XỬ lý đất ô NHIỄM DO VI SINH vật 20

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP HCM
VIỆN KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

TIỂU LUẬN: “XỬ LÝ Ô NHIỄM VÀ THỐI HĨA MƠI TRƯỜNG ĐẤT”

Đề tài:

“XỬ LÝ ĐẤT Ô NHIỄM DO VI SINH
VẬT”

Tháng năm


--------------------

MỤC LỤC
PHẦN I: Ô NHIỄM ĐẤT DO VI SINH VẬT
I
NGUYÊN NHÂN GÂY Ô NHIỄM ĐẤT DO VI SINH VẬT
1
NGUYÊN NHÂN
MẦM BỆNH TỒN TẠI TRONG MÔI TRƯỜNG ĐẤT
2
NHƯ THẾ NÀO?
II

4
4
4
4

TÁC NHÂN SINH HỌC GÂY Ô NHIỄM ĐẤT VÀ

GÂY BỆNH Ở NGƯỜI BIỆN PHÁP XỬ LÝ
II 1

trang

5

TÁC NHÂN SINH HỌC GÂY Ô NHIỄM ĐẤT

VÀ GÂY BỆNH Ở NGƯỜI

5

1 Truyền bệnh từ người → đất → người
2 Truyền bệnh từ vật nuôi → đất → người
3 Truyền bệnh từ đất → người
4 Các siêu vi khuẩn truyền bệnh từ đất
II 2
BIỆN PHẤP PHÒNG TRỪ
III
BỆNH GÂY HẠI CÂY CÓ NGUỒN GỐC TỪ ĐẤT MỘT SỐ
BIỆN PHÁP CANH TÁC PHÒNG TRỪ

5
5
6
7
7

8

III 1 MỘT SỐ THIỆT HẠI CÂY TRỒNG DO BỆNH
CÓ NGUỒN GỐC TỪ ĐẤT

8

III 2 CÁC BỆNH CÂY CĨ NGUỒN GỐC TỪ ĐẤT
BIỆN PHÁP PHỊNG TRỪ

8

1
Bệnh do nấm
2
Bệnh do vi khuẩn
3
Bệnh do vi rus
4
Bệnh do tuyến trùng kí sinh thực vật
PHẦN II: XỬ LÝ ĐẤT Ô NHIỄM DO VI SINH VẬT
I
MÔ HÌNH KHỬ TRÙNG ĐẤT NƠNG NGHIỆP
II
KHỬ TRÙNG ĐẤT BẰNG HĨA CHẤT
TÀI LIỆU THAM KHẢO

9
11
13

14
16
16
17
20

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

2


LỜI MỞ ĐẦU
Vi sinh vật là một thành phần không thể thiếu trong hệ sinh thái đất Các chất dinh
dưỡng mà thực vật hấp thu từ đất, khơng khí, qua động vật lại quay trở lại môi trường đất
Vi sinh vật chuyển hóa và phân hóa các chất hữu cơ cặn bả và trả lại môi trường xung
quanh và chu trình chuyển hóa của chúng lại được tiếp tục Vi sinh vật là góp phần hồn
thiện chu trình khép kín này
Tuy nhiên trong môi trường đất cũng là nơi tồn tại nhiều loại vi sinh vật gây hại
cho người, động vật và thực vật sống trên mặt đất như các trực khuẩn, vi khuẩn, nấm,
nguyên sinh động vật
Do đó yêu cầu đặt ra là phải xử lý những vùng đất ô nhiễm vi sinh vật này để phục
vụ cho sinh hoạt, và sản xuất nơng nghiệp, đảm bảo an tồn sức khỏe con người Khử
trùng đất là nhằm loại bỏ vi sinh vật ra khỏi môi trường đất bằng phương pháp nhiệt và
hóa chất Phương pháp này đơn giản và rẻ tiền được áp dụng ở nhiều quốc gia kể cả Việt
Nam
Trong q trình tìm hiểu sẽ cịn có những sai sót, mong thầy nhận xét và đóng góp
ý kiến để bài làm của em được hoàn thiện hơn Xin chân thành cảm ơn thầy

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

3


NỘI DUNG

PHẦN I:

