(LUẬN văn THẠC sĩ) tội cố ý gây THƯƠNG TÍCH HOẶC gây tổn hại CHO sức KHỎE NGƯỜI KHÁC TRONG TRẠNG THÁI TINH THẦN bị KÍCH ĐỘNG MẠNH từ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ hồ CHÍ MINH
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1021.34 KB, 86 trang )
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
MAI SONG HÀO
TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI
CHO SỨC KHỎE NGƯỜI KHÁC TRONG TRẠNG THÁI
TINH THẦN BỊ KÍCH ĐỘNG MẠNH TỪ THỰC TIỄN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ
HÀ NỘI, 2021
download by :
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
MAI SONG HÀO
TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI
CHO SỨC KHỎE NGƯỜI KHÁC TRONG TRẠNG THÁI
TINH THẦN BỊ KÍCH ĐỘNG MẠNH TỪ THỰC TIỄN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 8.38.01.04
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. LẠI VIẾT QUANG
HÀ NỘI, 2021
download by :
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc
sĩ Luật học “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh từ thực tiễn thành phố Hồ Chí
Minh” là hồn tồn trung thực. Các thơng tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã
được ghi rõ nguồn gốc. Luận văn này là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tôi
dưới sự hướng dẫn khoa học của thầy giáo TS. Lại Viết Quang.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./.
Tác giả luận văn
Mai Song Hào
download by :
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ PHÁP
LUẬT VIỆT NAM VỀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC
GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TRONG
TRẠNG THÁI TINH THẦN BỊ KÍCH ĐỘNG MẠNH ............................. 7
1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý về tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh
thần bị kích động mạnh ............................................................................. 7
1.2. Phân biệt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
với một số tội phạm khác ........................................................................ 16
1.3. Lịch sử pháp luật hình sự Việt Nam về tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh
thần bị kích động mạnh ........................................................................... 23
Chương 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG QUY ĐỊNH VỀ TỘI CỐ Ý
GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI SỨC KHỎE CỦA
NGƯỜI KHÁC TRONG TRẠNG THÁI TINH THẦN BỊ KÍCH
ĐỘNG MẠNH TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................. 31
2.1. Thực tiễn định tội danh tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích
động mạnh tại thành phố Hồ Chí Minh .................................................. 31
2.2. Thực tiễn quyết định hình phạt đối với tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh
thần bị kích động mạnh tại TP Hồ Chí Minh .......................................... 38
2.3. Những hạn chế, nguyên nhân vi phạm, thiếu sót trong áp dụng
quy định đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
download by :
khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
tại thành phố Hồ Chí Minh ..................................................................... 41
Chương 3: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO ÁP DỤNG
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH
HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC
TRONG TRẠNG THÁI TINH THẦN BỊ KÍCH ĐỘNG MẠNH
TẠI TP HỒ CHÍ MINH .............................................................................. 55
3.1. Yêu cầu............................................................................................. 55
3.2. Các giải pháp đảm bảo áp dụng quy định về tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong
trạng thái tinh thần bị kích động mạnh ................................................... 58
KẾT LUẬN .................................................................................................... 75
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 76
download by :
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BLHS
: Bộ luật Hình sự
BLTTHS
: Bộ luật Tố tụng hình sự
GS. TS
: Giáo sư Tiến sĩ
TAND
: Toà án nhân dân
TANDTC
: Toà án nhân dân tối cao
TNHS
: Trách nhiệm hình sự
download by :
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Tổng số vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe,nhân phẩm, danh
dự của con người và số bị cáo bị xét xử sơ thẩm về tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong
trạng thái tinh thần bị kích động mạnh từ năm 2016 đến năm 2020 .......... 32
Bảng 2.2. Số vụ án bị xét xử phúc thẩm và số vụ án bị xét xử phúc
thẩm về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh từ
năm 2016 - 2020 ..................................................................................... 33
Bảng 2.3. Kết quả xét xử phúc thẩm các vụ án về tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái
tinh thần bị kích động mạnh .................................................................... 34
Bảng 2.4: Hình phạt do Tịa án Tp. Hồ Chí Minh áp dụng đối với tội cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh từ năm 2016 - 2017 ......... 38
Bảng 2.5: Hình phạt do Tịa án Tp. Hồ Chí Minh áp dụng đối với tội cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh từ năm 2018 - 2020 ......... 39
download by :
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nhân tố quan trọng nhất của xã hội chính là con người, vì vậy bảo vệ
con người được sống trong một xã hội phát triển lành mạnh là một trong
những nhiệm vụ quan trọng của Nhà nước. Đặc biệt bảo vệ con người trước
hết là bảo vệ sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm của con người và sau
đó đến bảo vệ các quyền khác. Quyền con người trong đó có quyền được bảo
hộ về tính mạng sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người được pháp luật
quốc gia cụ thể Hiến pháp và các ngành luật khác quy định tạo cơ sở hành
lang pháp lý để bảo vệ quyền con người một cách chặt chẽ. Ngoài ra, tháng
12 năm 2013, Việt Nam trở thành thành viên của Công ước quốc tế về chống
tra tấn năm 1984 thể hiện quyết tâm của Việt Nam, đảm bảo cho mọi người
được hưởng quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, sức khỏe.
