Tài liệu Luận văn: Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của NHCT Hà Nam pdf

Trang 1



Luận văn
Giải pháp nâng cao hiệu quả
kinh doanh của NHCT
Hà Nam

Trang 2
PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu.
Xuất phát từ thực tiễn hoạt động của hệ thống Ngân hàng Công thương
(NHCT) Việt Nam nói chung và chi nhánh NHCT Hà Nam nói riêng trong quá
trình kinh doanh đã bộc lộ nhiều khó khăn thách thức trước yêu cầu cạnh tranh để
hội nhập quốc tế và khu vực. Đối với chi nhánh NHCT Hà Nam tuy tốc độ tăng
trưởng trong những năm qua đạt tỷ lệ khá cao nhưng chất lượng hiệu quả kinh
doanh còn thấp. Ngoài những khó khăn chung của môi trường kinh tế- xã hội còn
có nguyên nhân rất quan trọng nữa là việc quản trị điều hành ngân hàng, quản lý
các nghiệp vụ hoạt động kinh doanh còn nhiều vấn đề tồn tại yếu kém đang đặt ra
cần phải nghiên cứu giải quyết nhằm để điều chỉnh chiến lược và đưa ra các giải
pháp để đưa NHCT Hà Nam Phát triển - An toàn - Hiệu quả.
Xuất phát từ những yêu cầu cấp thiết đó, tác giả chọn để tài: “Giải pháp
nâng cao hiệu quả kinh doanh của NHCT Hà Nam”
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận cơ bản về quản trị
Ngân hàng Thương mại (NHTM) và thực tiễn hoạt động kinh doanh của NHCT Hà
Nam để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHCT
Hà Nam nói riêng và NHCT Việt Nam nói chung.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng là các nghiệp vụ quản lý và kinh doanh cơ bản của NHTM
nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của NHCT Hà Nam.
- Phạm vi nghiên cứu là các hoạt động kinh doanh của NHCT Hà Nam
trong giai đoạn 1999-2001.
4. Phương pháp nghiên cứu.
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử,
phương pháp phân tích hoạt động kinh tế, phương pháp phân tích thống kê để
nghiên cứu.
5. Những đóng góp khoa học của luận văn.
- Hệ thống và khái quát hoá các lý luận cơ bản về nghiệp vụ kinh doanh cơ

Trang 3
bản của NHTM trong cơ chế thị trường, quản lý tài sản, thu nhập và chi phí, các
nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của NHTM.
- Phân tích, đánh giá rút ra những nhận xét, kết luận mang tính tổng kết
thực tiễn về thực trạng hiệu quả kinh doanh của NHCT Hà Nam. Nêu rõ nguyên
nhân và những vấn đề cần phải giải quyết.
- Đề xuất một hệ thống các giải pháp đồng bộ có cơ sở khoa học và thực
tiễn nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh NHCT Hà Nam.
6. Bố cục của luận văn.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn có 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề cơ bản về hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng
Thương mại.
Chương 2: Thực trạng về hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Công thương
Hà Nam.
Chương 3: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng
Công thương Hà Nam.

Trang 4
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HIỆU QUẢ KINH DOANH
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.1. Hoạt động kinh doanh của NHTM.
1.1.1. Định nghĩa NHTM:
Ngân hàng là một tổ chức nhận tiền gửi và cho vay tiền.
Ở Mỹ thuật ngữ các ngân hàng (Banks) bao gồm những hãng như NHTM,
các Công ty tiết kiệm và cho vay, các Liên hiệp tín dụng.
Luật tổ chức tín dụng ở Việt Nam chỉ ra thuật ngữ: Ngân hàng là loại hình
tổ chức tín dụng (TCTD) được thực hiện toàn bộ các hoạt động ngân hàng và hoạt
động kinh doanh khác có liên quan.
Theo tính chất và mục tiêu hoạt động các loại hình ngân hàng gồm: NHTM,
Ngân hàng đầu tư, Ngân hàng chính sách, Ngân hàng hợp tác và các loại hình
Ngân hàng khác. Do vậy, NHTM chỉ là một nhóm trong số các tổ chức tài chính
trung gian, người ta gọi chung là “Các định chế tài chính” có chức năng giống
nhau là dẫn vốn từ nơi thừa vốn đến nơi thiếu vốn. Trong các định chế tài chính,
NHTM là định chế có kỳ hạn quan trọng nhất, ở nhiều góc độ khác nhau người ta
định nghĩa NHTM như sau:
Các nhà kinh tế định nghĩa: NHTM là trung gian tài chính có giấy phép
kinh doanh của Chính phủ để cho vay tiền và mở các tài khoản tiền gửi, kể các loại
tiền gửi mà dựa vào đó có thể dùng các tờ séc.
“Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính” năm 1990
của Việt Nam định nghĩa: NHTM là tổ chức kinh doanh tiền tệ, mà hoạt động chủ
yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng, với trách nhiệm hoàn trả và
sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nhiệm vụ chiết khấu và làm phương tiện
thanh toán.
Luật các TCTD Việt Nam: NHTM là doanh nghiệp được thành lập theo quy
định của pháp luật để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với nội

dung nhận tiền gửi và sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ
thanh toán.

Trang 5
Những định nghĩa này cho thấy một số chức năng cơ bản mà các NHTM
đảm nhận, phân biệt tương đối với các chức năng của các trung gian tài chính
khác.
1.1.2. Hoạt động cơ bản của NHTM.
1.1.2.1. Tạo lập nguồn vốn
NHTM là tổ chức kinh doanh trên những lĩnh vực tiền tệ, cũng như các
doanh nghiệp kinh doanh khác. Việc tạo lập vốn là nhân tố để đáp ứng hoạt động
kinh doanh.
Cơ cấu nguồn vốn của NHTM bao gồm:
a. Vốn của ngân hàng:
Vốn điều lệ: Là vốn ban đầu được hình thành khi thành lập doanh nghiệp;
Nhà nước cấp nếu là NHTM Nhà nước (doanh nghiệp Nhà nước), hoặc là cổ đông
đóng góp khi là NHTM cổ phần. Vốn điều lệ tuỳ thuộc vào quy mô kinh doanh và
do luật định.
Vốn bổ sung: Là bộ phận vốn tự có tăng thêm trong quá trình hoạt động,
bằng cách trích từ lợi nhuận kinh doanh, các quỹ dự trữ, lãi không chia cho các cổ
phiếu hay tăng mức đóng góp của các cổ đông.
Vốn của bản thân ngân hàng chủ yếu được sử dụng để mua sắm tài sản cố
định, công cụ lao động, mở rộng màng lưới hoạt động, phát triển công nghệ và kỹ
thuật ngân hàng, hùn vốn liên doanh liên kết Vốn tự có vừa làm đệm để chống
đỡ rủi ro, vừa là căn cứ để duy trì các tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động ngân
hàng.
b. Huy động vốn nhàn rỗi trong xã hội.
Đây là nguồn vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất, ngày càng cao trong tổng nguồn
vốn kinh doanh của ngân hàng. Các NHTM tiến hành huy động vốn bằng nhiều
hình thức như: Mở tài khoản tiền gửi thanh toán (tài khoản vãng lai), tài khoản tiền

gửi có kỳ hạn (tài khoản tiền gửi), tiết kiệm của dân cư, phát hành trái phiếu, kỳ
phiếu của ngân hàng. Phân theo kỳ hạn huy động vốn có thể chia vốn huy động
làm 2 loại: Tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi không kỳ hạn.
- Tiền gửi không kỳ hạn.
Đối với với các NHTM Việt Nam huy động vốn tiền gửi không kỳ hạn có 2

