch cûãa hâng

4

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

62

Bẫn ấn, tịnh u vâ àưi mùỉt múã to
Nhốm chun gia, nhốm àiïìu phưëi, nhốm tấc giẫ vâ nhốm biïn têåp ca
dûå ấn nghiïn cûáu Ài tịm Àẩo Kinh doanh Viïåt Nam vâ Thïë giúái xin
chên thânh cẫm ún cấc cưng ty, cú quan, àún võ vâ cấc cấ nhên àậ nhiïåt
tịnh hưỵ trúå thưng tin, tû liïåu trong viïåc triïín khai dûå ấn nghiïn cûáu vâ
thûåc hiïån têåp sấch nây.

60

Watson hổc nghïì bấn hâng chun nghiïåp

64

Chûúng 4.

75

CHUÍN BẨI THÂNH THÙỈNG
Lâm lẩi cåc àúâi úã tíi 40
XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

76

5

Tinh thêìn tiïn phong vâ cấi tïn IBM

78

Ùn mùåc chónh tïì

143

Khng hoẫng 1930 - Khi Watson mùỉc sai lêìm

83

Sûác khỗe, rûúåu vâ kinh doanh

146

Têån dng ln khng hoẫng

87

Thïí thao, bẫo hiïím vâ giúâ lâm

151

Thã ban àêìu R&D vâ àûúâng dâi tû duy

90

Gian nhâ chung Homestead vâ giấo dc

154

Chûúng 5.

95

KINH DOANH, CHIÏËN TRANH VÂ HÔA BỊNH

Chûúng 3.

161

CÅC CẤCH MẨNG MẤY TĐNH

Bẫn ấn thûá hai trong àúâi

96

Cêu trẫ lúâi dânh cho Hitle

101

Àưëi diïån vúái nưỵi súå hậi ca con trai

162

Con hún cha

169

Chûúng 4.

179

Khng hoẫng hêåu chiïën – biïën gấnh nùång thânh cú hưåi
102
Phêìn II

CHA, CON VÂ MẬ DI TRUÌN CA IBM

MEN. MINUTES. MONEY
Chûúng 1.

Con ngûúâi múái lâ ngưi sao

Watson àậ chổn nhûäng thêët bẩi, nhûäng sai lêìm
lâm ngûúâi thêìy cho mịnh

185
193

Tốm tùỉt vïì Tom

GÛÚNG MÙÅT RÊËT KHẤC CA THÊËT BẨI

180

Cha, con vâ mậ di truìn ca IBM

Truìn ngưi cho con

117

203

118

Cưng thûác 5C, con àûúâng trúã thânh ngûúâi bấn hâng

Chûúng 5 (thay lúâi kïët)

205

vơ àẩi nhêët thïë giúáI

120

Võ trđ con ngûúâi trong cưng thûác 3M

123

Thïë giúái nghơ vïì Thomas Watson Sr.

226

Cưng thûác tû duy

127

Tiïíu sûã Thomas Watson

229

Chûúng 2.

ÀÕNH ÀÏÌ CON NGÛÚÂI

135

ÀẨO CA NGÛÚÂI LẬNH ÀẨO
Tuín nûä nhên viïn, tẩi sao khưng?

138

Ngûúâi da àen cng lâ con ngûúâi

140

Cêu lẩc bưå 100%

6

136

Khưng cố ai lâ khuët têåt nïëu...

141

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

7


Cng bẩn àổc

NHÛÄNG TÛÂ VIÏËT TÙỈT
- CEO: Chief Executive Officer - Ngûúâi lậnh àẩo
cao nhêët trong mưåt cưng ty hóåc mưåt tưí chûác,

KIÏËM TIÏÌN HAY PHNG SÛÅ XẬ HƯÅI?

- Watson: Thomas John Watson Sr. (Watson Cha)

Bưå sấch mâ bẩn àổc àang cêìm trïn tay lâ kïët quẫ
ca dûå ấn nghiïn cûáu mang tïn Ài tịm Àẩo Kinh
doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái do Tưí húåp Giấo dc
PACE thûåc hiïån trong sët 14 thấng vûâa qua.
Chng tưi àùåt tïn cho bưå sấch nây lâ Àẩo Kinh
doanh Viïåt Nam vâ Thïë giúái vúái mong mën àûúåc
chia sễ cng bẩn àổc, àùåc biïåt lâ bẩn àổc doanh nhên
vâ bẩn àổc quan têm àïën kinh doanh, nhûäng kiïën giẫi
vïì hâng loẩt cấc cêu hỗi nhû: “Kinh doanh lâ gị?”,
“Doanh nhên lâ ai?”, “Àêu lâ ‘àẩo’ ca nghïì kinh
doanh?” vâ “Tẩi sao kinh doanh lâ mưåt nghïì cao qu
vâ xûáng àấng àûúåc xậ hưåi tưn vinh?”...
Àưåi ng chun gia ca PACE cng cấc cưång sûå àậ
nghiïn cûáu cåc àúâi vâ sûå nghiïåp ca 25 doanh nhên

huìn thoẩi, àïën tûâ 25 têåp àoân kinh doanh dêỵn àêìu
trong nhûäng bẫng xïëp hẩng doanh nghiïåp trïn toân thùở
giỳỏi, nhựỗm tũm kiùởm caỏi aồo, caỏi triùởt lyỏ cửởt lội trong
kinh doanh ca hổ. Mc àđch lâ àïí l giẫi xem vị sao
hổ lâ nhûäng ngûúâi kiïëm tiïìn nhanh nhêët, kiïëm tiïìn
nhiïìu nhêët vâ kiïëm tiïìn bïìn vûäng nhêët thïë giúái, àưìng
thúâi hổ lẩi àûúåc xậ hưåi àùåc biïåt kđnh trổng?
Phên tđch tûâng chùång àûúâng, tûâng mưëc sûå nghiïåp,
tûâng bûúác thùng trêìm... ca nhûäng huìn thoẩi doanh
nhên nây, chng tưi àậ àc kïët àûúåc nhûäng nết chung

8

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

chõu trấch nhiïåm thûåc hiïån hâng ngây cấc chđnh
sấch ca hưåi àưìng quẫn trõ. Thûúâng àûúåc hiïíu lâ
(Tưíng) Giấm àưëc.
- CTR: Computing Tabulating Recording (Corporation) – Têåp àoân Mấy ghi vâ Mấy Tđnh toấn.
- NCR: National Cash Register (Company) – Cưng
ty mấy àïëm tiïìn qëc gia (M).
- R&D: Research and Development - Nghiïn cûáu vâ
phất triïín.
- Tom: Thomas John Watson Jr. (Watson Con)

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

9

nhêët, nối chđnh xấc hún, lâ nhûäng ëu tưë khiïën hổ trúã
nïn vơ àẩi, trúã thânh nhûäng doanh nhên huìn thoẩi.
Àố lâ sûå khao khất, lâ niïìm àam mï mưåt cấch mậnh
liïåt àïí sấng tẩo, àïí àem àïën thêåt nhiïìu giấ trõ múái
cho cåc sưëng vâ cho xậ hưåi. Hổ aọ thỷồc hiùồn ỷỳồc
iùỡu oỏ bựỗng viùồc cửởng hiùởn caó cåc àúâi mịnh lêỵn viïåc
truìn àẩt, dêỵn àûúâng cho hêåu thïë.
Trong lúâi àêìu nây ca bưå sấch, chng tưi cng mën
kïí lẩi vúái qu võ mưåt vâi cêu chuån vâ mưåt vâi so
sấnh mâ PACE ln tûå hâo khi tịm thêëy nố trong hânh
trịnh Khất vổng Doanh trđ ca mịnh trong sët nhûäng
nùm vûâa qua:
Bâ ch mưåt tiïåm tẩp hốa sët ngây khưng vui vị
bn bấn ïë êím. Nhûng sau nhûäng ngây thấng nhịn
vâo “mùỉt” khấch hâng, bâ chúåt nghơ: “Sao tưi khưng lâ
ngûúâi giẫi quët vêën àïì nhu ëu phêím cho cẫ xốm?”.
Vâ mổi chuån thay àưíi. Tûâ àố, nhiïìu gia àịnh chûa
khấ giẫ trong khu phưë cố thïí mua mưåt, hai gối mị tưm
(mâ khưng cêìn phẫi mua cẫ thng mị), mưåt tếp bưåt
ngổt (mâ khưng cêìn phẫi mua cẫ gối bưåt ngổt). Bâ cố
thïí múã cûãa lc múâ sấng hay nûãa àïm, khi chùèng côn
núi nâo bấn hâng nûäa àïí àấp ûáng nhu cêìu “hïët chanh
àưåt xët” hóåc “nhâ khưng côn nûúác mùỉm”. Hay hún
nûäa, mổi ngûúâi chó “xểt” mưåt hai bûúác chên lâ cố ngay
nhûäng vêåt phêím cêìn thiïët nhêët cho gia àịnh. Lẩi thïm
chuån giấ cẫ ca bâ so vúái chúå vâ siïu thõ cng
chùèng chïnh lïåch lâ bao. Ai cng àoấn ra kïët quẫ:
cûãa tiïåm sët ngây ngûúâi ra kễ vâo, bâ thị bấn hâng
ln tay vâ cûúâi nối ln miïång. Khưng chó tiïìn lậi thu
àûúåc tùng cao, mâ bâ côn cố “lúåi nhån” lúán nhêët lâ

sûå qu mïën ca mổi ngûúâi dânh cho mưåt ngûúâi biïët
kinh doanh nhû bâ.

