Tài liệu Giáo trình trang bị công nghệ và cấp phối tự động P5 doc

80



Chỉång 5

CẠC CÅ CÁÚU SINH LỈÛC

Tu theo ngưn nàng lỉåüng sỉí dủng, cạc cå cáúu sinh lỉûc ca âäư gạ cọ thãø
chia ra: khê nẹn, dáưu ẹp, chán khäng, tỉì, âiãûn tỉì, âiãûn-cå khê, li tám So våïi cå
cáúu kẻp bàòng tay tuy chụng cọ mäüt säú nhỉåüc âiãøm nhỉ âi hi cạc trang bë phủ
km theo, phỉïc tảp, song chụng cọ nhỉỵng ỉu âiãøm cå bn nhỉ thåìi gian kẻp chàût
gim, gim nhẻ sỉïc lao âäüng ca cäng nhán, lỉûc kẻp â låïn, äøn âënh
5-1.Cå cáúu sinh lỉûc bàòng khê nẹn .
Khê nẹn âỉåüc sỉí dủng khạ räüng ri trong sn xút cäng nghiãûp. Khê nẹn l
khäng khê sảch âỉåüc mạy nẹn khê nẹn âãún ạp sút 6÷7atm âãø khi âi qua cạc äúng
dáùn âãún âäư gạ cọ ạ
p sút lm viãûc 3-4 atm. Dng khê nẹn cọ nhỉỵng ỉu âiãøm sau :
- Náng cao nàng sút lao âäüng, gim båït thåìi gian kẻp chàût v thạo chi tiãút
(0,5÷1,2) s, so våïi kẻp chàût bàòng tay cọ thãø gim thåìi gian ny tỉì (5÷10) láưn.
- Gim nhẻ sỉïc lao âäüng ca cäng nhán trong quạ trçnh kẻp chàût v thạo
chi tiãút. Nãúu nhỉ kẻp bàòng tay, lỉûc tạc dủng tỉì tay cäng nhán (70÷100N) thç åí cạc
trang bë khê nẹn lỉûc âãø âiãưu khiãøn cạc trang bë (cå cáúu) ny chè khong (10
÷
15N)
- Lỉûc kẻp â låïn, âãưu v cọ thãø kiãøm tra, âiãưu chènh dãù dng trong quạ
trçnh lm viãûc.
- Cọ thãø kẻp chàût cng mäüt lục nhiãưu âiãøm trãn chi tiãút, cọ
thãø kẻp chàût
nhiãưu chi tiãút trãn âäư gạ, âiãưu khiãøn thäúng nháút, tỉì xa âãø cọ kh nàng tỉû âäüng hoạ.

Cạc nhỉåüc âiãøm ca khê nẹn l :
- Khê nẹn dng våïi ạp lỉûc tháúp (4
÷
6) atm. Âäü cỉïng vỉỵng kẻp chàût khäng
låïn, nãn våïi cạc chi tiãút hảng nàûng êt dng.
- Phi cọ thãm cạc trang bë phủ: Van, bçnh lc khê, äøn âënh täúc âäü v ạp
lỉûc chiãúm khäng gian nhiãưu.
Hãû thäúng cạc trang bë khê nẹn âỉåüc bäú trê nhỉ hçnh 5-1.
- Bçnh lc khê 1, khäng khê nẹn tỉì trảm tåïi bçnh lc 1 âãø khỉí cạc tảp cháút
v träün dáưu âãø bäi trån.
- Van gim ạp 2, dng âãø gim ạp lỉûc khê nẹn tỉì ngưn vo âãú
n ạp lỉûc lm
viãûc u cáưu âãø kẻp chàût chi tiãút
- Van mäüt chiãưu 3, cọ tạc dủng bo vãû an ton, âãư phng viãûc cung cáúp khê
nẹn bë giạn âoản hồûc ạp lỉûc khê nẹn âäüt ngäüt bë gim lm thạo lng cå cáúu kẻp.
- Van phán phäúi 4, khäúng chãú khê nẹn vo v thi khi xi lanh.
- Van tiãút lỉu 5, âiãưu tiãút täúc âäü ca dng khê nẹn âi vo xi lanh âãø khäúng
chãú täúc âäü dëch chuøn ca piston.
- Lỉûc kãú 6, chè ạp lỉûc khäng khê nẹn cọ trong xi lanh.

81



- Xi lanh 7, dỉåïi tạc dủng ca khê nẹn lm piston dëch chuøn, âáøy cå cáúu
kẻp âãø thỉûc hiãûn viãûc kẻp chàût chi tiãút gia cäng.
Cạc cå cáúu sinh lỉûc bàòng khê nẹn cọ thãø phán loải nhỉ sau:
- Theo dảng xi lanh dáùn lỉûc: Loải xi lanh piston- xi lanh mng.
- Theo så âäư tạc dủng: Loải xi lanh mäüt chiãưu v loải xi lanh hai chiãưu.
- Theo dảng gạ âàût : Loải cäú âënh v loải quay.