Trang 6
hình thức chính: Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn của dân cư và tiền gửi trên tài
khoản tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế- xã hội và cá nhân.
+ Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn của dân cư: Là hình thức gửi tiền và rút
tiền ra khỏi ngân hàng một cách thường xuyên, bất kỳ thời điểm nào. Mục đích của
khách hàng không phải gửi tiền để hưởng lãi, mà chủ yếu là để đảm bảo thanh
toán và an toàn tài sản.
+ Tiền gửi trên tài khoản tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế- xã hội
và cá nhân: Mục đích chủ yếu là phục vụ cho nhu cầu thanh toán. Khách hàng mở
tài khoản thanh toán tại các NHTM thông qua tài khoản để ghi “Có” các khoản thu
nhập của họ hoặc sử dụng để ghi “Nợ” trả tiền hay rút tiền mặt theo yêu cầu bằng
các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt như: Séc, uỷ nhiệm chi, uỷ nhiệm
thu, thẻ thanh toán
Hai hình thức tiền gửi trên, khách hàng được ngân hàng trả lãi trên số dư
“Có” trên sổ tiết kiệm hay trên tài khoản. Đặc điểm của loại tiền gửi này là lãi suất
thấp, không ổn định.
- Tiền gửi có kỳ hạn.
Bao gồm tiền gửi của cá nhân, các tổ chức kinh tế, xã hội. Tiền gửi có kỳ
hạn thông thường chỉ được rút ra theo kỳ hạn. Đối với tài khoản tiền gửi có kỳ hạn,
khách hàng có thể gửi vào và rút ra theo yêu cầu. Song loại tài khoản này không
được phát hành séc, cũng như sử dụng các phương thức thanh toán không dùng
tiền mặt khác. Khi khách hàng muốn rút trước hạn trên tài khoản tiền gửi có kỳ
hạn, ngân hàng sẽ trích chuyển từ tài khoản có kỳ hạn sang tài khoản tiền gửi
thanh toán, và từ tài khoản này khách hàng mới rút tiền mặt hay chuyển khoản

thanh toán khác.
Đặc điểm của tiền gửi có kỳ hạn là lãi suất cao (kỳ hạn càng dài lãi suất
càng cao). Khách hàng gửi tiền mục đích để lấy lãi, vì vậy tiền gửi có kỳ hạn có
tính ổn định cao.
- Phát hành giấy tờ có giá.
Các NHTM phát hành kỳ phiếu và trái phiếu, đặc điểm là có kỳ hạn và lãi
suất hay khoản lãi được hưởng khi đáo hạn thanh toán được ghi ngay trên bề mặt
của kỳ phiếu hay trái phiếu. Hình thức huy động vốn này được thực hiện với mục

Trang 7
đích sử dụng vốn rõ ràng, số lượng và thời gian phát hành nhất định. Hiện nay, tại
NHCT Việt Nam tỷ lệ kỳ phiếu chiếm 12,4% tổng nguồn vốn huy động có kỳ hạn.
Do hoạt động cạnh tranh và đảm bảo lợi ích cho khách hàng có tiền gửi,
khách hàng rút vốn trước hạn đều được các NHTM Việt Nam trả lãi không kỳ hạn.
- Vốn đi vay.
Chủ yếu vay vốn của các NHTM là vay chiết khấu với Ngân hàng Trung
ương, khi dòng tiền thanh toán vượt mức dự trữ thanh toán, như trong thanh toán
bù trừ và thanh toán các khoản tiền gửi rút ra khỏi ngân hàng. Vay vốn các Ngân
hàng nước ngoài và các NHTM cho vay lẫn nhau khi nhu cầu tài trợ vốn cho khách
hàng đòi hỏi, trong khi chưa tạo lập được nguồn vốn bằng các hình thức khác.
Cũng qua hình thức này ngân hàng có thêm khả năng thanh khoản mà không nhất
thiết phải bán các tài sản khác, có thể làm thiệt hại cho ngân hàng vì có thể phải
gia tăng chi phí. Đặc điểm của vốn vay là lãi suất cao nên các NHTM chỉ tham gia
vay vốn khi thực sự cần thiết.
- Vốn nhận uỷ thác đầu tư.
Đây là nguồn vốn uỷ thác đầu tư của Nhà nước, của các tổ chức tài chính
trong nước và quốc tế, theo các chương trình và dự án có mục tiêu riêng.
1.1.2.2. Sử dụng vốn.
Qua hoạt động huy động vốn hình thành nên nguồn vốn kinh doanh của
ngân hàng. Ngân hàng sử dụng nguồn vốn này tiến hành hoạt động tín dụng tạo ra

lợi nhuận. Các NHTM thu lợi nhuận chủ yếu bằng hoạt động cho vay, đầu tư, chiết
khấu chứng từ có giá, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ
trung gian khác.
- Hoạt động cho vay.
Đó là việc ngân hàng thoả thuận để khách hàng sử dụng một khoản tiền vay
với nguyên tắc có hoàn trả. Căn cứ vào thời gian có thể phân thành 2 hình thức
cho vay: Cho vay ngắn hạn, cho vay trung và dài hạn.
Theo Quyết định số 284/2000/QĐ-NHNN1 ngày 25/8/2000 của Thống đốc
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam, điều 10 về thời hạn cho vay có quy định
“cho vay ngắn hạn tối đa đến 12 tháng, cho vay trung hạn từ trên 12 tháng đến 60
tháng, cho vay dài hạn từ trên 60 tháng”

Trang 8
+ Cho vay ngắn hạn: Là hình thức cho vay bổ xung thiếu hụt về vốn lưu
động cho khách hàng vay hoạt động sản xuất kinh doanh và vay vốn tiêu dùng.
Cho vay ngắn hạn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn cho vay của các NHTM.
NHCT Việt Nam có tỷ trọng cho vay ngắn hạn năm 1999 là 51,4%; năm 2000 là
54 % và năm 2001 là 57,05%
+ Cho vay trung và dài hạn: Được thực hiện đối với những dự án đầu tư cơ
bản, dự án xây dựng hạ tầng cơ sở phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội, mua sắm
tài sản cố định, thay đổi và chuyển giao công nghệ của các doanh nghiệp các đối
tượng có chu kỳ sản xuất, kinh doanh dài ngày, để cho vay trung và dài hạn bắt
buộc các NHTM phải có nguồn vốn dài hạn. Nguồn vốn dài hạn hiện nay đối với
các NHTM Việt Nam rất thiếu cho nên tỷ trọng cho vay trung và dài hạn chưa
tương xứng với nhu cầu đầu tư của các thành phần kinh tế. Định hướng của NHCT
Việt Nam đến năm 2002 đưa tỷ trọng cho vay trung và dài hạn chiếm 35% tổng dư
nợ vay.
- Đầu tư: Sau hoạt động cho vay là hoạt động mang lại thu nhập chính cho
ngân hàng, thì đầu tư được xếp hàng thứ hai. Hoạt động đầu tư của các NHTM
vừa làm đa dạng loại hình vốn sử dụng vừa mang lại thu nhập, đồng thời còn là

khoản dự trữ thứ cấp với các chứng khoán ngắn hạn chất lượng cao. Đầu tư bao
gồm các hoạt động chính như:
+ Mua các chứng khoán, trái phiếu Chính phủ: Các chứng khoán Chính phủ
được các NHTM xem như không có rủi ro. Trong năm qua và hiện tại ở Việt
Nam, trái phiếu kho bạc Nhà nước (trái phiếu ngắn hạn) qua các đợt phát hành hầu
hết là do các NHTM mua thông qua phiên đấu giá do NHNN chủ trì. Hoạt động
này đối với ngân hàng vừa mang lại thu nhập bằng lãi trái phiếu, vốn đầu tư có
tính an toàn cao, có khả năng tạo ra các công cụ thanh toán cho các NHTM khi cần
thiết.
+ Các chứng khoán khác: Bao gồm các công cụ vay nợ vì NHTM không
được phép nắm giữ cổ phiếu. Trong hoạt động đầu tư ngân hàng quan tâm nhiều
nhất đến chất lượng và kỳ hạn của các chứng khoán, bởi các chứng khoán có thể
không có rủi ro, nhưng lại thay đổi đáng kể về giá cả khi lãi suất thay đổi, từ đó
ảnh hưởng đến lợi tức hoặc thiệt hại khi phải bán chứng khoán. Kỳ hạn đầu tư cho

