1 tiểu luận chuyên đề lóp biên tập viên tư tưởng hồ chí minh về tính nhân dân và tính chiến đấu của báo chí

BỘ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG

TRƯỜNG ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÁN BỘ
QUẢN LÝ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG

LỚP: BIÊN TẬP VIÊN HẠNG 3
MÃ SỐ:

TIỂU LUẬN CHỦ ĐỀ
ĐỀ TÀI:

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ TÍNH NHÂN
DÂN VÀ TÍNH CHIẾN ĐẤU CỦA BÁO CHÍ

Họ tên học viên :
Chức vụ
:
Đơn vị cơng tác :

Hà Nội – 2020
MỤC LỤC



MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Là người đặt viên gạch đầu tiên cho nền báo chí cách mạng Việt Nam với việc
tổ chức và xuất bản tờ Thanh niên từ năm 1925, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại một
di sản báo chí quý báu với những giá trị to lớn về nội dung, tư tưởng, góp phần dẫn dắt
nền báo chí cách mạng nói chung, người làm báo nói riêng phát triển và trưởng thành.
Hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng và hoạt động báo chí, Hồ Chí Minh đã để

lại một di sản báo chí gồm trên 2.000 bài báo, được viết bằng nhiều thứ tiếng, nhiều
thể loại, gần 300 bài thơ, 500 trang truyện và ký; với 150 bút danh; Người đã sáng lập
9 tờ báo. Người đã từng làm mọi việc của nghề báo, từ viết bài, sửa bài, biên tập, tổ
chức in ấn, phát hành, đến tổ chức, lãnh đạo và chỉ đạo việc làm báo.
Trước sau Người luôn xem việc làm báo là "công tác cách mạng", để "phụng sự
Tổ quốc", "phụng sự nhân dân", "phụng sự giai cấp và nhân loại". Vì vậy, bên cạnh
các tác phẩm báo chí xuất sắc của Người, Người còn để lại cho chúng ta một di sản tư
tưởng đặc biệt có giá trị - Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng. Ðó chính là tư
tưởng, lý luận và kinh nghiệm thực tiễn rất phong phú, sâu sắc, toàn diện, độc đáo và
sáng tạo về những vấn đề cơ bản của báo chí cách mạng. Bao gồm các quan điểm về
vai trị, chức năng và tính chất của báo chí cách mạng, về vai trò, nghĩa vụ, đạo đức,
phong cách của người làm báo, nghệ thuật để làm nên một tác phẩm báo chí và tờ báo
có giá trị. Trong hệ thống các quan điểm tư tưởng về báo chí của Hồ Chí Minh, tính
nhân dân và tính chiến đấu của báo đã được Người chỉ rõ là những vấn đề thuộc về
bản chất cách mạng, trong đó “Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng. Cây bút,
trang giấy là vũ khí sắc bén của họ” và “Bài báo là tờ hịch cách mạng”1. Cũng theo tư
tưởng của Người, “Báo chí của ta thì cần phải phục vụ nhân dân lao động, phục vụ
CNXH, phục vụ cho đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, cho hịa bình thế giới” 2
Hay nói một cách ngắn gọn hơn, “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ
cách mạng”3
Trong q trình học tập và cơng tác, bản thân là một nhà báo nên tôi đã xác
định chỗ đứng nghề nghiệp của mình là một vinh dự kèm theo trách nhiệm. Chính vì
1 Hồ Chí Minh, Tồn tập, NXB. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, t.10, tr.616 và t.11, tr.441).

2 Hồ Chí Minh tồn tập, NXB. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000, tập 9, tr.414
3 Sđd, tập 10, tr.613

3

vậy tơi đã chọn chủ đề “Tư tưởng Hồ Chí Minh về tính nhân dân và tính chiến đấu
của báo chí” để làm đề tài tiểu luận cuối khóa của mình.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Làm rõ tính nhân dân và tính chiến đấu của báo chí theo tư tưởng Hồ Chí Minh
và sự vận dụng trong nền báo chí Việt Nam hiện nay
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đánh giá sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí trong tình hình thực
tiễn báo chí nước ta hiện nay.
Đưa ra những giải pháp thiết thực để phát huy giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh về
báo chí trong giai đoạn hiện nay
3. Kết cấu của tiểu luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, tiểu luận có kết
cấu gồm 3 chương và 6 tiết.

4


NỘI DUNG
Chương 1
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ TÍNH NHÂN DÂN VÀ TÍNH CHIẾN ĐẤU
CỦA BÁO CHÍ - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí
Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng là một trong những thành tố cấu
thành nên hệ thống tư tưịng Hồ Chí Minh, do đó cơ sở lý luận của tư tưởng Hồ Chí
Minh cũng được xem là cơ sở lý luận của tư tưởng về báo chí cách mạng của Người.
Nhiều cơng trình khoa học nghiên cứu về tư tưởng Hổ Chí Minh đều khẳng
định rằng chủ nghĩa Mác - Lênin là nguồn gốc lý luận quyết định bước phát triển mới
về chất của tư tưởng Hồ Chí Minh. Chỉ rõ vai trị và ý nghĩa quyết định của chủ nghĩa
Mác - Lênin đối với sự hình thành và phát triển tư tưởng của mình, Hồ Chí Minh viết:

"bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc
chắn nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Lênin”. "Chúng ta giành được thắng lợi là do
nhiều nhân tố, nhưng cần phải nhấn mạnh rằng ... chúng ta giành được những thắng lợi
đó trước hết là nhờ cái vũ khí khơng gì thay thế được là chủ nghĩa Mác - Lênỉn". Như
vây, có thể khẳng định: tư tưởng Hổ Chí Minh nằm trong hệ tư tưởng Mác - Lênin và
chủ nghĩa Mác - Lênin là cơ sở lý luận chủ yếu nhất của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Tuy nhiên, trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin soi đường, tư tưởng Hồ
Chí Minh là hiện thân của một tư duy mới - tư duy về sự kế thừa, đổi mới và phát
triển. Trong tư tưởng và hành động của Hồ Chí Minh khơng có chỗ cho quan điểm
"phủ định sạch trơn" hoặc học thuộc lòng từng câu, từng chữ của người đi trước. Đối
với Người, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, trước hết phải nằm vững cái cốt lõi, "linh
hồn sống" của nó là phương pháp biện chứng: "phải học tập tinh thần của chủ nghĩa
Mác - Lênin; học tập lập trường quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Mác Lênin để áp dụng lập trường, quan điểm và phương pháp ấy mà giải quyết cho tốt
những vấn đề thực tế trong công tác cách mạng của chúng ta"
Tiếp cận với chủ nghĩa Mác - Lênin trên lĩnh vực báo chí, tư tưởng Hồ Chí
Minh cũng xem chủ nghĩa Mác “ Lênin về báo chí cách mạng là, nền tảng lý luận và
phương pháp luận cho việc hình thành những luận điểm cơ bản của một nền báo chí vơ
sản Việt Nam.

5


Mác, Ảngghen, Lênin coi hoạt động báo chí là một trong những lĩnh vực hoạt
động có tác động trực tiếp đến quá trình đấu tranh cách mạng trên lĩnh vực văn hoá tư
tưởng trong mọi giai đoạn cách mạng (trước và sau khi giành chính quyền). Bản thân
các ơng đã là chủ bút của nhiều tờ báo cách mạng của giai cấp công nhân, của các dân
tộc bị áp bức bóc lột trong thời đại cách mạng xã hội chủ nghĩa, cách mạng giải phóng
dân tộc và tiến bộ xã hội. Chính các ồng vừa là những người xây dựng cơ sở lý luận,
vừa là những người sáng lập ra nền báo chí cách mạng. Những vấn đề lý luận về báo
chí vơ sản như tính đảng, tính giai cấp, tính quần chúng, chức năng, nhiệm vụ, vai trị