5-1-1 Xi lanh piston.
Loải xi lanh piston thỉåìng sỉí dủng trong kãút cáúu cạc âäư gạ cáưn âãún lỉûc kẻp
v hnh trçnh kẻp låïn. Cọ thãø chãú tảo xi lanh mäüt chiãưu, xi lanh hai chiãưu cho cạc
âäư gạ cäú âënh (âäư gạ khoan, phay, bo ) v cho âäư gạ quay (âäư gạ tiãûn, mi ).
Lỉûc sinh ra ca cạc loải xi lanh phủ
thüc vo âỉåìng kênh piston, ạp sút khê nẹn
v hnh trçnh kẻp .
Xi lanh â tiãu chøn hoạ, lm råìi bạn ngoi thë trỉåìng hồûc cọ thãø lm
ngay trong trong âäư gạ.
a) Xi lanh mäüt chiãưu, mäüt piston (hçnh5-2a,b).

- Âäúi våïi så âäư hçnh 5-2a: Khi van phán phäúi cho khê nẹn âi vo bưng trại
ca xi lanh, s tảo ra lỉûc kẻp :
(
)
qp
4
dD
Q
22
−⋅
−⋅
=
η
π

Trong âọ: D- Âỉåìng kênh piston (m); d- Âỉåìng kênh cạn piston (mm);
H
çnh 5-1: Hãû thäúng truưn âäüng khê nẹn :1-bçnh lc khê,2-van gim
ạp,3-van mäüt chiãưu,4-van phán phäúi,5-van tiãút lỉu, 6-ạp kãú, 7-xi lanh

7

6
5 4 3 2 1

Trảm khê
Q
Q
a)
b)
H
çnh 5-2
P

P

82



p-p sút khê nẹn kG/cm
2
; q- Lỉûc âãø nẹn l xo (kG);
(
)
skq
0
+
δ
=

, δ
0
- âäü co lục
âáưu ca l xo (mm), s- hnh trçnh cạn (mm), k- hãû säú cỉïng vỉỵng ca l xo, tỉïc l
lỉûc cáưn thiãút âãø ẹp l xo co lải 1mm, k=0,15÷0,35kG/mm; η- Hiãûu sút ,η=85%
kãø âãún máút mạt vç ma sạt giỉỵa piston v xi lanh, cạn piston v v.
- Âäúi våïi så âäư hçnh 5-2b: khi khê nẹn âi vo bưng phi ca xy lanh, s
tảo ra lỉûc kẻp :

qp
4
D
Q
2
−⋅
⋅
=
η
π

b) Loải xi lanh hai chiãúu, mäüt piston (hçnh 5-3)
Khê nẹn cọ thãø vo bãn trại hồûc bãn phi xi lanh, loải ny hnh trçnh
piston di, chuøn âäüng âỉåüc c hai phêa.
- Khi khê nẹn âi vo bưng bãn trại, lỉûc kẻp l (hçnh 3-5a):
η
π
⋅⋅
⋅
= p
4

D
Q
2

- Khi khê nẹn âi vo bưng bãn phi, lỉûc kẻp l (hçnh 3-5b) :

()
η
π
⋅⋅
−⋅
= p
4
dD
Q
22

Âãø cọ thãø tàng lỉûc kep m
khäng cáưn tàng âỉåìng kênh piston cọ
thãø sỉí dủng loải xi lanh hai hay
nhiãưu piston. Khê nẹn vo bưng bãn
trại ca hai piston cng mäüt lục lm
hai piston xã dëch vãư phêa bãn phi
(hồûc ngỉåüc lải)- hçnh 5- 4.
Khi piston dëch vãư phêa phi, lỉûc kẻp l :
(
)
η
π
⋅⋅

−⋅⋅
= p
4
dD2
Q
22

Khi piston dëch vãư phêa trại, lỉûc kẻp l :
(
)
η
π
⋅⋅
−⋅
= p
4
dD
Q
22

Q
d
D
H
çnh 5-4 :xi lanh khê nẹn loải hai piston
Q
1

a)
Q

Tỉì âỉåìng chênh
Q

Tỉì âỉåìng chênh
b)
Hçnh 5-3
P


83



Trong trỉåìng håüp dng n piston, thç
(
)
[
]
η
π
⋅⋅
⋅−−⋅⋅
= p
4
d1nDn
Q
22

(

)
η
π
⋅⋅
−⋅⋅
= p
4
dDn
Q
22
1

Xi lanh piston cọ thãø sinh ra lỉûc kẻp Q
≥
5000 kG. Âỉåìng kênh tiãu chøn
ca piston l: D=50, 75, 100,150, 200, 250, 300 mm; âỉåìng kênh cạn piston
d=16 80 mm; hnh trçnh lm viãûc L=10 200mm.
Âäü nhạm màût trong xi lanh cáưn âảt R
a
=0,63
÷
1,25 âãø gim ma sạt.
- Kãút cáúu xi lanh piston cọ thãø tham kho trong cạc säø tay cå khê.
5-1-2 Xi lanh mng.
Loải xi lanh mng cọ v gäưm hai nỉỵa ụp vo nhau, giỉỵa hai nỉỵa cọ mäüt
mng mng. Váût liãûu ca v lm bàòng gang âục hồûc bàòng thẹp êt cạc bon. Mng
lm bàòng cao su chëu dáưu, li bàòng vi, ngoi ẹp cao su hồûc bàòng kim loải (thẹp
60).
Kãút cáúu xi lanh mng nhỉ hçnh 5-5a, b
Loải 5-5a l loải tạc dủng mäüt chiãưu, khi tàõt ngưn khê nẹn thç mng mng