Trang 9
phép có thể tái đầu tư vào các chứng khoán khác phù hợp hơn.
- Cho thuê tài chính.
Là hoạt động tín dụng trung và dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài sản
giữa bên cho thuê tài sản và TCTD với khách hàng thuê. Khi kết thúc kỳ hạn thuê,
khách hàng mua lại hay tiếp tục thuê tài sản đó, theo các điều kiện đã thoả thuận
trong hợp đồng thuê; trong thời hạn cho thuê các bên không được đơn phương huỷ
bỏ hợp đồng.
- Bảo lãnh ngân hàng.
Là cam kết bằng văn bản của các TCTD với bên có quyền về việc thực hiện
nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng, khi khách hàng không thực hiện đúng
nghĩa vụ đã cam kết, khách hàng phải nhận nợ và hoàn trả cho TCTD số tiền đã
được trả thay.
Thông qua dịch vụ bảo lãnh, Ngân hàng thu phí bảo lãnh trên số tiền khách
hàng xin bảo lãnh theo kỳ hạn bảo lãnh. NHTM cho công ty liên doanh đầu tư vốn

nước ngoài hoặc chi nhánh công ty nước ngoài đóng tại Việt Nam vay vốn, việc
đảm bảo tiền vay được thực hiện bằng bảo lãnh của một Ngân hàng nước ngoài có
chi nhánh tại Việt Nam. Cũng như NHCT bảo lãnh vay vốn nước ngoài đối với các
doanh nghiệp Việt Nam thông qua các hình thức như: Thư tín dụng mua hàng trả
chậm, ký bảo lãnh (Guarantee) trên các phiếu nhận nợ, phát hành thư bảo lãnh
(Letter of Guarantee ), lập phiếu cam kết trả nợ (Promisory note).
1.1.2.3. Dịch vụ trung gian.
Các dịch vụ trung gian được các NHTM rất coi trọng, bởi hoạt động có tính
an toàn, lợi nhuận cao. Ngoài việc mang lại lợi nhuận trực tiếp qua thu phí dịch vụ
trung gian còn góp phần tạo lập nguồn vốn, thông qua các hoạt động thanh toán ký
gửi.
- Trung gian thanh toán .
Là việc Ngân hàng cung cấp cho khách hàng các dịch vụ thanh toán. Thông
qua các hoạt động này, tạo điều kiện cho khách hàng thực hiện các khoản thanh
toán với nhau, mà không phải mang theo một lượng tiền mặt bằng hai hình thức:
- Thanh toán không dùng tiền mặt (Thanh toán chuyển khoản) đối với các
khách hàng có mở tài khoản tại ngân hàng. Nghiệp vụ này được thực hiện từ các

Trang 10
phương thức thanh toán do Ngân hàng cung cấp như: Séc, uỷ nhiệm thu, uỷ nhiệm
chi, thẻ thanh toán khách hàng sử dụng các phương thức thanh toán trên để trả
tiền cho người thụ hưởng hay đòi tiền cung cấp hàng hoá hay dịch vụ thông qua
Ngân hàng.
- Chuyển tiền thanh toán: Là việc khách hàng có thể trả một khoản tiền ở
bất kỳ chi nhánh NHTM nào mà người nhận tiền có hay không có tài khoản tại
Ngân hàng.
Hiện nay, với công nghệ thanh toán rất phát triển, hoạt động trung gian
thanh toán của Ngân hàng đã thực sự đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh
tế, tiêu dùng của xã hội.
- Dịch vụ ngân quỹ.

Điều 67 Luật các tổ chức tín dụng Việt Nam có ghi “TCTD được thực hiện
dịch vụ thu và phát tiền mặt cho khách hàng”.
Ở các nước phát triển, dịch vụ ngân quỹ rất đa dạng và hiện đại như các
hoạt động ký gửi, thuê kho két, thu hộ và chi hộ tiền mặt Đối với các NHTM Việt
Nam hoạt động ngân quỹ chiếm một tỷ trọng lớn về lao động và chi phí bởi nhu
cầu thanh toán và chuyển tiền thanh toán quan hệ tín dụng bằng tiền mặt rất lớn và
không có hạn chế, trong khi đó dịch vụ ngân quỹ lại chưa thực sự phát triển, sự
xâm nhập vào hoạt động kinh tế- xã hội còn rất khiêm tốn.
- Dịch vụ cho các nhà xuất nhập khẩu.
Hoạt động của các nhà xuất nhập khẩu gắn liền với các dịch vụ, nghiệp vụ
ngân hàng như: Nhận và xử lý chứng từ, ứng trước tiền, thanh toán và chuyển tiền
quốc tế, tư vấn về mậu dịch, các quy định và quản lý ngoại hối.
+ Xử lý các chứng từ: NHTM giúp các khách hàng hoạt động xuất nhập
khẩu xử lý các bộ chứng từ hàng hoá. Các chứng từ buôn bán quốc tế rất quan
trọng, chúng kiểm soát sự vận động của hàng hoá, phải được lập đúng lúc, đúng
chỗ, đầy đủ và hợp lệ, chỉ một điểm nhỏ không rõ ràng trong chứng từ sẽ dẫn đến
việc tranh chấp trong thanh toán.
+ Thư tín dụng: Người mở thư tín dụng thường là người nhập khẩu (người

Trang 11
mua), người mua xin ngân hàng phục vụ mình (Ngân hàng phát hành thư tín dụng)
mở một khoản tín dụng cho bên xuất khẩu (người bán) theo các điều khoản của thư
tín dụng, Ngân hàng phát hành cam kết rằng người bán sẽ được thanh toán cho
hàng hoá của mình, với điều kiện người bán phải tuân thủ các điều khoản đã nêu
trong hợp đồng được thể hiện bằng nội dung thư tín dụng. Thư tín dụng có lợi thế
cho các nhà xuất khẩu vì hàng hoá chắc chắn được thanh toán bằng đảm bảo của
Ngân hàng phát hành, đồng thời cũng đảm bảo lợi ích của người nhập khẩu.
+ Uỷ thác thu: Là quá trình đòi một khoản tiền ở ngoài thực hiện, hay người
thu lệnh chi trả. Uỷ thác thu phụ thuộc vào chứng từ có thể dùng cho cả nhập khẩu,
xuất khẩu và có thể dưới hình thức các hối phiếu thanh toán ngay hay có kỳ hạn.