Ô NHIỄM ĐẤT DO VI SINH VẬT
NGUYÊN NHÂN GÂY Ô NHIỄM ĐẤT DO VI SINH VẬT
I
1 NGUYÊN NHÂN
Nguồn gây ô nhiễm này chủ yếu là chất thải chưa qua xử lý của người và động vật,
nước thải bệnh viện, nước thải sinh hoạt trong đó nguy hại lớn nhất là chất thải chưa
được xử lý khử trùng của các bệnh viện truyền nhiễm Rất nhiều vi khuẩn và ký sinh
trùng tiếp tục sinh sôi nảy nở trong đất, bám vào các cây trồng nông nghiệp và truyền vào
cơ thể người, động vật
Việc lợi dụng nước thải để tưới cho nơng nghiệp mà chưa qua xử lí có nguy cơ gây
ô nhiễm đất, nhiều vi sinh vật tồn tại trong nước thải thấm vào đất
Mặc khác, ở nhiều địa phương,sau mưa lũ, nhiều lồi vi sinh vật, theo dịng lũ
mang từ khu vực này đến khu vực khác, khi lũ rút, mầm bệnh tồn tại lại trong đất, gây
nhiều bệnh nguy hiểm cho động vật và cho con người

2 MẦM BỆNH TỒN TẠI TRONG MÔI TRƯỜNG ĐẤT NHƯ THẾ NÀO?
Mầm bệnh trong phạm vi là các loại vi trùng và virus gây bệnh cho người và gia
súc, gây bệnh ở thực vật Mỗi loại vi trùng, virus có đặc điểm sinh học, sức đề kháng và
khả năng gây bệnh khác nhau, tuy nhiên do kích thước nhỏ, chúng có thể được lọc qua
đất Sự loại bỏ vi sinh vật trong quá trình thấm qua đất tỷ lệ nghịch với kích thước các hạt
đất Vi sinh vật có khả năng tích điện do đó chúng có khả năng bám chặt trên các hạt đất
Khi sử dụng các loại chất thải chăn ni, chất thải lị mổ làm phân bón có thể gây ơ
nhiễm thực phẩm Ngồi các nguy cơ ơ nhiễm do kim loại nặng, chất độc hại, hợp chất

hữu cơ cịn khả năng ơ nhiễm do mầm bệnh Mầm bệnh có thể tồn tại trên các loại hoa
màu, rau, củ quả, đặc biệt là các loại rau ăn lá khi được bón phân hoạc nước thải Các
khảo sát trong và ngoài nước cho thấy sự hiện của Salmonella, E coli, Shigella… có trên
Đề tài: “Xử lý đất ơ nhiễm do vi sinh vật”

4


nhiều loại rau quả trên thị trường, do đó cần xử lý chất thải, phân hợp lý trước khi sử
dụng cho cây trồng

II TÁC NHÂN SINH HỌC GÂY Ô NHIỄM ĐẤT VÀ GÂY BỆNH Ở NGƯỜI
BIỆN PHÁP XỬ LÝ
II 1 TÁC NHÂN SINH HỌC GÂY Ô NHIỄM ĐẤT VÀ GÂY BỆNH Ở
NGƯỜI
1 Truyền bệnh từ người → đất → người
Trực khuẩn và nguyên sinh động vật đường ruột có thể làm ơ nhiễm đất do:
 Những phương pháp phóng uế chất thải bỏ mất vệ sinh
 Sử dụng phân bón lấy từ các hố xí hay bùn trong nước sinh hoạt hoặc sử dụng cánh
đồng tưới bằng các loại nước thải sinh hoạt Đất bị ô nhiễm bởi: trực khuẩn lị,
thương hàn, phẩy khuẩn tả, amip
Tuy nhiên những bệnh do vi sinh vật này gây ra thường lan truyền bởi nước và tiếp
xúc trực tiếp từ người này sang người khác hoặc do thực phẩm Ngoài ra, ruồi cũng là một
tác nhân lan truyền mầm bệnh đi do ruồi tiếp xúc trực tiếp với đất nhiễm phân

Trực khuẩn lỵ

Salmonella choleraesuis

Salmonella typhi

2 Truyền bệnh từ vật nuôi → đất → người
Trong một số bệnh của động vật truyền sang người thì
đất có thể giữ một vai trị chủ yếu truyền tác nhân nhiễm
Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