của báo chí cách mạng ... đã được các ơng nêu ra một cách có hệ thống và ngày càng
hồn thiện.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thừa kế tư tưởng của các nhà lý luận kinh điển mác
xít. Người viết: ''Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác
mới đúng được. Cho nên báo chí của ta đều phải có đường lối chính trị đúng''4. Lời dạy
đó của Người là chỉ thị, là tư tưởng chỉ đạo, qn xuyến tồn bộ đường lối báo chí
cách mạng Việt Nam.
Về vị trí, vai trị, nhiệm vụ, chức năng của báo chí vơ sản, Ăngghen cho rằng:
"Đối với Đảng, nhất là đổi với Đảng cơng nhân, thì việc lập ra tờ báo hằng ngày đầu
tiên là cái mốc quan trọng để tiến lên phía trước. Đó là trận địa ban đầu, từ đó Đảng sẽ
tiến hành cuộc đấu tranh vợi đối thủ của mình bằng vũ khí tương xứng. Báo hằng ngày
là công cụ tuyên truyền, cổ động quần chúng khơng có gì thay thế được" 5. Trong tác
phẩm "Bắt đầu tư đâu?", Lênin viết: "Vai trò của tờ báo khơng phải chỉ đóng khung ở
chỗ phổ biến tư tưởng, giáo dục chính trị và thu hút những bạn đồng mình chính trị. Tờ
báo khơng chì là người tun truyền tập thể và cổ động tập thể mà còn là người tổ
chức tập thể... Nhờ có tờ báo và gắn liền với tờ báo, một tổ chức cố định tự nó sẽ hỉnh
thành; nó khơng những chỉ làm cơng tác địa phương, mà cịn làm cơng tác chung
thường xun nữa, nó giúp cho những nhân viên của nó quen việc theo dõi châm chú
những biến cố chính trị, đánh giá ý nghĩa của những biến cố ấy và ảnh hưởng của
những biến cố ấy đến các tầng lớp khác nhau trong nhân dân và vạch ra cho Đảng cách
mạng những phương pháp hợp lý tác động đến những biển cố ấy". Phát triển và kế
thừa những luận điểm trên, Hồ Chí Minh ln coi báo chí là một vũ khí sắc bén, một
bộ phận quan trọng của công tác cách mạng. Người coi viết báo là để hoạt động cách
4 Hồ Chí Minh, Tồn tập, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội 1995 tr.414
5 Hồ Chí Minh, Tồn tập, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội 1995 tr.18

6


mạng và vì cách mạng mà viết báo. Vì vậy, mục tiêu, động cơ viết báo gắn liền với

mục tiêu, động cơ hoạt động cách mạng. Tháng 2.1941, Hổ Chí Minh về nước sau 30
năm hoạt động ồ nước ngoài, Người viết: ''Theo lời dạy cảu Lênin là: tờ báo là công cụ
tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo, cho nên mình cố gắng ra một tờ báo ngay
và phải rất bí mật vì ln có mật thám của Pháp, Nhật và Bảo Đại rình mị". Trong
”Thư gửi lớp học viết báo Huỳnh Thúc Kháng" (9.6.1949), Người nêu rõ: "Nhiệm vụ
của tờ báo là người tuyên truyền cổ động, huấn luyện, giáo dục vổ tổ chức dân chúng
để đưa dân chúng đến mục đích chung". Trong bài nói chuyện tại Đại hội lần thứ III
Hội Nhà báo Việt Nam, Người lại khẳng định: ''Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân
dân, phục vụ cách mạng", "Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng, cây bút trang
giấy là vũ khí sắc bén của họ" (6,488).
Có thể khẳng định rằng, tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng là sự kế
thừa và vận dụng sáng tạo lý luận báo chí của Mác, Ảngghen, Lênin vào thực tiễn báo
chí cách mạng Việt Nam. Đó là cơ sở lý luận chủ yếu của tư tưởng Hồ Chí Minh về
báo chí cách mạng.
Bên cạnh cơ sở lý luận, còn phải đề cập đến cơ sở thực tiễn, tác động của thực
tiễn tới sự hình thành và phát triển của tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng,
bởi lẽ chính từ trong hoạt động thực tiễn mà Hồ Chí Minh đã từng tìm ra quy luật, khái
qt nhận thức của mình thành lý luận. Lý luận ấy lại được Người vận dụng và kiểm
nghiệm trong thực tiễn hoạt động báo chí.
Truyền thống văn hố văn minh mà nội dung cơ bản là chủ nghĩa yêu nước, tinh
thần nhân ái đã được hun đúc qua hàng ngàn năm đấu tranh kiên cường, bất khuất, tự
lực, tự cường, thông minh, sáng tạo, chống giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập của dân tộc
và bảo tồn nền văn hiến của đất nước, chống mọi âm mưu đồng hoá của thực dân.
Đối với ngưòi Việt Nam, "nước" phải gắn chặt với "dân" và do vậy chủ nghĩa
yêu nước mang nội dung nhân dân sâu sắc. Những bậc anh hùng lớn của dân tộc đã
nhận thức dược chân lý đó khi coi ý chí của dân chúng như cội nguồn sức mạnh giữ
nước, dân như nước, nước có thể chở thuyền và lật thuyền. Bằng vốn hiểu biết và sự
kiểm nghiệm qua thực tế đấu tranh, Hồ Chí Minh đã có những nhận định sâu sắc và có
ý nghĩa khái quát về tinh thần yêu nước của nhân dân ta từ truyền thống đến hiện tại:
"Dân tộc ta có một lịng nồng nàn yêu nước. Đây là một truyền thống quý báu của ta.

Từ xưa đến nay mối khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ẩy lại sơi nổi, nó kết thành

7


một làn sóng vớ cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó
nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước"6.
Trong sáng tạo báo chí tình cảm u nước ln là cảm hứng chủ đạo xuyên suốt
các tác phẩm báo chí của Hồ Chí Minh. Có thể nói, truyền thống văn hố Việt Nam,
nổi bật là chủ nghĩa yêu nước, tinh thần nhân ái là một trong những cơ sở hình thành
tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung, tư tưỏng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng nói
riêng.
Ngồi ra, thực tiễn báo chí Việt Nam đương thời cũng như thực tiễn hoạt động
báo chí của bản thân Hồ Chí Minh cũng là yếu tố khơng thể thiếu góp phần hình thành
tư tưởng của Người về báo chí cách mạng.
Như vậy, thực tiễn phong phú của hoạt động báo chí trong và ngoài nước cũng
như của bản thân cuộc đời hoạt động báo chí mà Hổ Chí Minh đã trải nghiệm là một
nguồn gốc, một cơ sở có ý nghĩa quyết định đối với sự hình thành, phát triển và hồn
thiện tư tưởng báo chí Hồ Chí Minh.

1.2.

Tư tưởng Hồ Chí minh về tính nhân dân và tính chiến đấu
Nội dung tư tưởng về báo chí của Người gồm những quan điểm tồn diện và
sâu sắc về: Vị trí, vai trị, chức năng, nhiệm vụ, tầm quan trong của báo chí trong đời
sống xã hội nói chung và trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta nói riêng;
Về các tính chất cơ bản của báo chí như tính chính trị, tính tư tưởng, tính chiến đấu,
tính Đảng, tính nhân dân (hay tính quần chúng), tính chân thật và tính khoa học…
1.2.1. Tính nhân dân
Tính nhân dân của báo chí cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện ở

những điểm cơ bản sau:
Một là, mục đích của báo chí cách mạng là phục vụ nhân dân. Hồ Chí Minh
luôn căn dặn những người làm báo cách mạng Việt Nam: “Báo chí ta khơng phải để
cho một số ít người xem, mà để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền giải thích đường
lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, cho nên phải có tính chất quần chúng và tinh
thần chiến đấu”7.
Với Hồ Chí Minh, báo chí khơng phải để cho một số ít người xem, mà để phục
vụ nhân dân, để tuyên truyền, giải thích đường lối của Đảng và Chính phủ, để phục vụ
sự nghiệp cách mạng. Báo chí cách mạng lấy mục đích vì nhân dân phục vụ, do vậy
phải viết cho nhân dân đọc. Như vậy, quần chúng nhân dân là mục đích phục vụ chủ
6 Hồ Chí Minh, SĐD Tr.171
7 Hồ Chí Minh: Tồn tập, tập 12, Nxb CTQG,H.2011; tr.166