Để bảo đảm thực hiện các nguyên tắc được Hiến pháp Việt Nam cũng
như các văn bản pháp luật quốc tế ghi nhận, BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ
sung năm 2017 (sau đây gọi tắt là BLHS năm 2015) đã dành một chương
riêng quy định những hành vi xâm phạm đến quyền sống, quyền được bảo hộ
về tính mạng sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người là tội phạm và quy
định hình phạt áp dụng đối với người có hành vi phạm tội này tại Chương
XIV. Với quy định trên cho thấy Nhà nước Việt Nam rất quan tâm, đề cao
vấn đề bảo vệ quyền con người. Điều 135 BLHS năm 2015 quy định về tội cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng
thái tinh thần bị kích động mạnh về nội dung vẫn trên cơ sở kế thừa các quy
định tương tự như cấu thành tội phạm của Điều 105 BLHS năm 1999. Tuy
nhiên, việc áp dụng quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh cho đến
nay vẫn tiếp tục gặp khơng ít khó khăn, vướng mắc.
1
download by :
Thành phố Hồ Chí Minh là một nơi có mật độ dân số cao nhất Việt
Nam. Bên cạnh những thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội, thì thành phố
Hồ Chí Minh cũng đang phải đối diện với vấn đề của một đơ thị lớn có dân số
tăng quá nhanh, nơi đây cũng là một trong những địa bàn phức tạp về an ninh
trật tự nói chung, về tình hình tội phạm nói riêng, trong đó có tình hình các tội
xâm phạm về tính mạng, sức khỏe con người.
Trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng
hình sự tại thành phố Hồ Chí Minh, về cơ bản việc áp dụng pháp luật về xử lý
tội phạm trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đảm bảo đúng quy định của
pháp luật. Tuy nhiên, trên thực tế khi áp dụng pháp luật vẫn cịn tồn tại một số
vấn đề khó khăn, vướng mắc.
Vì vậy, việc nghiên cứu một cách hệ thống, tồn diện những vấn đề lý
luận và thực tiễn về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, nhất là ở địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh là cần thiết, góp phần làm phong phú thêm kho tàng
lý luận về luật hình sự đối với loại tội phạm này, đồng thời kiến nghị một số
giải pháp đảm bảo áp dụng đúng đắn quy định về tội phạm này trong BLHS
năm 2015. Vì vậy, học viên đã chọn đề tài: “Tội cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động
mạnh từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh” để nghiên cứu làm luận văn thạc
sĩ luật học, chuyên ngành Luật hình sự và Tố tụng hình sự.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Ở Việt Nam, dưới góc độ Luật Hình sự hiện nay, theo khảo sát của tác
giả có nhiều cơng trình nghiên cứu về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- Về giáo trình, có rất nhiều giáo trình Luật Hình sự của các trường đào
tạo luật trong nước như giáo trình Luật Hình sự Việt Nam của Trường Đại
học kiểm sát Hà Nội, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, ngoài ra cịn có giáo
2
download by :
trình luật hình sự của các trường có các khoa đào tạo ngành luật khác trên cả
nước, .v.v… đề cập đến tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh.
- Về bình luận khoa học BLHS, có cuốn Bình luận khoa học BLHS
năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), TS Trần Văn Biên và TS. Đinh Thế
Hưng đồng chủ biên, Nxb.Thế Giới,...
