Tài liệu Phương pháp khuyến nông cho người nghèo doc

Phơng pháp khuyến nông
cho ngời nghèo
1. Chính phủ với chơng trình xoá đói giảm nghèo
Xoá đói giảm nghèo là một trong các chơng trình trọng điểm của Nhà nớc Việt
nam trong những năm vừa qua. Đã có nhiều nghiên cứu về nguyên nhân gây ra
nghèo khó và những chiến lợc, biện pháp cụ thể đề ra để giải quyết đói nghèo
nh :

Hạn chế sự gia tăng dân số,

Tăng cờng chăm sóc sức khoẻ cộng đồng

Tăng cờng giáo dục

Tăng cờng thông tin,

Phát triển cơ sở hạ tầng

Cải thiện môi trờng

Tăng cờng mạng lới dịch vụ, sản xuất và đa dạng hoá sản xuất v.v
Nh vậy xoá đói giảm nghèo là một công việc phức tạp, lâu dài, đòi hỏi sự tiến
hành đồng bộ và sự phối hợp tốt giữa các cơ quan chức năng, ban ngành
v.v ở các cấp từ Trung ơng đến địa phơng.
Cuộc chiến chống đói nghèo tuy đã đạt đợc những kết quả khích lệ nhng vẫn
còn cam co và quyết liệt. Phần vì đội ngũ những ngời tham gia vào chơng
trình xoá đói giảm nghèo còn mỏng không tơng xứng với qui mô, thiếu kinh
nghiệm và phần vì còn có những hạn chế trong chính sách, cách làm v.v
Nội dung của bài tập huấn này không có tham vọng bao trùm toàn bộ các lĩnh
vực mà chỉ giới hạn trong phạm vi công tác khuyến nông cho ngời nghèo để
đạt hiểu quả cao hơn, góp phần vào việc xoá đói giảm nghèo ở địa phơng.

2. Đặc điểm hộ nghèo
1.1.

Lao động

ít,

Kém kinh nghiệm, Khả năng đúc kết kinh nghiệm kém

Kém nhạy bén với thị trờng

Không tính toán kỹ, đôi khi nôn nóng
1.2.

Sản xuất

Đơn điệu,

Không có định hớng sản xuất hàng hoá,

Đầu t không đúng về số lợng cũng nh về phơng pháp, năng suất
thấp và đôi khi cả chất lợng cũng thấp, giá bán có thể thấp,

Thờng chờ đợi ngời khác làm đã để xem kết quả ra sao. Nếu tốt, làm
theo một cách máy móc,

Sợ rủi ro nhng lại thờng hay gặp rủi ro. Khi gặp rủi ro thờng hay nản
và bỏ.

Một số ỷ lại vào sự hỗ trợ từ bên ngoài

Khó đợc tham gia vào các hoạt đông khuyến nông của các dịch vụ
khuyến nông Nhà nớc,

ít tính đến hiệu quả đầu t
1.3.

Tính cách

Hay tự ti,

Kém tự tin, e dè

Mối quan hệ hẹp

Ngại nói ra khó khăn sợ bị đánh giá thấp

Ngại tiếp nhận sự giúp đỡ của các thành viên khác trong cộng đồng vì
luôn nghĩ phải trả ơn.

Thờng các ông chồng là chủ và quản lý mọi sự chi tiêu

Khó diễn đạt vấn đề cho ngời khác

Quan tâm đến cái trớc mắt, ít quan tâm đến cái lâu dài
1.4.

Nguồn tài lực và vật lực

Thu nhập thấp, nguồn thu thờng nhỏ hơn hoặc bằng chi phí nên

không có hay ít có tích luỹ.

Thiếu vốn đầu t

Thiếu công cụ sản xuất

Chi tiêu phần lớn nhằm vào lơng thực,

Không sử dụng tốt nguồn lực vốn ít ỏi.
3. Một số khái niệm về khuyến nông
3.1. Phân loại khuyến nông
Phân theo tính chất của tổ chức thực hiện chơng trình khuyến nông

Khuyến nông công quyền

Khuyến nông tự nguyện

Khuyến nông từ thiện
Phân theo cách thức tổ chức thực hiện

Cách thức dội từ trên xuống (topdown approach)

Cách thức khuyến nông có sự tham gia của nông dân (participatory
approach)
Phân theo nội dung khuyến nông và đối tợng phục vụ

Khuyến nông tổng hợp, không giới hạn vào một chủ đề nào chọn trớc,
không giới hạn cho một nhóm đối tợng nào.