8


yếu của báo chí cách mạng. Điều này cũng có nghĩa những gì có lợi cho nhân dân,
phục vụ nhân dân thì báo chí cách mạng cần quan tâm, khai thác đề cập để phục vụ
nhân dân. Người làm báo cách mạng trước hết phải tự hỏi:
- Vì ai mà mình viết?
- Mục đích viết làm gì?
- Phải đặt câu hỏi: Viết cho ai?
- Viết cho đại đa số: Công – Nơng – Binh
- Viết để làm gì?
- Để giáo dục, giải thích, cổ động, phê bình. Để phục quần chúng” 8. Nghĩa là
mục đích của viết báo, làm báo phải là viết cho quần chúng nhân dân, phục vụ quần
chúng nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói và viết cho công - nông - binh, tức là cho
đại đa số nhân dân. Vì xác định được đối tượng của báo chí nên Người ln tâm niệm
"Viết và nói phải có mục đích, có nội dung". Chính vì thế mà Người nói và viết dù chỉ
một câu cũng làm cho người dân bình thường nhất hiểu và làm theo được. Trả lời câu

tự hỏi: "Nói và viết như thế nào? ', Người khẳng định: "Viết thế nào cho phổ thơng, dễ
hiểu". Bởi vì với đối tượng là quần chúng và mục đích là vì nhiệm vụ cách mạng, thì
tính phổ thông, dễ hiểu là cách giao tiếp chủ yếu.
Hai là, đối tượng phục vụ của báo chí cách mạng là quần chúng nhân dân. Vì
vậy, mọi hoạt động của báo chí cách mạng phải hướng tới quần chúng nhân dân, lấy
quần chúng nhân dân làm trung tâm; viết sao cho quần chúng nhân dân dễ hiểu, dễ đọc
và dễ làm theo những việc tốt, xa lánh những cái xấu. Vì vậy, những người làm báo
cách mạng phải biết lắng nghe quần chúng nhân dân và phải học cách nghĩ, cách nói,
cách diễn đạt của quần chúng nhân dân: “Mình viết ra cốt là để cổ động nếu người
xem mà không nhớ được, không hiểu được là viết không đúng, nhầm khơng đúng mục
đích: Mà muốn cho người xem hiểu được, nhớ được, làm được, thì phải viết cho đúng
trình độ của người xem, viết rõ ràng, gọn gàng, chớ dùng chữ nhiều”9. Vì nhân dân là
đối tượng phục vụ của báo chí cách mạng vậy nên nhà báo cách mạng “Phải học cách
nói, tiếng nói của quần chúng”10.
Ngơn ngữ của báo chí cách mạng phải trong sáng, dễ hiểu, rõ ràng, hạn chế
dùng từ nước ngoài, phải diễn đạt được bằng ngôn ngữ của nhân dân. Từ việc xác định
quần chúng nhân dân là đối tượng phục vụ chính của báo chí thì cần xác định, lựa
8 Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 7, Nxb CTQG,H.2002; tr. 117.
9 Hồ Chí Minh SDD, tr. 118
10 Hồ Chí Minh SDD, tr. 120

9


chọn những nội dung gì nên viết, cái gì khơng nên viết. Đã là phục vụ quần chúng
nhân dân thì nhất định phải chọn, ca ngợi, nhân rộng cái gì có lợi cho quần chúng nhân
dân đồng thời có lợi có cách mạng, cho Tổ quốc, dân tộc; xa lánh cái xấu, cái có hại,
khơng tốt cho quần chúng nhân dân. Hồ Chủ tịch đã căn dặn những người làm báo
cách mạng: “Viết để nêu những cái hay, cái tốt của dân ta, của bộ đội ta, của cán bộ ta,
của bạn ta. Đồng thời để phê bình những khuyết điểm của chúng ta, của cán bộ, của

nhân dân, của bộ đội. Không nên chỉ viết cái tốt mà giấu cái xấu. Nhưng phê bình phải
đúng đắn nêu cái hay, cái tốt, thì phải có chừng mực, chớ phóng đại. Có thế nào nói
thế ấy. Bộ đội và nhân dân ta cũng đủ nhiều cái hay để nêu lên, không cần phải bịa đặt
ra”11.
Ba là, quần chúng nhân dân là nguồn cảm hứng bất tận cho báo chí cách mạng.
Nếu coi quần chúng nhân dân là đối tượng chủ yếu, là mục tiêu phục vụ của báo chí
cách mạng thì sự cần cù lao động sáng tạo, những sáng kiến, những ước vọng chân
chính, những việc làm hay, những gương sống tốt, v.v.. của quần chúng nhân dân luôn
là nguồn cảm hứng bất tận cho sự sáng tạo của các nhà báo cách mạng.
Các chủ đề của báo chí cách mạng xét đến cùng phải xuất phát từ chính cuộc
sống, thực tiễn lao động sản xuất, chiến đấu, học tập của quần chúng nhân dân. Do
vậy, báo chí cách mạng phải ca ngợi những cái đẹp, cái chân, cái thiện, cái mỹ trong
nhân dân, từ nhân dân, nhân rộng những điển hình đó để nhân dân biết, nhân dân học
theo, làm theo. Đồng thời, báo chí cách mạng phải kiên quyết đấu tranh với những cái
xấu, cái chưa đẹp, cái không thiện, cái đi ngược lại thuần phong, mỹ tục, văn hóa dân
tộc, đi ngược lợi ích của quần chúng nhân dân. Báo chí cách mạng phải hướng dẫn,
gợi mở, giới thiệu những cách làm mới, nhưng gương điển hình sản xuất, lao động
giỏi, những tấm gương nhân hậu, vị tha sẵn lòng giúp đỡ người khác,v.v.. để mọi
người dân đều biết mà học hỏi làm theo, nhân rộng. Báo chí cách mạng cũng phải biết
khơi dậy niềm tự hào dân tộc, khát vọng, tầm nhìn, hệ giá trị văn hóa Việt Nam, hệ giá
trị của người Việt Nam.
Nhân dân còn là kho tư liệu quý, là “thư viện” phong phú, là những nhân chứng
“sống” cho phóng viên. Khơng phải ngẫu nhiên mà Hồ Chủ tịch lại căn dặn rằng
“nghe đồng bào để lấy tài liệu mà viết”; “hỏi nhân dân”12.

11 Hồ Chí Minh: Tồn tập, tập 7, Nxb CTQG,H.2002; tr. 118.
12 Hồ Chí Minh: Tồn tập, tập 7, Nxb CTQG,H.2002; tr. 118.

10

Bốn là, quần chúng nhân dân tham gia hoạt động báo chí cách mạng. Chúng ta
đều rõ, quần chúng nhân dân không chỉ là nguồn cảm hứng đề tài bất tận cho các nhà
báo sáng tạo, là đối tượng thụ hưởng, mục tiêu phục vụ của báo chí cách mạng mà
quần chúng nhân dân còn trực tiếp tham gia hoạt động báo chí, góp phần xây dựng nên
nền báo chí cách mạng Việt Nam. Báo chí cách mạng khơng thể tồn tại, phát triển nếu
khơng gắn bó với quần chúng nhân dân, không phục vụ quần chúng nhân dân, không
lấy nguồn cảm hứng từ quần chúng nhân dân, khơng có những “nhà báo” từ nhân dân
mà trưởng thành lên.

1.2.2. Tính chiến đấu
Trong sự nghiệp hoạt động cách mạng, chủ tịch Hồ Chí Minh ln coi báo chí
và những người làm báo là một bộ phận của sự nghiệp cách mạng, là vũ khí sắc bén
trong cơng cuộc đấu tranh dành độc lập cho dân tộc và xây dựng cuộc sống mới cho
nhân dân.
Cuộc đời hoạt động của Người không tách rời hoạt động báo chí. Người làm
báo là để làm cách mạng và làm cách mạng Người đã trở thành một nhà báo. Theo
Người, báo chí chúng ta có một đề tài xuyên suốt là: “Chống thực dân đế quốc, chống
phong kiến địa chủ, tuyên truyền cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. Để thực
hiện được nội dung đó , báo chí cách mạng phải có tính chiến đấu- là biểu hiện cao
nhất của tính Đảng, là bản chất là tiêu chí cao nhất của báo chí cách mạng. Điều đó
trước hết thể hiện ở đường lối chính trị của tờ báo. Báo chí thực chất là hoạt động
chính trị, thơng tin trên báo chí quan trọng nhất là thơng tin chính trị. Theo Người, báo
chí là cơng cụ đấu tranh giai cấp, là vũ khí đấu tranh cách mạng. Tính tư tưởng cách
mạng của báo chí quyết định chất lượng, tác dụng của báo chí. Để đảm bảo tính tư
tưởng, tính đảng của báo chí thì trong đó phải thể hiện được tính chiến đấu, tính giáo
dục và tính quần chúng của báo chí. Người nói: “Đối với bản thân báo chí, bản thân
người làm báo cũng phải có tính chiến đấu mới làm báo tốt được. Viết một bài báo mà
loại được những yếu tố cá nhân cũng là một cuộc đấu tranh”.
Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào hoàn cảnh, điều kiện cụ thể để đưa ra các nhiệm vụ

cho báo chí cách mạng. Muốn hồn thành nhiệm vụ của mình, báo chí cách mạng phải
có những nguyên tắc chỉ đạo nhất quán của nó.
Nhiệm vụ, mục tiêu cách mạng mà nền báo chí này phụng sự là đấu tranh với
giai cấp bóc lột, với các thế lực xâm lược, để có một nền tự do cho dân tộc, cho giai