- Cấp độ luận án, luận văn thạc sĩ: như luận văn thạc sỹ: “Tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng tinh
thần bị kích động mạnh trong luật Hình sự Việt Nam” của tác giả Đặng Thị
Hương Dung trong đó có đề cập đến các trường hợp phạm tội cụ thể đối với tội
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người người khác do
tinh thần bị kích động mạnh và phân biệt với các tội xâm phạm sức khỏe khác.
- Cấp độ các bài báo khoa học: một số bài viết như là:“Người phạm tội
bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của người bị hại hoặc của
người khác gây ra” của tác giả Đinh Văn Quế – Tòa án nhân dân tối cao –
2011; bài:“Trao đổi về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh với tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới
hạn phòng vệ chính đáng” của tác giả Lê Ngọc Quảng đăng trên tạp chí Pháp
luật, số 23/2020…
Tuy nhiên các cơng trình nghiên cứu trên mới chỉ đề cập đến tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng
thái tinh thần bị kích động mạnh ở góc độ lý luận, chưa có cơng trình khoa
học nào nghiên cứu về thực tiễn áp dụng quy định của tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần
bị kích động mạnh từ thực tiễn ở địa bàn cụ thể là thành phố Hồ Chí Minh,
đặc biệt là trong phạm vi 5 năm gần đây.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3
download by :
3.1. Mục đích nghiên cứu
Dựa trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận, quy định của pháp
luật hình sự và thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật hình sự về tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng
thái tinh thần bị kích động mạnh tại thành phố Hồ Chí Minh, luận văn đề xuất,
kiến nghị những giải pháp nhằm bảo đảm áp dụng quy định của BLHS về tội
phạm này.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Phân tích, làm rõ khái niệm, các dấu hiệu pháp lý và lịch sử pháp luật
hình sự Việt Nam về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, phân biệt tội
phạm này với một số tội phạm khác có liên quan.
- Đánh giá các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam và thực trạng
áp dụng pháp luật về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnhtại thành phố Hồ Chí Minh, chỉ ra
những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng, nguyên nhân.
- Đưa ra yêu cầu, đề xuất các giải pháp đảm bảo áp dụng đúng các quy
định của pháp luật về tội phạm này.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn làm rõ vấn đề lý luận, quy định của pháp luật và thực tiễn áp
dụng quy định của pháp luật hình sự về tội cố ý thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác trong trạng thái bị kích động mạnh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu trong phạm vi lý luận chuyên ngành Luật
hình sự về: “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người
khác trong trạng thái bị kích động mạnh” từ thực tiễn áp dụng các quy định
4
download by :
đó tại thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian 2016 – 2020, với chủ thể áp
dụng pháp luật là Tòa án nhân dân.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu.
5.1. Cơ sở lý luận
Trên cơ sở nghiên cứu sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác –
Lênin; các chủ trương, đường lối quan điểm về chính sách hình sự của Đảng
và Nhà nước trong phịng, ngừa và đấu tranh chống tội phạm xâm phạm tính
mạng, sức khỏe của con người.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng hệ thống, vận dụng tổng hợp các phương pháp
nghiên cứu như: phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, chuyên gia,… để làm
rõ những vấn đề trình bày trong luận văn
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Cập nhập một cách hệ thống, bổ sung cho những vấn đề lý luận chuyên ngành
(luật hình sự) về một tội phạm cụ thể được quy định trong BLHS.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Sử dụng những kết quả nghiên cứu của luận văn để giảng dạy hoặc
tham khảo trong thực tiễn áp dụng các quy định của BLHS 2015 về tội phạm
cụ thể đảm bảo hiệu quả trong áp dụng pháp luật.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn có các chương sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và lịch sử pháp luật Việt Nam về tội
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong
trạng thái tinh thần bị kích động mạnh.
5
download by :
Chương 2: Thực trạng áp dụng quy định về tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh tại thành phố Hồ Chí Minh.
Chương 3: Yêu cầu và giải pháp đảm bảo áp dụng quy định pháp
luậtvề tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh tại thành phố Hồ Chí Minh.