3 bë l xo 5 âáøy vãư vë trê tỉû do ban âáưu. Mng âỉåüc kẻp giỉỵa hai nàõp cọ âinh äúc
bàõt chàût. ÅÍ tám mng 3 cọ âéa 4 âỉåìng kênh d âåỵ láúy mng v
âãø âáøy mng, âéa
ny gàõn liãưn våïi cạn.
Loải 5-5b l loải xi lanh mng tạc dủng hai chiãưu, khê nẹn vo bưng trãn
âãø âáøy mng kẻp chàût. Khi thạo lng thç khê nẹn vo bưng dỉåïi âáøy mng tråí vãư
vë trê tỉû do ban âáưu m khäng cọ l xo.
Xi lanh mng cọ thãø gäưm cạc loải : Tạc dủng mäüt chiãưu hồûc hai chiãưu, cäú
âënh hồûc quay trn, mäüt mng, nhiãưu mng, mng hçnh phàóng, mmg hçnh bạt
Tênh lỉûc kẻp :
H
çnh 5-5 Xi lanh mng
b)
D
d
1
3
4
2
d
1

Q

a)
D

d

1

5
d
1

Q

Q
3

3
2
4

84



- Theo hçnh 5 -5 a
Diãûn têch lm viãûc ca mng l hçnh trn âỉåìng kênh D. Nhỉng ạp lỉûc khê
nẹn tạc dủng lãn diãûn têch cọ âỉåìng kênh d (âéa kim loải âåỵ) s truưn ton bäü
lãn cạn v bàòng :(hçnh 5- 6).
pd
4
Q
2
1
⋅⋅=
π

Cn ạp lỉûc khê nẹn tạc dủng lãn diãûn têch hçnh vnh khàn D-d khäng truưn

ton bäü lãn cạn, m mäüt pháưn tạc dủng lãn v xi lanh vç mng bë kẻp giỉỵa hai v,
cng gáưn v bao nhiãu ạp lỉûc tạc dủng lãn mng vo âéa d cng êt âi báúy nhiãu.
p lỉûc ca báút kç hçnh vnh khàn no cạch tám l ρ (giỉỵa D v d) diãûn têch
l 2
πρ
d
ρ
s truưn lãn cạn tu theo tè lãû cạnh tay ân
r
R
R
−
ρ
−
. Do âọ diãûn têch hçnh
vnh khàn giỉỵa d v D cọ ạp lỉûc Q
2
truưn lãn cạn l :
()
22
2
3322
R
r
2
r2rRR
3
P
Q
3

r
3
R
R
2
rR
rR
p2
d2P
rR
R
Q
−⋅+
⋅
=
⎥
⎦
⎤
⎢
⎣
⎡
⎟
⎟
⎠
⎞
⎜
⎜
⎝
⎛
−−⋅

⎟
⎟
⎠
⎞
⎜
⎜
⎝
⎛
−
−
⋅
=⋅⋅⋅⋅
−
−
=
∫
π
π
ρρπ
ρ

Váûy täøng lỉûc truưn lãn cạn (kãø c diãûn têch cọ âỉåìng kênh d) l :
qQQQ
21
−+=
∑

()
qddDDP
12

Q
22
−+⋅+⋅⋅
π
=
∑

Trong âọ: q- Lỉûc chäúng lải ca l xo; D- Âỉåìng
kênh cọ êch ca mng; d- Âỉåìng kênh cạn piston; d
1
-
Âỉåìng kênh ca âéa
-Theo hçnh 5 - 5b:
()
FddDDP
12
Q
22
−+⋅+⋅⋅=
π

F- Lỉûc ma sạt giỉỵa cạn v v.
Chụ : theo cạch tênh åí trãn, ta â b qua lỉûc lm
mng biãún dảng.
Mún tàng lỉûc kẻp phi tàng âỉåìng kênh d, tỉïc l
tàng tè säú d/D. Nhỉng tè säú ny lải bë tênh dn häưi ca
mng hản chãú, do âọ hnh trçnh lải gim, thỉåìng chè dng d/D≤ 0,8.
Âãø tàng lỉûc Q m khäng tàng âỉåìng kênh D ca xi lanh, ta cọ thãø dng loải
xi lanh nhiãưu mng.

Ỉu âiãøm ca loải xi lanh mng so våïi xi lanh piston :
1-Xi lanh mng nhẻ, kãút cáúu xi lanh âån gin, khäúi lỉåüng gia cäng êt v âäü
chênh xạc kêch thỉåïc tháúp hån nhiãưu so våïi xi lanh piston, do âọ giạ thnh hả.
2- Âäü nhảy cao v khäúi lỉåüng dëch chuøn êt, ma sạt chè cọ giỉỵa cạn v v.
D

d

d
R

ρ
r

H
çnh 5-6

85



3-Thåìi gian sỉí dủng cao hån. Trong âiãưu kiãûn lm viãûc bçnh thỉåìng mng
cọ thãø chëu 5.10
5

÷
6.10
5
hnh trçnh lm viãûc, cn xi lanh piston cạc giồng mn
åí 1,5.10

5
hnh trçnh kẹp .
Nhỉåüc âiãøm ca xi lanh mng l :
1-Lỉûc kẻp v thạo khäng phi hàòng säú, vç khi tàng hnh trçnh lm viãûc,
tàng lỉûc biãún dảng mng do âọ lỉûc kẻp gim.
2-Hnh trçnh lm viãûc ngàõn tu thüc vo hçnh dảng ca mng, bãư dy v
váût liãûu chãú tảo mng. Thỉåìng hnh trçnh lm viãûc ca cạn piston khäng låïn quạ
1/3 âỉåìng kênh ca mng.