+ Dịch vụ về ngoại hối: Thanh toán quốc tế đòi hỏi việc chuyển đổi loại tiền
vay sang loại tiền khác là cần thiết và thường xuyên diễn ra. Các nhà nhập khẩu
thường phải mua ngoại tệ cho các nhu cầu thanh toán hàng nhập và các nhà xuất
khẩu có thu về ngoại tệ phải bán ngoại tệ theo quy định về quản lý ngoại hối của
Nhà nước. Để cung cấp các dịch vụ về ngoại hối, các NHTM phải dự trữ tiền gửi
dưới các hình thức, tiền gửi của Ngân hàng nước ngoài , mua bán trên thị trường
ngoại hối liên ngân hàng , mua bán của cá nhân, các tổ chức kinh tế xã hội có thu
ngoại tệ.
Thông qua trung gian là các NHTM, các nhà xuất nhập khẩu còn hạn chế
được rủi ro do tỷ giá gây ra, bằng các hợp đồng mua bán ngoại tệ có kỳ hạn với
ngân hàng (Forward).
1.1.3. Mục tiêu và nguyên tắc quản lý tài sản của NHTM.
1.1.3.1. Tài sản của NHTM.
Để khái quát tài sản của NHTM một cách có hệ thống, chúng ta nghiên cứu
bảng tổng kết tài sản của ngân hàng . Dưới đây là việc dẫn bảng tổng kết tài sản
của một NHTM:
Biểu số 1.1: Bảng quyết toán tài sản của NHTM
Khoản Mục
1. Tổng tài sản Có:

Trang 12

Tiền mặt và tương đương tiền mặt

Tiền gửi tại NHNN

Tiền gửi tại các TCTD

Cho vay


Nợ khoanh và nợ chờ xử lý

Đầu tư vào chứng khoán

Góp vốn mua cổ phần

Tài sản cố định

Các khoản phải thu

Tài sản có khác
2. Tổng tài sản Nợ và vốn:

Tiền gửi của khách hàng

Tiền gửi của các tổ chức tài chính

Phát hành kỳ phiếu , trái phiếu

Vay NHNN và các TCTD

Các khoản phải trả

Tài sản nợ khác
3. Tổng tài sản Nợ:

Vốn điều lệ

Các quỹ và vốn khác


Lãi chưa phân phối
4. Tổng vốn
a. Tài sản Nợ:
Ngân hàng thu lợi nhuận bằng cách (bán) những tài sản Nợ (nguồn), rồi vốn
này có thể được dùng để mua những tài sản có mang lại thu nhập.
Là một tổ chức trung gian tài chính NHTM đóng vai trò quan trọng trong
việc khơi nguồn đến những người vay tiền có cơ hội đầu tư sinh lời. Việc khơi
nguồn vốn thông qua các hoạt động nghiệp vụ ngân hàng.
- Các khoản tiền gửi có thể phát hành séc: Các tổ chức kinh tế- xã hội, các
tổ chức tín dụng khác, cá nhân mở tài khoản thanh toán tại NHTM . Thông qua tài

Trang 13
khoản người sở hữu chúng có quyền phát hành séc cho người thực hiện thứ 3. Đây
là loại tiền gửi được ngân hàng thanh toán theo yêu cầu khách hàng, nghĩa là chủ
tài khoản chỉ cần viết ra và gửi đến ngân hàng nơi mở tài khoản một lệnh thanh
toán (Séc, uỷ nhiệm chi ) ngân hàng lập tức thanh toán theo yêu cầu và theo lệnh
thanh toán đã nhận được.
Tiền gửi trên tài khoản thanh toán là tài sản có đối với người gửi, ngược lại
đối với ngân hàng là người có nghĩa vụ thanh toán số vốn đó theo yêu cầu của
người gửi, nên số vốn đó với ngân hàng là tài sản nợ. Vốn tiền gửi loại này đối với
hoạt động ngân hàng là loại vốn có chi phí thấp nhất và với những người gửi tiền,
họ thường không quan tâm đến số lãi mà chỉ quan tâm đến tính lỏng có thể dùng
trong quan hệ thanh toán, chi trả ở các nước kinh tế phát triển gửi loại này thường
không được hưởng lãi.
- Tiền gửi định kỳ và tiền gửi tiết kiệm: Đây là nguồn vốn quan trọng nhất
của ngân hàng, nó có đặc tính là được hưởng lãi, loại tiền gửi này thường nhạy
cảm với lãi suất các ngân hàng huy động như: Tiền gửi tiết kiệm, kỳ phiếu, trái
phiếu, trái phiếu ngân hàng Có những chi nhánh NHTM nguồn vốn này chiếm
trên 90% nguồn vốn huy động.
- Các khoản tiền vay:

Nguồn vốn này chiếm khoảng 10% tổng tài sản Nợ (NHCT Việt Nam).
Trong quá trình hoạt động, các NHTM cũng như các doanh nghiệp hoạt động sản
xuất kinh doanh, không phải lúc nào cũng biến tạo cho mình có được nguồn vốn
thoả mãn nhu cầu kinh doanh và thanh toán, mà thường diễn ra hiện trạng thừa
vốn, thiếu vốn tạm thời. Quan hệ vay vốn giữa các TCTD với nhau và NHNN
nhằm bình đẳng sự thiếu hụt và thừa vốn tạm thời trên. Ưu điểm của quan hệ này
là giảm chi phí cho các NHTM do phải tìm kiếm nguồn vốn bổ xung.
- Vốn của NHTM:
Vốn tự có của Ngân hàng tức là tài sản thực của ngân hàng đó, nó được tạo
ra bằng cách bán cổ phần (phát hành cổ phiếu mới), lợi tức giữ lại. Vốn tự có là
thành phần quan trọng trong tổng tài sản Nợ của ngân hàng, lãi được coi như phần
đệm an toàn để chống đỡ rủi ro trong kinh doanh.
- Tài sản Nợ khác:

Trang 14
Các khoản kết dư về thanh toán giữa các ngân hàng, chủ yếu là kết dư thanh
toán chưa chuyển tiền giữa các chi nhánh trong hệ thống NHTM, tài sản tạm giữ
chờ xử lý, nguồn ký quỹ trong quan hệ thanh toán, thuế chưa nộp, các khoản phải
nộp ngân sách Nhà nước chưa nộp.
b. Tài sản Có.
Tài sản Có của NHTM là kết quả của việc sử dụng vốn của ngân hàng đó.
Trong đó có những tài sản có đưa lại thu nhập tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng.
- Các khoản tiền dự trữ:
+ Tiền mặt tại ngân hàng : Là khoản dự trữ quá mức có tính lỏng nhất hay
là tỉ lệ an toàn thanh toán, được sử dụng chi trả cho các đồng tiền rút ra khỏi ngân
hàng, các khoản thanh toán khác.
+ Dự trữ bắt buộc : Là khoản dự trữ theo luật định, theo quy định của các
NHTM đều phải giữ lại và gửi các cơ quan dự trữ ( Mỹ có quỹ dự trữ liên bang
FED, Việt Nam, các NHTM gửi tiền dự trữ bắt buộc vào NHNN). Tỷ lệ dự trữ bắt
buộc được xác định trên tổng nguồn vốn huy động và theo kỳ hạn của từng loại

tiền gửi. Hiện nay, NHNN Việt Nam quy định 3% cho các loại nguồn vốn huy
động có thời hạn dưới 12 tháng
+ Tiền gửi ngân hàng khác.
Trong quá trình hoạt động, các NHTM, NHNN có quan hệ thanh toán với
nhau, thanh toán bù trừ qua NHNN. Xuất phát từ nhu cầu thực tế nhằm giảm chi
phí, giảm thời gian trong quan hệ thanh toán, các chi nhánh của các NHTM mở tài
khoản thanh toán với nhau.
- Tiền cho vay.
Khoản thu chủ yếu của ngân hàng là từ tiền cho vay (Trên 50% thu nhập
của ngân hàng). Tiền cho vay chiếm 53,84 % tổng tài sản Có (NHCT Việt Nam)
Tiền cho vay là khoản nợ của các doanh nghiệp, cá nhân nhưng là tài sản có
của ngân hàng, vì nó mang lại thu nhập cho ngân hàng. Tiền cho vay có tính kém
lỏng, rủi ro cao, bởi nó khó chuyển thành tiền mặt trước khi mãn hạn.
- Những tài sản Có khác:
Như trụ sở, trang thiết bị, phương tiện do các ngân hàng sở hữu.
1.1.3.2. Mục tiêu quản lý tài sản của NHTM.