Cêu chuån thûá hai vïì mưåt cú súã sẫn xët t sùỉt.
Ngûúâi ta thûúâng mua t ca cú súã nây vïì àïí àûång hưì
sú. Mưåt cú súã bế xđu rêët àưỵi bịnh thûúâng thị liïåu cố
mang trong ngûúâi “sûá mïånh xậ hưåi”? Trong mưåt thúâi
gian dâi, cú súã hoẩt àưång cêìm chûâng, cho àïën mưåt
ngây ưng ch ca nố thay àưíi cấch nghơ: tưi khưng
“bấn t sùỉt” nûäa, mâ sệ “bấn giẫi phấp lûu trûä hưì sú
vùn phông”. Tûâ àố, ưng vâ àưìng sûå tiïën hânh nghiïn
cûáu àïí tẩo ra nhûäng cấi t sao cho cố thïí chưëng àûúåc
mưëi, mổt, chưëng thêëm, ngùn t nây thị cố khốa kiïn cưë
àïí àûång hưì sú quan trổng, ngùn t khấc thị khưng cêìn
khốa àïí dïỵ kếo ra kếo vâo... Ưng cng chõu khố ài àïën
cấc vùn phông àïí nghiïn cûáu mâu sún, thay àưíi kđch
cúä, kiïíu dấng... Thïë lâ sẫn phêím ca ưng côn thïm tđnh
nùng lâm àểp cho cẫ vùn phông ca cấc cưng ty. Chó
sau mưåt thúâi gian ngùỉn, cú súã ca ưng àậ lưåt xấc vâ
phất triïín rêët nhanh.
Nhû vêåy, doanh nghiïåp lúán hay nhỗ ty thåc vâo
vêën àïì xậ hưåi mâ hổ giẫi quët àûúåc. Bâ ch tẩp hốa
ca khu phưë nổ cng Sam Walton (ưng ch têåp àoân
bấn lễ lúán nhêët thïë giúái Wal-Mart) àïìu giẫi quët vêën
àïì mua sùỉm ca xậ hưåi thưng qua viïåc múã cûãa hâng
bấn lễ. Hổ chó khấc nhau vïì phẩm vi: xậ hưåi ca bâ
ch tiïåm tẩp hốa lâ mưåt khu phưë, côn xậ hưåi ca Sam
mang têìm cúä thïë giúái.
Àiïìu xậ hưåi quan têm khưng phẫi lâ doanh nghiïåp
àố kiïëm àûúåc bao nhiïu mâ lâ hổ àậ mang lẩi gị cho

cưång àưìng. Chùèng hẩn, trong khi tó ph Nhêåt, Toyoda
(“cha àễ” ca Toyota), vúái tinh thêìn ấi qëc àûúåc ngûúâi
Nhêåt xem nhû anh hng dên tưåc thị tó ph Nga,
Khodorkovsky (ưng ch ca Yukos), ưng ta lâ ai trong
mùỉt dên Nga thị chó ngûúâi Nga múái thêëu rộ. Sûå khấc
nhau nây cố lệ do cấch thûác kiïëm tiïìn ca hổ.

10

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

11


Nghïì kinh doanh, xûa nay vêỵn thûúâng bõ hiïíu chó
nhû lâ nghïì “kiïëm tiïìn”. Nhûng thûåc chêët, khưng hïì
cố nghïì kiïëm tiïìn, búãi nghïì nâo thị cng kiïëm tiïìn
cẫ. Chùèng haồn, luờồt sỷ kiùởm tiùỡn bựỗng viùồc haõnh
nghùỡ luờồt, baỏc sụ kiùởm tiùỡn bựỗng caỏch chỷọa bùồnh cỷỏu
ngỷỳõi... Vaõ doanh nhờn, ngỷỳõi haõnh nghùỡ kinh doanh,
cuọng kiùởm tiùỡn bựỗng caỏch lậnh àẩo mưåt doanh
nghiïåp vâ thưng qua doanh nghiïåp àố àïí giẫi quët
vêën àïì hay àấp ûáng nhu cêìu nâo àố ca xậ hưåi.
Nhûng àiïìu khấc biïåt ca nghïì kinh doanh lâ trong
quấ trịnh hânh nghïì ca mịnh doanh nhên khưng
hânh àưång mưåt cấch àún lễ mâ biïët kiïën tẩo ra cấc
chỵi giấ trõ. C thïí hún, hổ nùỉm lêëy mưåt doanh
nghiïåp vâ têåp húåp bïn mịnh nhiïìu thânh viïn ùớ

cuõng cửồng hỷỳóng laồi nhựỗm hũnh thaõnh mửồt sỷỏc maồnh
tửớng lûåc, tûâ àố tẩo ra nhiïìu giấ trõ hún cho xậ hưåi. Àố
cng chđnh lâ l do mâ nghïì kinh doanh thûúâng
kiïëm àûúåc nhiïìu tiïìn hún so vúái nhûäng nghïì khấc vâ
vêỵn àûúåc cưång àưìng xậ hưåi ng hưå.
Nghiïn cûáu 25 huìn thoẩi doanh nhên thïë giúái cho
thêëy, d cố quấ nhiïìu sûå khấc biïåt nhûng hổ àïìu cố
chung mưåt tû tûúãng ch àẩo: “Kinh doanh lâ phng sûå
xậ hưåi”. Hay nối mưåt cấch àêìy à hún, “Kinh doanh lâ
kiïëm tiùỡn bựỗng caỏch phuồng sỷồ xaọ hửồi, bựỗng caỏch duõng
saón phêím hay dõch v nhû lâ phûúng tiïån àïí giẫi
quët nhûäng vêën àïì ca xậ hưåi vâ lâm cho cåc sưëng
trúã nïn tưët àểp hún”.
Cấi “àẩo” kinh doanh nây àậ àûúåc hổ quấn triïåt
ngay tûâ bíi àêìu khúãi nghiïåp àêìy gian khố cho túái lc
thânh cưng. Vâ sûå thêåt nây cng chđnh lâ l do gip
hổ kiïëm tiïìn nhanh nhêët, nhiïìu nhêët, bïìn nhêët, côn
bẫn thên hổ thị àûúåc xậ hưåi tưn vinh, nïí trổng, vâ rưìi

hổ ài vâo lõch sûã kinh doanh thïë giúái nhû nhûäng huìn
thoẩi, doanh nghiïåp ca hổ cng vơ àẩi vâ trûúâng tưìn.
Nhû vêåy, vúái mưåt têm thïë ln hûúáng vïì cưång àưìng,
ln khất khao lâm cho xậ hưåi quanh mịnh (cố thïí nhỗ
gổn trong mửồt ngửi laõng hoựồc rửồng lỳỏn bựỗng caó mửồt
hùồ mựồt trúâi) tưët àểp hún, chđnh hổ, nhûäng doanh nhên
(d lúán hay nhỗ, d “Têy” hay “Ta”, d “cưí” hay “kim”)
ln àûúåc xậ hưåi tưn vinh khưng phẫi vị sưë ca cẫi
khưíng lưì hổ kiïëm àûúåc, mâ vị nhûäng àống gốp vư giấ
ca hổ vâo sûå àưíi thay ca thïë giúái nây.
Song song vúái nhûäng doanh nhên lêỵy lûâng ca thïë

giúái, àiïìu khấc biïåt úã bưå sấch nây lâ chng tưi àậ
khúãi sûå hânh trịnh tịm kiïëm nhûäng “huìn thoẩi
doanh nhên Viïåt Nam” àïí, nhû mưåt cưë gùỉng, “àõnh võ”
xem ưng cha ta ngây xûa àậ khúãi sûå kinh doanh nhû
thïë naâo. Vaâ thêåt bêët ngúâ, trong lõch sûã Viïåt Nam àậ
tûâng cố nhûäng Lûúng Vùn Can, Bẩch Thấi Bûúãi,
Nguỵn Sún Hâ, Trõnh Vùn Bư... vúái nhûäng tû tûúãng
kinh doanh cố thïí gêy ngẩc nhiïn cho àïën têån bêy giúâ.
Nhịn “Têy” sệ thêëy “Àưng”, soi “cưí” mâ ngêỵm túái
“kim”, àố lâ àiïìu mâ chng tưi, nhûäng ngûúâi thûåc hiïån
bưå sấch, mong mën àûúåc chia sễ. Bưå sấch nây cng
lâ mưåt cêu chuån, mưåt phấc thẫo cho bûác tranh toân
cẫnh sinh àưång vâ àêìy mâu sùỉc vïì doanh nhên thïë
giúái - nhûäng doanh nhên lâm thay àưíi thïë giúái, vâ vïì
mưåt thïë hïå doanh nhên tiïìn bưëi ca Viïåt Nam cấch
àêy gêìn möåt trùm nùm lõch sûã - möåt thïë hïå doanh
nhên mâ àïën ngây nay chng ta vêỵn cố thïí tûå hâo. Tûâ
àố, nhûäng nưỵ lûåc nây sệ gốp phêìn hịnh thânh vùn hốa
doanh nhên Viïåt, mưåt bưå phêån quan trổng trong vùn
hốa Viïåt Nam.

12

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

13

Chng tưi xin àûúåc gûãi lúâi tri ên trên trổng nhêët àïën
nhûäng àưìng nghiïåp àậ hưỵ trúå tinh thêìn cho chng tưi,
àïën cấc cấ nhên vâ àún võ àậ sùén lông hưỵ trúå thưng
tin, tû liïåu trong quấ trịnh nghiïn cûáu. Àùåc biïåt, chng
tưi mën gûãi lúâi cấm ún chên thânh àïën cấc têåp àoân
hâng àêìu thïë giúái do cấc doanh nhên huìn thoẩi
sấng lêåp, cấm ún gia tưåc hổ Lûúng, gia tưåc hổ Bẩch,...
- hêåu dụå ca c Lûúng Vùn Can, c Bẩch Thấi Bûúãi...
àậ nhiïåt têm gip àúä chng tưi trong sët quấ trịnh
“ài tịm Àẩo Kinh doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái”.
Viïåc triïín khai dûå ấn nây tûâ khêu nghiïn cûáu àïën
thïí hiïån thânh sấch trong mưåt thúâi gian khưng dâi,
cng nhûäng khố khùn trong quấ trịnh ài tịm tû liïåu
lõch sûã vïì cấc nhên vêåt, chùỉc hùèn bưå sấch sệ khố trấnh
khỗi nhûäng sai sốt nhêët àõnh. Do vêåy, chuáng töi rêët
mong nhêån àûúåc sûå thưng cẫm cng nhû nhûäng gốp
chia sễ ca bẩn àổc gêìn xa vïì bưå sấch àïí lêìn tấi
bẫn tiïëp theo àûúåc hoân thiïån hún.
Chng tưi, PACE vâ Nhâ xët bẫn Trễ, xin trên trổng
giúái thiïåu cng bẩn àổc bưå saỏch ờỡy tờm huyùởt naõy.
Vaõ chuỏng tửi cuọng tin rựỗng, qua bưå sấch nây, bẩn àổc
sệ cố thïm kiïën giẫi vïì “àẩo kinh doanh”, àïí tûâ àố, tûå
mịnh àûa ra mưåt àõnh nghơa cho nghïì kinh doanh vâ
tûå mịnh khùèng ừnh rựỗng, kinh doanh laõ kiùởm tiùỡn hay
phuồng sỷồ xaọ hưåi!

LÚÂI NỐI ÀÊÌU
Mën tẩo ra tưí chûác doanh nghiïåp úã quy mư
àa qëc gia, ngûúâi ta hổc Thomas Watson.
Thomas Watson viïët ba chûä: MEN. MINUTES.