11


cấp cần lao. Nếu trước cách mạng 1945, dòng báo chí cách mạng tập trung ngọn bút
của mình cho cuộc đấu tranh nhằm khẳng định con đường giải phóng dân tộc là con
đường đi theo chủ nghĩa Mác- Lênin thì sau khi giành được chính quyền về tay nhân
dân, con đường bảo vệ và xây dựng đất nước cũng tiếp tục khẳng định lý tưởng Cộng
sản chủ nghĩa. Tính chiến đấu cho một mục đích, lý tưởng cao đẹp, nhân bản đã chi
phối, chỉ đạo suốt chặng đường hình thành và phát triển của báo chí cách mạng Việt
Nam. Sự thống nhất, nhất quán đó đã đem lại cho báo chí cách mạng một sự định
hướng để cho các nhà báo khơng ngừng cống hiến và sáng tạo. Chính vì lẽ đó, báo chí
cách mạng được coi là những nhà tuyên truyền, cổ động, tổ chức quần chúng như lời
dạy của Lênin và cũng là lời của người sáng lập ra dịng báo chí cách mạng Việt Nam Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng. Cây
bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”.
Trong giai đoạn hiện nay, tính chiến đấu của báo chí cần phát huy trong cơng
cuộc góp sức xây dựng một nền kinh tế phát triển lành mạnh. Tính chiến đấu của báo
chí trong thời đại mới cần được coi trọng và phát huy. Nếu cuộc chiến đấu chống kẻ
thù của giai cấp, của dân tộc, tính chiến đấu ấy biểu hiện cụ thể rõ ràng, dễ nhận thấy
thì ngày nay cuộc chiến đấu với nghèo nàn, lạc hậu, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh
phúc có những biểu hiện khác trước nhưng về tinh thần, ngun tắc khơng có gì thay
đổi. Báo chí vẫn là binh chủng đứng vị trí hàng đầu trong cơng cuộc chiến đấu hôm
nay để bảo vệ thành quả cách mạng và tiếp tục con đường cách mạng như mục tiêu lý
tưởng đã định.

12

Chương 2
THỰC TRẠNG TÍNH NHÂN DÂN VÀ TÍNH CHIẾN ĐẤU TRONG NỀN BÁO
CHÍ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
Nền báo chí cách mạng Việt Nam khởi đầu từ ngày lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc Hồ Chí Minh sáng lập Báo Thanh Niên (ngày 21-6-1925), cơ quan ngôn luận của Hội
Việt Nam Cách mạng Thanh niên, hoạt động chống lại thực dân Pháp ở Đông Dương
và tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong lịch sử báo chí Việt Nam, từ những năm
60 của thế kỷ XIX đã có Gia Định Báo và một số báo khác lần lượt ra đời tại Sài Gòn,
Hà Nội và một vài địa phương khác. Nhưng với việc Báo Thanh Niên ra đời, đã mở ra
một dịng báo chí mới: Báo chí cách mạng Việt Nam. Ngày 21-6 hằng năm được chọn
làm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, nhằm nâng cao vai trò và trách nhiệm xã hội
của báo chí, thắt chặt mối quan hệ giữa báo chí với cơng chúng, tăng cường sự lãnh
đạo của Đảng đối với báo chí - một nền báo chí giàu tính chiến đấu, tính nhân dân,
chuyên nghiệp và hiện đại.
Trải qua 95 năm xây dựng và phát triển, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch
Hồ Chí Minh, báo chí cách mạng Việt Nam đã khơng ngừng lớn mạnh, khẳng định
được vai trị, vị trí quan trọng và có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng
của Đảng và nhân dân ta. Cùng với sự phát triển tồn diện của kinh tế-xã hội, báo chí
nước ta phát triển nhanh chóng cả về số lượng cơ quan báo chí, nhà báo và ngày càng
nâng cao chất lượng truyền thơng, bám sát tình hình thực tế, đáp ứng nhu cầu bạn đọc,
góp phần quan trọng vào sự nghiệp đổi mới đất nước. Đến tháng 3-2012, cả nước có
786 cơ quan báo chí in với 1.016 ấn phẩm; 67 đài phát thanh, truyền hình; 61 báo, tạp
chí điện tử, 191 mạng xã hội, hơn 1.000 trang thông tin điện tử tổng hợp; gần 17.000
nhà báo được cấp thẻ hành nghề, hàng nghìn phóng viên đang hoạt động báo chí chuẩn
bị đến thời hạn cấp thẻ. Về các loại hình chủ yếu có: báo in, đài truyền hình, đài phát
thanh, báo điện tử. Về cấp bậc và phạm vi có báo trung ương, báo địa phương, báo
ngành. Trên mạng internet rất đa dạng: Báo mạng được cấp giấy phép, mạng do ngành,
địa phương quản lý (cổng thông tin điện tử) và “làn sóng blog” cá nhân. Những năm
gần đây, người ta được tự do biểu lộ và biểu cảm chính kiến, nhất là các trang blog

trên nhiều hệ, kênh, tuyến băng thông, liên kết khác nhau. Đây là một kênh giao lưu
nhanh, nhạy cảm, ngày càng thu hút nhiều người đọc, nhất là lớp trẻ.

13


2.1. Những thành tựu đạt được
2.1.1. Tính nhân dân của báo chí
Một là, Tính nhân dân của báo chí đã biểu hiện ở chỗ, nó phản ánh và đánh giá
các hiện tượng và sự kiện của đời sống từ lập trường của nhân dân, đại diện và bảo vệ
cho quyền lợi của nhân dân, đề cao và trực tiếp tham gia vào cuộc đấu tranh của nhân
dân vì sự tiến bộ của xã hội.
Khơng một đề tài báo chí nào, không một nguồn thông tin nào lại không bắt
nguồn từ hoạt động của con người. Nhân dân đông đảo quần còn là người thưởng thức,
tiêu thụ các sản phẩm báo chí. Tính nhân dân thể hiện từ khâu đầu tiên đến khâu cuối
cùng của hoạt động báo chí.
Tính nhân dân là sự phản ánh tư tưởng, tình cảm, nguyện vọng, lợi ích của
nhân dân thơng qua nội dung, hình thức tác phẩm báo chí và sản phẩm báo chí - truyền
thơng. Có thể nói, bản chất hoạt động báo chí là hoạt động truyền thông đại chúng.
Bản chất này thể hiện ở các cấp độ từ báo chí là phương tiện và phương thức thông tin
- giao tiếp xã hội, báo chí là phương tiện và phương thức liên kết xã hội và báo chí là
phương tiện và phương thức can thiệp xã hội. Điều đó có nghĩa là, đối tượng phục vụ,
đối tượng phản ánh, nội dung thông tin của báo chí ln ln hướng về phục vụ nhân
dân, vì lợi ích cơ bản, chính đáng của nhân dân nói chung và mỗi cơng dân nói riêng.
Mặt khác, đối tượng phản ánh của báo chí chủ yếu là đời sống thường ngày của nhân
dân, báo chí cách mạng chủ yếu nhằm thuyết phục và vận động nhân dân, chứ khơng
phải chủ yếu làm hài lịng một người, ln ln đứng về phía lợi ích của nhân dân “dân là gốc”; gần gũi, gắn bó với nhân dân, dùng “lời ăn tiếng nói của nhân dân” làm
chất liệu ngơn từ,... Nhân dân là đối tượng tác động, đối tượng thuyết phục của báo
chí; là sức sống của báo chí, là nguồn sức mạnh của báo chí - quyết định vai trị vị thế
xã hội của báo chí; là trường học, là người thầy của nhà báo... Trong các tác phẩm báo

chí, hình ảnh nhân dân nói chung và cơng dân nói riêng đã được đề cao và trở thành
cảm hứng chủ đạo của nhà báo. Tránh tình trạng khi phỏng vấn quan chức thì kèm
theo họ tên và hàng loạt chức vụ đầy đủ, còn khi phỏng vấn người dân thì chỉ chú thích
một người dân”; hoặc ngay trong tác phẩm báo chí, hình ảnh và phát biểu của nhân
dân chưa được chú trọng đúng mức... Thể hiện tính nhân dân và dân chủ, báo chí
khơng chỉ phản ánh các ý kiến riêng lẻ hay đại diện trong nhân dân, mà quan quan
trọng hơn là tiến hành các khảo sát, điều tra xã hội học để nắm được các vấn đề cả bề