Trang 15
- Lợi nhuận: Mục tiêu lớn nhất của hoạt động kinh doanh ngân hàng là lợi
nhuận. NHTM với tư cách là những tổ chức kinh doanh vì lợi nhuận vậy có thể
cho rằng lợi nhuận là mục tiêu của quản lý tài sản sử dụng trong hoạt động kinh
doanh.
- Phát triển nền kinh tế: Ngân hàng nói chung là một ngành kinh tế quan
trọng có tác động rất lớn đến sự phát triển của nền kinh tế mỗi nước, vậy xác định
mục tiêu là cơ sở xây dựng mô hình quản lý, điều hành hoạt động của chúng . Việc
phân tích các quan hệ, triển khai hoạt động, kiểm tra sự hoạt động của các nhân tố
trong mô hình đều hướng tới mục tiêu xác định và để đạt mục tiêu phải tuân theo
những nguyên tắc nhất định; đó là nguyên tắc quản lý, trên nguyên tắc này xây
dựng, lựa chọn phương pháp quản lý.
- Mở rộng uy tín trong nước và trên trường quốc tế: Hoạt động ngân hàng là

một loại hình hoạt động phức tạp, có tính nhạy cảm cao đối với mọi hoạt động
kinh tế- xã hội nói chung, mặt khác có tính dây chuyền vì hoạt động ngân hàng
trên nền tảng là lòng tin. Nếu một chi nhánh của NHTM mất khả năng thanh toán,
sự an toàn bị đe doạ dẫn đến mất lòng tin đối với khách hàng, lập tức các dòng tiền
được rút ra khỏi ngân hàng, tạo nguy cơ mất khả năng thanh toán cao chi phí (Thất
bại) lớn cho ngân hàng vay, lan truyền trong hệ thống (sự đổ vỡ hệ thống Quỹ tín
dụng nhân dân ở Việt Nam cuối những năm 80 thế kỷ XX). Gây mất uy tín của
ngân hàng Việt Nam trên thị trường quốc tế, ảnh hưởng tới khả năng phát triển
cũng như lợi nhuận của ngân hàng.
Những biến động trong quá trình hoạt động, làm cho các mục tiêu đạt được
trên thực tế không như chu trình.( Gọi chung là rủi ro); Rủi ro cơ chế, lãi suất, tín
dụng, thanh toán làm thay đổi vị thế của Ngân hàng, tính an toàn hệ thống không
được đảm bảo.
Để đạt mục tiêu lợi nhuận các NHTM phải đảm bảo khả năng thanh toán,
quản lý rủi ro, có được những tài sản Có với mức rủi ro chấp nhận. Dành được
những nguồn vốn có chi phí thấp là các mục tiêu cơ bản của mục tiêu quản lý tài
sản của Ngân hàng.
1.1.3.3. Nguyên tắc quản lý tài sản của NHTM.
- Tuân thủ pháp luật.

Trang 16
NHTM là một doanh nghiệp được thành lập theo luật định.
Hệ thống pháp luật chi phối phạm vi, đối tượng hoạt động của ngân hàng.
Tuân thủ pháp luật là nguyên tắc quản lý tài sản của ngân hàng bởi:
+ Các quan hệ về sở hữu được xác lập trên cơ sở quy định của pháp luật.
+ Hệ thống pháp luật tiên tiến và đồng bộ là môi trường pháp lý chủ yếu,
ảnh hưởng đến hoạt động thu lợi nhuận của ngân hàng. Luật pháp cung cấp cho
các nhà quản lý những tiêu chuẩn pháp lý. Tiêu chuẩn pháp lý là chỗ dựa chắc
chắn cho các nhà quản lý, khi ra những quy định quản lý và điều hành hoạt động
doanh nghiệp. Tiêu chuẩn pháp lý có tính cưỡng chế.

+ Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ, với
chức năng đặc biệt của mình (tạo và huỷ tiền), hoạt động của các NHTM làm ảnh
hưởng chính đến lượng cung tiền trong lưu thông, ảnh hưởng đến chính sách tiền
tệ của Nhà nước. Về quản lý vĩ mô hoạt động của các NHTM luôn bị giới hạn bởi
Ngân hàng Trung ương và các cơ quan Chính phủ khác.
Việc tuân thủ pháp luật đối với các NHTM là làm cho chức năng và hoạt
động của mình luôn thích ứng một cách hợp lý với môi trường pháp luật. Vấn đề
đặt ra đối với các NHTM là:
+ Tuân thủ pháp luật: Làm cho hoạt động của ngân hàng thường bị trói
buộc trong phạm vi quy định, có thể cơ hội thu lợi nhuận giảm (nếu hệ thống pháp
lý thiếu đồng bộ, quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp không được cho phép
đầy đủ, nhất là những doanh nghiệp Nhà nước), tuy vậy lại có tính phát triển an
toàn, ổn định cao.
+ Khó khăn khi tuân thủ pháp luật là tính trễ của luật pháp so với thực tại
hoạt động kinh tế- xã hội, trong chừng mực nào đó làm qua đi cơ hội kinh doanh.
+ Mâu thuẫn giữa quản lý nhà nước với mục tiêu lợi nhuận của doanh
nghiệp, mâu thuẫn này chưa được xử lý thoả đáng bằng các điều khoản luật pháp.
- Đảm bảo khả năng thanh toán của các NHTM bằng quản lý các dự trữ
và quản lý khả năng thanh khoản của tài sản.
Hoạt động của các NHTM về cơ bản là sự vận động các dòng tiền liên tục
thu nhận vào ngân hàng và chi trả các dòng tiền rút ra. Việc quản lý các nguồn dự
trữ để đảm bảo cho thanh toán là yêu cầu đầu tiên, đó là việc các ngân hàng duy trì

Trang 17
các nguồn tiền mặt, kể cả nguồn dự trữ pháp định và các tài sản có tính lỏng khác
sao cho thoả mãn nhu cầu thanh khoản.
Ngân hàng đảm bảo khả năng thanh toán coi đó như một nguyên tắc quản lý
tài sản đó là:
Ngân hàng được phép nhận tiền gửi và sử dụng nguồn tiền gửi để cấp tín
dụng. Luật pháp bảo hộ quyền lợi cho những nguồn tiền gửi tại ngân hàng vì các

lợi ích xã hội, khi các dòng tiền rút ra khỏi ngân hàng quá lớn, dẫn đến ngân hàng
mất khả năng thanh toán tại thời điểm đó, theo luật định ngân hàng sẽ áp dụng các
chế tài hành chính Hoạt động kinh doanh ngân hàng bị định trệ, bởi tập trung của
các hoạt động khi đó là việc quản lý tài sản của ngân hàng để duy trì khả năng
thanh toán.
Sự mất khả năng thanh toán ở một chi nhánh ngân hàng có thể dẫn đến sự
phá sản không chỉ ở chi nhánh đó mà nó có tính lan truyền ảnh hưởng đến các
ngân hàng khác thậm chí cả hệ thống ngân hàng.
Các hình thức chủ yếu duy trì khả năng thanh toán:
+ Tiền mặt tại quỹ: Là khối lượng tiền mặt ngân hàng giữ tại két của mình,
thường là khối lượng tiền được duy trì theo định mức cho từng chi nhánh. Tỷ lệ
định mức phụ thuộc vào quan hệ, thói quen giao dịch trên khu vực, ở các khu vực
kinh tế phát triển, khối lượng thanh toán lớn, quan hệ thanh toán không dùng tiền
mặt chiếm tỷ trọng lớn.
+ Quỹ dự trữ bắt buộc do NHNN quy định trên tổng nguồn vốn huy động
(theo kỳ hạn tiền gửi), số tiền này buộc các NHTM gửi tại NHNN, đây thực chất là
khoản tiền dự trữ đảm bảo chi trả cho các dòng tiền rút ra khỏi ngân hàng, bởi lẽ
nguồn vốn giảm, tỷ lệ dự trữ giảm và ngược lại.
+ Các tài sản có tính thanh khoản cao như: Trái phiếu kho bạc, chứng khoán
Chính phủ, các chứng chỉ tiền gửi ngân hàng, nguồn tiền gửi ở các ngân hàng
khác Đối với các khoản cho vay do không có thị trường bán lại, chỉ có cách duy
nhất chuyển thành tiền là thu nợ đến hạn.
- Quản lý rủi ro và đa dạng hoá tài sản Có.
Kinh doanh ngân hàng là loại hình kinh doanh có nhiều rủi ro (rủi ro kép).
Rủi ro của bản thân ngân hàng và rủi ro hoạt động kinh doanh của khách hàng.