MONEY vâ ưng bùỉt àêìu bâi giẫng vïì giấ trõ doanh

nghiïåp. Vâ 80 nùm qua, nhûäng cêu chuån phi
thûúâng vêỵn àûúåc têåp àoân IBM viïët tiïëp nhû mưåt
loẩi thûúác ào vïì khẫ nùng ca con ngûúâi.
Ngây Neil Amstrong àùåt bûúác chên àêìu tiïn ca
loâi ngûúâi lïn Mùåt trùng; ngây lêìn àêìu tiïn y khoa
thânh cưng trong ca mưí tim húã, nhúâ bân tay ca
bấc sơ John Gibbon; vâ cåc àêëu trđ giûäa vua cúâ
thïë giúái Garry Kasparov vúái mấy tđnh Deep Blue
(IBM RS/6000 SP), têët cẫ àïìu cố mùåt ca nhûäng
cấi mấy mang tïn IBM.
Chng ta sệ khưng nối vïì IBM. Chng ta tịm hiïíu
vïì ngûúâi àậ tẩo ra doanh nghiïåp xët sùỉc nây.
Thomas Watson, ngûúâi sinh ra vâo cëi thïë k

Thay mùåt Nhốm tấc giẫ ca bưå sấch
Giẫn Tû Trung - Ngûúâi Sấng lêåp PACE
Sâi Gôn, Xn Àinh Húåi, 2007

thûá XIX, lậnh àẩo IBM trong 40 nùm cuãa nûãa àêìu
thïë kyã XX. Chuáng ta àang úã thïë k XXI vúái sên
khêëu toân cêìu hốa vâ nhûäng cåc cấch mẩng
àang diïỵn ra trïn àố vúái tưëc àưå chống mùåt, cẩnh
tranh khùỉc nghiïåt vâ chûa rộ tûúng lai sệ hẩ mân

14

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CÖNG THÛÁC TÛ DUY

15


nhû thïë nâo. Liïåu ngûúâi ca “mn nùm c” cố thïí

lâ thûåc tïë tuåt vúâi nhêët àïí ào lûúâng mổi l thuët.

cho hêåu thïë hưm nay lúåi đch gị?

Phûúng phấp quẫn trõ, triïët l kinh doanh, tinh

Lõch sûã khưng hùèn lâ nhûäng chuån àậ qua – nố
chó ra nhûäng con àûúâng vâo tûúng lai. Chng ta

thêìn doanh nghiïåp ca Watson àậ àûúåc thûã thấch
qua thúâi gian.

chổn cấch nhịn àố cho cën sấch nây. Khi mâ

Cấch tiïëp cêån nhû thïë nây, cho phếp chng ta

ngûúâi Viïåt Nam chổn con àûúâng gia nhêåp vâo thïë

múâi Tom vâ Gerstner vâo cåc àưëi thoẩi vúái nhâ

giúái toân cêìu hốa vúái têët cẫ nhûäng bêët lúåi vâ lúåi

cưng nghiïåp tiïn phong Watson. Ai cng cố quìn

thïë ca mịnh, ai cng cêìn tịm kiïëm nhûäng bâi hoồc

tranh luờồn bựỗng caỏch ỷa ra quyùởt ừnh cuóa

thaõnh cửng vâ thêët bẩi, tûâ hưm qua.

mịnh, trong thúâi àẩi ca mịnh, thêët bẩi vâ thânh

Sët cåc àúâi ca mịnh, Watson àậ thïí hiïån cho

cưng ca mịnh.

viïåc lâm ùn mưåt nghụa coõn nhiùỡu hỳn caó chuyùồn

Bựỗng caỏch nhỷ vờồy, chuỏng tưi nghơ, bẩn àổc sệ

lâm ra nhiïìu tiïìn. Nhûäng ai ûa thđch k nùng vâ

thêëy th võ khi tû tûúãng ca nhâ sấng lêåp ln àûúåc

ûáng dng nghïå thåt quẫn trõ cố lệ chúâ àúåi nhiïìu

àưëi chiïëu, phẫn biïån vâ phất triïín tûâ thïë hïå ài sau.

tûâ cêu chuån Watson lâm ra “gậ khưíng lưì ca thïë

Cën sấch do àố sệ àûúåc viïët theo cấch song

giúái” – nhû Time àậ gổi IBM vâo nùm 1982.

hânh. Vâ Watson nhúâ àố àûúåc miïu tẫ rộ nết.

Lâm cấch nâo àïí biïët l thuët ca Watson hûäu

*

đch vâ àấng àïí theo dội cẫ trùm trang sấch? Nối

*

*

cấch khấc, lêëy gị “ào lûúâng” giấ trõ quẫn trõ ca

Lou Gerstner, ngûúâi ca thêåp niïn 1990, àậ

Watson? Tẩi sao khưng bân vïì Thomas Watson Jr.

khiïën cho têët cẫ thânh viïn ca IBM hưët hoẫng khi

– con trai ca Watson Sr?. Chng tưi biïët bẩn àang

chuín àẩi cưng ty quan trổng nhêët ca thïë giúái vïì

mën nhêën mẩnh rựỗng Tom Watson mỳỏi laõ mửồt

maỏy tủnh cỷỏng sang dừch v, thûúng mẩi àiïån tûã

trong mưåt trùm ngûúâi gêy ẫnh hûúãng lïn nhên loẩi

rêët “mïìm”. Nhûng rt cåc ưng àậ àng. IBM àậ

trong thïë k XX” (Time), vị àậ cố cưng àûa IBM vâ

tûâ chưỵ thua lưỵ 16 tó àưla trúã lẩi võ trđ hâng àêìu thïë

con ngûúâi vâo k ngun mấy tđnh. Chng tưi cng

giúái. Cấc nhâ nghiïn cûáu nhêån thêëy chiïëc bống àưí

biïët bẩn mën nối àïën Lou Gerstner, nhâ àiïìu

dâi ca Watson trong quët àõnh sinh tûã ca

hânh tâi nùng àậ cûáu IBM thoất khỗi c sp àưí

Gerstner – ngûúâi xët thên kinh doanh thûåc thêím

vâo cëi thïë k XX. Tom, rưìi Gerstner cố mùåt trong

vâ thëc lấ. Àố lâ gị? Àố chđnh lâ thấi àưå khiïm

cën sấch nây nhû lâ nhûäng “thûúác ào” vïì

tưën dânh cho tinh thêìn doanh nghiïåp mâ Watson

Watson. Thúâi gian trưi qua lâ phông thđ nghiïåm vâ

àậ xấc lêåp ngay tûâ àêìu. Bựỗng tinh thờỡn tỷ duy

16

XAC LấP CệNG THC T DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

17


vâ tưn trổng thûåc tẩi, Gerstner ca k ngun

danh sấch nây, nhâ bấc hổc Abert Einstein àûúåc

“phêìn mïìm” àậ khưn ngoan ài theo thïë giúái thay

chổn lâ nhên vêåt ca thïë k).

vị bùỉt thïë giúái ài theo nhûäng k tđch khoa hổc ca

Thoẩt àêìu, tûúãng chûâng nhû Tom àang chưëng

cưng ty. IBM choaõng túnh vaõ nhờồn ra rựỗng, sau giờởc

laồi ngûúâi cha vûâa gia trûúãng vûâa trân ngêåp tịnh

ng dâi trïn ngai vâng biïíu tûúång ca trđ tụå con

u thûúng, bựỗng caỏch aỏnh cỷỳồc toaõn bửồ IBM

ngỷỳõi, nay hoồ aọ khưng thïí theo kõp nhûäng ngûúâi

vâo lûåa chổn mâ Fortune gổi lâ “Canh bẩc 5 tó

trễ ca thûåc tẩi nhû Apple, Compaq, Microsoft.

àưla”. Nïëu thùỉng, IBM sệ dêỵn àêìu thïë giúái. Nïëu

V khđ tưëi thûúång ca Gerstner trong cåc àâo

thua, IBM sệ mêët têët cẫ vâ cưng lao sët mưåt àúâi

thoất khỗi hưë thùèm chđnh lâ chiïëc thang mâ

ngûúâi gian trn vâ kiïu hậnh ca Watson sệ tan

Watson xêy dûång ngây xûa nhûng àậ bõ lậng

thânh mêy khối.

qụn trong thúâi gian dâi. Àố chđnh lâ khưi phc lẩi

Kïët quẫ? Tom thùỉng, IBM bùỉt àêìu k ngun

vùn hốa doanh nghiïåp – mưåt cưng c chun

mấy tđnh hiïån àẩi. Watson úã àêu trong cêu chuån

nghiïåp mâ nhûäng nûúác múái hưåi nhêåp nhû Viïåt

nây? Ưng cố thïí àậ úã ngay bïn trong khđ chêët mẩo

Nam nhûäng nùm àêìu thïë k XXI côn chûa sùén

hiïím ca con trai. Tinh thêìn mẩo hiïím ca

sâng sûã dng. Nhûäng lån àiïím, cố lệ, àểp nhêët

Watson àậ àûúåc ghi chếp đt nhêët ba lêìn mẩo hiïím

ca Watson sệ nựỗm ỳó phờỡn naõy. Khaỏm phaỏ ra sỷỏc

trong ỳõi quaón trõ ca ưng. Lêìn thûá nhêët, Watson

mẩnh vùn hốa ca mưåt doanh nghiïåp àûúåc xem

l lúåm khưng cùỉt giẫm cưng nhên trong cåc suy

nhû lâ cưëng hiïën lúán nhêët ca Watson cho kho

thoấi nùm 1920. Lêìn thûá hai, Watson nhêët àõnh

tâng quẫn trõ doanh nghiïåp.

khưng tin nïìn kinh tïë M seä suy suåp khi thõ trûúâng

Trûúác Gerstner ba thïë hïå, Tom – con trai vâ lâ

chûáng khoấn M rúi vâo cåc sp àưí lúán nhêët

ngûúâi kïë nghiïåp ca Watson – múái thûåc sûå lâ nhâ

trong lõch sûã chûáng khoấn. Nhûng Watson, sau khi

lậnh àẩo àûa IBM trúã thânh “gậ khưíng lưì ca thïë

nhêån ra sai lêìm, vêỵn nhêët àõnh khưng sa thẫi nhên

giúái”.

viïn. Ưng th nhêët lâ k thåt cùỉt giẫm chưỵ lâm.

“Tom Watson àậ àûa IBM vâ loâi ngûúâi vâo k

Ưng khưng thđch cấch thưng thûúâng. Cëi cng thị

ngun mấy tđnh”, tẩp chđ Time àậ nhêån àõnh nhû

ưng cng àûa IBM vûúåt qua khng hoẫng vâ khẫ

vêåy vâo nùm 1999 khi àûa Tom vâo danh sấch

nùng tiïn àoấn sûå hưìi phc kinh tïë. Lêìn thûá ba,

100 ngûúâi ẫnh hûúãng lïn thïë giúái trong thïë k XX.

thay vị àống cûãa cấc nhâ mấy sau khi Thïë chiïën

(Tom úã trong danh sấch cấc nhâ kinh doanh, bïn

thûá hai chêëm dûát, Watson àậ lâm ngûúåc lẩi: Tịm

cẩnh cấc chđnh trõ gia, vùn sơ, khoa hổc gia... Trong

cấch àûa IBM trúã nïn quy mư theo àng vúái gấnh

18

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

19


*

nùång mâ nố àang cố. Lêìn nây ưng thùỉng tuåt àưëi.