14


rộng lẫn chiều sâu mà nhân dân quan tâm để có cách thức tiếp cận và thơng tin đúng,
trúng và kịp thời, giúp Đảng và Nhà nước có thể điều chỉnh chủ trương, chính sách
phù hợp lịng dân hơn; đồng thời trân trọng và bảo vệ lợi ích mỗi - công dân, mỗi thân
phận con người mỗi khi gặp sự bất trắc.
Thời gian gần đây, báo chí của chúng ta đã tăng cường lượng thơng tin bổ ích,
phản ánh được mọi mặt của đời sống xã hội. Tỷ lệ tin tức liên quan đến cuộc sống
nhân dân được nâng lên rõ rệt. Xét theo một góc độ nào đó thì thông tin đầy đủ, chân
thật là cơ sở đầu tiên để giáo dục nhận thức công chúng, tạo cho người dân có cách
nhìn đúng đắn về xã hội, để tiến đến làm chủ mặt báo. Đầu tiên phải là “Dân biết”, có
“biết” mới tiến đến “dân bàn”, “dân thực hiện” và “dân kiểm tra” các hoạt động của xã
hội. Hội chứng “Giữ bí mật” và các vấn đề “nội bộ” là vật cản của nói thẳng, nói thật,
đang bị dư luận lên án. Tính nhân dân có quan hệ khăng khít với tính cơng khai trên
báo vì lẽ đó. Cơng khai phải được coi là một điều kiện nhất thiết của q trình dân chủ
hóa xã hội và xử lý đúng đắn tính nhân dân trên mặt báo.
Hai là, tính nhân dân trong hoạt động báo chí qua sự tham gia tích cực và
thường xun của đơng đảo nhân dân vào các hoạt động báo chí.
Lênin từng nói: “Cơ quan báo sẽ sinh động, đầy sinh lực khi nào cứ 5 nhà văn
lãnh đạo và thường xuyên viết sách báo thì lại có 500 và 5000 nhân viên cộng tác
khơng phải là nhà văn”.[13]

Chính sự tham gia của quần chúng đã làm cho báo chí thực sự trở thành diễn
đàn dân chủ để người dân phát biểu tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của mình, trực tiếp
tham gia thảo luận những vấn đề quốc kế mưu sinh, thực hiện những quyền dân chủ
của công dân trong việc biểu dương những nhân tố tích cực, phê phán các hiện tượng
tiêu cực ngoài xã hội cũng như trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước, các tổ chức
kinh tế và đoàn thể xã hội. Quần chúng có thể tham gia vào hoạt động báo chí dưới
nhiều hình thức:
Nhân dân tham gia với tư cách là cộng tác viên, cung cấp thông tin, trực tiếp
làm ra các sản phẩm báo chí.
Đây là mơt hình thức khá phổ biến ở rất nhiều các cơ quan báo chí hiện nay.
Ưu điểm của hoạt động này là giúp cho báo chí thu thập được thơng tin nhanh
nhạy và đầy đủ hơn. Với lực lượng cộng tác viên gồm các nhà khoa học, các nhà hoạt
động chính trị - xã hội, học sinh, sinh viên và cả những người lao động bình thường,
13 V.I.Lênin tồn tập, tập 9, tr.127-135, NXB Sự thật, Hà Nội, 1986

15


báo chí đã thu được chất xám của tồn xã hội, tăng thêm sự gắn bó và uy tín của báo
chí trong nhân dân. Mặt khác, đối với đội ngũ cộng tác viên, khi được tham gia vào
các cơ quan báo chí, họ có cơ hội được phản ánh những sự vật, sự việc trong xã hội, và
có thể nâng cao thu nhập (thông qua việc nhuận bút từ mỗi bài viết). Ta thấy trong đội
ngũ cộng tác viên của cơ quan báo chí. Và sự tham gia của nhân dân vào báo chí có lẽ
được thể hiện rõ nhất trên báo mạng điện tử. Trên các trang báo điện tử, người dân
được thỏa sức bình luận, đánh giá, đăng tải những bài viết, ý kiến (tất nhiên những bài
viết và hình ảnh phải nằm trong phạm vi pháp luật quy định).
Nhân dân có thể tham gia vào báo chí với tư cách là cơng chúng (độc giả, khán
- thính giả...) đóng góp ý kiến phê bình, kiến nghị về tất cả các hoạt động của đời sống
xã hội cũng như riêng với các hoạt động báo chí. Ở Việt Nam, việc phản ánh tiếng nói
của cơng chúng trên báo được nâng lên một bước vô cùng quan trọng. Như chúng ta

đã thấy, hiện nay tất cả các phương tiện thông tin đại chúng đều giành nhiều thời gian,
liều lượng để đăng tải ý kiến của bạn đọc, hình thành nên từng mục, từng trang đặc sắc
như: “Ý kiến bạn đọc” của báo Tiền phong, “Nhịp cầu bạn đọc” của báo Quân đội
nhân dân, “Bạn đọc” của các báo Tuổi trẻ Thủ đô, Bạn đường, chuyên mục “Ý kiến
bạn nghe đài” của Đài tiếng nói Việt Nam, các chuyên mục “Hộp thư truyền hình”,
“Trả lời bạn xem truyền hình” của Đài truyền hình Việt Nam….Qua những chuyên
mục này, người dân có thể đóng góp ý kiến có thể là khen hoặc chê đối với các cơ
quan báo chí hoặc phản ánh những bức xúc, những kiến nghị… Và qua đó cơ quan báo
chí cũng nắm bắt được những nhu cầu của nhân dân, biết được những ưu, khuyết điểm
của mình để phát huy và sửa chữa. Đó là một nét mới biểu hiện sinh động tính nhân
dân trên báo chí.
Tóm lại, sự tham gia tích cực của quần chúng làm cho thơng tin báo chí trở nên
sinh động hơn, nhanh chóng, kịp thời và sát với cuộc sống hơn. Thu hút trí tuệ và tài
năng sáng tạo của tồn thể xã hội là con đường đúng đắn để nâng cao tính hấp dẫn,
tính trí tuệ của báo chí.
Ba là, tính nhân dân trong hoạt động báo chí đã thể hiện ở nghệ thuật biểu hiện
trong các tác phẩm báo chí phù hợp với trình độ, nhận thức, năng lực tiếp thu và nhu
cầu thẩm mĩ lành mạnh của công chúng.
Một tác phẩm báo chí khi đề cập đúng vấn đề mà xã hội quan tâm, nhưng nghệ
thuật biểu hiện kém, ngơn ngữ xa vời với cách nói, cách nghĩ của cơng chúng thì cũng
khơng thể đem lại hiệu quả cao. Lênin đặc biệt quan tâm đến cách viết, cách nói sao

16


cho thật giản dị, dễ hiểu. Người chỉ ra rằng: “Sự đơn giản, dễ hiểu và phổ cập, nội
dung sinh động của tư liệu đưa ra sẽ đảm bảo cho những tư tưởng của báo chí đi sâu
vào lịng người đọc thuộc mọi tầng lớp nhân dân”.[14]
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nhiều lần nhắc nhở: “Báo chí ta khơng phải để cho
số ít người xem, mà để phục vụ nhân dân… cho nên phải có tính chất quần chúng”. [15]

