(Luận văn thạc sĩ) Ngôn từ nghệ thuật trong thơ của Mã Thế Vinh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
––––––––––––––––––––

TH H

NGÔN TỪ NGHỆ THUẬT TR NG THƠ
CỦA MÃ THẾ VINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƠN NGỮ,
VĂN HỌC VÀ VĂN HĨA VIỆT NAM

THÁI NGUN - 2021


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
––––––––––––––––––––

TH H

NGÔN TỪ NGHỆ THUẬT TR NG THƠ
CỦA MÃ THẾ VINH
Ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 8.22.01.21

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ,
VĂN HỌC VÀ VĂN HÓ VIỆT NAM

Người hướng dẫn khoa học: PGS TS

THÁI NGUYÊN - 2021

ng Th H ng


ỜI C

Đ

N
ủ

ủ

gi
TH H

i


ỜI CẢ

ƠN
ọ

ọ -Đ
Đ

:

ọ

ọ

Đ

ọ

ọ
Đ

u n t n 8 năm 2021
gi
TH H

ii


C

L i

C

........................................................................................................ i

L ic

........................................................................................................... ii

Mục lục ............................................................................................................... iii
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Lí do chọ

tài .............................................................................................. 1

2. Lịch s v

.................................................................................................. 2

3 Đ

ng và ph m vi nghiên c u ................................................................... 4

4. Mụ

í

m vụ nghiên c u ................................................................... 4

5

c u .................................................................................. 5

6. Đ

của lu

..................................................................................... 6

7. C u trúc của lu
Ch

....................................................................................... 6

ng 1: NGÔN TỪ NGHỆ THUẬT VÀ HÀNH TR NH S NG TẠ

CỦ

THẾ VINH ........................................................................................... 7

1.1. Khái ni m ngôn t ngh thu
t c thiểu s t

học các dân

n ngôn t .......................................................... 7

1.1.1.
112 Đ c

ng nghiên c

................................................................... 7
ể

của ngôn t ngh thu t .............................................................. 9
ọ các dân t c thiểu s

1.1.3.
12

.... 14

............................................. 16

121

............................................................................... 16

122

.................................................................................. 22
1 ....................................................................................... 27

Ch

21

ng 2: Đ C ĐI

NGÔN TỪ NGHỆ THUẬT CỦ

mang tính ch t

....................................... 28

211
212

THẾ VINH ...... 28

........................................................ 28
í

ụ

iii

ể ị

........................................... 43


2.2. Ngôn t

n s c dân t c............................................................ 47
ủ

2.2.1. L p t v

............................................... 47

2.2.2. Ngôn t thể hi n b n s c Nùng ............................................................... 50
2 ....................................................................................... 61
Ch

ng 3: NGHỆ THUẬT SỬ

NGỮ CỦ

NG NGÔN TỪ TR NG THƠ S NG

THẾ VINH ............................................................................... 62

3.1. L a chọn ngôn t gây

ng m nh

có tính ch t biể

ng ............. 62

3.1.1. Ngh thu t s dụng t g i hình ............................................................... 62
3.1.2. Khai thác kh

ởng qua so sánh ....................................... 64

3.1.3

í

.................................................................................. 66

3.1.4

í

................................................................................ 72

315

ể

.................................................................................... 74

3.2. M t s bi n pháp tu t cú pháp .................................................................. 78
3.2.1. Thủ
3.2.2. Thủ pháp t
3.2.3. Thủ

o tr t t t ng trong câu ..................................................... 78
c................................................................................... 80
p t ng ............................................................................... 83

3.2.4. Thủ pháp câu h i tu t ............................................................................. 85
3 ....................................................................................... 88
ẾT UẬN ........................................................................................................ 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 91

iv


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
c Vi t Nam

u mang

bi t

ọ

cũ

is

ọc Vi t Nam, sáng tác củ

phát triển củ

c thiểu s

y y nh ng n t nh c chung
nh ng
ch

m nét riêng bi t của dân t c mình. Tuy
ng tác ph m

n mang

ti n b v s

ng và

c t v n cho ta th y r ng, n

hóa nói chung và s lép v

t th c t khơng thể phủ nh n.
ọ
Đ

-

-

–
–
so

g

ể
Ơ

-

t l n trong vi c gìn gi
ủa dân t c

ng của dân t c mình lên m t n c thang m
n v i nhi

c gi

ng giá trị

và nghiên c

c.