*

IBM àẩi nhẫy vổt.
Vêåy thị, àïën lûúåt con ca ưng, Tom Watson cng
àậ lâm mưåt cåc mẩo hiïím vâ IBM thûåc sûå bùỉt kõp
thúâi àẩi, úã trong thúâi àẩi vâ dêỵn dùỉt thúâi àẩi. Nûãa
cëi thïë k XX, nïëu khưng cố chiïën tranh vâ chưëng
chiïën tranh, cố lệ cẫm hûáng lúán nhêët ca con
ngûúâi lâ mấy tđnh. IBM lâ nhûäng cưåt mưëc trong àố.
Nối àïën mẩo hiïím, ngûúâi ta dïỵ liïn tûúãng àïën
nhûäng quët àõnh tûác thị vâ thiïëu suy nghơ. Thêåt

ra, nïëu ai tûâng mẩo hiïím, d úã cêëp ửồ nhoó nhờởt,
cuọng thờởy rựỗng keó maồo hiùớm laõ ngỷỳõi suy nghơ
nhiïìu nhêët vâ nhanh nhêët. Khất vổng sinh tưìn
båc hổ phẫi liïåt kï nhûäng phûúng ấn, àấnh giấ
ri ro vâ nùỉm bùỉt nhûäng cú súã vưën cố hóåc sệ xët
hiïån trong tûúng lai gêìn. Gerstner, Tom vâ Watson
àïìu lâ nhûäng nhâ mẩo hiïím xët chng nhûng têët
cẫ hổ àïìu úã trong lông bân tay ca Watson:
THINK – tû duy, mưåt k hiïåu hún lâ mưåt khêíu hiïåu
ca Watson. Ngây nay, khưng ai khưng biïët chđnh
IBM lâ nhûäng nhâ nghiïn cûáu vâ phất triïín hâng

Cêu chuån cay àùỉng vâ vinh quang ca nhâ
cưng nghiïåp Thomas Watson khưng chó hêëp dêỵn
mổi ngûúâi àam mï kinh doanh vïì khđa cẩnh kinh
doanh ca noỏ. Watson, bựỗng caỏch phuó ờỡy quan
niùồm sửởng cuóa mũnh lïn trïn cấch thûác àiïìu hânh
mưåt doanh nghiïåp, àậ àïí lẩi nhûäng bâi hổc vïì
nghïå thåt ûáng xûã, nghïå thåt lậnh àẩo vâ bđ
quët thânh cưng.
Ngûúâi ta àậ truìn tng khưng ngúát vïì viïåc
Watson khưng sa thẫi nhên viïn. Thêåm chđ, giai
thoẩi vïì mưåt nhên viïn àậ lâm thiïåt hẩi sưë tiïìn lúán
nhûng Watson àậ khưng sa thẫi mâ côn xem àêëy
nhû lâ chi phđ àâo tẩo nhên viïn àố, àậ àûúåc trđch
dêỵn trong nghïå thåt dêỵn d.
Nhûng, mưåt cấch hïå thưëng, àiïìu quan trổng lâ
Watson àậ cưëng hiïën cho khoa hổc quẫn trõ nhiïìu
bâi hổc qu giấ vâ vêỵn àng àïën ngây nay. Àiïìu
nây, phẫi kïí àïën l thuët gia quẫn trõ hiïån àẩi

Peter Drucker. Thúâi trễ, Drucker àậ tiïëp xc vúái
Watson (cng vúái cấc nhâ doanh nghiïåp tiïn phong

ờỡu thùở giỳỏi.
Watson tin rựỗng: Moồi rựổc rửởi ùỡu coỏ thïí giẫi
quët nïëu ngûúâi ta chõu khố suy nghơ”. Vâ do àố,
ưng khûúác tûâ mổi lưëi môn trong tû duy.
Gerstner vâ Tom àûúåc dêỵn ra trong cën sấch
nhû lâ minh chûáng cho cấc thïë hïå IBM vâ Watson
chđnh lâ mậ di truìn. Tom vơ àẩi, Gerstner tâi
nùng nhûng Watson múái laõ hựỗng sửở bờởt biùởn.
20

*

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

khaỏc) vâ tấc giẫ nây àậ àïí lẩi 60 cën sấch quẫn
trõ hiïån àẩi, ẫnh hûúãng lïn mổi CEO, cấc nhâ lậnh
àẩo, hịnh bống ca Watson vâ cấc nhâ cưng
nghiïåp tiïn phong úã trong nhûäng trang sấch ca
ưng, mâ Bill Gates vêỵn àïí úã àêìu giûúâng.
Giấo sû Drucker, ngûúâi àậ khưng dỷõng laồi ỳó chửợ
chú ra rựỗng quaón trừ laõ cờỡn thiïët vúái doanh nghiïåp
XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

21


nhû cấc nhâ l thuët trûúác àố. Mâ ưng côn chó ra

vïì mưåt doanh nhên mâ cố lệ, àố lâ cờu chuyùồn vùỡ

rựỗng, quaón trừ hoồc cuọng quan troồng cho bêët cûá tưí

mưåt con ngûúâi dng cẫm, dng kinh doanh nhû lâ

chûác nâo, d nhỗ hay lúán, kïí cẫ cấc chđnh ph. Vâ

cấch thûác àïí sưëng trổn vển cåc àúâi mịnh, cho

ngûúâi ta côn phất hiïån thïm, nố quan trổng vúái cẫ

ngûúâi khấc, cho vúå, cấc con vâ gia àịnh mịnh.
Cën sấch nây, cung cêëp nhûäng trẫi nghiïåm ca

cấ nhên.
Vâ nhû thïë, cho àïën têån hưm nay, ngây ngây

Watson cho nhûäng ai mën àẩt àïën thânh cưng,

Watson vêỵn cng cấc nhâ quẫn l àưëi diïån vúái cấc

trûúác hïët lâ cấch nùỉm lêëy cú hưåi vâ nùỉm lêëy hy

thûã thấch trong quẫn trõ. Vâ, ngûúâi ta vêỵn dng cấc

vổng trong khi phẫi àưëi àêìu vúái tuåt vổng.

cấch thûác ca ưng àïí ài àïën thânh cưng, àïí biïët

Cën sấch, cố thïí, sệ khưng thđch húåp cho ai chúâ

cấch vûúåt qua thêët bẩi, àïí chêëp nhêån thêët bẩi vâ

àúåi nhûäng vêån may rúi xëng àúâi mịnh hay tịm

àïí hổc tûâ àố.

kiïëm nhûäng mûu mểo kinh doanh.

Thomas Watson lâ mưåt trong sưë nhûäng doanh
nhên tẩo àûúåc cẫm hûáng, hoâi bậo cho mổi thúâi
àẩi.
Watson vâ nûúác Nhêåt hng mẩnh liïåu cố liïn
quan gị vúái nhau? Drucker nối lâ “cố”. Khưng phẫi
tûå Drucker bẫo “cố” mâ lâ ngûúâi Nhêåt àậ xấc nhêån
vúái ưng nhû vêåy.
Nhûäng phûúng cấch ca Watson lâ gị? Chng cố
mùåt úã khùỉp núi trong cën sấch nây vâ bẩn sệ àưëi
thoẩi vúái ưng qua tûâng trang sấch. Hậy ch
nhûäng lêìn ưng vêëp ngậ – búãi vị, vúái ưng, àố lâ
nhûäng lc quy trịnh tû duy vâ mổi cẫm xc bùỉt
àêìu.
Viïåt Nam thị sao? Cêu trẫ lúâi lâ: ÚÃ àêu khi cố ai
àố nghơ àïën chuån lâm ra nhûäng doanh nghiïåp,
nhûäng tưí chûác toân cêìu, thị Thomas Watson lâ
mưåt ngìn tham khẫo quan trổng.
Cêu chuån vïì Watson, khưng chó lâ cêu chuån
22

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

23


P

hêìn I.

“THINK”- TÛ DUY
Thêët bẩi lâ mưåt ngûúâi thêìy – cố lệ lâ khùỉc nghiïåt
nhûng lâ ngûúâi thêìy tưët nhêët – àố lâ núi bẩn tịm
thêëy thânh cưng. Mưåt gûúng mùåt rêët khấc ca
sûå thêët bẩi.
Thomas J. Watson Sr.

Ch bế ni ngûåa kiïëm tiïìn ài trổ hổc. Hổc dang
dúã trûúâng thûúng mẩi. Bấn hâng rong, bõ mêët
cùỉp têët cẫ vị mậi ëng rûúåu. Bõ ùn chùån, bõ àíi
viïåc. Múã hâng bấn sûäa, àống cûãa vị phấ sẫn.
Chen chên vâo giúái nhâ giâu. Phẩm tưåi, bõ kïët
ấn. Thêët nghiïåp, chấn chûúâng, cha qua àúâi. Tịnh
u àïën mån. Ra ài khi thanh danh khưng côn.
Bùỉt àêìu lẩi tûâ àêìu úã tíi 40.
Vâ anh ta vúái cêu thêìn chuá “tû duy” àêìu thïë k
XX, àậ àïí lẩi ẫnh hûúãng ca mịnh àïën võ CEO
ca têåp àoân quan trổng nhêët thïë giúái vâo 80

nùm sau.
Bđ êín ca châng trai nây: khưng ngûâng hổc, 17
nùm tíi trễ trúã thânh trûúâng hổc vơ àẩi.

24

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

25


Chûúng 1.

CËI

BÂI TOẤN
THÏË K XX

Àưëi th dêỵu cố àưën ngậ ta bao nhiïìu lêìn thị ta vêỵn cố thïí
àûáng dêåy. Nhûng mưåt khi àậ sa vâo tđnh tûå mận, ta sệ gc
qu mậi mậi.
Thomas J. Watson Sr.

Lou Gerstner àậ cûáu thoaỏt IBM bựỗng caỏch naõo
vaõo cuửởi thùở kyó XX?
26

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

27


bấn hâng àïën mûác huìn thoẩi do nhâ sấng lêåp
hậng, Thomas Watson, àậ thiïët lêåp.
Thõ trûúâng mêët mưåt nûãa khưng chó cho thêëy cưng
ty àang thua trïn biïíu àưì doanh sưë mâ nguy
Nùm 1993, IBM khưíng lưì thua lưỵ 15 tó àưla.
Thïë giúái giêåt mịnh.

hiïím hún, chđnh lâ nùng lûåc dêỵn àêìu, tû chêët àưíi
múái ca nố àang dêìn mêët ài. CEO Andy Grove ca
Intel cng phẫi thưët lïn: “Khưng thïí tûúãng tûúång
IBM àậ suy sp àïën mûác nâo”.
Ngûúâi khưíng lưì àang ngậ khuu. L thuët ca

BÂI TOẤN CA GERSTNER

Thomas Watson Sr. – nhâ sấng lêåp IBM hún nûãa
thïë k trûúác àang chõu thûã thấch ca thúâi àẩi múái.