Do vậy, cái quan trọng hàng đầu của người làm báo là phải biết nói đơn giản, dễ
hiểu, lược bỏ đi những khuôn sáo thuật ngữ cứng nhắc, những khẩu hiệu rỗng tuếch và
xa lạ, những từ ngữ khó hiểu đối với quần chúng.
2.2.2. Tính chiến đấu của báo chí
Một là, Báo chí, truyền thơng Việt Nam đã là vũ khí sắc bén của Đảng, tích cực
thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà
nước đến quảng đại quần chúng. Là phương tiện thơng tin tun truyền đắc lực của
Đảng, báo chí, truyền thông Việt Nam được Đảng lãnh đạo trực tiếp trên nhiều phương
diện. Đây là nguyên tắc bất di bất dịch trong hoạt động báo chí ở Việt Nam. Chính
trong điều kiện mới của q trình tồn cầu hóa, hội nhập quốc tế; xây dựng đất nước
theo định hướng xã hội chủ nghĩa, sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí càng cần
thiết. Xã hội càng phát triển, thơng tin báo chí càng có vai trị to lớn.
Những người làm báo Việt Nam xác định: Báo chí cách mạng nếu tách rời sự
lãnh đạo của Đảng sẽ khơng cịn sự sáng tạo, ngòi bút sẽ lạc lõng, mất phương hướng.
Mọi hoạt động của báo chí phải tuân theo định hướng của Đảng, không chạy theo
khuynh hướng thương mại, thật sự là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, diễn đàn của
nhân dân, giữ vai trò phản ánh và hướng dẫn dư luận, hình thành dư luận xã hội lành
mạnh, ủng hộ và thúc đẩy công cuộc đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Là phương tiện trọng yếu đưa đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước vào cuộc sống, báo chí, truyền thơng làm trịn sứ mệnh động viên toàn xã
hội phấn đấu thực hiện đường lối của Đảng, thực hiện nghiêm chính sách, pháp luật
của Nhà nước, đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Hai là, Báo chí thực hiện tốt chức năng biểu dương và phê phán
Bám sát tiến trình đổi mới, đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
báo chí, truyền thông phát hiện và phản ánh trung thực những điển hình tiên tiến, nhiệt
tình ủng hộ và cổ vũ nhân tố mới, những người tốt, việc tốt, những biểu hiện tích cực
14 V.I.Lênin tồn tập, tập 14, tr.92, NXB Sự thật, Hà Nội, 1986
15 Hồ Chí Minh tồn tập, tập 9, tr.414, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996

17


nảy sinh trong đời sống kinh tế - xã hội. Cái mới được phản ánh trên báo chí, truyền
thơng có thể là một nhân tố mới, một sự kiện mới, một phẩm chất mới, một kinh
nghiệm mới, một phương hướng mới xuất hiện trong đời sống xã hội. Cái mới trong
công tác xây dựng Đảng càng được phản ánh khách quan, chân thật bao nhiêu, thì chất
lượng xây dựng Đảng càng trong sạch và lành mạnh bấy nhiêu. Cái mới, cái tiến bộ do
Đảng đề xướng và lãnh đạo càng tiêu biểu cho sự vận động đi lên của sự vật, hiện
tượng của đời sống xã hội thì càng có giá trị, càng có ý nghĩa thuyết phục lớn lao. Cái
mới có tác dụng rất quan trọng trong việc cổ vũ cán bộ, đảng viên hồn thành tốt
nhiệm vụ chính trị của mình, đồng thời có sức cảm hóa và lôi cuốn quần chúng noi
theo. Hiện nay, nhiều chuyên mục trên các cơ quan truyền thông đại chúng như:
“Gương sáng đảng viên”, “Gương mặt đời thường”, “Việc tử tế”..., được công chúng
rất quan tâm và đánh giá cao.
Ba là, Báo chí, truyền thơng kiên định cổ vũ nhân tố mới, nhưng đồng thời kiên
quyết chống tiêu cực và chống tiêu cực cũng là để cho nhân tố mới thật sự được tôn
vinh trong đời sống xã hội. Trong điều kiện hiện nay, khi tình trạng suy thối về tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”
trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, cơng chức, viên chức diễn biến phức tạp thì việc
đấu tranh chống những biểu hiện trên lại càng cần thiết. Báo chí truyền thơng cùng với
sự giám sát của nhân dân, là tai mắt tinh nhạy phát hiện, làm rõ và đưa ra công luận
những biểu hiện của sự thối hóa, biến chất đó. Thơng qua việc biểu dương cái tốt, đấu
tranh chống cái xấu, tiêu cực, báo chí góp phần làm trong sạch đội ngũ cán bộ của
Đảng và Nhà nước, làm lành mạnh quan hệ xã hội, giữ vững ổn định chính trị, thúc
đẩy sự nghiệp cách mạng tiến lên. Qua hoạt động của báo chí, truyền thông trong
nhiệm vụ này, nhân dân càng tin vào Đảng với việc nghiêm túc tự đổi mới, tự chỉnh
đốn để làm trong sạch và tăng cường sức mạnh, xứng đáng là Đảng trí tuệ, Đảng của
niềm tin.
Bốn là, Báo chí tích cực đấu tranh phịng, chống tham nhũng, tiêu cực

Thực hiện Chỉ thị của Đảng, quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh báo chí, truyền
thơng Việt Nam đã tích cực đi đầu trong sự nghiệp đấu tranh chống tiêu cực, tham
nhũng và các tệ nạn xã hội, góp phần xây dựng con người Việt Nam về tư tưởng, tình
cảm, tri thức, nhân cách, đạo đức, lối sống; góp phần xây dựng xã hội mới theo định
hướng xã hội chủ nghĩa. Thực tiễn thời gian qua, nhờ có sự tham gia tích cực của đơng
đảo đội ngũ các nhà báo mà đã phanh phui được hơn một nửa số vụ tham nhũng, tiêu

18


cực nghiêm trọng. Để phát hiện được các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, báo chí đã
đi sâu vào thực tiễn, khám phá và phát hiện những hiện tượng làm cản trở sản xuất,
những “con sâu” đang đục khoét vào đời sống của người lao động, những kẻ làm giàu
bất chính, những ngun nhân kìm hãm tài năng của quần chúng, chỉ đích danh, đồng
thời nêu các biện pháp ngăn chặn và khắc phục những trở ngại đó. Báo chí, truyền
thông đã tạo dư luận mạnh mẽ lên án những hiện tượng tham nhũng, tiêu cực nảy sinh
trong đời sống xã hội; thói lãng phí, chây lười, làm ăn gian dối, những biểu hiện thờ ơ
vô trách nhiệm, vô tổ chức. Báo chí, truyền thơng cịn kiên quyết đấu tranh chống thái
độ và hành vi trì trệ, chống lối phơ trương, ba hoa, làm ăn kém hiệu quả. Đây chính là
cuộc đấu tranh cho cái tốt thắng cái xấu xa, đấu tranh cho phương hướng đúng, cho
hành vi tốt ngày càng được nhân rộng và phát triển vì lợi ích của đất nước và nhân dân.
Năm là, Báo chí, truyền thông đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch
Trong cuộc đấu tranh đặc biệt nhạy cảm và khó khăn này, báo chí, truyền thơng
Việt Nam thực sự là lực lượng xung kích quan trọng. Là người tuyên truyền tập thể,
người cổ động tập thể và người tổ chức tập thể, trong cuộc đấu tranh chống những
quan điểm sai trái, thù địch, báo chí, truyền thơng Việt Nam đã tập trung vào những
nội dung cụ thể. Tùy theo chức năng, nhiệm vụ của mình, các cơ quan báo chí, truyền
thông đã nhận dạng các quan điểm, luận điệu sai trái, thù địch; chỉ rõ các dạng quan
điểm sai trái, đồng thời từng bước đưa ra những giải pháp để đấu tranh chống các quan
điểm đó. Trước hết, báo chí, truyền thông coi việc đấu tranh chống quan điểm sai trái,

thù địch khơng chỉ là tun chiến trên báo chí với những đối tượng đó, mà điều chính
yếu nhất, quan trọng nhất lại là tuyên truyền để giữ vững lập trường, quan điểm cho
toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân, để ai ai cũng thấy lẽ phải, không nghe theo
những luận điệu xuyên tạc với những mục đích xấu. Trên cơ sở nhận thức như vậy, báo
chí tuyên truyền, giải thích đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước để toàn Đảng, toàn dân quán triệt sâu sắc và nhất trí cao với quan điểm,
đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đồng thời, bằng những tác
phẩm báo chí đa dạng giàu sức thuyết phục, báo chí truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh - kim chỉ nam cho mọi hành động của cách mạng Việt Nam;
giúp cho toàn xã hội nhận thức đúng để thống nhất tư tưởng, hành động, khơng có
khoảng trống để các luận điệu thù địch lung lạc. Tất cả những thông tin quan trọng của
thế giới và trong nước được các phương tiện báo chí cung cấp đầy đủ mang tính định
hướng dư luận để khơng có sự hiểu biết sai lệch.