Trang 18
Rủi ro tồn tại khách quan trong hoạt động kinh doanh, rủi ro trong hoạt
động ngân hàng là việc làm thay đổi các chỉ tiêu của ngân hàng, dẫn đến ngân
hàng không đạt được mục tiêu trong quá trình hoạt động. Rủi ro đơn thuần là do

khả năng hạn chế của ngân hàng trong việc lường đoán trước những biến động
kinh tế- xã hội, môi trường pháp lý.
Việc quản lý rủi ro gắn với hoạt động ngân hàng trên các tiêu thức:
+ Quản lý con người : Sự suy thịnh của một doanh nghiệp, một phần cơ bản
do con người tạo nên, một đội ngũ cán bộ có năng lực và phẩm chất tốt là nhân tố
tạo ra khả năng cạnh tranh mạnh trong kinh tế thị trường.
+ Môi trường pháp lý thiếu đồng bộ, không ổn định làm cho ngân hàng gia
tăng cho phí hoạt động trong việc chỉnh sửa, thay đổi các hoạt động về mặt pháp lý
nhằm thực hiện tuân thủ pháp luật.
+ Rủi ro lãi suất và rủi ro tín dụng tác động ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn
lực tài chính, thu nhập của ngân hàng (vì lãi suất là giá cả của hàng hoá, dịch vụ
ngân hàng), rủi ro tín dụng làm cho ngân hàng tốn kém chi phí bù đắp.
Để hạn chế rủi ro, giảm thiểu chi phí, tránh tổn thất cho ngân hàng, các
NHTM áp dụng sự đa dạng hoá hoạt động, chính là đa dạng hoá các tài sản theo
nguyên tắc “Không bỏ tất cả trứng vào một rổ”. Thay vì tập trung vào một hay một
số hoạt động chuyên môn hoá, tập trung vốn vào một số ít lĩnh vực kinh doanh
ngân hàng mở rộng các hoạt động, để đa dạng hoá các lĩnh vực kinh doanh, với tập
hợp các chuyên môn khác nhau.
- Lấy thu bù chi và có lãi, hoàn trả đúng hạn cả gốc và lãi.
Lấy thu bù chi là nguyên tắc không thể thay thế trong hoạt động kinh
doanh, có thu mới có chi. Chi phí phải tạo ra các nguồn thu mới, thu lớn hơn chi
đảm bảo mức lợi nhuận mong đợi.
Tổng thu - Tổng chi = Lợi nhuận
Đây là nguyên tắc xuyên suốt quá trình thực hiện các chức năng quản lý từ
hoạch định mô hình đến tổ chức, điều hành, kiểm tra, đánh giá.
Vị thế tài chính và sự an toàn hệ thống NHTM qua công thức trên có thể
đánh giá trong suốt kỳ tài chính, (thường là một năm): Nếu lợi nhuận (lỗ) khả năng
dự trữ tài chính cho phép, hoạt động ngân hàng bình thường, song khả năng cạnh

Trang 19

tranh bị giảm sút, khó khăn cho kỳ tài chính sau tăng, đến một thời hạn nhất định
hoạt động ngân hàng trở nên đình đốn bị suy kiệt về tài chính, an toàn hệ thống bị
đe doạ.
Nguyên tắc này được tham chiếu cho hầu như tất cả các yêu cầu quản lý tài
sản của NHTM nói chung.
Việc hoàn trả đúng hạn cả gốc và lãi là một nguyên tắc quản lý tài sản.
+ Nghiệp vụ nhận vốn tiền gửi của ngân hàng (tài sản Nợ chủ yếu trong
tổng tài sản Nợ của ngân hàng), việc hoàn trả gốc và lãi đúng hạn là điều kiện
được quy định bằng luật với lý do:
 Người gửi tiền được pháp luật bảo hộ, tiền gửi ngân hàng có bảo hiểm.
 Hoạt động ngân hàng được xây dựng dựa trên nền tảng lòng tin. Khách
hàng gửi tiền vào ngân hàng là bởi sự tin tưởng vào ngân hàng.
+ Nghiệp vụ cho vay: Việc hoàn trả gốc và lãi đúng hạn là một trong những
nguyên tắc tín dụng. Thực hiện nguyên tắc này ngân hàng và khách hàng có các
quan hệ khác đảm bảo tiền vay, bởi hoạt động cho vay là hoạt động có rủi ro cao,
tài sản ngân hàng có tính lỏng kém nhất.
Thông qua các nghiệp vụ chính trên, nguyên tắc hoàn trả đúng hạn là
nguyên tắc chung trong các quan hệ giữa ngân hàng với khách hàng, giữa các ngân
hàng với nhau và giữa ngân hàng với Nhà nước.
- Sàng lọc - giám sát, bảo lãnh, thế chấp:
Trong lĩnh vực quản lý tài sản của NHTM nhất là quản lý tiền cho vay, để
giảm thiểu rủi ro, các ngân hàng đưa ra các nguyên tắc áp dụng đó là: Sàng lọc -
giám sát, thế chấp, bảo lãnh.
Sàng lọc là việc ngân hàng lựa chọn khách hàng trong thị trường cho vay,
như sắp xếp, đánh giá phân loại khách hàng theo trật tự ưu tiên: Tốt, trung bình,
yếu kém; nhằm đánh giá nguyên tắc hoàn trả cao, đúng hạn, giảm rủi ro về đạo
đức; khi khách hàng luôn có xu hướng tuỳ ý sử dụng tiền vay vào những hoạt động
mạo hiểm có lợi nhuận cao, rủi ro lớn. Ngân hàng giám sát quá trình hoạt động của
người vay tiền, buộc họ tuân thủ những quy định đã được thiết lập giữa hai bên,
bằng cách cưỡng chế thi hành những quy định hạn chế nếu họ không tuân theo.

