Bình bài thơ “tình ca ban mai” của Chế Lan Viên17302

Bình bài thơ
“TÌNH CA BAN MAI” CỦA CHẾ LAN VIÊN
Chế Lan Viên khơng làm nhiều thơ tình nên Tình ca ban mai là
trường hợp đặc biệt hiếm hoi. Đúng theo cái bản chất coi trọng chất
lượng chứ không coi trọng số lượng. Đây là một bài thơ tình đặc sắc,
khơng chỉ so với chính các sáng tác của ơng mà cịn so với các sáng
tác về tình u của các nhà thơ khác.
Bài thơ hay vì nhiều yếu tố như: cấu tứ, mạch cảm xúc, hệ thống tín
hiệu…
“Em đi như chiều đi
Gọi chim vườn bay hết.
Em về tựa mai về
Rừng non xanh lộc biếc
Em ở trời trưa ở
Nắng sáng màu xanh tre
Tình em như sao khuya
Rãi hạt vàng chi chít
Sợ gì chim bay đi
Mang bóng chiều đi hết
Tình ta như lộc biếc
Gọi ban mai lại về.
Dù nắng trưa không ở
Ta vẫn còn sao khuya
Hạnh phúc trên đầu ta
Mọc sao vàng chi chít
mai, hoa em lại về”.

1. Xét về mặt cấu trúc, bài thơ như chuỗi hạt ngọc với lối ghép đôi và
những khoảng giãn cách đăng đối. Điều này khiến cho hình thức
của bài thơ trở nên hài hịa và dễ thương như một tặng vật của
tình u. Nó dễ dàng thể hiện được cái cảm xúc của bài thơ là đề

cao tới mức gần như tuyệt đối vai trò của người con gái trong đời
sống tinh thần của nhân vật trữ tình. Em là có tất cả và em đi rồi,
tất cả hư vô…

ThuVienDeThi.com


“Em đi như chiều đi
Gọi chim vườn bay hết”.
“Em đi” là cái cụ thể. “Chiều đi” là cái trừu tượng. Lấy cái trừu tượng
để diễn tả cái cụ thể là một tín hiệu ngược. Thường thì người ta nói
“chiều đi” như “em đi”. Buổi chiều đi, tức là sang đêm, mang theo bầy
chim trong vườn bay hết. Vậy trong vườn cịn lại gì? Chỉ cịn lại đêm
tối. Khơng cịn âm thanh (tiếng chim), khơng có màu sắc. Cuộc sống
như vậy thì tẻ ngắt, u tối. Đó là vì “em đi”. Hai câu thơ đầu gợi âm
điệu như một nguồn ánh sáng vụt tắt.
Cặp hình ảnh ghép đơi, cũng là tín hiệu tình yêu đầu tiên hiện lên bất
ngờ, đẹp lung linh nhưng chính nó tạo ra một vấn đề lớn cho tư duy.
Hình ảnh so sánh “Em đi như chiều đi” và “Gọi chim vườn bay
hết” gắn bó chặt chẽ với nhau như “anh và em sẽ chết nếu quanh
mình là khoảng trống hư vô” lại được dùng để diễn tả chính sự cơ
đơn, thiếu hụt, sự vơ nghĩa của cuộc đời anh khi khơng có em giống
như cách mà Nguyễn Tuân dùng nước để tả lửa và dùng lửa để tả
nước trong tùy bút Người lái đị sơng Đà. Được giãn cách bằng một
khoảng trắng như để ngừng nghỉ sau một chặng tư duy và lấy lại
phương hướng để tiếp tục cuộc hành trình đến ngọn nguồn của tình
yêu, hai câu tiếp ánh sáng bừng lên khi ban “mai về”:
“Em về tựa mai về
Rừng non xanh lộc biếc”
Em ra đi, tất cả chỉ cịn lại đêm tối, cơ đơn và lạnh lẽo như chìm trong