B n thân tôi là m
Tân Mỹ

i con của dân t c Nùng, sinh ra và l n lên ở xã

-L

hào khi nh

cs

mai m t, pha t

n nh ng tác

ủa các tác gi dân t

ph m nghiên c u, sáng t
ũ

c quan tâm

c tình tr ng nhi u giá trị

ị

c coi trọ

c. Vi c tìm hiểu, nghiên c u

và gi i thi u các sáng tác song ng củ

Mã Th Vinh nh m góp

ph n b o t n và phát huy giá trị

c thiểu s Vi t Nam v n

c quan tâm th
V i mong mu n thể hi n tình yêu v i dân t c, v i ti ng mẹ ẻ và nguy n
vọng tha thi t góp m t ph n s c l c nh bé trong vi c tìm hiểu, gi i thi u các

1


sáng tác củ

ọc của dân

i Nùng nh m b o t n và phát triể

tài Ngôn từ nghệ thu t tro g thơ ủa Mã Thế

t c, tôi m nh d n l a chọ
Vinh

tài nghiên c u.

2. Lịch sử vấn đề
Trong th h

c thiểu s cùng th i, Mã Th Vinh là m t
ũ“

Đ

1928

c Ê-

1931 Ô

” cùng l a v i n
u Ân, dân t

t nhi

n trong vi

m, dịch

ọc t ti ng mẹ ẻ. Hi n nay, ông

thu t các tác ph

Y

Nùng tiêu biểu và duy nh t góp m t trong H

c
t Nam, v

có m t s cơng trình nghiên c u v tác gi và các sáng tác của ông.
c h t ph i kể

n cu n Tuyển tập Mã Thế Vinh (Song ng Tày,

Nùng - Vi t) do 2 tác gi Mai Th (Mã Th Vinh) và Vân Trung (Tr n Thị Vi t
c Nhà xu t b n Đ i học Thái Nguyên in n

Trung) tuyển chọn và biên so n

2013 Cu n sách v a có nh ng tác ph m song ng

và phát hành

truy n trong dân gian của dân t

c Mã Th

thu t và bao g m c nh ng sáng tác m i củ

M t s bài gi i thi u, bài
Y

vi t v Mã Th Vinh củ

ụ thể

Lâm Ti n, Hoàng Tu
Tác gi Hoàng Tu
ý

s

i bài vi t Mã Thế Vinh! Riêng! Trong cái tồn
i Mã Th Vinh, tình u dân

í

ể
v i mọ

ra nh
ủa Mã Th

v

ểm nổi b t v n
Đ

ọc dân t c thiểu

i [30.tr.1002-1014].

Còn trong bài vi t Cảm hứng sử thi tron t ơ Mã
Ti

ễu,

:

thể Ơng nói v s m c m c, gi n dị củ
t

m, dịch

“

ế Vinh, tác gi Lâm
ởng và c m h ng chủ
ịnh, ng i ca, t hào

m h ng khẳ

” [30. tr.1022]. Ngồi ra, cịn có c m h ng s

hùng tráng, kiên trung v ni m tin củ

iv

2

ởng

Đ ng, v i Bác H . Mã

Th

i con m t của tác gi là m

i có tâm h n và trái tim

c vẻ ẹp có ở kh

r ng mở, luôn c m nh

t

c hay ngôn ng , s c t c.
Tác gi Mai Liễu v i bài vi t Mã Thế Vinh, mộc mạc một hồn t ơ
: “Câu ch m c m c, gi n dị, hình
ũ
l

tg n ũ

ọ

ũ

ểu và c m nh

có thể hát lên b

n của dân t c m i c m h

cái tình th t của tác gi ” [30.tr.1024]. Qua bài vi t n
ũ

ủ

b b nv

ọc th

“

gx L

c
c quá

m t hào vơ

t có truy n th ng lịch s vẻ

;
ũ

c ngay. Nh ng

ĩ;

í

m và c n cù; có các dân t

t chung s c xây d ng cu

n,

i, xây

” [30.tr.1027].

d

Trong b n tham lu n Văn óa tru ền thốn n ười Nùng xứ Lạng - Nhân
tình của Mã Thế Vinh, Hoàng Tu

t v Mã Th

: “ Đ ều đ n

kính vớ con n ười ơng là bình thản theo kiểu “ k ến bị” k ơn “nả tưn ”
trong cả sáng tác lẫn sưu tầm, nên sự chú ý của nhữn n ười làm cơng tác phê
bìn ít để ý tớ ” hay “Ơn dùn từ ngữ bình dị, khơng cầu kì, cùng với cách
diễn đạt rất “ dân tộc” tu n

n t ơ ơn cũn có n ững câu khá bất ngờ đó là

sự khám phá, sự tìm tịi, có nhiều phát hiện chỉ có ở n ười miền nú ”
[30.tr.1004-1011]. B n tham lu

ng nh

i, tính cách củ

c Nùng Mã Th Vinh.

