Tài liệu Tìm hiểu về cá Betta Plakat Thái pptx

1
2
3
Tìm hiểu về cá Betta 4
Plakat Thái 5
6
Có ba giai đoạn về sự phát triển của Plakat Thái. Giai đoạn đầu tiên liên 1
quan đến cá đá hoang dã. Giai đoạn thứ hai liên quan đến việc lai tạo cá đá 2
hoang dã và cả cá lai. Giai đoạn cuối cùng là tích lũy kiến thức về việc làm 3
thế nào để lai tạo thành công cá Betta thuần dưỡng hay Plakat Thái hiện đại. 4
5
1. Tìm hiểu về cá đá 6
Trong khi khảo sát về những đặc trưng của trò đá cá ở Thái Lan, chúng tôi 7
phát hiện ra rằng trò giải trí này được phát sinh và lan rộng ở mọi vùng đất 8
nước. Chúng tôi có thể lần ngược về quá khứ thông qua những lời truyền 9
khẩu mà một nhà lai tạo thừa hưởng từ tổ tiên của mình cách nay khoảng 200 10
năm, vào thời mà thủ đô Bangkok mới bắt đầu được thành lập. Điều này có 11
nghĩa người Thái đã chơi cá đá từ trước đó. Chúng ta cũng phải cân nhắc đến 12
môi trường xã hội và chính trị vào thời buổi chiến tranh loạn lạc ấy. Người ta 13
bắt cá Betta ngoài đồng lúa để đá với những con tương tự khác mà không hề 14
có khái niệm về sự khác biệt giữa các loài, hay làm thế nào để lai tạo ra cá đá 15
(như chúng ta biết ngày nay, loài cá đá địa phương ở miền Nam là Betta 16 
imbellis, ở miền Trung là Betta splendens, còn ở miền Tây Bắc là Betta 1
smaragdina). Có hai bước để học cách đá cá: 2
- Bước thứ nhất: Làm sao phân biệt được cá Betta với các loài cá khác. Người 3
nông dân để ý cách chúng giương vây và đá nhau khi họ làm việc ngoài đồng. 4
Cá Betta tạo những ổ bọt ngay trên các luống của ruộng lúa. Trẻ em thường 5
bắt chúng ở đó và đem về nuôi trong lọ thủy tinh. Nông dân thường đem cá ra 6
đá vào buổi chiều, lúc rảnh rỗi rồi sau đó lại thả cá về đồng. Một số trẻ em 7
nuôi cá chỉ để làm cảnh. Ban đầu, trò đá cá chỉ diễn ra giữa bạn bè trong làng. 8
Rồi thông qua các cuộc thách đấu và đá độ mà trò này nhanh chóng được 9

chấp nhận và yêu thích một cách rộng rãi, từ làng này sang làng khác. 10
- Bước thứ hai: việc thách đấu giữa các làng và các vùng. Trò đá cá trở nên 11
phổ biến hơn khi mà việc thắng hay thua trận trở thành cả một sự kiện. Dần 12
dần phong trào đá cá sản sinh ra những chuyên gia lai tạo và những con cá vô 13
địch. Cũng từ đây mà hình thành ý tưởng làm thế nào để tạo ra con cá đá có 14
thể chiến thắng cá đối thủ. Tuy nhiên, đa số mọi người không quá quan tâm 15
đến vấn đề lai tạo cá đá. Họ chỉ cần biết nơi đâu có bán cá đá chất lượng là 16
đủ. Họ cũng có thể thả con cá thắng trận ở một nơi nhất định rồi sau đó quay 17
lại thu hoạch cá con đem đi đá. 18
2. Quá trình lai tạo cá đá hoang dã và cá lai 19
a) Tuyển chọn cá đá hoang dã 20
Sự xuất hiện những con cá đá tốt nhất là cơ sở để những người nông dân 21
tuyển chọn ra những dòng cá đá. Người ta lấy tên vùng để đặt tên cho những 22
con cá được tuyển chọn tốt nhất. Nhiều người cũng sục sạo vùng đó để kiếm 23
cá hay đôi khi đề nghị người chủ đất bán cá cho họ. Động cơ thắng trận được 24
xem như là yếu tố chủ yếu thúc đẩy sự phát triển của trò đá cá. Trong giai 25
đoạn này, người ta thả con cá thắng trận cùng với một số cá cái ở một nơi 26
nhất định rồi quay lại vào năm sau để thu hoạch lứa cá con. Nguyên tắc tuyển 1
chọn cá đá hoang dã này vẫn còn được áp dụng cho đến tận ngày nay. 2
3
b) Thuần dưỡng cá đá hoang dã 4
- Bối cảnh của trò đá cá hoang dã như mô tả ở trên diễn ra khi người ta còn 5
coi đó như là một trò chơi, thậm chí còn chưa được coi là một sở thích. Tuy 6
nhiên, ngay trò chơi cũng có con đường phát triển của riêng nó. Khi người ta 7
tham gia cuộc chơi một cách nghiêm túc, cố trở thành người thắng cuộc và 8
kiếm tìm sự nổi tiếng cùng với giải thưởng và tiền bạc; tất cả trở thành động 9
lực cho việc tạo nên những con cá đá ngày càng tốt hơn. Việc lai tạo cá đá bắt 10
ngoài tự nhiên sẽ cho kết quả không đảm bảo, ngay cả cá đá lấy từ những 11
vùng đặc biệt cũng không đủ mức độ tin cậy. Trò đá cá trở nên khắc nghiệt và 12
quan trọng hơn khi người ta cá cược nhiều tiền hơn. Một khi người tham gia 13