5-2. Cå cáúu sinh lỉûc bàòng dáưu ẹp.
Trong trỉåìng håüp cáưn lỉûc låïn, cå cáúu sinh lỉûc bàòng khê nẹn s ráút cäưng
kãưnh, khäng håüp lê. Do âọ cọ thãø dng cå cáúu sinh lỉûc bàòng dáưu ẹp. Cå cáúu sinh
lỉûc bàòng dáưu ẹp cọ nhỉỵ
ng ỉu âiãøm sau :
1-p lỉûc ca dáưu cao 10 ÷30 láưn so våïi khê nẹn, do âọ våïi cng mäüt lỉûc
kẻp, kêch thỉåïc ca xi lanh dáưu ẹp nh, gn hån nhiãưu so våïi xi lanh khê nẹn. Âäü
cỉïng vỉỵng ca âäư gạ cao hån, cọ thãø náng cao chãú âäü càõt.
2-p lỉûc dáưu låïn cọ thãø truưn lỉûc kẻp trỉûc tiãúp, khäng cáưn qua cå cáúu
trung gian (âãø phọng âải lỉûc kẻp), do âọ kãút cáúu âäư gạ âån gin.
3- Dáưu ẹp trong xi lanh âm bo kh nàng bäi trån, lm gim âäü mn ca
cạc bäü pháûn, náng cao thåìi gian sỉí dủng.
4- Âäư gạ dng dáưu ẹp lm viãûc ãm , khäng äưn.
Hãû thäúng trang bë cáưn thiãút âãø sỉí dủ
ng cå cáúu sinh lỉûc bàòng dáưu ẹp gäưm :
Âäüng cå - båm thu lỉûc, hãû thäúng âỉåìng äúng, cå cáúu âiãưu khiãøn, cạc cå cáúu phủ
khạc Táút c cạc cå cáúu âọ lm viãûc dỉåïi ạp lỉûc cao, nãn u cáưu chiïnh xạc cao,
kên khêt täút, chãú tảo khọ v giạ thnh cao. Nãúu trãn cạc mạy cọ hãû thäúng båm dáưu,
cọ thãø rụt ra mäüt nhạnh dng cho âäư gạ thç chi phê cho viãûc dng âäư gạ âåỵ täún
kẹm hån.
Så âäư lm viãûc ca mäüt cå cáúu dáưu ẹp nhỉ hçnh 5-7.

Båm dáưu ẹp dng trong âäư gạ thỉåìng l cạc loải båm bạnh ràng, båm
piston, båm cạnh gảt Nàng sút ca båm âỉåüc chn theo cäng thỉïc:
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛
⋅⋅⋅
⋅
=
ph
m
pt1000
LP
Q
3
1
η

Trong âọ:P-Lỉûc u cáưu ca xi lanh thu lỉûc (N).
L-Hnh trçnh lm viãûc ca piston (m).
t- Thåìi gian ca hnh trçnh lm viãûc ca piston (phụt).
p- p sút dáưu (N/m
2
).

η
1-
Hiãûu sút thãø têch ca hãû thäúng thu lỉûc (do khäng kên khêt).

Cäng sút cho cå cáúu dáùn âäüng ca båm xạc âënh theo cäng thỉïc :

86



()
KW
612
QP
N
2
η
⋅
⋅
=
Trong âọ: η
2
- hiãûu sút chung ca båm, η
2
=η
0
η
c
; η
0
- hiãûu sút thãø têch
ca båm; η
c
-hiãûu sút cå khê ca båm.

Lỉûc sinh ra åí cạn piston ca xi lanh thu lỉûc tênh theo cäng thỉïc :
Lỉûc kẹo :
(
)
η⋅⋅−
π
= pdD
4
P
22
(kG) .
Lỉûc âáøy:
η⋅⋅
π
= pD
4
P
2
(kG) .
Trong âọ: D-âỉåìng kênh piston (m) ; d- âỉåìng kênh cạn piston (m); p- ạp
sút dáưu trong hãû thäúng thu lỉûc (kG/m
2
) ; η- hiãûu sút ca xi lanh thu lỉûc.
Khi tênh toạn cn cáưn kiãøm nghiãûm âäü bãưn (hồûc tênh) chiãưu dy thnh xi
lanh thu lỉûc, tênh toạn äúng dáùn, van tiãút lỉu , cạc cå cáúu thu lỉûc khạc.
5-3. Cå cáúu sinh lỉûc khê nẹn -dáưu ẹp.
Âàûc âiãøm :
- Kh nàng sinh lỉûc låïn hån cå cáúu sinh lỉûc bàòng khi nẹn hồûc bàòng dáưu ẹp
riãng biãût, cọ thãø tảo ra dáưu cọ ạp sút cao âảt 9,6-10,6 Mpa, gáúp 4 âãún 8 láưn cå
cáúu sinh lỉûc dáưu ẹp v 30 âãún 40 láưn cå cáúu sinh lỉûc khê nẹn .