Ngûúâi ta àang chûáng kiïën ngûúâi khưíng lưì trong

Trûúác tịnh hịnh àen tưëi nhû vêåy, cấc nhâ lậnh

ngânh kinh doanh mấy tđnh rúi nhanh trong lõch

àẩo IBM – àûáng àêìu lâ ch tõch John Akers – thêëy

sûã hún nûãa thïë kyã huy hoâng ca nố. Khưng ai cố

cêìn phẫi tịm ngay mưåt nhâ àiïìu hânh à sûác àïí

thïí hịnh dung, giấ cưí phiïëu ca nố chó côn 15

cûáu IBM. Mưåt võ CEO “àuã sûác” trong trûúâng húåp

àöla, mûác thêëp nhêët tûâ nùm 1980. Àiïìu trúá trïu lâ

nây cố nghơa phẫi lâ mưåt nhâ chun nghiïåp am

mùåc d nùm 1993, cẫ thïë giúái múã hêìu bao àïí mua

tûúâng cấch vêån hânh mưåt têåp àoân cố mùåt trïn

mấy tđnh cấ nhên ThinkPad ca IBM con sưë lïn

130 qëc gia. Vâ “à sûác” cng cố nghơa lâ thêëu

àïën 12 tó àưla, vêåy mâ IBM vêỵn lưỵ nhiïìu hún nhû

hiïíu quy mư phûác tẩp vâ tinh vi ca tấm àún võ

vêåy thïm vâi ba tó nûäa. Chuyïån gò vêåy? Búãi vò IBM

(division) kinh doanh cuãa IBM. Võ CEO tûúng lai

àậ bõ núå nêìn chưìng chêët trong khoẫng ba nùm

nây phẫi à tâi àïí àûa IBM thoất khỗi àấy sêu

àêìu ca thêåp niïn 1990, cho nïn nïëu cố lúâi thị núå

thua lưỵ. Chûa hïët, tûâ àố ngûúâi nây phẫi àẫm bẫo

vêỵn côn nhû thûúâng.

àûa IBM vïì lẩi võ trđ dêỵn àêìu thïë giúái mâ nố vưën

Khưng thïí úã mậi trïn àónh cao. Thùng trêìm lâ

giûä vûäng trong nhiïìu thêåp niïn. Tốm lẩi, àiïìu

chuån thûúâng thêëy trong thûúng trûúâng. Thïë

quan trổng nhêët lâ ưng ta phẫi àem lẩi cho IBM

nhûng, àiïìu bêët thûúâng trong sûå kiïån nây lâ úã chưỵ

nùng lûåc àưíi múái mâ nố vưën cố tûâ àêìu thïë k XX.

doanh thu ca IBM àậ giẫm àïën mưåt nûãa. Viïåc mêët

Khưng chó khoẫng 300.000 nhên viïn IBM chúâ

mưåt nûãa thõ trûúâng nây àấnh mưåt àôn àau vâo

mưåt sûå thay àưíi mâ cưng ty nây – vúái bưën giẫi

niïìm tûå hâo sưë mưåt ca IBM, àố chđnh lâ khẫ nùng

Nobel khoa hổc – cêìn àûúåc hưìi sinh vị nưỵi mong

28

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

29


chúâ ca ngânh khoa hổc mấy tđnh, khưng chó

nhâ cưng nghiïåp lúán vúái nhûäng quan hïå chđnh trõ

trong phẩm vi nûúác M mâ cẫ bïn ngoâi qụ

rưång khùỉp. Mổi ngûúâi àang chúâ àúåi võ tên giấm

hûúng ca IBM. Nối vêåy khưng ngoa cht nâo vị

àưëc mâ Flint vûâa tuín dng. Hoồ aọ ỷỳồc nghe vùỡ

rựỗng khoa hoồc cuóa IBM, vủ d nhû, àậ tûâng cng

giấm àưëc múái Thomas Watson vâ ai cuäng biïët sïëp

NASA (cú quan nghiïn cûáu vuä truå ca M) chinh

múái ca hổ àang chúâ bẫn ấn phc thêím tûâ tôa ấn

phc v tr nhû lâ nhûäng thânh tûåu chung ca

xûã tưåi àưåc quìn, cẩnh tranh khưng lânh mẩnh,

khẫ nùng con ngûúâi.

mâ tôa sú thêím àậ tun cố tưåi vúái ba nùm t.

Àïí tịm mưåt ngûúâi nhû vêåy, cấc nhâ lậnh àẩo IBM

Khưng khđ e ngẩi bao trm trong lïỵ ra mùỉt võ CEO

àậ liïåt kï mưåt danh sấch cấc tïn tíi lúán nhû Jack

múái, úã tíi 40, cố mưåt con trai vûâa sinh vâ cẫ gia

Welch (ca General Electric), Ross Perot (ca Perot

àịnh chó vûâa múái chuín àïën New York, sưëng trong

System) vâ cẫ ngûúâi giâu nhêët hânh tinh lâ Bill

mưåt nhâ trổ.
Gershom Smith, tưíng giấm àưëc TM – cưng ty mấy

Gates.
Rt cåc, ngûúâi àûúåc chổn lẩi laâ nhên vêåt maâ

ào giúâ cuãa CTR – àûáng lïn giúái thiïåu Watson,

khưng ai bïn ngoâi ban tuín chổn nghơ ùởn.

ngỷỳõi vỷõa bỷỳỏc vaõo, bựỗng caỏch nhờởn maồnh vaõo taõi

Louis V. Gerstner Jr. – thûúâng àûúåc gổi lâ Lou

nùng ca ưng: “Àêy lâ ngûúâi àân ưng nưíi tiïëng

Gerstner. Ngay lêåp tûác, àiïìu nây trúã thânh ch àïì

ca qëc gia vïì àêíy mẩnh doanh sưë bấn hâng”.

nống bỗng trïn bấo chđ vâ giúái chun mưn. Búãi vị

Ngay sau cêu giúái thiïåu rêët cưí àiïín – tẩo àâ cho

Gerstner lâ kễ ngoẩi àẩo àưëi vúái kinh doanh cưng

ngûúâi àûúåc giúái thiïåu thïí hiïån mịnh – Watson àậ

nghïå cao. Ngûúâi ta nghi ngúâ võ ch tõch ca RJR

lâm cẫ khấn phông ngẩc nhiïn bựỗng phaỏt biùớu ờỡu

Nabisco laõm sao coỏ thùớ nhaóy tỷõ mưåt núi kinh

tiïn:

doanh thûåc phêím vâ thëc lấ sang kinh doanh
cưng nghïå cao. Nghi ngẩi nây cố l ca nố búãi lệ
thûác ùn thị dûát khoất khưng phẫi lâ mấy ch.
Tịnh hịnh nây ca Gerstner lâm chng ta nhúá lẩi
chuån 80 nùm trûúác (1914) cuãa Watson.
Ngaây 7.12.1914, nhûäng chiïëc ghïë bựỗng gửợ trong

Tửi khửng biùởt gũ vùỡ maỏy tủnh(*) vaõ cng khưng
biïët cấch nâo àïí bấn àûúåc nố.”
Mổi ngûúâi trong khấn phông bêåt cûúâi. Bêìu khưng
khđ cúãi múã vâ hôa àưìng àûúåc thiïët lêåp. Trong khi
mổi ngûúâi chúâ àúåi võ giấm àưëc múái thuët trịnh vïì
chiïën lûúåc vûåc dêåy CTR thị Watson cûá “lúâ ài” vâ

khấn phông khấch sẩn New York àậ à 30 ngûúâi

__________________

ngưìi. Hổ lâ nhûäng nhâ kinh doanh cao cêëp thåc

* Mấy tđnh vâo thúâi àiïím nây laõ caỏc thiùởt bừ vờồn haõnh bựỗng cỳ iùồn vaõ

tờồp àoân CTR ca ngâi Charles Ranlett Flint – mưåt
30

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

lỷu trỷọ dỷọ liùồu bựỗng caỏc theó àc lưỵ (punch-card)
XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

31


thay vâo àố lâ àõnh nghơa vïì cấch lậnh àẩo ca

cẫm thêëy àûúåc cêëp trïn tưn trổng. “Tûâ àêìu thïë k”

bẫn thên.

– khi nïìn cưng nghiïåp chó múái vûâa hịnh thânh –

IBM khi àố chó lâ mưåt CTR nhỗ bế vỳỏi 400 nhờn
viùn bựỗng mửồt cửng ty thuửồc loaồi “trung bịnh”

“ưng ch lâ ưng ch, hổ ra lïånh vâ khưng bao giúâ
nghe kiïën cêëp dûúái”, Maney mư tẫ.
Cêu hỗi ca Watson xët phất tûâ mưåt kinh

bêy giúâ úã Viïåt Nam.
Vúái Thomas Watson, ưng quan niïåm nhû thïë nâo

nghiïåm bấn hâng dây dẩn vâ nhû vêåy nố ài trûúác

vïì l do mưåt doanh nghiïåp phẫi cố sûå hiïån diïån

thúâi àẩi. Nhûng ngay lc nây, trong khấn phông,

ca nố trong cåc sưëng? Trẫ lúâi cêu hỗi nây lâ mưåt

Watson nhêån thêëy ca ưng chûa àûúåc hiïíu vị nố

cấch àïí hiïíu vïì tinh thêìn doanh nghiïåp ca ưng,

xa lẩ vâ bêët ngúâ. Ưng giẫi thđch thïm:

vïì l do IBM trúã nïn huìn thoẩi ngay chđnh trong

“Mưỵi viïn chûác lậnh àẩo phẫi coi mịnh lâ ngûúâi
trúå gip cho cêëp dûúái thay vị coi mịnh lâ ưng ch

nhûäng thùng trêìm ca nố.

ca hổ.”
Watson àậ thânh cưng trong viïåc gûãi ài mưåt
thưng àiïåp vaõ thửng iùồp oỏ ỷỳồc hiùớu roọ, rựỗng

WATSON: TệI NẽN LÂM GỊ?

ưng lâ ngûúâi cúãi múã vâ biïët lùỉng nghe. Bïn ngoâi
khấn phông, cấch tiïëp cêån vïì thåt lậnh àẩo ca

“Tưi nïn lâm gị?” àố lâ cêu hỗi ưng dânh cho têët
cẫ cêëp dûúái cố mùåt trong khấn phông. “Àố lâ cêu
hỗi chûa ai tûâng nghe tûâ àêìu thïë k”, tấc giẫ
Kenvin Maney viïët trong The Marverick(*). Watson
nhêån thêëy nhûäng ngûúâi àân ưng cố mùåt úã àêy toân
mùåc àưì vest àen, bïn trong lâ sú mi cưí cưìn cố thïí

thấo ra àûúåc vâ gùỉn vâo khi dng câ vẩt. Hổ diïån
toân câ vẩt àen. Watson thđch nhên viïn ca mịnh
ùn mùåc trang trổng nhên danh cưng ty vâ àố sệ lâ
mưåt hịnh ẫnh dïỵ nhêån thêëy ca nhên viïn IBM sau
nây. Cêu hỗi ca ưng cố mưåt tấc dng lâm cho hổ

______________________

* Kevin Maney, tấc giẫ cën tiïíu sûã vïì Watson, tïn àêìy à ca cën
sấch: The Meverick and His Machine.