6
download by :
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ PHÁP LUẬT VIỆT NAM
VỀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC
KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TRONG TRẠNG THÁI TINH THẦN
BỊ KÍCH ĐỘNG MẠNH
1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý về tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần
bị kích động mạnh
1.1.1. Khái niệm
Ở mỗi giai đoạn, thời kỳ lịch sử khác nhau, tội phạm trong xã hội ln
có sự biến đổi cả về nội dung và hình thức theo sự vận động và phát triển của
xã hội. Khái niệm tội phạm trong khoa học pháp lí hình sự là một trong những
chế định được quan tâm.
Theo pháp luật hình sự Việt Nam:“Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho
xã hội được quy định trong BLHS, do người có năng lực TNHS hoặc pháp
nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý xâm phạm độc lập, chủ
quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế
độ kinh tê, nền văn hóa, quốc phịng, an ninh, trật tự, an tồn xã hội, quyền,
lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân
phẩm, tài sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm
những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật XHCN mà theo Bộ luật này phải bị
xử lý hình sự” khoản 1, Điều 8 BLHS năm 2015 [12, tr.11].
Trên cơ sở khái niệm của tội phạm, các quy định của Điều 135 BLHS
năm 2015, có thể đưa ra khái niệm về Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
như sau: “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người
khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là hành vi nguy hiểm cho
xã hội, được thực hiện một cách cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
7
download by :
sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh được
quy định tại Điều 135 BLHS do chủ thể có năng lực trách nhiệm hình sự và
đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý, xâm phạm quyền
được bảo hộ về sức khỏe của con người và theo quy định phải bị xử lý hình
sự” [40, tr. 67].
Từ khái niệm trên, hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là sự
tác động đến thân thể người khác một cách trái pháp luật. Hành vi do người
phạm tội thực hiện có thể gây ra những thương tích, làm tổn hại đến sức khỏe
nhất định của con người.
Ngun nhân dẫn tới tình trạng tinh thần bị kích động mạnh của người
phạm tội đó là nạn nhân đã thực hiện những hành vi trái pháp luật nghiêm
trọng tác động đến người phạm tội hoặc người thân thích của người phạm tội
[40, tr.67, 68].
Hành vi trái pháp luật nghiêm trọng là hành vi trái pháp luật nói chung
(khơng chỉ trái pháp luật hình sự) và phải ở mức độ nghiêm trọng xảy ra một
cách tức thời. Cũng có trường hợp hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính
chất đè nén, áp bức nặng nề, đến một thời điểm nhất định mới bùng lên thì
vẫn được coi là tinh thần bị kích động mạnh. Vấn đề về người phạm tội trong
trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng
của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó
cũng cần được xác định rõ [40, tr. 68]. Để đánh giá mức độ tinh thần bị kích
động mạnh hay khơng cần căn cứ vào tính chất, đặc điểm, mức độ của hành vi
trái pháp luật của nạn nhân, đặc điểm tâm sinh lý của người phạm tội, điều
kiện môi trường xảy ra hành vi phạm tội, mối tương quan giữa nạn nhân và
người phạm tội...
Theo đó, hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là trường hợp
người nào đó đang ở trong tình trạng tinh thần bị kích động mạnh do hành vi
8
download by :
trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với họ hay người thân thích của
họ nên người đó đã có hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác dẫn đến gây ra tỷ lệ thương tổn thương cơ thể từ 31 %
trở lên. Tỷ lệ tổn thương cơ thể đó là kết quả giám định được trong bản giám
định pháp y do Bộ Y tế quy định [40, tr.61].
Từ phân tích trên cho thấy, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
Điều 135 BLHS là một trong những tội phạm cụ thể được BLHS quy định, do
vậy có những dấu hiệu chung của tội phạm, đồng thời cũng có những dấu hiệu
giống tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
quy định tại Điều 134 BLHS.
1.1.2. Các dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh
1.1.2.1. Các dấu hiệu định tội
Cấu thành tội phạm của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là tập
hợp những dấu hiệu có tính chất đặc trưng riêng của một tội phạm cụ thể
được quy định trong BLHS. Đây là mơ hình pháp lý để định tội. Cũng như bất
kỳ một tội phạm cụ thể nào, cấu thành tội phạm của tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh bao gồm 4 yếu tố, đó là khách thể, mặt khách quan, mặt chủ
quan và chủ thể của tội phạm. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là một
trường hợp cố ý thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác có
tình tiết giảm nhẹ đặc biệt, vì thế tội phạm này cũng có đầy đủ những dấu
hiệu pháp lý, cụ thể:
- Khách thể của tội phạm
9
download by :
Hành vi của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh đã xâm phạm sức
khỏe của người khác. Khách thể của tội phạm này trực tiếp xâm hại quyền
được bảo hộ sức khỏe con người.