muốn thắng trận thì họ phải kiểm soát tốt chất lượng cá đá của mình; tức là họ 14
phải kiểm soát cá giống bố mẹ và môi trường lai tạo. Vì vậy nhà lai tạo bắt 15
đầu lai tạo cá của mình trong các hố đào dưới đất, từ đó dần dần hình thành 16
nên dòng cá thuần dưỡng. Ý tưởng cơ bản này được xem như là bước đầu tiên 1
trong việc hình thành cá đá Xiêm hiện đại hay Plakat Thái, tức từ thiên nhiên 2
thâm nhập vào xã hội loài người. Mục đích đàng sau việc lai tạo cá thuần 3
dưỡng là tạo ra cá đá có chất lượng và đủ nhiều để bán và chia xẻ với bạn bè. 4
Bởi vì hoạt động đá cá diễn ra quanh năm, tôi nghĩ điều này thuận lợi cho 5
việc kinh doanh và lai tạo hàng loạt khi nhu cầu thị trường tăng lên. Ở giai 6
đoạn này, một số người lai tạo cá thuần dưỡng sao cho bề ngoài giống như cá 7
đá hoang dã, để rồi lại đem đi đá với cá hoang dã. Việc kiểm soát môi trường 8
và hoạt động lai tạo phải được thực hiện một cách bí mật và phải tương tự với 9
môi trường sinh sống tự nhiên của cá hoang dã. Mục đích của điều này là để 10
đánh lừa và đả bại cá của đối phương. Nó dẫn đến sự cạnh tranh theo hai 11
hướng; một là trò đá cá thực sự diễn ra giữa cá đá với nhau và một là sự cạnh 12
tranh giữa những người chơi cá. Tôi thích loại thứ hai hơn; tức là quá trình 13
mà nhà lai tạo tìm tòi phương thức lai tạo ra những con cá có thể đá bại cá của 14
nhà lai tạo khác. Bấy giờ là lúc cá đá Xiêm bắt đầu phát triển thực sự. 15
16
- Ban đầu, nhà lai tạo chỉ muốn lai tạo cá đá trông giống như cá hoang dã 17
nhưng lại khỏe mạnh và lì đòn để đá thắng cá của đối phương. Vào thời đó tôi 18
không nghĩ có người có thể tưởng tượng ra loại cá đá đuôi ngắn (tức loại cá 19
đá tuyển dữ nhất bây giờ). Loại cá đá tuyển chỉ xuất hiện sau rất nhiều thế hệ 20
tuyển chọn cá đá hoang dã cho đến khi nó không còn giữ được màu sắc và 21
hình dạng nguyên thủy nữa. Các thế hệ cá đá được thuần dưỡng lâu đời có 1
kích thước lớn hơn, màu sậm hơn, dế nuôi và dạn dĩ với sự hiện diện của con 2
người hơn. Dưới bàn tay con người, diện mạo cá đá liên tục bị biến đổi triệt 3
để cho đến khi chúng không còn mang hình dạng nguyên thủy nữa. Cá hoang 4
dã không còn có khả năng đá thắng cá thuần dưỡng về mọi phương diện. Điều 5
đó có nghĩa, cá đá hoàn toàn chia làm hai nhóm. Nhóm cá hoang dã (Plakat 6