32

ưng cố thïí gêy bûåc mịnh cho giúái ch. Trong lõch
sûã quẫn trõ, ưng àậ gốp tiïëng nối lâm múái tû duy
àiïìu hânh mâ khưng lâm mêët võ thïë ca ngûúâi
lậnh àẩo – trấi lẩi nhúâ tinh thêìn khiïm tưën vâ khoa
hổc (thu thêåp thưng tin tûâ nhên viïn) ưng àậ nêng
cao võ thïë ca nhûäng nhâ quẫn l.
Gerstner ca 79 nùm sau khưng pha trô nhû thïë
vúái mưåt IBM quan trổng bêåc nhêët ca thïë giúái trong
lơnh vûåc mâ nố thưëng trõ. Nhûng sûå thêåt lâ ưng
cng “khưng biïët gị vïì mấy tđnh”.
Gerstner cng khưng “hỗi àïí truìn àẩt” phûúng
thûác lâm viïåc ca mịnh nhû Watson ngây xûa mâ
Gerstner àậ can àẫm lùång lệ ài tịm cùn bïånh ca

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

33


IBM. Vâ ưng tun bưë bûúác ài mâ ai cng phẫi giêåt

thânh giấ trõ cho doanh nghiïåp), “mưåt ai àố” tẩi

mịnh:

sao khưng phẫi lâ IBM? Khưng ai giỗi hún IBM

“Têìm nhịn lâ thûá bết nhêët mâ IBM cêìn vâo lc

trong chuån nây kia mâ? Cố nghơa lâ cưng ty nây
àấnh mêët mc tiïu chùm lo cho giúái kinh doanh

nây.”
Trong nhiïìu thấng àêìu tiïn nhêån chûác CEO,

trong viïåc tẩo ra cấc cưỵ mấy tđnh toấn. Vâo lc nây,

Gerstner àậ bay ài khùỉp thïë giúái chó àïí lâm mưåt

hâng loẩt cưng nghïå múái ra àúâi liïn quan àïën mấy

viïåc lâ lùỉng nghe khấch hâng. Dûúâng nhû cố tiïëng

tđnh, àùåc biïåt lâ phêìn mïìm vâ cấc thânh tûåu ûáng

vổng ca Watson ngây xûa: “Àûâng bân nhiïìu vïì

dng khấc trong cưng nghïå thưng tin. IBM àûáng

mấy mốc, hậy bân nhiïìu vïì cưng viïåc ca khấch

ngoâi cåc cấch mẩng lúán nhêët trong lõch sûã cưng

hâng”. Côn lc nây Gerstner àậ cố thïí nhịn rộ

nghïå ca loâi ngûúâi lâ Internet. Trong khi cấc nhâ

hiïån trẩng, nhû ưng nối vâo nùm 2002 vúái Jeffrey

kinh doanh chúâ àúåi IBM (hay ai àố) kïët húåp nhûäng

(*)

A. Krames : “Khấch hâng cêìn mưåt ai àố cố thïí

cåc cấch mẩng cưng nghïå àố lẩi trong mưåt cấi

kïët húåp mưåt cấch khếo lếo nhûäng cưng nghïå hïët

mấy, àïí hổ chuín thânh mưåt sûác mẩnh, mưåt

sûác phûác tẩp lẩi vúái nhau, àïí cố thïí chuín mổi

phûúng tiïån vâ cấc giấ trõ sûã dng cho viïåc lâm

cưng nghïå thânh giấ trõ doanh nghiïåp”.

ùn, thị IBM àậ khưng lâm. Àiïìu nây trấi ngûúåc vúái

IBM àang bõ cën ht vâo nhûäng cưng nghïå
mẩnh nhûng nhûäng thûá nây khưng tẩo thânh giấ

tưn chó “vị cưng viïåc ca khấch hâng” mâ Watson
xêy dûång.

trõ cho doanh nghiïåp khấch hâng. Cẫ thïë giúái cố

Vị sao IBM rúi vâo tịnh trẩng xa rúâi sûá mïånh nhû

thïí chúâ àúåi nhûäng thânh tûåu vûúåt bêåc ca Big Blue

vêåy? Hậy xem “bấc sơ” Gerstner phất hiïån ra cùn

– mưåt tïn gổi khấc ca IBM – nhûng khấch hâng

bïånh:

doanh nghiïåp thị khưng àûúåc gị. Nối cấch khấc,

“IBM àậ trẫi qua mưåt thúâi gian dâi thânh cưng

doanh nghiïåp, mâ Watson àậ xem nhû cẫ cåc àúâi

(cho nïn) mổi ngûúâi bùỉt àêìu tịm kiïëm xung quanh

ca mịnh, àậ xa rúâi lúåi đch ca khấch hâng trong

nhûäng thấch thûác thûåc sûå tiïëp theo, vâ thêëy nhûäng

mưåt thúâi gian dâi. Sûác bấn giẫm àïën 50% lâ con sưë

thấch thûác àố ngay trong nưåi bưå cưng ty chûá

k lc trong lõch sûã ca nố.

khưng phẫi trïn thõ trûúâng. Toân bưå mc tiïu àậ

Khấch hâng àang chúâ àúåi “cố mưåt ai àố kïët húåp
nhûäng cưng nghïå phûác tẩp lẩi vúái nhau” (àïí tẩo

tranh nưåi bưå.”
Nưåi bưå nâo? Àố lâ mưåt IBM àậ àûúåc chia nhỗ ra

______________
* Tấc giẫ What the Best CEOs Know

34

àưíi tûâ chưỵ khấch hâng sang hâng loẩt nhûäng cẩnh

thânh nhiïìu àún võ tûâ trûúác àố vúái l do rựỗng, nhỷ
THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XAC LấP CệNG THC TÛ DUY

35


thïë cố thïí cố nhiïìu cú may sưëng sốt thưng qua

mùåt trong ngânh mấy photocopy vâo nhûäng nùm

viïåc cẩnh tranh lêỵn nhau. Nưåi bưå cẩnh tranh lêỵn

1980. Vúái sûå thiïëu lùỉng nghe nhu cêìu ca khấch

nhau àïí cng mẩnh lïn lâ mưåt l thuët vêỵn

hâng, IBM àậ khưng àấnh giấ àng sûác mẩnh vơ

thûúâng thêëy vâ cêìn àûúåc trên trổng. Vêåy thị vêën

àẩi ca ngânh phêìn mïìm vâ àïí Microsoft – thã

àïì úã àêy chó cố thïí lâ cấch thûác vâ mc tiïu mâ

àố chó vúái mưåt Bill Gates nhỗ bế – àùåt phêìn mïìm

cấc àún võ nưåi bưå cẩnh tranh vúái nhau. Nhû

hïå àiïìu hânh DOS vâo trong mấy tđnh ca IBM. Vâ

Gerstner nhịn thêëy, chng àậ khưng cẩnh tranh

trong mưåt khoẫnh khùỉc lõch sûã, Microsoft àậ lúán

vúái nhau àïí cng tiïën vïì triïët l khấch hâng mâ

nhanh vúái tửởc ửồ kinh hửỡn bựỗng chủnh sỷỏc maồnh

ỳn thuờỡn laõ chó àïí tịm cấc thấch thûác tiïëp theo –

quy mư khưíng lưì ca IBM. Vâ Gerstner àậ phất

nhûäng àónh cao tiïëp theo mâ khưng vị khấch hâng.

cấu mâ gổi Microsoft lâ “kễ th khưng àưåi trúâi

IBM lc nây àang mêët cẫm giấc thõ trûúâng.

chung”, nhû Krames àậ thåt lẩi, mùåc d rộ râng

Gerstner, xët thên lâ nhâ àiïìu hânh kinh doanh

Bill Gates khưng lâm gị nïn tưåi!

thûác ùn, àậ lâm mưåt chuån y hïåt Watson, àố lâ

Vâ do IBM khưng ch têm vâo nhûäng khố khùn,

tẩm gấc chuån kinh doanh “cấi gị” mâ chuín

nhûäng nhu cêìu ca khấch hâng, thïë nïn nhûäng

sang xấc àõnh lẩi triïët l kinh doanh “nhû thïë

ngûúâi trễ ca Apple úã thung lng Sillicon àậ qua

nâo”. ệng thờởy rựỗng, cửng ty khửng tiùởn haõnh

mựồt khi hoồ tẩo ra thõ trûúâng mấy tđnh cấ nhên.

nghiïn cûáu thõ trûúâng, khưng tịm hiïíu àưëi th

Lân sống àưíi múái úã thung lng nây àậ bỗ IBM lẩi

cẩnh tranh vâ, thêåt nguy hiïím, àố lâ têm l ấm

sau lûng vúái hâo quang quaỏ khỷỏ, trong cuửồc ua

aónh rựỗng thùở giỳỏi bùn ngoâi phẫi nhêët àõnh trưng

phc v con ngûúâi nhûäng chiïëc mấy tđnh cấ nhên

cêåy vâo Big Blue – nghơa lâ cưng ty bấn gị thị thiïn

chẩm àïën tûâng con ngûúâi. IBM vêỵn bẫo th vúái

hẩ àûúåc nêëy.

mấy ch trûúác khi kõp lâm ra ThinkPad mån
mâng.

*
*

*

Nhâ nghiïn cûáu J. Krames àậ gổi hiïån tûúång xa
rúâi sûá mïånh ca IBM vâo lc àố lâ thối ngẩo mẩn
thûúâng gùåp ca nhûäng ngûúâi úã quấ lêu trong
thânh cưng. Nối nưm na lâ ng qụn trïn chiïën
thùỉng. Chó mưåt cht lú àïỵnh, IBM àậ bõ Xerox qua

36

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

37


Chûúng 2.

TINH THÊÌN WATSON
TRÚÃ LẨI
Àûâng kïët bẩn vúái nhûäng ngûúâi hay tûå hâi lông. Hậy kïët bẩn
vúái nhûäng ngûúâi ln khiïën ta phẫi tưët hún nûäa.
Thomas J. Watson Sr.