- Mặt khách quan của tội phạm
+ Dấu hiệu hành vi khách quan của tội phạm
Trong mặt khách quan của tội phạm, dấu hiệu hành vi khách quan của
tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong
trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là hành vi gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác trong tình trạng tinh thần bị kích động
mạnh mà lý do dẫn đến trạng thái tinh thần bị kích động mạnh của người
phạm tội chính là nạn nhân trước đó có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng
đối với người phạm tội hoặc người thân thích của người phạm tội. Dấu hiệu
hành vi khách quan của tội phạm đó là hành vi gây thương tích và hành vi gây
tổn hại về sức khỏe, chúng giống nhau về phương thức thực hiện hành vi,
nhưng khác nhau ở hậu quả của hành vi, cụ thể đó là:
Đối với hành vi gây thương tích cho người khác được hiểu là hành vi
mà người phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh đã tác động
trái pháp luật lên thân thể người khác, làm cho người đó có những thương tích
nhất định về sức khỏe nhất định. Với hành vi tác động trái pháp luật lên thân
thể người khác, ví dụ như dùng chân, tay hoặc công cụ phương tiện hỗ trợ
như dao, súng, gậy, công cụ, phương tiện tự chế… gây ra những thương tích
với một tỷ lệ nhất định cho nạn nhân, làm cho nạn nhân mất đi một hay nhiều
bộ phận trên thân thể [14, tr. 232].
Còn đối với hành vi gây tổn hại cho sức khỏe của người khác đó là
hành vi mà người phạm tội trong trạng thái bị kích động mạnh tác động trái
pháp luật lên thân thể người khác, làm cho sức khỏe của nạn nhân yếu đi, sức
khỏe khơng cịn giống như lúc đầu dù khơng để lại dấu vết trên thân thể nạn
10
download by :
nhân. Nếu trường hợp gây thiệt hại cho sức khỏe của chính bản thân mình để
trốn tránh nghĩa vụ phải làm thì tùy từng trường hợp cụ thể để có thể xem xét
TNHS theo tội danh tương ứng khác và sẽ không truy cứu TNHS theo tội cố ý
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng
thái tinh thần bị kích động mạnh [15, tr. 32].
+ Dấu hiệu hậu quả của tội phạm
Hậu quả thương tích (hậu quả của hành vi gây thương tích) hoặc hậu
quả tổn hại về sức khỏe (hậu quả của hành vi gây tổn hại về sức khỏe của
người khác) chính là phản ánh dấu hiệu hậu quả của tội cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh.
Theo quy định của pháp luật thì tỷ lệ tổn thương cơ thể là tỷ lệ thương
tích của nạn nhân do cơ quan có thẩm quyền giám định pháp y xác định, được
kết luận trong bản giám định đúng theo trình tự, thủ tục luật định. Cơ sở pháp
lý quy định tại Thông tư số 20/2014/TT-BYT ngày 02 tháng 6 năm 2014 của
Bộ trưởng Bộ Y tế.
Cần phải phân biệt rõ sự khác nhau giữa hành vi gây thương tích cho
người khác với hành vi gây tổn hại cho sức khỏe của người khác đó là: hành
vi gây thương tích cho người khác là hành vi gây ra phải để lại những thương
tích trên cơ thể của nạn nhân, còn hành vi gây tổn hại cho sức khỏe của người
khác là hành vi thực hiện ảnh hưởng suy yếu đến sức khỏe của nạn nhân.
Người phạm tội thực hiện hành vi gây thương tích hoặc tổn hại cho sức khỏe
của người khác sẽ bị xử lý hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
khi họ thực hiện hành vi mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% trở lên theo quy
định Điều 135 BLHS.