Pah) và cá lai (Pla Sung) và nhóm cá thuần dưỡng (Plakat Morh). Những 7
nhóm cá này vẫn còn được duy trì ở nhiều trường đá cá ngoại ô Bangkok 8
ngày nay. Sự thay đổi triệt để về hình dạng không chỉ ảnh hưởng đến lối đá 9
của cá mà còn tác động mạnh mẽ đến thế giới cá đá Xiêm dưới phương diện 10
cá cảnh. 11
c) Lai tạp 12
- Cá đá lai là kết quả của việc lai tạp giữa cá đá hoang dã với cá đá thuần 13
dưỡng rặt. Tôi sử dụng cụm từ “cá đá thuần dưỡng rặt” đối với những con cá 14
mà cha mẹ của chúng cũng là cá đá thuần dưỡng. Việc tìm ra cặp cá giống tốt 15 
là điều vô cùng khó khăn đối với nhà lai tạo, đặc biệt là khi họ muốn cá của 16
mình đá bại cá của đối phương. Việc gia nhập cũng như trao đổi những con cá 17
tốt nhất đến từ miền Nam, miền Đông Bắc và miền Trung của Thái Lan 18
thường được thực hiện cùng với sự thiếu hiểu biết về sự khác biệt giữa các 19
loài cá đá thuần chủng. Hoạt động lai tạo diễn ra mạnh mẽ nhất ở Bangkok và 20
các vùng ngoại ô bởi vì hoạt động đá cá ở đây mang nhiều tính thách thức 21
hơn, tiền đặt cược nhiều hơn và cộng đồng chơi cá cũng đa dạng hơn. 22
- Cá lai cũng có chiến lược lai tạo định sẵn; nhà lai tạo muốn tạo ra con cá 23
trông giống như cá đá hoang dã nhưng lại thừa hưởng mọi ưu điểm của cá đá 24
thuần dưỡng. Tuy nhiên, chúng cũng chỉ để đá trong thời gian ngắn, khoảng 25
30 phút mà thôi. Cá đá hoang dã đá nhanh hơn thế nhiều hay đôi khi còn 26
không chịu đá. Cá đá lai phát triển thành một bước độc đáo riêng trong quá 1
trình lai tạo cá đá. 2
- Cá đá lai có thể được tìm thấy trên mọi miền đất nước, ở những nơi có hoạt 3
động đá cá. Nhà lai tạo sử dụng cá đá địa phương để lai với con cá đá cực 4
giỏi. Chẳng hạn, người vùng Đông Bắc Thái Lan có thể đem con cá Betta 5
splendens tốt nhất để lai với con cá đá địa phương Betta smaragdina tốt nhất 6
của họ. Người miền Nam lai cá Betta imbellis với cá Betta splendens. Chỉ có 7
thể khẳng định rằng, con cá đá đầu tiên được lai tuyển chọn là loài Betta 8
splendens ở miền Trung Thái Lan; đâu đó giữa cố đô Ayuthaya, vùng Padrew 9
nay là tỉnh Cha Chueng Sao và vùng Mahachai nay là tỉnh Sa Mut Sa Khon. 10

11
- Có hai loại cá lai là cá lai hoang dã và cá lai thuần dưỡng. Theo tôi thấy cá 12
lai hoang dã được những người đá cá dễ chấp nhận hơn bởi vì nhà lai tạo chỉ 13
thả chúng vào môi trường tự nhiên và để thiên nhiên đào luyện chúng trở 14
thành cá đá tốt. Nhà lai tạo thả cá giống hay thậm chí cá con vào một khu vực 15
riêng biệt và để chúng tự sinh sản một cách tự nhiên. 16
3. Lai tạo cá đá thuần dưỡng rặt 17
“Cá đá thuần dưỡng rặt” có nghĩa là bầy cá được sinh ra từ cặp cá giống thuần 18
dưỡng. Cá được phát triển lối đá một cách có chủ ý theo phương pháp của 19
người huấn luyện. Cá đá thuần dưỡng rặt ngày nay được biết như là loại cá đá 20
đuôi ngắn đang lưu hành trên thị trường. Cá đá thuần dưỡng rặt có nguồn gốc 21 
từ các loài Betta hoang dã. Ngoài trường đá cá, người ta không coi cá đá 1
thuần dưỡng là cá đá hoang dã thực thụ bởi vì những khác biệt về kích thước, 2
hình dáng, màu sắc và kỹ năng chiến đấu. Tôi cho rằng đến lúc này thì sự tồn 3
tại của cá đá thuần dưỡng không còn giữ bí mật được nữa. Bấy giờ, trường đá 4
cá hình thành hai thể loại. Loại đầu là đá cá hoang dã (gồm cả cá lai). Trong 5
thể loại này, người ta cố gắng lai tạo cá đá trông giống như cá hoang dã 6
nhưng đá nhanh và lì đòn hơn. Loại thứ hai là đá cá thuần dưỡng rặt theo đó 7
người ta cố gắng phát triển kỹ năng đá và cấu trúc cơ thể theo chủ ý của nhà 8
lai tạo. Do vậy mà ngày nay mới có nhiều dạng cấu trúc cơ thể ngoài trường 9
đá cá. Tôi chia Plakat Thái thành 3 dạng cấu trúc cơ bản là dạng bản lóc, dạng 10
bản rô và dạng bản thát lát. Theo tôi thì sự hình thành dạng cá đá đuôi dài là 11
giai đoạn thứ tư trong quá trình phát triển của Plakat Thái. Vẻ đẹp của cá đá 12
đuôi dài được chào đón trong lãnh vực cá cảnh. Ý tưởng lai tạo các dòng cá 13
theo hướng này hay hướng kia chỉ tập trung vào mục đích tạo ra cá đẹp mà 14
thôi. Kể từ đó, Plakat Thái đuôi dài phô trương sắc đẹp của chúng trên các thị 15
trường cá cảnh khắp thế giới. 16
17