Khuyến nông gắn với việc sản xuất hàng hoá cụ thể nh sản xuất mía

đờng, cáo su, cà phê, điều, sắn, rau quả v.v Thờng do các công ty
đảm nhiệm hay phối hợp đảm nhiệm.

Khuyến nông nhắm vào đối tợng hay nhóm ngời cụ thể. Ví dụ: khuyến
nông cho ngời nghèo, định canh định c, xoá bỏ cây thuốc phiện v.v
3.2 Phơng pháp khuyến nông
Là cách làm để giúp đạt mục tiêu đề ra

Phơng pháp tiếp xúc cá nhân

Phơng pháp tiếp xúc tập thể

Phơng pháp thông tin đại chúng
4. Phơng pháp khuyến nông cho ngời nghèo
Cha có nhiều nghiên cứu về phơng pháp khuyến nông cụ thể nào tỏ ra hữu
hiệu nhất đối với nhóm nông dân nghèo. Một vài tổ chức Phi chính phủ Quốc tế
đã có kinh nghiệm làm việc với những hộ nghèo và đã có những đúc kết song
khó có thể áp dụng những kinh nghiệm của họ vào các dự án khác do có những
đặc điểm văn hoá, kinh tế, xã hội và qui mô cũng nh đặc thù của những hoạt
động sản xuất ở vùng đó.
Dựa vào những đặc thù của ngời nghèo nêu trên, phơng pháp khuyến nông
cho họ phải hớng vào việc khắc phục những điểm yếu của ngời nghèo để họ có
thể chủ động tham gia.
Phơng pháp khuyến nông mà nó tăng cờng sự hiểu biết của nông dân về chính
những khó khăn mà họ gặp phải và vai trò của họ trong việc ra các quyết định tỏ
ra phù hợp và cần đợc quan tâm áp dụng.
4.1. Nhóm nông dân
Hình thức này không giải quyết vấn đề phát triển tổ chức, mà bao gồm thiết lập
hoặc củng cố mạng lới của các nhóm nông dân. Củng cố nhóm tập trung vào
việc cải thiện năng lực tổ chức của nhóm nông dân, do đó họ có thể góp phần

nâng cao hiệu quả của các dịch vụ kỹ thuật chuyển giao cho nông dân và, nói
chung hơn, làm cho ngời dân có khả năng cải thiện tình hình kinh tế của họ.
Bằng cách này, có thể cung cấp cho các nhóm nông dân năng lực để điều khiển
sự phát triển nhóm của họ, chẳng hạn năng lực để tự phát triển, đảm bảo sự bền
vững của tổ chức nhóm.
Phơng pháp này có thể giúp:

Nâng cao năng lực của nông dân để họ giúp đỡ lẫn nhau tự giải quyết các
vấn đề khó khăn thay vì chỉ phụ thuộc vào hỗ trợ bên ngoài. Nông dân có
thể giúp đỡ liên kết với nhau trong sản xuất, cùng nhau học hỏi và ứng
dụng các kỹ thuật sản xuất.

Cải thiện hiệu quả chuyển giao kỹ thuật, các thành viên của nhóm có thể
giúp đỡ nhau trong việc áp dụng kiến thức mới vào thực tế, trở nên tự tin
hơn trớc hết qua các thử nghiệm của chính họ. Ngoài ra, các thành viên
nhóm có thể chia sẻ nhiệm vụ với nhau. Mỗi ngời có thể thử nghiệm một
chủ đề và sau đó cả nhóm cùng chia sẻ kết quả thử nghiệm.

Giúp ngơì dân đa ra các vấn đề khó khăn của họ trong sản xuất và biết đề
xuất những giải pháp can thiệp phù hợp và biết đề nghị giúp đỡ từ các ban
nghành có liên quan

Nâng cao năng lực làm việc giữa các tổ chức khác nhau để làm việc với
các nhóm này.
4.2. Trình diễn kỹ thuật hay giải pháp can thiệp
Đối với những nông dân nghèo, trình diễn kỹ thuật hay giải pháp can thiệp cũng
tỏ ra có hiệu quả không thấp. Có vài điểm cần lu ý khi sử dụng phơng pháp này:

Ngời tham gia trình diễn phải là chính thành viên trong nhóm có điều
kiện, hoàn cảnh tơng tự,

Chọn địa điểm trình diễn sao cho các thành viên khác có thể dễ ràng tiếp
cận, xem xét và đánh giá,

Nội dung trình diễn không quá phức tạp,

Nếu có thể thì tập trung các thành viên lại cùng chứng kiến các công việc
trình diễn,