địa ngục thì ngược em về, bình minh kỳ diệu cũng theo về. “Rừng
non xanh” thảng thốt giật mình sau cơn dị mộng chia ly bỗng bừng
lên sức sống bằng triệu triệu “lộc biếc”. Tình yêu như một vị linh dược
có khả năng hồi sinh tất cả, hồi sinh cả những thứ tưởng như đã
chết… Mỗi cặp câu như hai mảnh ván ghép thành một nhịp cầu đến
với yêu thương, đi qua nhịp cầu ấy cũng lắm gian nan và biết bao thử
thách còn ở phía trước. Em ra đi, em quay về và biết em có ở lại mãi
hay khơng? “Hỏi thế gian tình là gì” mà có thể mang đến cho người ta
bao điều kỳ diệu và cũng gây cho người ta bao đau đớn, lo âu?
“Em ở, trời trưa ở
Nắng sáng màu xanh che”
Tình em như sao khuya
Rãi hạt vàng chi chít
Sợ gì chim bay đi
Mang bóng chiều đi hết”

ThuVienDeThi.com


2. Bài thơ, có cấu tứ đều đặn nhưng lại diễn tả mạch cảm xúc liên
tục tăng tiến. Em ở bên anh thì cuộc đời anh sẽ yên ổn, dịu mát
như mỗi buổi trưa nắng được chở che bởi tán lá xanh. Có lá xanh
che, nắng sẽ dịu, anh sẽ thấy mát. Ở trên, tác giả đã nói đến buổi
chiều – buổi chiều phải sống trong sự vô nghĩa bởi “em đi” mang
theo bầy chim, rồi nói buổi ban mai khi “em về” thì đời anh lại
bừng lên, tràn sức sống. Chàng trai đề cao vai trị của cơ gái
trong đời sống tinh thần của mình đến nỗi miêu tả tình yêu của
nàng đẹp ngoạn mục, huyền diệu như những ngôi sao khuya trên
bầu trời, tựa hồ muôn hạt vàng được rắc xuống trần gian.
Tình u đích thực bao giờ cũng lạc quan, tràn đầy niềm tin cho dù

người trong cuộc có thể buồn, nhớ, giận hờn, thậm chí có lúc tưởng
như bế tắc, tuyệt vọng do hiểu lầm nhau. Bởi vì bản chất của tình u
là ln hy vọng vào những điều tốt đẹp nhất. Không phải ngẫu nhiên
Chế Lan Viên xây dựng tứ thơ tình gắn với thời gian buổi sáng, lúc
ban mai. Và tên bài thơ là Tình ca ban mai, âm hưởng tồn bài tốt
lên vẻ sáng sủa, quang đãng, long lanh, rực rỡ của nắng, của màu
xanh, của lộc biếc – tồn những hình ảnh chứa chan sức sống. Có lẽ
mọi hy vọng tốt đẹp nhất của hai người trong cuộc được dồn vào hai
câu thơ có thể coi như đỉnh điểm của tồn bài:
“Tình ta như lộc biếc
Gọi ban mai lại về”
Và cuối cùng, tác giả kết bài bằng một câu buông lửng: “Mai, hoa em
lại về”… Cả bài chẳng hề nói gì đến hoa mà cuối cùng lại nhắn gửi
như vậy có chút gì đó rất riêng tây, “bí mật” của nhà thơ chăng? Em
tên là Mai, là Hoa – thật cụ thể – một cơ gái nào đó ngồi đời bước
vào thơ của thi sĩ chăng? Có thể lắm. Và cũng có thể không phải. Chỉ
là một chút mập mờ, úp mở cho có vẻ hư hư, thực thực, gây sự chú
ý cuối cùng cho người đọc lúc khép lại bài thơ. Tất cả những điều đó
khơng quan trọng. Chỉ biết bài thơ mở ra rất nhiều hướng cảm nhận
về tình yêu.

PHH sưu tầm & chỉnh lí – 8 - 2015

NGUỒN: TÀI HOA TRẺ

ThuVienDeThi.com