Lâm thïë nâo àïí khiïën mưåt con voi
cố thïí khiïu v àûúåc?
38

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

39


Nhûäng nùm 1910, Watson àậ lêìn lûúåt thay àưíi têåp
àoân nây tûâ ba bưå phêån rúâi rẩc lâ: Àưìng hưì, mấy
cên ào vâ mấy lêåp bẫng tđnh toấn, trúã thânh duy
nhêët lâ mưåt IBM chun vïì mấy xûã l thưng tin
tđnh toấn – dûåa trïn phất minh ca Hollerith.
Nïëu chó vúái diïỵn thuët mâ àem àïën cẫ nhêån
Gerstner àậ theo bûúác Watson mâ lâm mưåt chuån
kinh thiïn àưång àõa, àố lâ húåp nhêët têët cẫ cấc
bưå phêån lẩi vúái nhau.

thûác vâ hânh àưång thị cố lệ ai cng lâm quẫn l
àûúåc, vâ quẫn l chùèng cêìn lâ mưåt khoa hổc.
Watson (vâ bêët cûá nhâ quẫn l nâo) cêìn tẩo ra
nhûäng phûúng thûác nïìn tẫng – nối cấch khấc lâ
nhûäng cưng c sệ quẫn l thay vị cấ nhên nâo àố
quẫn l. Watson àùåt ra têìm nhịn cho CTR nhû

“THUËT CƯỴ XE NGÛÅA” CA WATSON

mưåt cưng c nhû vêåy.
Trúã lẩi bíi ra mùỉt CEO ca mịnh nùm 1914,

Tẩi àẩi hưåi cưí àưng IBM, hổp úã Texas ngây

Watson phất biïíu têìm nhịn:

27.4.1997, Lou Gerstner trịnh bây viïåc tấi cêëu trc

“Hậy ln nghơ rựỗng, cửng ty naõy coỏ mửồt tỷỳng

IBM. Theo oỏ, taỏm phên nhấnh IBM àûúåc gưåp lẩi.

lai to lúán, tưët àểp vâ mổi ngûúâi sệ nưỵ lûåc àống gốp

“Àố lâ quët àõnh quan trổng nhêët tưi cố àûúåc

xêy dûång cho tûúng lai àố.”

trong sûå nghiïåp ca mịnh, lâ àẫo ngûúåc chiïìu

Khi Watson vệ ra têìm nhịn “mưåt cưng ty vinh

hûúáng chia nhỗ vâ giûä cho IBM lâ mưåt thïí thưëng

quang” thị mổi ngûúâi xị xâo búãi vị CTR cố giấ trõ

nhêët”, Gerstner nối vúái J. Krames. Cấc cẩnh tranh

khoẫng 3 triïåu àưla nhûng àang lưỵ 6 triïåu àưla.

nưåi bưå bõ mêët mc tiïu vâ tûå biïën mêët. Khi trúã

Trong mùỉt mổi ngûúâi, Watson dïỵ trúã thânh kễ hư

thânh mưåt, toân thïí IBM bõ båc phẫi tịm mc tiïu

hâo sng vâ kiïu ngẩo. Cêëp dûúái câng ngẩc nhiïn

chung. Vâ àêy lâ thúâi àiïím “ghi bân” ca Gerstner:

hún khi ưng khưng chó ra têìm nhịn mâ mổi ngûúâi

Hổ båc phẫi hûúáng vïì thõ trûúâng, nghơa lâ phẫi

chúâ àúåi, àố lâ chổn mấy tđnh àïí àûa CTR trúã nïn

phc v trúã lẩi cưng viïåc kinh doanh cuóa khaỏch

vụ aồi. Watson chú nhờởn maồnh rựỗng, hậy tẩo ra

hâng. Triïët l ca Watson àậ trúã lẩi.

mưåt tưí chûác vinh quang. Watson mën truìn tẫi

Viïåc Gerstner cẫi tưí húåp nhêët IBM àậ gúåi nhúá lẩi

mưåt nhiïåt huët, ûúác mën vâ àưång lûåc nhû mưåt

viïåc Watson tấi cêëu trc CTR nhûäng nùm xûa.

cưng c quẫn l, trûúác khi nối àïën cấch thûác.

40

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

41


Sët nhûäng nùm thấng àêìu tiïn gêìy dûång CTR

Nhên viïn nghe thị thêëy hay nhûng hổ cêìn mưåt

thưëng nhêët, Watson nưỵ lûåc khưng mïåt mỗi àïí mưåt

cấch thûác àïí thûåc hiïån. Thưng àiïåp àưëi thoẩi ca

nhm 400 nhên viïn ca mũnh hiùớu rựỗng tửớ chỷỏc

ửng aọ kủch thủch ban ờỡu tinh thêìn trao àưíi giûäa

ca bẩn cố giấ trõ gị”, trûúác khi biïët “tưí chûác ca

cấc thânh viïn – àiïìu mâ Flint lo lùỉng chđnh lâ

bẩn lâm cấi gị”.

khưng khđ trị trïå vâ bê phấi trong doanh nghiïåp.

Watson dng mưåt phûúng thûác lẩ àúâi, vâo thúâi

Chùèng hẩn nhû khi mổi ngûúâi thẫo lån vïì phân

àiïím àố, lâ thay vị cùỉt boó nhỷọng phờỡn khửng hiùồu

naõn cuóa khaỏch haõng rựỗng caỏc thễ àc lưỵ ca CTR

quẫ vâ àêíy mẩnh cấc bưå phêån hiïåu quẫ thị ưng lẩi

quấ to vâ cưìng kïình lâm vûúáng bêån khi àûa thưng

tun bưë têåp húåp têët cẫ cấc bưå phêån lẩi mưåt cấch

tin vâo thễ, thị Watson liïìn quay sang k sû trûúãng

chùåt chệ, àïí cố sûác mẩnh têåp trung. Watson nối

Walter Spahr vâ hỗi:
“Cố cấch nâo lâm cho nố nhỗ gổn hún khưng?”

àïën “thuët cưỵ xe ngûåa”:
“Chng ta phẫi cưë gùỉng húåp sûác cng nhau nhû

“Thûa cố! – nhâ quẫn l Spahr trẫ lúâi.”

nhûäng con ngûåa cng kếo mưåt cưỵ xe. Àố lâ àiïìu

Vêåy thị cấc k sû sệ cẫi tiïën àiïìu àố àïí phc v

cêìn thiïët àïí ba con ngûåa ca cưng ty chng ta

khấch hâng tưët hún. Cố thïí thêëy, mưåt viïåc mâ cấc

cng gùỉng sûác vúái nhau, nïëu khưng thị kïët quẫ sệ

k sû cố thïí lâm àûúåc nhûng àậ khưng lâm chó vị

khưng nhû mong àúåi.”

khưng khđ lâm viïåc khưng tưët, vị khưng ai bân túái

Tinh thêìn nghơ khấc vâ lâm khấc bùỉt àêìu. Cố thïí

vêën àïì àố. Watson thưíi vâo oỏ nhỷọng sinh khủ

ghi nhờồn ngay rựỗng, nựng lỷồc maồo hiïím ca IBM

múái. Nhûng niïìm àam mï khưng phẫi lc nâo

bùỉt àêìu tûâ àêy. Vâ dêëu êën nây côn lûu lẩi trong

cng bïìn bó, nhêët lâ khi bêìu khưng khđ chung

cấch thûác Lou Gerstner cûáu thoất IBM sau nây.

khưng tưët. Trong sỷồ kiùồn laõm nhoó theó uồc lửợ,

Gerstner biùởt rựỗng, IBM vâo thúâi ca mịnh, phẫi tûå

Watson àậ thânh cưng khi nhên danh khấch hâng,

dûåa vâo chđnh nố. Khưng thïí vay mûúån hay chúâ

àïí quy t cấc phe phấi trong nưåi bưå.

àúåi gị bïn ngoâi, cho nïn cấch khưn ngoan, nhû

Cố thïí thêëy, ưng àang dng mưåt cấch thûác kiïn

Watson àậ lâm, lâ hậy têån dng mổi sûác mẩnh mâ

nhêỵn àïí thu lông ngûúâi hún lâ nhûäng k thåt

nố vưën cố, àïí hânh àưång têåp trung. Viïåc tấch-nhêåp

quẫn l. Ưng khưng lêåp tûác bấn ngay cấc bưå phêån

chó lâ nhu cêìu ca tûâng thúâi àẩi.

khưng hiïåu quẫ àïí têåp trung vưën vâo nhûäng bưå

Mưåt lêìn khấc, Watson nối vúái chđnh cấc cưng

phêån sinh lúâi nhû cấch thưng thûúâng. Trấi lẩi, ưng

nhên: “Cố mưåt àiïìu quan trổng lâ sûå húåp tấc vâ

mën nhên viïn tịm kiïëm àưång lûåc vinh quang

lâm viïåc nhốm”.

trong bẫn thên nhû sûå kiïån kđch thđch cấc k sû

42

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

43


cẫi tiïën nhûäng thễ àc lưỵ lâm cho nố nhỗ hún, dïỵ

theo khấch hâng, nhên viïn phẫi àấp ûáng mong

sỷó duồng hỳn, hỷọu ủch hỳn. Bựỗng caỏch oỏ, caỏc k

àúåi ca khấch hâng chûá khưng phẫi àấp ûáng

sû thêëy mịnh hûäu đch hún, gip đch khấch hâng

mïånh lïånh ca cêëp trïn.

nhiïìu hún. Vâ hổ tûå hâo hún. Vâ mưåt cấch tûå

Àiïìu nây lâm chng ta nhúá àïën vùn hốa Nokia,

nhiïn, hổ cẫm nhêån àûúåc sûá mïånh phc v xậ hưåi

mưåt huìn thoẩi kinh doanh toân cêìu ca thïë k

ca doanh nghiïåp.

XXI. Àố lâ Vanjoki, cêëp phố ca ch tõch (kiïm

Nhû vêåy, Watson àậ ài tûâ chưỵ àõnh nghơa lậnh
àẩo tûâ tûâ tiïën àïën chưỵ àõnh nghơa doanh nghiïåp.

CEO) Jorma Ollila, àậ nối: ÚÃ Nokia khưng cố
chuån nhên viïn súå sïëp.

Ưng ài tûâ chưỵ cho nhên viïn ca mịnh thêëy hổ lâ

Ngây nay, vâ cố lệ vêỵn côn nhiïìu sïëp thđch nhên

quan trổng vâ gip hổ nhêån ra võ trđ quan trổng

viïn súå mịnh – thay cho sûå kđnh trổng (lêỵn nhau).
Nhêån àõnh ca Michael Treacy ph húåp vúái phất

ca khấch hâng.

biïíu ca nhâ sấng lêåp IBM, Thomas Watson Sr:
“Thânh cưng ca khấch hâng chđnh lâ thânh

WATSON TRÚÃ LẨI

cưng ca chng ta.”
Ngun tùỉc nây ca Watson àậ lâm ra mưåt

Michael Treacy, tấc giẫ cën The Discipline of

hûúáng nhịn múái vïì sûá mïånh kinh doanh. Ngây

Market Leaders (Nhûäng ngun tùỉc ca cấc cưng

nay, tû tûúãng tưn trổng khấch hâng trúã nïn hiùớn

ty thửởng lụnh thừ trỷỳõng) cho rựỗng caỏc cửng ty hâng

nhiïn àïën nưỵi ngûúâi ta khưng côn nhúá ai àậ nghơ

àêìu thûúâng chổn cấc cấch thûác: mưåt lâ, cung cêëp

ra nố.

sẫn phêím cố giấ thêëp hún; hai lâ, sẫn phêím tưët

Watson àậ nối vúái cấc nhâ quẫn trõ ca mịnh

nhêët (giaỏ coỏ thùớ cao); ba laõ, saón phờớm thoóa maọn

rựỗng: “Àûâng bân lån nhiïìu vïì mấy mốc nûäa, hậy

nhu cêìu khấch hâng. IBM chổn phûúng ấn ba.