Tổ chức đánh giá định kỳ với sự tham dự của các thành viên.
4.3. Tập huấn
Là phơng pháp tỏ ra hữu hiệu đối với tất cả các nhóm đối tợng. Nhng đối với
nhóm ngời nghèo, thì nội dung cần phải đợc chuẩn bị chu đáo và phơng pháp
tập huấn cũng phải chọn sao cho phù hợp với ngời nghèo để có kết quả tốt.
4.4. Thăm quan
Phơng pháp này it đợc áp dụng trong các chơng trình khuyến nông cho
những hộ nghèo
5. Những điểm lu ý trong công tác khuyến nông cho hộ nghèo
5.1. Yêu cầu khi làm việc với ngời nghèo
Nh mô tả ở trên thì làm việc với ngời nghèo là một thánh thức nên đòi hỏi ở
ngời làm công tác phát triển:

Cần gần gũi, đồng cảm và có tình thơng nhiều hơn đối với họ

Đòi hỏi sự tỉ mỉ, cụ thể, sâu sát hơn, có liên hệ thờng xuyên

Mất nhiều thời gian hơn,

Đòi hỏi sự mềm dẻo cũng nh sự cơng quyết hơn

Cần có sự khéo léo và động viên kịp thời
5.2. Phơng châm làm việc với ngời nghèo

Hộ nghèo phải có mong muốn và quyết tâm rõ ràng trong việc cải thiện
tình trạng của mình. Dự án hay các chơng trình khác không thể làm
thay mà chỉ tác động để gia đình thực hiện đợc quyết tâm đó.

Tạo sự thay đổi dần dần cho ngời nghèo nhng phải đảm bảo chắc
chắn. Sự thay đổi trớc hết cần phải có là thay đổi về nhận thức và
cách làm.

Làm rõ mục tiêu của sự trợ giúp và tránh để họ hiểu một cách đơn
thuần là chúng ta đến để cho họ một cái gì đó.

Cần huy động thêm sự quan tâm của cộng đồng để tăng cờng vai
trò, trách nhiệm của cộng đồng nh các cơ quan đoàn thể, chính
quyền. Trong trờng hợp có thể thì huy động ngời thân trong gia đình
nh bố mẹ, anh chị em ruột, con cái, ngời trong dòng họ v.v hỗ trợ.

Khuyến nông cho ngời nghèo không phải chỉ đơn thuần là chuyển
giao công nghệ hay hỗ trợ về mặt kỹ thuật, vật t v.v mà phải thực
sự là một quá trình nâng cao nhận thức, năng lực của bộ phận dân
nghèo.
5.3. Kỹ thuật chọn lựa để khuyến cáo
Điều then chốt là các kỹ thuật hay giải pháp can thiệp lựa chọn để khuyến cáo
cho ngời nghèo áp dụng phải phù hợp với điều kiện và khả năng của những hộ
nghèo để họ có thể tự đứng vững trên đôi chân của họ. Điều này giúp họ ít phụ
thuộc vào sự trợ giúp về đầu t từ bên ngoài kể cả khi sự hỗ trợ từ bên ngoài bị
chấm dứt. Những kỹ thuật hay giải pháp can thiệp đợc lựa chọn để khuyến cáo
phải đảm bảo các yêu cầu sau:

Dễ làm, không phức tạp, chuyển dần từ dễ đến khó,

Mức độ rủi ro thấp,

Yêu cầu đầu t từ bên ngoài thấp hoặc vừa phải,

Huy động đợc nguồn lực của ngời dân,

Thị trờng đầu ra không quá bấp bênh nếu hoạt động cho sản phẩm
bán ra thị trờng (cash crop etc).
5.4. Qui mô và tiến trình thực hiện

Bắt đầu với qui mô nhỏ, chuyển dần từ nhỏ đến lớn tuỳ thuộc vào kinh
nghiệm tích luỹ và tiến bộ đạt đợc,

Đảm bảo mời đúng đối tợng tham gia,

Cần phải phân tích kỹ khó khăn gặp phải trong mỗi loại hình hoạt động
trợ giúp và lên kế hoạch hoạt động khuyến nông chi tiết,

Phải có sự giám sát chặt chẽ việc triển khai các hoạt động. Lên kế
hoạch cụ thể đối với từng hộ hay một nhóm hộ gia đình có cùng chung
một hoạt động về loại hình công việc mà họ cần phải hoàn thành trong
một khoảng thời gian nhất định. Nếu có thể đợc thì tổ chức thành
chiến dịch.

Đánh giá kết quả công việc theo từng công đoạn và rút bài học kinh
nghiệm để công việc đợc thực hiện tốt hơn.

Duy trì họp đều đặn với các hộ tham để thảo luận những vấn đề tồn tại
hay mới nảy sinh và đề ra các hớng giải quyết.