19


2.2. Những hạn chế cịn tồn tại
Nhìn chung, báo chí Việt Nam thực hiện tương đối tốt tính nhân dân, tính chiến
đấu thể hiện qua việc báo chí viết về các sự kiện của đời sống xã hội, nhìn nhận và
đánh giá mọi vấn đề dưới góc nhìn của quần chúng; sự tham gia của quần chúng vào
báo chí; và việc sử dụng ngơn ngữ có tính đại chúng trên báo chí. Tuy nhiên, bên cạnh
đó vẫn cịn một số hạn chế trong việc thực hiện nguyên tắc tính nhân dân, tính chiến
đấu. Đó là:
Thứ nhất, Nhiều bài báo, nhà báo vì lợi ích kinh tế đã xác định tiêu chí quan
trọng nhất để thu hút độc giả là tính giật gân, câu khách, xa rời tính nhân dân. Điều
này, mặc dù, xuất phát từ thị hiếu của công chúng nhưng rõ ràng đang ngày càng lấn át
và làm băng hoại bản lĩnh chính trị và nghiệp vụ của các nhà báo. Bản lĩnh nghiệp vụ
còn thể hiện ở mức độ trung thực trong việc phản ánh, đưa tin; thể hiện ở sự dũng cảm
dám dấn thân vào những chủ đề gai góc, mang tính thời sự; thể hiện ở tinh thần đấu

tranh cho lẽ phải, vì lẽ phải, bảo vệ lẽ phải. Đối với một nền báo chí chuyên nghiệp
hiện đại, những yếu tố đó ln là điều kiện cơ bản
- Sự thương mại hóa báo chí theo hướng tiêu cực đang ngày càng gia tăng.
Khơng ít các nhà báo đưa tin, viết bài, sản xuất chương trình theo giấy mời, hợp đồng
quảng cáo, tài trợ nên sản phẩm mất tính khách quan, trung thực. Tin, bài được đăng,
phát đơn thuần như một mặt hàng, thiếu sự đầu tư chuyên môn, thiếu sự kiểm duyệt
chặt chẽ tạo ra thứ thông tin quảng cáo nhồi nhét, đôi khi trở thành những thứ “lẩu
thập cẩm” mà bất cứ ai có tiền đều có thể biến nhà báo thành người “nấu” theo yêu
cầu. Dường như, những người làm báo như vậy chỉ đơn thuần như một nghề để kiếm
sống.
Thứ hai, trên một số bài báo, tác giả còn sử dụng nghệ thuật biểu hiện khơng
phù hợp với trình độ nhận thức của cơng chúng.
Ví dụ như hiện tượng lạm dụng văn chương trên báo chí. Một số tác phẩm báo
chí sử dụng quá nhiều chất lượng văn chương, những hình ảnh, cách diễn đạt khó hiểu:
VD: “Cảng Sài Gịn: Đâu là “gót chân Asin”?” (Báo “Tuổi trẻ TPHCM
27/05/2001).
Hay sử dụng quá nhiều từ địa phương gây khó hiểu.

20


VD: “Ước mong sao đến đâu ta cũng gặp những cái “chạnh” (xóm, tiếng Nghệ
An) như ở Liên Trì, bắt gặp những con người từ “chạnh” ra đi” (Báo Lao động,
04/04/2002).
Dĩ nhiên bản thân tôi không phủ định hiệu quả của việc sử dụng ngơn ngữ như
vậy. Nó làm cho tác phẩm báo chí thêm hấp dẫn, tăng hiệu quả biểu đạt nhưng mặt
trái, nó lại gây ra khó hiểu đối với một số bạn đọc. Liệu một người không đam mê và
hiểu biết các câu chuyện cổ Hy Lạp có biết được “gót chân Asin” là gì? Hay một
người dân miền Bắc chưa từng một lần đặt chân đến xứ Nghệ có hiểu được nghĩa của
từ “chạnh”? Báo chí viết ra là để phục vụ cho mọi tầng lớp nhân dân (đại đa số là

người dân lao động) nên một u cầu khơng thể thiếu là tính đại chúng trong việc sử
dụng ngôn từ. Nhà báo cần chú ý sử dụng ngôn từ sao cho phù hợp, vừa dễ hiểu, vừa
đạt hiệu quả thẩm mỹ cao.
Thứ ba, Vai trò tiên phong, tính chiến đấu của báo chí trong sự nghiệp đổi mới
đất nước, trong cuộc chỉnh đốn Đảng theo Nghị quyết Trung ương 4 hiện nay cần các
nhà báo xác định chỗ đứng nghề nghiệp của mình là một vinh dự kèm theo trách
nhiệm, một vị trí phải thường xuyên được coi như một mặt trận để thực hiện xuất sắc
lời dạy của Chủ tịch Hồ Chi Minh: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây
bút, trang giấy là vũ khí sắc bén”. Tuy nhiên, vẫn cịn một số những người làm báo
thấy cái đúng khơng khẳng định, né tránh, không dám bảo vệ chân lý, là thiếu dũng khí
và thiếu cả trách nhiệm nghề nghiệp. Nhà báo thấy sai không dám phê phán, thấy cái
ác không dám lên tiếng bảo vệ, thấy oan khốc không dám bênh vực, thì coi như mất
hẳn tính chiến đấu, khơng cịn tính trung thực và tính hấp dẫn của bài báo cũng mất.
Trong cơng tác phịng, chống tham nhũng, báo chí được đánh giá là một trong những
lực lượng đi đầu và hiệu quả trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Người
làm báo thông qua các tác phẩm báo chí, trong phạm vi quyền hạn, trách nhiệm của
mình triển khai các hoạt động, cách thức, biện pháp góp phần phịng ngừa, giám sát,
phát hiện tham nhũng, thơng tin về việc xử lý đối với hành vi tham nhũng và khắc
phục hậu quả do hành vi tham nhũng gây ra theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên,
trên thực tế mức độ tham gia phòng, chống tham nhũng của các cơ quan báo chí và các
nhà báo khác nhau. Có những tờ báo rất tích cực, cũng có những tờ báo đăng bài chiếu
lệ. Có những nhà báo khơng quản khó khăn, gian khổ bám sát thực tế vạch trần, phanh

21


phui tham nhũng, vẫn cịn những nhà báo dùng chính phương tiện đấu tranh chống
tham nhũng để phục vụ mưu lợi cá nhân.
Nhìn lại lịch sử 95 năm qua, với những thành cơng và ngay cả cịn những mặt
hạn chế, nhưng có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, báo chí, truyền thơng Việt

Nam đã xứng đáng là một công cụ đắc lực và hữu hiệu của Đảng, Nhà nước và nhân
dân. Những trọng trách mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó nhất định sẽ được
lực lượng hùng hậu báo chí truyền thơng Việt Nam tổ chức thực hiện một cách nghiêm
túc, bài bản, sáng tạo. Đó cũng là điều kiện tiên quyết để báo chí, truyền thông Việt
Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ.