Lê Thị H

ĩ

i vi t lu

Vi t mang tên Bản sắc ùn tron t ơ Mã

ế Vinh ũ

ủa dân t

c uv b ns

ể

ra nh
s

ịnh r t khách quan v con

n củ

n i dung và ngh thu t. Khẳ

ng nghiên

ủa Mã Th Vinh. Lu n
n của b n s

i Nùng, nh
ịnh nh ng giá trị

3

i
ẹp riêng ở

n
ủa Mã Th


ọc dân t c

Vinh v i n

c nhà và góp ph n xây d ng, phát huy

hóa của dân t c [33. tr.34].
Các cơng trình nghiên c u trên là ngu
giúp chúng tơi có cái nhìn bao qt v cu

i và phong cách ngh thu t của

hành trình tham gia cách m ng ũ

tác gi Mã Th Vinh, hiể

ọng của ông, t

nghi p sáng tác, nh
ểm ngôn t

hiểu, nghiên c u v
ủ

u tham kh o r t quý giá,

c tìm
của ông trở

y

í

3 Đối t ợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Ngôn t ngh thu t củ
t

ển

của tác gi Mã Th Vinh.
Phạm vi nghiên cứu:
Ph m vi v

nghiên c u: Tác gi Mã Th
m, dịch thu t nên s

nhi

ủa ông r t

ng tác ph

ể kh

i làm lu

t nhi

ĩ

ng tồn b tác ph m của

ơng nên ch t p trung làm rõ ngôn t ngh thu t trong các tác ph
ng . Nghiên c u chủ y u qua 2 bình di :

ểm ngơn t

c tổ

ch c ngơn t .
Ph

u nghiên c u: Lu

c hi n nghiên c u các sáng tác

song ng của Mã Th Vinh trong Tuyển tập Mã Thế Vinh (Song ng Tày, Nùng
- Vi t) do 2 tác gi Mai Th và Vân Trung tuyển chọn và biên so n, Nhà xu t
b

Đ

2013.

4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mụ đí h ghiê
Ch

ứu

c nh ng

ểm tiêu biểu của ngôn t ngh thu t trong các

của tác gi Mã Th Vinh Q
huy n

ủa dân t c. Đ ng th i gi i thi

ti ng dân t c Nùng, góp s c cổ ũ

n b o t n và phát
nb

ọc

ng

ọc b ng ti ng mẹ ẻ ể

4


ngày càng có nhi
mi

ng ti ng Nùng gi i thi u

ọc trên mọi

nb

c.

4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Làm rõ khái ni m ngôn t ngh thu
ọc Vi

thu

ng nghiên c u ngôn t ngh

ọc dân t c thiểu s nói riêng.

ể

Tìm hiểu, phân tích v
hi

c tổ ch c ngơn t

c thể

của Mã Th Vinh.
Đ

n nghị nh m b o t n và phát huy giá trị

Tày - Nùng - Vi t trong vi c sáng tác và nghiên c u.
5 Ph

ng pháp nghiên cứu
ng kê, phân lo : Đ tài chú trọ

ph

ĩ

th ng kê, phân lo i, phân tích ng
ủa m t s

nh

m x lí, so sánh v i

c thiểu s khác. B ng các thủ pháp phân
…

tích k t h p gi i thích, ch n

õ

tài sẽ

của Mã Th Vinh t

ểm của ngôn t

n ngôn t ngh thu t.

: Lu
nghiên c

n vi c s dụng các

ể

dụ

tài bởi trong các tác ph

của tác gi Mã Th Vinh

n nhi

t c học nên
t c n thi …

vi c s dụ

tài s dụng quan

ểm, ki n th c, tài li u ở nhi u ngành khoa họ
í

ý

ĩ

ể làm rõ mục

c l a chọn, s dụng ngôn t trong các tác ph m của Mã

Th Vinh.
ọc: Đ

ng nghiên c u củ

song ng , bao g m c ti ng mẹ ẻ
Nùng nên vi c s dụ
ởm tm

ủa dân t c

tb ns

học giúp vi c tìm hiểu, phân tích
nh

ị

nh m lí gi i, làm rõ b n s

hóa trong tác ph m.
ổng h

í

ũ

c chúng tơi s dụng

b ng cách ti n hành thu th p h th ng hóa và x lý các ngu

5


tài, d án nghiên c u ở

các sách, báo, t p chí, k t qu nghiên c u củ

ị

c, các báo cáo củ

ể có thể chọn lọ
ịn

i chi u ngu n tài li u nh m rút ra các nh n

ể

ể có thể hồn thành mục tiêu nghiên c

t ra.
6. Đóng góp của luận văn
6.1. Ý ghĩa khoa học
Lu

u tiên nghiên c u v
Q

song ng của Mã Th

ẳ

ọc Vi

ểm ngôn t

ịnh nghiên c u ngôn t ngh thu t

ọc dân t c thiểu s nói riêng là m

ng

ụ thể.