- Do ạp lỉûc tảo ra ráút cao, khäng nhỉỵng dng lm cå cáúu phọng âải lỉûc m
cn lm âån gin kãút cáúu ca âäư gạ v
náng cao hiãûu sút truưn âäüng.
- Cọ thãø chãú tảo riãng thnh mäüt cå cáúu tàng lỉûc âãø làõp trong âäư gạ hồûc
cọ thãø làõp trãn bn mạy tảo cå häüi thỉûc hiãûn viãûc täø håüp hoạ âäư gạ.
Hã thäúng sinh lỉûc khê nẹn- dáưu ẹp nhỉ hçnh 5-8.
Khäng khê nẹn cọ ạp lỉûc p
1
âi vo bưng bãn trại ca xi lanh tỉì A âáøy
piston sang phi, cạn piston dëch chuøn v nẹn dáưu lm cho ạp lỉûc dáưu tàng âãún
ạp lỉûc p
2
. Dáưu ẹp cọ ạp lỉûc p
2
chảy vo xi lanh dáưu kẻp chàût cọ âỉåìng kênh D
1
(xi
lanh dáưu mäüt chiãưu), cúi cng âáøy cå cáúu kẻp âãø kẻp chàût chi tiãút. Âãø bäø sung
H
çnh 5-7:
Så âäư hãû thäúng dáưu ẹp
trong âäư gạ :
1-Båm thu lỉûc
2- Bãø chỉïa dáưu
3- Van phán phäúi
4- Xi lanh thy lỉûc
5-Van trn
1
2
3

4
5
M

87



täøn hao dáưu ẹp, ngỉåìi ta dng thãm bçnh dáưu phủ 2. Khi dáưu bë nẹn, thäng qua
van mäüt chiãưu tỉû âäüng âọng kên lải âãư phng dáưu chy ngỉåüc vo bçnh dáưu phủ.
Tè säú truưn lỉûc i
p
=p
2
/p
1
l chè säú quan trng ca hãû thäúng sinh lỉûc. Giạ trë
ca nọ cọ thãø dng cäng thỉïc sau âáy âãø xạc âënh: Dỉûa vo âiãưu kiãûn cán bàòng
ca piston trong xi lanh 1, ta cọ :
1
2
2
2
2
1
2
p
d
D
p

pd
4
pD
4
⋅
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛
=⇒
⋅⋅=⋅⋅
π
π

Váûy:
2
1
2
p
d
D
p
p
i
⎟
⎠
⎞
⎜

⎝
⎛
==

Trong âọ: D-âỉåìng kênh ca xi lanh.
d- âỉåìng kênh ca cạn piston (âỉåìng kênh ca xi lanh tàng lỉûc ).
p
1
-ạp lỉûc lm viãûc ca khê nẹn; p
2
-ạp lỉûc lm viãûc ca dáưu ẹp.
Ráút r l khi D/d cng tàng, hãû säú tàng lỉûc i
p
cng tàng. Nhỉng theo så âäư
hçnh 5-8, nãúu nhỉ âỉåìng kênh ca xi lanh cọ trë säú nháút âënh, thç viãûc gim âỉåìng
kênh ca cạn piston khäng cọ thãø quạ nh, nãúu khäng sỉû nh hỉåíng ca âäü cỉïng
vỉỵng v âäü bãưn âãún cạn piston ráút låïn. Thỉåìng ngỉåìi ta láúy D/d=3÷5.
5-4. Cå cáúu sinh lỉûc bàòng cå khê- âiãûn.
Cå cáúu sinh lỉûc loải ny gäưm: âäüng cå âiãûn 1, häüp gim täúc 2, tåïi cạc cå
cáúu kẻp nhỉ vêt - âai äúc, cạc cå cáúu phäúi håüp (hçnh 5- 9).
Lỉûc sinh ra âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc :
()
ϕα
η
+⋅⋅
⋅
⋅
=
tgrn
iN

716200Q
tb
(N)
Trong âọ: N- cäng sút âäüng cå âiãûn (CP).
n- säú vng quay ca âäüng cå trong mäüt phụt .
r
tb
-bạn kênh trung bçnh ca ren (cm)
A

D
d
D
1
p
1

1

2

H
çnh 5-8: Hãû thäúng sinh lỉûc khê nẹn - dáưu ẹp
1-Xi lanh, 2-Bçnh bäø sung dáưu.

p
2


88

-goùc nỏng cuớa ren (õọỹ).


- goùc ma saùt ồớ mọỳi lión kóỳt ren (õọỹ).
i- tyớ sọỳ truyóửn cuớa họỹp giaớm tọỳc.


- hióỷu suỏỳt họỹp giaớm tọỳc.