Sự sàng lọc, giám sát của ngân hàng và tập hợp thông tin tạo ra một nguyên

Trang 20
tắc quan trọng của việc quản lý các khoản tiền cho vay.
Trong hoạt động cho vay, ngân hàng sử dụng những phương pháp để giảm
thiểu rủi ro và ít phải can thiệp sâu vào hoạt động của khách hàng bằng các quan
hệ thế chấp bảo lãnh.
Thế chấp là việc sử dụng các loại tài sản như: Bất động sản, tài sản, giấy tờ
có giá dùng để thế chấp cho khoản vay. Quan hệ này được luật định quy định cụ
thể, buộc ngân hàng và người vay lựa chọn các hình thức đảm bảo tiền vay và
tuân thủ.
Việc bảo lãnh cho một khoản vay là người thứ 3, người này đứng ra cam
kết trả nợ thay cho người vay, nếu người vay không có khả năng hoàn trả đúng
hạn. Các quan hệ bảo lãnh có thể được tái bảo lãnh.
1.2. Hiệu quả kinh doanh của NHTM.
Hiệu quả kinh doanh của NHTM được xem xét một cách đơn giản và trực
tiếp nhất là lợi nhuận; lợi nhuận được xác định trên cơ sở nguồn thu nhập và chi
phí của các NHTM trong kỳ tài chính (thường là một năm).
1.2.1. Thu nhập của NHTM.
Thu nhập của NHTM bao gồm toàn bộ các khoản thu có thể thu được từ
các lĩnh vực kinh doanh ngân hàng và các nghiệp vụ kinh doanh khác liên quan.
Thu nhập ngân hàng là nguồn để trang trải cho các chi phí và tạo ra lợi nhuận ngân
hàng. Các nguồn thu nhập chủ yếu của ngân hàng như:
- Thu từ hoạt động cho vay:
Là nguồn thu nhập lớn nhất của các NHTM (thường chiếm trên 60% tổng
thu nhập). Nguồn thu nhập này phụ thuộc vào:
+ Khối lượng tiền cho vay.
+ Lãi suất tiền vay: Lãi suất cho vay do quan hệ cung cầu, cạnh tranh, mức
khống chế của Ngân hàng Trung ương và thời hạn của khoản tiền vay quyết định.
+ Rủi ro tín dụng hay chất lượng của hoạt động cho vay thể hiện: Tỷ lệ nợ

quá hạn, nợ khó thu, nợ không có khả năng thu
+ Môi trường kinh doanh và cạnh tranh: Môi trường kinh tế, luật pháp, là
nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng. Cạnh tranh dẫn đến xu hướng
tăng lãi suất huy động, giảm lãi suất cho vay làm giảm thu nhập của ngân hàng.

Trang 21
- Thu nhập từ dịch vụ mang tính chất tín dụng:
+ Tín dụng chấp nhận: Việc ngân hàng chấp nhận các hối phiếu thương mại
là hình thức cấp đảm bảo với người bán hoặc người xuất khẩu - Nghiệp vụ chiết
khấu hối phiếu.
+ Tín dụng bảo lãnh: Ngân hàng cấp bảo lãnh vì nghĩa vụ thanh toán khi
quan hệ tín dụng giữa khách hàng và NHTM khác hoặc quan hệ tín dụng giữa các
khách hàng với nhau (tín dụng thương mại).
+ Tín dụng thuê mua: Là những khoản cho vay không mang tính tiền tệ mà
ngân hàng dùng những tài sản của mình cho thuê.
+ Bao thanh toán: Là ngân hàng mua đứt hoặc ứng trước tiền cho các hoá
đơn thu nợ của khách hàng.
- Thu nhập từ nghiệp vụ đầu tư.
Ngân hàng sử dụng vốn đầu tư vào các giấy tờ có giá, trái phiếu Chính phủ,
trái phiếu kho bạc, hối phiếu
- Thu nhập từ dịch vụ thanh toán, tiền gửi, dịch vụ kho quỹ.
NHTM với chức năng trung gian thanh toán, thông qua nghiệp vụ thanh
toán, ngân hàng thu hút được tiền gửi thanh toán của khách hàng bổ xung cho
nguồn vốn kinh doanh và thu lệ phí thanh toán.
+ Dịch vụ tiền gửi: Thông thường các NHTM sử dụng lợi thế của mình là
có các chi nhánh được đặt ở nhiều nơi, kỹ thuật thanh toán giữa các ngân hàng
không ngừng được phát triển. Ngân hàng dễ dàng cung cấp dịch vụ thu gom tiền
cho các doanh nghiệp thông qua trung gian thanh toán, hình thức này giúp các
doanh nghiệp lưu chuyển tiền bán hàng nhanh, sử dụng vốn của doanh nghiệp có
hiệu quả hơn, qua đó ngân hàng thu lợi từ phí và quyền sử dụng vốn lưu ký trên tài

khoản trong quá trình thanh toán.
+ Dịch vụ kho quỹ: Là ngân hàng cung cấp và nhận chuyển tiền và thanh
toán bằng tiền mặt cho khách hàng, ngân hàng thu phí trên số tiền rút ra bằng tiền
mặt hay nộp chuyển tiền cho cá nhân.
Ngân hàng sử dụng hệ thống kho quỹ của mình cho thuê, ký thác, nhận bảo
quản tài sản có giá.
- Thu nhập từ nghiệp vụ khác.

Trang 22
Ngoài nguồn thu trên, các ngân hàng còn có các khoản thu khác của mình,
đó là thu từ các hoạt động dịch vụ, uỷ thác, tài trợ thuê mua trực tiếp, hoạt động
kinh doanh hối đoái và các dịch vụ khác như cung cấp các giấy tờ in cho khách
hàng.
1.2.2. Chi phí của NHTM.
Là toàn bộ chi phí liên quan đến hoạt động của NHTM, ở phần này chúng ta
đề cập đến các khoản chi phí được xác định, chi phí trực tiếp và gián tiếp có liên
quan đến toàn bộ hoạt động được cấu thành trong tổng chi phí làm giảm lợi nhuận
xác định của ngân hàng.
a. Chi phí trực tiếp cho hoạt động kinh doanh.
Là những khoản chi phí trực tiếp đối với tài sản Nợ và hoạt động cho vay,
đầu tư, đây là phần chi chủ yếu trong tổng chi phí.
- Chi trả lãi tiền gửi, tiền vay:
Là khoản chi mà NHTM trả cho những người gửi tiền, và những người cho
vay, theo mức lãi suất trên số tiền gửi và tiền vay. Khoản mục chi này thường
chiếm trên 50% tổng chi phí của ngân hàng, nó phụ thuộc vào các yếu tố:
+ Khối lượng tiền gửi, tiền vay.
+ Lãi suất tiền gửi, tiền vay: Lãi suất thường biến động và phụ thuộc vào
thời gian vay, gửi tiền, thời gian càng dài lãi suất càng cao.
+ Kết cấu của các loại tiền gửi, tiền vay trong tổng nguồn vốn theo lãi suất:
Như kết cấu của tổng nguồn vốn, trong đó loại có kỳ hạn dài lãi suất cao chiếm đa

số có chi phí lớn hơn có loại có kỳ hạn ngắn lãi suất chiếm thiểu số. Đây là một
yếu tố được các nhà quản lý ngân hàng quan tâm nhằm giảm giá vốn khả dụng.
- Chi kinh doanh khác:
Chi phí khác ở mục này gồm các khoản chi phí trực tiếp liên quan đến tài
sản ngân hàng: Chi phí cho các hợp đồng đòi nợ, chi phí hoa hồng cho các tổ chức,
cá nhân có quan hệ trực tiếp tới các nghiệp vụ hoạt động ngân hàng như hoạt động
cho vay Chi phí kinh doanh hối đoái và chi phí kinh doanh khác.
b. Chi phí kinh doanh gián tiếp.
Là những khoản chi phí được phân bổ vào giá thành của sản phẩm trong
thời kỳ nhất định. Đối với ngân hàng, chi phí gián tiếp hay còn gọi là chi phí quản