nối vïì khố khùn cuóa doanh nghiùồp. Caỏc phaỏt minh

Michael Treacy phờn tủch rựỗng, lûåa chổn lêëy khấch

mấy mốc, trong mùỉt ca Watson, sệ trúã nïn vư giấ

hâng lâm chđnh àậ êën àõnh thânh cưng ca IBM

trõ nïëu nố khưng gip àúä àûúåc khấch hâng doanh

cho hâng chc nùm sau. Vâ, ban lậnh àẩo ca IBM

nghiïåp. Triïët l nây ca Watson, ngây nay, vêỵn côn

tin vâo ngun tùỉc nây, mâ ngây nay khưng phẫi

thêëy dêëu êën trong àẩo l kinh doanh ca nhiïìu

nhâ lậnh àẩo nâo cng cho lâ cố giấ trõ thûåc tïë, àố

têåp àoân trễ. Vđ d nhû Google, ln trung thânh

lâ: Nhên viïn khưng àún thìn chó tn lïånh cêëp

vúái cưng nghïå “dïỵ sûã dng” dânh cho ngûúâi dng

trïn mâ côn lùỉng nghe khấch hâng vâ phc v

(khưng phẫi lâ khấch hâng quẫng cấo), hóåc Nokia

44

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

45


vúái quy tùỉc thiïët kïë cưng nùng “dïỵ sûã dng” cho

Mưỵi thúâi cố mưåt phûúng cấch. Gerstner khưng thïí
vûúåt lïn trïn lõch sûã àïí lâm theo cấch ca Watson.

ngûúâi dng.
Àố lâ mưåt kiïíu khiïm tưën. Nhiïìu nhâ lậnh àẩo

Khưng cố nhâ quẫn trõ tâi nùng chên chđnh nâo

ngây nay vêỵn tin rựỗng, trủ tuùồ vaõ yỏ chủ caỏ nhờn cuóa

muửởn sa thẫi nhên viïn. Nhûng nhûäng nùm 1990,

mịnh thị chinh phc àûúåc khấch hâng, cố thïí ấp

sau Watson àïën gêìn 80 nùm, mưåt doanh nghiïåp

àùåt cưng nghïå ca mịnh àưëi vúái khấch hâng.

cêìn phẫn ûáng nhanh thay vị bố tay chõu chïët.

Trong thûåc tïë, IBM àậ àûúåc cûáu thoất vâo nhûäng

Jorma Ollila cuãa Nokia, duâ vúái triïët lyá vò con ngûúâi,

nùm 1990 nhúâ cưng ca Lou Gerstner vúái cưng

cng àậ båc phẫi cùỉt giẫm hâng chc ngân chưỵ

cåc tấi cêëu trc: Chuín IBM thânh cưng ty giẫi

lâm, àïí giẫm chi phđ, àïí “cêëp cûáu” Nokia thua lưỵ,

phấp (cho khấch hâng vâ vị khấch hâng). Vúái têët

trûúác khi àûa tïn tíi nây lïn võ trđ sưë mưåt thïë giúái

cẫ àûác khiïm tưën, IBM ca Gerstner àậ “àïí khấch

– trẫ lẩi chưỵ lâm côn nhiïìu hún khi cùỉt giẫm. Thõ

hâng lâ ngûúâi lậnh àẩo”, nhû Jeffey Krames, nhêån

trûúâng lao àưång àậ khấc trong cêëu trc vâ khẫ

xết. Chùỉc hùèn Gerstner àậ biïët Watson tûâng nối:

nùng ln chuín ca nố.

“Nïëu bẩn àậ nhêån ra rùỉc rưëi vâ àưi khi bẩn gùåp
phẫi thêët bẩi, thị hậy nhúá àiïìu nây: Àưëi th dêỵu
cố àưën ngậ ta bao nhiïìu lêìn thị ta vêỵn cố thïí àûáng
dêåy. Nhûng mưåt khi àậ sa vâo tđnh tûå mận, ta sệ
gc qu mậi mậi.”

Tuy nhiïn, trong thúâi àẩi ca mịnh, Gerstner àậ
lâm mưåt chuån mâ Watson khưng bao giúâ mën,
ưng àậ sa thẫi nhên viïn. “Bấc sơ” Gerstner trong
lc bùng bố vïët thûúng thua lưỵ tâi chđnh ca IBM
àậ båc lông cùỉt giẫm 10% chưỵ lâm trong IBM trẫi
rưång trïn 130 qëc gia. Àố lâ àiïìu chûa tûâng thêëy
trong lõch sûã IBM. Àố lâ àiïìu ài ngûúåc lẩi nưỵ lûåc
sët àúâi ca Watson. Nố khưng phẫi lâ quan niïåm
vïì ch nghơa tû bẫn ca nhâ sấng lêåp IBM gêìn 80
nùm trûúác.
46

Àiïìu quan trổng lâ Gerstner àậ giûä tinh thêìn ca
Watson. Àố lâ lêëy lẩi àûác khiïm tưën ca kễ vư àõch
thiïn hẩ – IBM. Cùỉt giẫm chưỵ lâm trúã thânh mưåt
k thåt cho phếp ca thúâi àẩi.
Gerstner àậ dng àïën biùồn phaỏp gờy sửởc. Bựỗng
caỏch chửởng laồi aồo lyỏ khửng sa thẫi ca Watson,
Gerstner àậ tung ra mưåt thưng àiïåp cûåc mẩnh lâ:
Chđnh sûå kiïu ngẩo vâ hiïån trẩng rúâi xa khấch
hâng, nhịn tûâ trong ra ngoâi àậ dêỵn àïën sûå thêåt
àau lông lâ båc phẫi lâm ngûúåc lẩi lõch sûã vinh
quang. Mưåt gấo nûúác lẩnh thị cố khẫ nùng lâm
tónh giêëc mưång mú mâng. Kinh doanh hay lâm
bêët cûá thûá gị vúái lông chúâ àúåi thânh cưng, ngûúâi
ta àïìu cêìn àûác khiïm tưën khưn ngoan.
Khi Gerstner tun bưë: “Têìm nhịn lâ thûá bết nhêët
mâ IBM cêìn lc nây” cng chđnh lâ lc ưng lâm

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

XẤC LÊÅP CÖNG THÛÁC TÛ DUY

47


ngỷỳồc laồi phỷỳng phaỏp cuóa Watson. Thỳõi cuóa

rựỗng, IBM ang hoẩt àưång àïí phc v khấch

Watson, ngay ngây àêìu tiïn nhêån chûác CEO,

hâng.”

Watson àậ kđch thđch 400 nhên viïn ca mịnh

Tấc giẫ Jeffrey Krames gổi àêy lâ bûúác ài tẩo ra

bựỗng tờỡm nhũn doanh nghiùồp vinh quang. Coỏ

mửồt IBM hoaõn toân múái ca Gerstner. Vêng, rêët

phẫi Gerstner chưëng lẩi Watson? Khưng, ngây xûa

múái so vúái ngay trûúác thúâi k Gerstner nhûng rêët

Watson lâm vêåy lâ vị CTR côn rêët nhỗ, nố cêìn

cố thïí khưng múái so vúái Watson ca 80 nùm trûúác.

àûúåc cêëy vâo àố mưåt thûá “gen” hoâi bậo. Côn thúâi

Gerstner àậ àûa ra phûúng chêm múái cho IBM:

ca Gerstner, IBM khưíng lưì àang ng qụn trïn

“Têm niïåm thõ trûúâng, tưëc àưå vâ lâm viïåc nhốm”.

têìm nhịn vinh quang àố. Do vêåy, Gerstner cêìn thấo

Vâ àêy chđnh lâ con àûúâng hûúáng IBM àïën thânh

bỗ nố, àấnh thûác gậ khưíng lưì.

cưng. Song, “lâm viïåc nhốm” chđnh lâ sấng kiïën

Ngay nhûäng ngây àêìu tiïn, Gerstner àậ lâm mưåt
chuån dïỵ mêët thïí diïån ca chđnh mịnh lâ múâi
Jack Welch ca General Electric vïì nối chuån vúái
cấc nhâ quẫn l cao cêëp ca IBM. Khưng phẫi
Gerstner khưng à tâi àïí thuët giẫng mâ thưng

ca Watson cho khoa quẫn trõ.
Watson àậ nối trong ngây nhêåm chûác CEO ca
CTR nhỗ bế, nùm 1914:
“Àiïìu quan trổng hún cẫ lâ lâm viïåc theo
nhốm.”

àiïåp úã àêy lâ “hậy lùỉng nghe tûâ bïn ngoâi, àûâng

Vâ ngûúâi Viïåt Nam àêìu thïë k XXI, khi tiïën hânh

nhịn tûâ bïn trong”. Mưåt cấch k thåt, Jack Welch

cåc cấch mẩng hưåi nhêåp thïë giúái do chđnh mịnh

lâ mưåt diïỵn giẫ thuët phc vúái danh tiïëng lâ nhâ

chổn, àậ khưng côn xa lẩ gị vúái u cêìu nây nûäa.

àiïìu hânh vâ lậnh àẩo thânh cöng – àûúåc mïånh

“Têm niïåm thõ trûúâng” cuäng khöng ra ngoâi mc

danh lâ “quẫn trõ theo phong cấch Jack Welch” vúái

tiïu phc v nhu cêìu khấch hâng kinh doanh ca

sấng tẩo “nïìn vùn hốa hổc hỗi khưng ngûâng” cho

Watson, thïí hiïån rộ nhêët trong cấch ưng àùåt tïn

GE. Nhûng àiïìu ưng mën nối tûâ sûå kiïån nây chđnh

cho cưng ty: International Business Machines.

xấc lâ: Hậy tûâ bỗ ấm ẫnh thïë giúái ph thåc IBM
àïí nghe khấch hâng chúâ àúåi gị vâ thïë giúái àang ài
nhûäng bûúác ài nâo. Gerstner nối:

“Tưëc àưå” khưng gị khấc lâ tinh thêìn tiïn phong,
mưåt cấch nhanh chống ca Watson.
Watson àậ khưng cêìn phẫi nùång lông khi bỗ cấc

“Ma xn nùm 1993, phêìn lúán nhûäng viïåc tưi

phên nhấnh Ào àïëm, Àưìng hưì àïí cưëng hiïën cho

lâm lâ hûúáng cho hậng têåp trung lẩi vâo thõ

cưng viïåc xûã l thưng tin. Vâ nhúâ àố, ngânh xûã l

trûúâng vỳỏi suy nghụ rựỗng oỏ laõ caỏch duy nhờởt ùớ

thửng tin àậ trúã thânh mưåt lơnh vûåc kinh doanh,

thânh cưng. Tưi têån dng mổi cú hưåi àïí quẫng bấ

àùåt nïìn tẫng tiïën vâo khoa hổc mấy tđnh.

48

XẤC LÊÅP CƯNG THÛÁC TÛ DUY

THOMAS J. WATSON SR. & IBM

49