- Chủ thể của tội phạm
11
download by :
Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do người có năng lực trách
nhiệm hình sự và đủ 16 tuổi trở lên thực hiện và chủ thể phải trong trạng thái
tinh thần bị kích động mạnh khi thực hiện hành vi cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân, tức là chủ thể phải thỏa mãn điều kiện
chung của chủ thể tội phạm và kèm theo dấu hiệu trong trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh. Hiểu: “Tình trạng tinh thần bị kích động mạnh là tình trạng
người phạm tội khơng hồn tồn tự chủ, tự kiềm chế được hành vi phạm tội
của mình” quy định tại Nghị quyết số 04/HĐTPTANDTC ngày 29/11/1986
của Hội đồng thẩm phám TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định
trong phần các tội phạm của BLHS. Người phạm tội trong tình trạng đầu óc
căng thẳng, ức chế thần kinh, họ ở trong cảm xúc tâm lý này sẽ không đủ tỉnh
táo để nhận thức được tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi của mình.
Tuy nhiên, người phạm tội vẫn chưa bị mất hoàn toàn khả năng nhận thức
hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình (chưa rơi vào tình trạng mất năng
lực trách nhiệm hình sự). Nguyên nhân gây ra trạng thái tinh thần bị kích
động mạnh ở người phạm tội phải là hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của
chính nạn nhân (Hành vi trái pháp luật nghiêm trọng ở đây có thể cấu thành
tội phạm, có thể chưa hoặc không cấu thành tội phạm mà chỉ là những vi
phạm pháp luật khác như vi phạm Luật Lao động, Luật hơn nhân và gia đình,
Luật An tồn giao thơng,…). Để xác định tính chất nghiêm trọng của một
hành vi vi phạm pháp luật là vấn đề phức tạp địi hỏi phải xem xét một cách
khách quan, tồn diện sự việc xảy ra trên cơ sở đánh giá các tình tiết cụ thể
như hồn cảnh xảy ra, khơng gian, thời gian, cường độ, thủ đoạn, công cụ
phương tiện, thiệt hại gây ra…, đồng thời phải căn cứ vào đặc điểm của người
phạm tội như trình độ nhận thức, tính cách, trạng thái tâm lý vào thời điểm
xảy ra sự việc, bệnh tật ảnh hưởng đến thần kinh, hoàn cảnh sống của người
phạm tội, quan hệ của người phạm tội với nạn nhân… Hành vi trái pháp luật
12
download by :
của nạn nhân tác động vào người phạm tội hoặc người thân thích của người
phạm tội. Để nhận thức thống nhất vấn đề này cần có văn bản pháp luật
hướng dẫn rõ ràng. [14, tr.232, 233]
- Mặt chủ quan của tội phạm
+ Dấu hiệu lỗi của tội phạm
Người phạm tội có thể thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp hoặc lỗi cố ý gián
tiếp, nhưng chủ yếu là cố ý gián tiếp.
Cố ý trực tiếp là trường hợp người phạm tội nhận thức rõ hành vi gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe cho nạn nhân là nguy hiểm cho xã
hội và thấy trước hậu quả của hành vi của mình nhưng vẫn mong muốn gây ra
hậu quả thương tích hoặc tổn hại về sức khỏe ở mức độ tổn thương cơ thể từ
31% trở lên cho nạn nhân.
Còn cố ý gián tiếp là trường hợp người phạm tội nhận thức rõ hành vi
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe cho nạn nhân là nguy hiểm cho
xã hội, thấy trước hậu quả thương tích hoặc tổn hại về sức khỏe ở mức độ tổn
thương cơ thể từ 31% trở lên có thể xảy ra, tuy khơng mong muốn nhưng vẫn
có ý thức để mặc cho hậu quả thương tích hoặc tổn hại về sức khỏe ở mức độ
tổn thương cơ thể từ 31% trở lên xảy ra với nạn nhân.
Chú ý, khi xác định lỗi của người phạm tội cần lưu ý mức độ lỗi của họ
là hạn chế, bởi họ thực hiện hành vi phạm tội trong tình trạng khả năng nhận
thức và điều khiển hành vi đều hạn chế, mặt khác tình trạng đó lại do hành vi
trái pháp luật nghiêm trọng của chính nạn nhân gây ra [11, tr.68].
+ Các dấu hiệu động cơ phạm tội, mục đích phạm tội khơng phải là dấu
hiệu định tội.