22


Chương 3
Ý NGHĨA CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ BÁO
CHÍ VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
3.1. Ý nghĩa
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một bộ phận cấu thành nền tảng tư tưởng và kim chi
nam cho mọi hành động của Đảng và cửa nhân dân ta. Tư tưởng Hồ Chí Minh đã đưa
sự nghiệp cách mạng của dân tộc ta vượt qua mn vàn khó khăn để đi đến những
thắng lợi có ý nghĩa lịch sử vĩ đại và có tính thời đại sâu sắc.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống lý luận, có cấu trúc lơgic chặt chẽ và có
hạt nhân cốt lõi đó là tư tưởng về độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội; độc lập
dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và
giải phóng con người.
Khơng chỉ ở Việt Nam mà ở cả nhiều nước trên thế giới nhiều chính khách,
nhiều nhà nghiên cứu đã nhìn nhận và khẳng định Hồ Chí Minh là một nhà tư tưởng,
một nhà lý luận cách mạng độc đáo.
Sự đa dạng trong chỉnh thể thống nhất, đó là yêu cầu Bác đặt ra cho báo chí
cách mạng. Bản chất của báo chí cách mạng là gắn bó với nhân dân, phản ánh đầy đủ
sự nghiệp cách mạng của nhân dân. Nhưng bản chất cách mạng còn là sáng tạo trong
thê hiện, đổi mới trong phong cách. Cơ sở đầu tiên để đạt đến điều đó chính là sự đa
dạng về đối tượng phục vụ: "báo của nông dân", "báo của thanh niên", "báo của phụ
nữ"... mỗi tờ báo một tiêu chí, một bản sắc. Bản sắc của mỗi tờ báo sẽ là chất gắn kết,

tạo dựng mối quan hệ mật thiết giữa báo chí và những cơng chứng chủ yếu của mình.
Bác xác định đối tượng của tờ "Le Paria" (Người cùng khổ) là người dân bị áp bức
ở các xứ thuộc địa, đặc biệt là những công dân lao động thuộc địa đang sống trên
đất Pháp. Với tờ "Thanh niên" ra đời từ năm 1925 ở Quang Châu, Bác xác định đối
tượng chính là nhũng thanh niên yêu nước, giàu nhiệt huyết cả ở trong và ngồi
nước. Cịn năm 1941, khi Bác ra tờ "Việt Nam độc lập" - buột tờ báo có tính chất
địa phương" như "Tiến sĩ Thụy điển Sum Tônetsơn nhận xét, đối tượng-tác động
chủ yếu mà Người muốn hướng tới chính là đồng bào các dân tộc vùng núi phía
Bắc, nhằm nhen lên ngọn lửa cách mạng, góp phần từng bước xây dựng khu căn cứ
địa vững chắc, tiến tới khởi nghĩa!

23


3.2. Kiến nghị, đề xuất giải pháp
Thực hiện lời dạy của Người 95 năm qua, báo chí cách mạng nước ta đã thể
hiện là công cụ sắc bén của Đảng và Nhà nước trong công tác tuyên truyền, giáo dục,
cổ vũ, động viên toàn Đăng, toàn quân, toàn dân ta đồn kết, vượt qua mọi khó khăn,
thử thách, đưa sự nghiệp cách mạng nước ta không ngừng tiến lên và giành được
những thành tựu to lớn.
Hồ Chí Minh là mẫu mực về sự vận dụng và phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác
- Lênin vào Việt Nam; là thiên tài của sự kết tinh tinh hoa văn hóa dân tộc và trí tuệ
thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người. Hai
cuộc vận động: "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" và "Xây dựng,
chỉnh đốn Đảng" được tổ chức thực hiện rộng khắp, có chiều sâu, thiết thực, hiệu quả.
Moi người làm bán phải tự xác định:
- Học tập, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Mmh khơng chỉ biết kế thừa, vận dụng
mà còn phải biết phát triển sáng tạo tư tưởng của Người vào điều kiện mới của đất
nước và quốc tế.
- Nghiên cứu và học tập tư tưởng Hồ Chí Minh chỉ dừng ở các bài nói, bài viết,

tác phẩm của Người là chưa đầy đủ, nhiều lắm là mới tỉnh hội một phần nội dung tư
tưởng của Người mà thôi.
- Kết quả hành động thực tiễn của Hồ Chí Minh và chủ nghĩa anh hừng cách
mạng Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh mới là lời giải thích rõ ràng giá trị khoa
học của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống quan điểm toàn diện: Đảm bảo mối quan hệ
giữa kinh tế - chính trị - văn hóa - tư tưởng với dân tộc - giai cấp - quốc tế - thời đại;
nhưng vẫn giữ được sự thống nhất giữa tính Đảng, tính khoa học; lý luận gắn liền với
thực tiễn, luôn bám sát thực tiễn cách mạng thế giới và trong nước, coi tổng kết thực
tiễn là biện pháp nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn và nhằm nâng cao trình độ lý
luận.
Học tập tư tưởng Hồ Chí Minh phải biết vận dụng kiến thức đã học vào cuộc
sống, phục vụ cho sự nghiệp cách mạng của đất nước.
Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhận ra rằng, xuất hiện xu hướng thương mại
hóa báo chí, ngun tắc phục vụ nhân dân chưa thực sự được bảo đảm triệt để. Đại hội
XII của Đảng đánh giá: “Truyền thông đại chúng phát triển nhanh cả về loại hình, quy

24


mô, lực lượng, phương tiện kỹ thuật và ảnh hưởng xã hội”. Tuy nhiên, Đại hội XII
cũng thẳng thắn nhận định: “Hệ thống thông tin đại chúng phát triển thiếu quy hoạch
khoa học, gây lãng phí nguồn lực và quản lý không theo kịp sự phát triển. Một số cơ
quan truyền thơng có biểu hiện thương mại hóa, xa rời tơn chỉ, mục đích, chưa làm tốt
chức năng định hướng dư luận và xây dựng con người”. Đứng trước tình hình này, để
qn triệt tính nhân dân, tính chiến đấu của báo chí cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí
Minh, cần thực hiện một số giải pháp chủ yếu sau:
Thứ nhất, báo chí cách mạng phải quán triệt trên thực tế tư tưởng Hồ Chí Minh
về tính nhân dân, tính chiến đấu của báo chí cách mạng. Trong bất kỳ tình huống nào
cũng phải tuân thủ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Bởi lẽ, báo chí

cách mạng phải là báo chí của Đảng, của quần chúng nhân dân. báo chí cách mạng
phải “Khẳng định, tơn vinh cái đúng, cái tốt đẹp, cái tích cực, cao thượng; nhân rộng
các giá trị cao đẹp, nhân văn. Đấu tranh phê phán đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc
hậu; chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng nền
văn hóa, làm tha hóa con người”16. Phải thấm nhuần vào trong trái tim mình những căn
dặn vơ cùng sâu sắc của Hồ Chí Minh: “Nói tóm lại: để làm trịn nhiệm vụ tun
truyền, tổ chức, hướng dẫn, thì các báo chí ta cần phải gần gũi quần chúng hơn nữa, đi
sâu vào công việc thực tế hơn nữa, cách làm việc của các báo chí phải cải thiện hơn
nữa”17. Làm được những điều này là thực hiện tốt trên thực tế tư tưởng Hồ Chí Minh
và đường lối báo chí cách mạng của Đảng.
Thứ hai, thực hiện tốt nhiệm vụ mà Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã đề ra
với báo chí “Làm tốt cơng tác lãnh đạo, quản lý báo chí, xuất bản”. Theo đó, “các cơ
quan truyền thơng phải thực hiện đúng tơn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ, nâng cao
tính tư tưởng nhân văn, tính khoa học, đề cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân.
Chú trọng cơng tác quản lý các loại hình thơng tin trên internet để định hướng tư tưởng
và thẩm mỹ cho nhân dân”18. Ở đây, cần quán triệt tính nhân dân của báo chí cách
mạng. Nghĩa là mọi hoạt động của báo chí cách mạng đều phải vì nhân dân phục vụ.
Cho nên công tác lãnh đạo, quản lý báo chí, xuất bản cũng phải xuất phát từ mục đích
phục vụ nhân dân, phục vụ Đảng, phục vụ Tổ quốc. Cần phải kiên quyết ngăn ngừa,
khắc phục tình trạng thương mại hóa báo chí, xa rời tơn chỉ, mục đích, đối tượng phục
vụ, chạy theo thị hiếu tầm thường của một bộ phận độc giả.
16 Văn kiện ĐHĐB toàn quốc lần thứ XII, văn phòng Trung ương, H.2016; tr.127.
17 Văn kiện ĐHĐB, SDD, tr.271
18 Văn kiện ĐHĐB, SDD, tr. 129

25