5-5. Cồ cỏỳu sinh lổỷc bũng õióỷn tổỡ
5-5-1 Nguyón từc laỡm vióỷc :
Chuyóứn õọỹng bũng õióỷn tổỡ rỏỳt hay duỡng õóứ keỷp chỷt chi tióỳt moớng phúng, vỗ
trong truồỡng hồỹp naỡy caùc caùch keỷp khaùc õóửu laỡm chi tióỳt bióỳn daỷng vaỡ keỷp khọng
chỷt. Coù thóứ duỡng tổỡ vộnh cổớu hoỷc õióỷn tổỡ. Nhổng tổỡ vộnh cổớu ờt duỡng vờ lổỷc keỷp
coù haỷn vaỡ sau mọỹt thồỡi gian tổỡ trổồỡng yóỳu õi vỗ nhióỷt õọỹ thay õọứi hoỷ
c vỗ xung
lổỷc. Coỡn õióỷn tổỡ duỡng nhióửu hồn, nhỏỳt laỡ trón baỡn maùy maỡi, cuợng coù khi duỡng caớ
trón maùy khoan, phay õóứ gia cọng caùc chi tióỳt hỗnh daùng phổùc taỷp.
Sồ õọử cuớa khọỳi õióỷn tổỡ nhổ hỗnh 5- 10.
Gọửm cuọỹn dỏy 6 cuọỳn quanh loợi 2, lồùp caùch tổỡ 5 ngn caùch vồùi loợi 4 vồùi
tỏỳm dỏựn tổỡ 3 õóứ õaỷi õa sọỳ õổồỡng sổùc sau khi thọng qua chi tióỳt coù thóứ vóử tỏỳm dỏựn
N
N

N
S
N

N
S
S

S

S

1
2
6
4

5

3

7

Hỗnh 5-1 : Sồ õọử khọỳi õióỷn tổỡ
1- voớ
2- loợi tổỡ
3- tỏỳm dỏựn tổỡ
4- loợi
5-lồùp caùch tổỡ
6- cuọỹn dỏy
7- chi tióỳt

H
ỗnh 5-9: Cồ cỏỳu sinh lổỷc cồ khờ -õióỷn

1
2
3 4 5
Chi tióỳt

89



tỉì 3, chỉï khäng tỉì li 4 qua táúm dáùn tỉì 3 chuøn vãư v 1 lm tỉì thäng úu âi.
Khi dng âiãûn mäüt chiãưu qua cün dáy 6, chi tiãút 7 s âỉåüc hụt chàût xúng táúm
dáùn tỉì 3.
Sỉû phán bäú li tu thüc theo kãút cáúu chi tiãút (phán bäú hçnh báưu dủc, phán
bäú ngang, phán bäú dc, phán bäú hçnh sao ).

Chụ : Âiãûn tỉì phi dng âiãûn mäüt chiãưu. Cháút cạch tỉì thỉåìng dng âäưng ,
nhäm hồûc håüp kim babêt.
5-5-2. Trçnh tỉû tênh toạn
1- Xạc âënh lỉûc hụt ca bn tỉì âãø giỉỵ chàût
chi tiãút dỉåïi tạc dủng ca lỉûc càõt (hçnh 5-11):
x
x
P
f
K
T
PKfTF
⋅=

⋅
=⋅=

Trong âọ: f - hãû säú ma sạt giỉỵa chi tiãút gia
cäng v bn tỉì (f=0,1÷0,15); K- hãû säú an ton;
P
x
- lỉûc càõt (lỉûc vng khi mi âo bàòng N).
2- Xạc âënh säú càûp cạc cỉûc: bàòng 2n, tu
theo kêch thỉåïc v hçnh dạng chi tiãút (våïi bn tỉì chiãưu di 300÷900, thç bỉåïc
phán bäú cạc cỉûc n láúy tỉì 35
÷
50mm).
Cng cọ thãø xạc âënh bàòng phỉång phạp tênh toạn âãø khong cạch giỉỵa hai
cỉûc bàòng hai láưn bãư dy ca li tỉì, khi âọ lỉûc sinh ra åí mäùi càûp cỉûc l :
n2
T
T
⋅
=
′
(N)
3- Tênh diãûn têch màût càõt ca cỉûc tỉì (Q).
2
6
B
10T25
Q
×
′

×
=
(cm
2
)
Trong âọ : Q-diãûn têch cỉûc tỉì (cm
2
).

T
′
- lỉûc hụt ca mäùi càûp tỉì (N);
B-cỉåìng âäü cm ỉïng tỉì ca váût liãûu li, tra theo bng 5-1.
4- Xạc âënh tỉì tråí chung theo cäng thỉïc :
∑
=
′
⋅µ
=
′
⋅µ
=
n
1i
ii
i
Q
l
Q
1

S

Trong âọ : l
1
, l
2,
,l
i
, l
n
- chiãưu di ca mäùi âoản tênh tỉì tråí (cm).

i
µ
- hãû säú dáùn tỉì ca váût liãûu trãn âoản thỉï i, tra theo bng 5-1.