1.1.2.2. Các dấu hiệu định khung hình phạt
Điều 135 BLHS năm 2015 quy định các khung hình phạt sau đây:
- Khung cơ bản quy định hình phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến
50.000.000 đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 03 năm thuộc trường hợp
13
download by :
quy định tại khoản 1 Điều 135 BLHS năm 2015, cụ thể: “Gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ
31% đến 60 % trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái
pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người phạm tội hoặc đối với
người thân thích của người phạm tội” [24, tr. 92].
Như vậy, đối với trường hợp phạm tội này sẽ phải chịu khung hình phạt
được quy định tại khoản 1 Điều 135 BLHS năm 2015. Theo quy định của
BLHS thì trường hợp phạm tội này là tội ít nghiêm trọng nhưng thương tích
người bị hại là thương tích nặng, nên khi xét xử loại tội này, Tịa án cần giải
thích để người bị hại và những người khác biết vì sao hình phạt cao nhất chỉ
là phạt tiền 50.000.000 đồng hoặc bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến
50.000.000 đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
- Khung tăng nặng quy định hình phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm thuộc
một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 135 BLHS năm 2015, cụ
thể: “Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà
tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% trở lên” [24, tr.93].
Như vậy, đối với khoản 2 Điều 135 BLHS năm 2015 quy định về số
lượng người bị thương tích hoặc bị tổn hại cho sức khỏe phải đảm bảo trên 02
người, nhưng bắt buộc tỷ lệ tổn thương cơ thể của từng người cũng phải trên
31%, thuộc trường hợp này sẽ chịu khung phạt tương ứng theo quy định của
pháp luật.
Hai người trở lên bị tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% đều phải là
người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc
người thân thích của người phạm tội.
Nếu chỉ có một người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với
người phạm tội hoặc người thân thích của người phạm tội, cịn những người
khác khơng có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội
hoặc người thân thích của người phạm tội, thì người phạm tội bị truy cứu về
14
download by :
hai tội: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho người khác trong trạng
thái tinh thần bị kích động mạnh và tội “cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho người khác” theo quy định tại Điều 134 BLHS.
Nếu có từ 02 người trở lên có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối
với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội, nhưng
chỉ có một người có tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, còn những
người khác chỉ bị tổn thương cơ thể dưới 31% thì người phạm tội bị truy cứu
trách nhiệm hình sự theo khoản 1 Điều 135 BLHS. Tuy nhiên, thực tiễn xét
xử có trường hợp tuy chỉ có một người bị tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%
nhưng lại có nhiều người khác bị tổn thương cơ thể dưới 31% và tổng tỷ lệ
tổn thương cơ thể của những người này trên 31% thậm chí trên cả 60%, nếu
chỉ truy cứu TNHS người phạm tội theo khoản 1 Điều 135 BLHS thì khơng
cơng bằng. Tuy chưa có hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền về trường hợp
này, nhưng theo tác giả nếu chỉ có một người bị tổn thương cơ thể từ 31% đến
60%, nhưng cịn gây thương tích cho nhiều người khác mà tổng tỷ lệ tổn
thương cỏ thể của những người này từ 31% đến 60% thì cũng phải coi là
phạm tội đối với 02 người trở lên và người phạm tội phải bị truy cứu TNHS
theo khoản 2 Điều 135 BLHS, có như vậy mới thể hiện được nguyên tắc công
bằng khi xử lý tội phạm [9, tr.44].
- Khung tăng nặng quy định hình phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm thuộc
một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 135 BLHS năm 2015, cụ
thể: “Gây thương tích hoặc gây tổn hạn cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ
tổn thương cho sức khỏe từ 61% trở lên hoặc dẫn đến chết người” [24, tr.93].
Như vậy, đối với trường hợp phạm tội này là trường hợp gây hậu quả
cho nạn nhân có tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên hoặc thực hiện với lỗi
vô ý dẫn đến hậu quả chết người. Rõ ràng, phải thỏa mãn dấu hiệu hành vi và
hậu quả có mối quan hệ nhân quả với nhau, đó là giữa hành vi gây thương
15
download by :
tích phải có mỗi quan hệ nhân quả với hậu quả thương tích hoặc tổn hại về
sức khỏe với hậu quả chết người.