t th c, h a hẹn nh
6.2. Ý ghĩa thực tiễn
ọc,

Lu

i nghiên c u có thêm m t tài li u tham

kh o v ngh thu t ngôn t
ị

ho

t ngu

u tham kh o cho các nhà nghiên c u,

ịnh chính sách củ Đ

vi

ị

c, chính quy

m, nghiên c u và khuy n khích vi

ẻ của c

ng

, lu n

ọc phục vụ công tác gi ng

n có giá trị
d yt

Q

của Mã Th

ng ti ng mẹ

ị

i Nùng t

7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài ph n Mở đầu và Kết luận, danh mục Tài liệu tham khảo, N i dung
chính của lu

03

c b cụ
1:
2: Đ

3:

:
ủ

ểm ngơn t ngh thu t của Mã Th Vinh
ụ

ngôn t của Mã Th Vinh

6


ng 1

Ch

NGÔN TỪ NGHỆ THUẬT VÀ HÀNH TR NH S NG TẠ
CỦ

THẾ VINH

1.1. Khái niệm ngôn từ nghệ thuật và h ớng nghiên cứu văn học các dân
tộc thiểu số từ ph
1.1.1. h i iệ

ng diện ngơn từ
g

từ ghệ th

ọ

ủ

t

í

ý

ủ

ọ

ở

ở
í

ọ

ở

.

Để

ễ
:

ọ
luận văn

Trong cu n

c

Đ

í
con n
ẽ

ụ

:“

ể

” [3.tr.34]. Có thể nói,

ụ

ĩ ủ

ở

ể
ể
ọ kh

ẻ ẹ
ể

ủ

ĩ

ể
ể

ĩ

ọ

ủ

ẹ

:“

í

ọ ” [3. Tr.23].

ọ
ủ

ọ
ể ụ

ể

ở

ọ

7

ý

ĩ ủ


ịnh, l

Nhi u tác gi nh
”

thu t

i của th gi

ng mu n t

ủa tác ph m khi tái hi

nói lên b ng ngôn t . L
“

“

“

”

i s ng ph i nói lên

ủa các hi

“

” [28.tr.315]. Cịn l i

ổ

ở

ủ

ủ

ọ ” [3.Tr.30].
ể

í

ụ

ể

; í

; í

ị

ở í

í

ẹ ;

ĩ

ọ
ể
ĩ

:
ổ

ụ

th m

ĩ ủ
ủ

ọ

ở ủ
ọ

ể

ể

ủ
ọ
ở

t s dụng

2
ụ

ủ

ể
ổ

ụ

Ngôn t ngh thu
ọ

trau ch
“

”

ọ

ở

ủ

nên giá trị và
ng tình c m

tồn dân
ọ“

ũ ”

nh ng t ng mang tính th m mỹ

“

Họ

ũ

” ể
ĩ

ở
ọc nh ng c m xúc, nh ng

Đ

ẳn v i nh ng xúc c m khoa học

8


í

í ụ:

mang l i.

“

”

ụ
ủ

ủ

-

ể

ụ

ủ
“ o c àm

:

ổ
”

“

” ở

ổ

ý

ĩ

ụ
ụ

ở

ị

ủ
í

ở
1.1.2. Đặc đi

của ngôn từ nghệ thu t

gôn t ngh thu t bao g m
: í

ể

c

b n ủ

ng, tính tổ ch c cao, tính hàm súc,

tính biểu c m và tính chính xác.
í

ng
: “

Tác gi Hoàng Kim Ngọc cho r
n nh n th
ọ

ũ

c

y s c s ng c m xúc trong tâm h n

ng nh n th c củ

i, nhà khoa họ

b ng khái ni m thông qua s l p lu n, lí gi i b ng lu n c
của hi
v
r

ển hình hóa các tính cách củ
c p trong tác ph

ể nói rõ b n ch t

i, của s tình, của s

” [24.tr.51]. Nhà nghiên c u khoa học có thể nói

: Đ t là khái ni m ch v t ch t trên b m
ũ

su t, không màu, không mùi...
ĩ i nói v

ng

c theo m t cách khác:

9

c là ch t l ng trong
ng y, khái ni m y