'
i
Q - diãûn têch ca màût càõt âoản thỉï i (cm
2
).
5- Xạc âënh täøng tỉì thäng (Gi thiãút hao phê 30%) :
QB
⋅
⋅
=
Φ
7,0

Bng 5-1 Trë säú cỉåìng âäü cm ỉìng tỉì B v hãû säú dáùn tỉì

µ

T
H
çnh 5-11
F=Tf

P
x


90



Cỉåìng âäü cm ỉïng tỉì B
(Gauss)
Hãû säú dáùn tỉì µ Cỉåìng
âäü tỉì
trỉåìng
Gang
12-28
Thẹp 10 Khäng
khê
Gang
12-28
Thẹp 10 Khäng
khê
20
30

40
50
100
150
200
250
5900
6400
6850
7250
8500
9500
10250
10800
14400
15200
15700
16000
17000
17700
18200
18500
20
30
40
50
100
150
200
250

300
225
185
155
145
70
50
43
740
530
435
350
245
140
90
75




1
6- Tênh säú ampe-vng ca cün dáy :
π
ω
⋅
⋅
Φ
=
4,0
S

I
Trong âọ: I- Cỉåìng âäü dng âiãûn (A).

ω
-Säú vng ca cün dáy.
Φ- Täøng tỉì thäng (Φ=B⋅Q).
7-Xạc âënh âỉåìng kênh dáy dáùn ca cün dáy :
q
I4
d
⋅π
=
(mm)
Trong âọ : q- máût âäü dng âiãûn cho phẹp
()
⎥
⎦
⎤
⎢
⎣
⎡
⋅÷=
2
mm
A
53q

8- Kiãøm tra cün dáy phạt nhiãût :
Cho phẹp trãn cün dáûy cäng sút phạt nhiãtû, bçnh qn 1 Watt phán bäú
trãn 10cm

2
ca bãư màût lm lảnh.
Tênh âiãûn tråí R ca cün dáy:
S
l
R ρ=
; tỉì R v âiãûn ạp V tçm cỉåìng âäü
dng âiãûn I v cäng sút W l cọ thãø kiãøm nghiãûm váún âãư phạt nhiãût ca cün
dáy.
Chi tiãút gia cäng trãn bn tỉì trỉåìng thỉåìng nhiãùm tỉì, viãûc khỉí tỉì cọ thãø
thỉûc hiãûn trong trỉåìng tỉì thay âäøi.
Cå cáúu sinh lỉûc bàòng âiãûn tỉì, so våïi cạc cå cáúu sinh lỉûc khạc, cọ nhỉỵng ỉu
âiãøm sau : Lỉûc tạc dủng nhanh, khäng lm hng bãư màût kẻp chàût ca chi tiãút åí
nhỉỵng ngun cäng cúi, lỉûc kẻp phán bäú âãưu trãn màût tiãúp xục, cọ thãø kẻp chàût
nhiãưu chi tiãút nh cng mäüt lục, sỉí dủng thûn tiãûn, khäng cáưn nhiãưu cạc trang bë
phủ (nháú
t l âäúi våïi âäư gạ tỉì ).
Nhỉåüc âiãøm cå bn ca âiãûn tỉì l : Lỉûc kẻp khäng låïn so våïi cạc cå cáúu cå

91



khê khạc, khäng kẻp âỉåüc cạc chi tiãút bàòng váût liãûu khäng dáùn tỉì, cọ kh nàng
gáy ra sỉû cäú khi ngưn nàng lỉåüng cung cáúp cho cạc cün dáûy âiãûn tỉì bë máút âiãûn
âäüt ngäüt.
5-6.Cå cáúu sinh lỉûc bàòng lỉûc li tám.
Cå cáúu sinh lỉûc dỉûa vo lỉûc li tám ca nhỉỵng khäúi nàûng khi quay sinh ra.
Ỉu âiãøm ca no: Khäng cáưn mäüt ngưn âäüng lỉûc bãn ngoi, tỉû nọ sinh ra
lỉûc kẻp, gn, nhanh, cọ kh nàng tỉû âäüng hoạ quạ trçnh kẻp chàût v thạo chi tiãút.

Nhỉåüc âiãøm ca nọ l khäng âiãưu chènh âỉåüc lỉûc kẻp cho cạc chãú âäü càõt khạc
nhau, cho cạc chi tiãút khạc nhau.
Hçnh 5-12 l mäüt cå cáúu kẻp chàût bàòng lỉûc li tám làõp åí âi trủc chênh 3.
Lỉ
ûc li tám P xạc âënh theo cäng thỉïc :
R
g
G
n01,0P
RmP
2
2
⋅⋅⋅=
ω⋅⋅=

Trong âọ: P- Lỉûc li tám (N); R- Khong cạch tỉì tám quay âãún trng tám
ca khäúi nàûng (m);
ω
- Täúc âäü gọc ca khäúi nàûng âäúi våïi tám quay (Rad/s); n- Säú
vng quay trong mäüt phụt ca âäư gạ; g- Gia täúc trng trỉåìng (m/s
2
).
V 2 âỉåüc làõp chàût åí âi trủc chênh 3, khi v 2 quay theo trủc chênh thç
viãn bi 1 (3
÷
6 viãn) nhåì lỉûc li tám m vàn ra v âáøy miãúng chàõn 4 vãư phêa sau,
miãúng chàõn 4 bàõt chàût våïi ân rụt 5, ân 5 lưn qua läù trủc chênh v näúi liãưn våïi
cå cáúu kẻp. Khi trủc chênh dỉìng lải thç cạc viãn bi 1 lải tủt vo tám läù, l xo âáøy
miãúng 4 v ân rụt 5 vãư phêa trỉåïc âãø thạo lng chi tiãút.
Lỉûc kẻp trong trỉåìng håüp ny âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc :

()
[]
1
2
tgtgg
KnRG01,0
Q
ϕϕα
++⋅
⋅⋅⋅⋅
=
(N)
Trong âọ: G- trng lỉåüng ca mäüt viãn bi (N); K- säú viãn bi; R- bạn
H
çnh 5- 12: cå cáúu sinh lỉûc bàòng lỉûc li tám
4

2

1

3 5
α


92



kênh âỉåìng trn phán bäú bi (m); α- gọc chãm ca viãn bi (âäü); ϕ v ϕ

1
- Gọc ma
sạt (
ϕ
=
ϕ
1
= 5
0
43
’
).

5-7. Cå cáúu sinh lỉûc bàòng chán khäng.
Ngun lê lm viãûc ca truưn âäüng bàòng chán khäng l dỉûa vo ạp sút
khê quøn âãø kẻp chàût chi tiãút. Khi âọ giỉỵa màût tiãúp xục ca phäi v âäư gạ tảo ra
mäüt khong kên chán khäng.
Âäư gạ chán khäng âỉåüc ỉïng dủng âãø gia cäng tinh cạc chi tiãút kẹm cỉïng
vỉỵng, dãù biãún dảng dỉåïi tạc dủng ca lỉûc kẻp.
Hçnh 5-13 l så âäư sỉí dủng xi lanh khê nẹn (a) v båm chán khäng (b).
Lỉûc kẻp chàût phäi âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc :
KPFW
⋅
⋅
=
(N).
Trong âọ:
F- diãûn têch màût tiãúp xục (bët kên) (m
2
).

P=1-P
â
, P
â
-ạp sút cn lải trong khong chán khäng ca âäư gạ (N/m
2
).
P
â
=(0,1÷0,15)×!0
5
(N/m
2
).
K- hãû säú âạnh giạ mỉïc kên mêt ca hãû thäúng chán khäng (K=0,8÷0,85).
Âãøí kẻp chàût âãưu chi tiãút, trãn màût phàóng ca phiãún gạ thỉåìng bäú trê cạc
hng läù nh, säú lỉåüng läù nhiãưu (hçnh 5-13b).
Váût liãûu âm bo âäü kên khong chán khäng thìng lm bàòng cao su B-14.

Hçnh 5 - 13 : Cå cáúu sinh lỉûc bàòng chán khäng
a-Dng xi lanh khê nẹn : 1- Chi tiãút cáưn kẻp,2-Âäư gạ, 3-
X
i lanh
chán khäng,4-Xi lanh khê nẹn,5-Van phán phäúi.
b-Dng båm chán khäng: 1-Chi tiãút cáưn kẻp, 2-Âäư gạ, 3-Van,4-
B
åm chán khäng.
b/ a/
3 4 4
3

2 2
1
1
5

93



5-8. Cồ cỏỳu sinh lổỷc vaỡ õởnh tỏm bũng chỏỳt deớo.
Duỡng sổùc cng cuớa chỏỳt deớo õóứ õởnh tỏm vaỡ keỷp chỷt chi tióỳt gia cọng laỡ
mọỹt thaỡnh tổỷu trong kộ thuỏỷt õọử gaù rỏỳt coù hióỷu quaớ. Noù coù õọỹ chờnh xaùc õởnh tỏm
rỏỳt cao (coù thóứ õaỷt tồùi 0,001
ữ
0,03mm) coù thóứ trióỷt tióu hoaỡn toaỡn khe hồớ giổợa chi
tióỳt vaỡ chi tióỳt õởnh vở õọửng thồỡi keỷp chỷt vồùi lổỷc keỷp chỷt khaù lồùn.
ặu õióứm cuớa õọử gaù duỡng chỏỳt deớo laỡ : kóỳt cỏỳu nhoớ , goỹn, thao taùc nhanh vaỡ
õọỹ chờnh xaùc õởnh tỏm cao, lổỷc keỷp phỏn bọỳ rỏỳt õóửu (õóỳn 80% chióửu daỡi cuớa baỷc
moớng)
Hỗnh 5-14 laỡ mọỹt õọử gaù duỡng chỏỳ
t deớo õóứ õởnh tỏm bũng mỷt trong chi tióỳt.
Khi vỷn vờt 1, õỏửu vờt seợ chióửm vaỡo khọỳi chỏỳt deớo 3 laỡm noù cng ra vaỡ eùp ọỳng baỷc
moớng 2 bao boỹc xung quanh khọỳi chỏỳt deớo saùt vaỡo mỷt lọự õởnh vở cuớa chi tióỳt
khióỳn chi tióỳt õổồỹc õởnh tỏm vaỡ keỷp chỷt.

_z_











1
2

3

H
ỗnh 5-14: Tổỷ õởnh tỏm bũng chỏỳt deớo
D


94