Người phạm tội có thể bị truy cứu TNHS theo 3 Điều 134 BLHS về tội
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nếu
không thuộc trường hợp cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh.
Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh có những dấu hiệu pháp lý đặc
trưng của một tội phạm cụ thể như đã phân tích ở trên. Đây là những dấu hiệu
pháp lý làm căn cứ pháp lý để đối chiếu với những tình tiết thực tế của vụ án
khi định tội danh cũng như khi xác định khung hình phạt cần áp dụng và cũng
là căn cứ để phân biệt tội phạm này với một số tội phạm khác.
1.2. Phân biệt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh với
một số tội phạm khác
1.2.1. Phân biệt với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác
- Thứ nhất, về trạng thái tinh thần của người phạm tội. Ở tội cố ý gây
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thì trạng thái tinh
thần của người phạm tội khi thực hiện hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác thì BLHS khơng phải là yếu tố để định
tội. Còn ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người
khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh thì “trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh” của người phạm tội khi thực hiện hành vi gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác được BLHS quy định là dấu
hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm.
- Thứ hai, về đối tượng tác động của tội phạm. Điểm khác nhau giữa
đối tượng tác động của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác với đối tượng tác động của tội cố ý gây thương tích hoặc gây
16
download by :
tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động
mạnh là một tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe nhằm tác động
vào sức khỏe của bất kỳ người nào còn tội kia thì bắt buộc phải gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe nhằm tác động vào sức khỏe của người có
hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc người thân
thích của người phạm tội.
- Thứ ba, về mức độ hậu quả gây ra. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh có
mức độ hậu quả khơng giống nhau. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác thì quy định mức độ hậu quả gây ra từ 11% trở lên,
còn mức độ hậu quả gây ra của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là từ 31% trở
lên.
- Thứ tư, về độ tuổi của chủ thể, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn
hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
thì tuổi bị xử lý hình sự về tội phạm này chỉ từ đủ 16 tuổi trở lên; trong khi đó
tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác tuổi
của người phạm tội bị xử lý hình sự phải từ đủ 14 tuổi trở lên.
- Ngoài ra, ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác thì mục đích phạm tội ln được xác định rõ ràng cịn ở tội cố
ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng
thái tinh thần bị kích động mạnh mục đích phạm tội thường khó xác định hơn.
1.2.2. Phân biệt với tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích
động mạnh
Hai tội này thuộc hai nhóm tội khác nhau: Điều 125 BLHS là tội thuộc
nhóm tội xâm phạm tính mạng cịn Điều 135 BLHS là tội thuộc nhóm tội xâm
17
download by :
phạm sức khỏe của người khác. Do đó, hai tội này có sự khác nhau nhất định,
cụ thể là:
Về khách thể của tội phạm. Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh xâm phạm vào quyền được bảo hộ về tính mạng con người;
cịn tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh xâm phạm vào quyền được bảo
hộ về sức khỏe con người.
Về hậu quả của tội phạm. Điểm khác nhau về dấu hiệu hậu quả đó là
tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong
trạng thái tinh thần bị kích động mạnh gây thiệt hại về sức khỏe con người
(với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% trở lên); còn tội giết người trong trạng thái
tinh thần bị kích động mạnh gây thiệt hại về tính mạng con người.
Về dấu hiệu lỗi, mục đích của người phạm tội. Tội giết người trong
trạng thái tinh thần bị kích động mạnh được thực hiện với lỗi cố ý nhằm mục
đích tước đoạt tính mạng của nạn nhân, do vậy khi thực hiện hành vi người
phạm tội thấy trước được hậu quả chết người xảy ra; cịn tội cố ý gây thương
tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần
bị kích động mạnh thực hiện với lỗi cố ý, nhằm mục đích gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe nạn nhân, trong ý thức chủ quan của người
phạm tội họ không mong muốn nạn nhân chết.
Để phân biệt tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh
(Điều 125 BLHS) với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe
của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh mà dẫn đến hậu
quả chết người (điểm b khoản 2 Điều 135 BLHS), cần phải phân biệt rõ hậu
quả chết người trong Điều 125 BLHS là dấu hiệu định tội còn hậu quả chết
người ở điểm b khoản 2 Điều 135 BLHS được xem xét là một tình tiết định
khung tăng nặng.
18
download by :