Trang 23
lý (Biểu 2.9) gồm một số khoản mục chi phí sau:
- Chi phí cho nhân viên: Đó là tiền lương, bảo hiểm, phúc lợi cho cán bộ,
nhân viên. Kết cấu chi này có xu hướng giảm tương đối vì do các ngân hàng có
mức tăng lương, tăng lao động chậm hơn so với gia tăng nhanh chóng các loại
hình dịch vụ và sự tăng cường kỹ thuật, đặc biệt là sử dụng tin học, nên dù hoạt
động ngân hàng được mở rộng, khối lượng công việc tăng lên không ngừng (tài
sản ngân hàng tăng nhanh) nhưng lao động, chi phí tiền lương vẫn giảm tương
đối.
- Chi phí liên quan đến tài sản sở hữu:
+ Khấu hao cơ bản tài sản cố định, chi phí sửa chữa lớn tài sản cố định, chi
phí mua sắm mới tài sản, công cụ lao động Xu hướng loại chi phí này ngày càng
tăng do cải tiến trang thiết bị kỹ thuật hiện đại hoá ngân hàng, trụ sở giao dịch và
chi phí cho lập mới các chi nhánh.
+ Chi phí in ấn, thiết bị văn phòng: Các NHTM chi phí khá lớn cho khoản
mục này như đơn từ, văn kiện in sẵn, séc, kỳ phiếu, hồ sơ cho vay
+ Các chi phí khác: Là những chi phí cần thiết cho hoạt động như điện,
nước, xăng dầu vận chuyển, thông tin, báo chí, quảng cáo, tiếp thị, đào tạo
- Mục cuối cùng của chi phí: Trích lập quỹ dự phòng rủi ro, trích bảo hiểm

tiền gửi.
Việc chống lại các sai lầm và rủi ro trong hoạt động ngân hàng là yêu cầu
không thể thiếu được, khi mà các khoản cho vay, các nghiệp vụ kinh doanh khác
luôn tiềm ẩn tỷ lệ rủi ro cao, lập dự phòng để bù đắp cho các tài sản ngân hàng bị
thất thoát, mất khả năng thanh toán do chủ quan của ngân hàng và khách quan đem
lại.
Để đảm bảo an toàn trong thanh toán, chi trả tiền gửi các NHTM tham gia
bảo hiểm tiền gửi vừa tránh rủi ro vừa đảm bảo niềm tin cho khách hàng gửi tiền.
1.2.3. Lợi nhuận của NHTM.
NHTM là doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ, tự chủ
về tài chính, nên mục tiêu cao nhất vẫn là tìm kiếm lợi nhuận, lợi nhuận quyết định
sự hưng thịnh, đồng thời là chỉ tiêu đánh giá chất lượng hoạt động của doanh
nghiệp.

Trang 24
Quan điểm của các nhà kinh tế coi lợi nhuận là hình thái của giá trị thặng
dư, là phần giá trị mới được tạo ra thông qua quá trình hoạt động sản xuất, kinh
doanh.
Lợi nhuận theo cách hiểu đơn giản là phần giá trị dôi ra của một hoạt động
kinh doanh, sau khi đã trừ đi mọi chi phí cho hoạt động đó. Hay lợi nhuận là phần
chênh lệch giữa tổng thu nhập và tổng chi phí (lãi ròng) được xác định trong một
kỳ tài chính (thường là một năm).
Tổng thu nhập - Tổng chi phí = Lợi nhuận
(Tổng chi phí, trong đó bao gồm thuế thu nhập)
Trong quá trình hoạt động kinh doanh đối với doanh nghiệp, mục tiêu lợi
nhuận trong ngắn hạn không phải luôn là mục tiêu hàng đầu, mà các mục tiêu khác
được chú trọng hàng đầu như: Doanh thu, thị phần kinh doanh tiêu thụ hàng hoá,
hệ số an toàn kinh doanh Song về dài hạn, mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận là sự
tiếp cận của bất kỳ doanh nghiệp nào.
Lợi nhuận ngân hàng là một chỉ tiêu có ý nghĩa quan trọng, nó là điều kiện

cần có để thu hút vốn mới, nhằm cải thiện và mở rộng dịch vụ ngân hàng:
- Nguồn dự phòng chi phí cho các chi tiêu không dự kiến trước và bù đắp
thiệt hại xẩy ra.
- Đối với cổ đông, lợi nhuận đem lại lợi tức cho họ.
- Nguồn bổ xung vốn tự có của ngân hàng, tạo vị thế một ngân hàng mạnh
hơn, an toàn hơn, hữu hiệu hơn.
Lợi nhuận và tỷ lệ lợi nhuận thích hợp là điều rất quan trọng đối với hoạt
động kinh doanh của NHTM.
Có các tiêu chuẩn hay dùng đo lường lợi nhuận ngân hàng đó là:
- Lợi nhuận trên tích sản (Return on asset- ROA): Được tính bằng cách
chia lợi tức ròng của ngân hàng cho các tích sản trung bình. Được sử dụng để đánh
giá tích sản được sử dụng như thế nào.
- Lợi nhuận trên vốn cổ phần (Return on equity - ROE) : Bằng cách chia lợi
tức ròng của ngân hàng cho vốn cổ phần trung bình, nó có ý nghĩa đối với các cổ
đông.
- Lãi ròng tiền tệ: Là mức chênh lệch giữa thu lãi và chi phí lãi của một

Trang 25
ngân hàng, được tính bằng cách lấy thu nhập lãi trừ đi chi phí lãi, tất cả chia cho
tích sản sinh lãi ròng là chỉ tiêu dự báo trước khả năng sinh lợi của ngân hàng.
Thu nhập và chi phí ảnh hưởng đến lợi nhuận:
Chi phí và thu nhập ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của NHTM. Thu
nhập lớn hơn chi phí thì ngân hàng có lãi (thu được lợi nhuận) và ngược lại (bị lỗ).
Lợi nhuận tỷ lệ nghịch với chi phí và tỷ lệ thuận với thu nhập, do vậy, việc
quản trị hoạt động kinh doanh của NHTM đòi hỏi vấn đề đặt ra là quản lý các
nguồn thu và quản lý chi phí trong ngắn hạn và dài hạn để đạt lợi nhuận mong đợi.
Quản lý trong mối quan hệ chi phí là nhân tố tạo lập nguồn thu trong tương lai,
không những bù đắp được chi phí hiện tại cho ngân hàng mà còn phải có lãi.
1.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh.
Phân tích hoạt động ngân hàng thông qua các chỉ tiêu về thu nhập, chi phí,

chỉ tiêu đánh giá chất lượng tín dụng, các chỉ tiêu về lợi nhuận, đó là một yêu cầu
để nhận ra ưu thế, tìm ra các tồn tại, rủi ro tiềm ẩn để phòng ngừa và phát hiện lợi
thế tiềm năng, trên cơ sở đó đánh giá mức độ lành mạnh, vững chắc, an toàn, đề ra
các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Nguồn dữ liệu được sử dụng phân tích là: Bảng cân đối tài khoản, Bảng
tổng kết tài sản, Báo cáo thu nhập chi phí. Có một số chỉ tiêu cơ bản sau:
- Lãi suất thực tế bình quân đầu vào của nguồn vốn (R1):
R1=
Tổng chi phí phải trả lãi
x 100%
Tổng nguồn vốn bình quân
Chỉ tiêu này cho biết ngân hàng huy động nguồn vốn vào với lãi suất đã trả
bình quân là bao nhiêu. từ đó phân tích bắc cầu và có điều chỉnh kết cấu nguồn vốn
nhằm giảm lãi suất bình quân.
- Lãi suất đầu vào bình quân cho nguồn vốn được sử dụng cho vay và
đầu tư (R2)
R2=
Tổng chi phí phải trả lãi
x 100% Tổng nguồn vốn - Dự trữ bắt buộc
Bình quân và dự trữ thanh toán
Chỉ tiêu này cho biêt lãi suất đầu vào của nguồn vốn cho vay và nguồn vốn
đầu tư khác, từ đó có thể dự tính được chênh lệch 2 đầu với lãi suất cho vay, dự