5


khuẩn từ vật nuôi sang người Một số bệnh do chuột mang lại cho con người như:
 Bệnh dịch hạch:
Dịch hạch là bệnh truyền nhiễm cấp tính do trực khuẩn yersinia pestis gây ra, lây
truyền chủ yếu bằng đường máu (do bọ chét đốt) Bệnh cảnh lâm sàng là tình trạng nhiễm
trùng nhiễm độc toàn thân nặng Tổn thương hạch đặc hiệu, phổi và một số cơ quan khác
 Viêm não Nhật Bản do bọ chét kí sinh trên cơ thể chuột là loại động vật trung gian
truyền bệnh
 Bệnh xoắn trùng vàng da ( bệnh Leptosirosis ): Leptosirosis gây bệnh cho cả động
vật và người, truyền từ vật nuôi sang vật nuôi và từ vật nuôi sang người Xoắn
khuẩn xâm nhập qua da, niêm mạc, đường tiêu hóa và đường hô hấp
 Bệnh Brucellosis: đây là bệnh sẩy thai truyền nhiễm mãn tính chung cho nhiều lồi
gia súc rồi lây sang người và các loại gia súc khác

Vi khuẩn Brucella abortus
 Trực khuẩn than: người mắc bệnh than ít
gặp nhưng khi xảy ra rất nguy hiểm cho
người Trực khuẩn than có khả năng đề
kháng mạnh với các tác nhân hóa học và
với các điều kiện bất lợi của mơi trường
bao quanh Chúng có thể sống hàng ngàn
năm trong đất và trong những tổ chức

của động vật như lông, da của trâu, bò
dê Khi các con vật này chết đi, chôn
trong đất mầm bệnh sẽ tiếp tục tồn tại
trong đất và gây bệnh cho người
 Bệnh khuẩn Clostridium perfrigen, viêm
màng não tủy, bệnh khuẩn Tulare,

3 Truyền bệnh từ đất → người
 Các bệnh do nấm:
Trên mặt đất, những loại nấm như nấm có sợi lơng (Geotrichosis), mốc lá cây hay
quả thối (Phycomycetosis) Nấm trong đất giàu phân gà, phân chim, phân dơi
(Histophasmosis), nấm trong tổ chim và phân chim bồ câu (Cruotococcosis), nấm trong
cỏ ôi thúi (úa) (Aspergillosis), nấm trên gỗ cây vừa bị chặt (Sporotrichosio) Tất cả đều
theo cơ chế: bụi bị gió cuốn bay gây bệnh cho người
Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

6


Đất trồng trọt là nguồn gốc chứa tự nhiên của nấm độc họ Fusarium, Penicillium
Độc tố của nấm Stachibitris Alternans gây viêm và hoại tử trên toàn bộ đường tiêu hóa
của ngựa
Hầu hết các bệnh nấm nặng ở da ăn sâu vào trong hay lan toàn thân đều do nấm
hay xạ khuẩn gây ra, xâm nhập vào da qua các vết thương
Những ruộng khoai bị ngập nước chết thúi, củ và lá sau khi đã thối rữa thải ra
những độc tố, những loại nấm có hại cho người và gia súc
 Uốn ván
Uốn ván là một bệnh nặng ở người do độc tố của trực khuẩn Nicolaier gây ra Phát
triển kị khí ở những vết thương nhiễm khuẩn Nguồn gây ô nhiễm có thể là đất hoặc chất
thải của súc vật và người mà tác nhân nhiễm khuẩn là Clostridium tetani Vi khuẩn uốn

ván được gặp khá nhiều trong đất canh tác, đất bỏ hoang, có thể sống vài năm trong đất
trồng, tồn tại khá lâu trong đất bón phân tươi
 Bệnh ngộ độc thịt
Bệnh thường gây chết người do những độc tố của Clostridium bitulilium sinh ra
Nguồn mầm bệnh đất hoặc ruột súc vật Độc tố được tạo thành do sự phát triển kị khí của
các nha bào trong thức ăn và gây ngộ độc Bệnh thường xảy ra do ăn đồ hộp không nấu kĩ
hoặc những loại thực phẩm thanh trùng chưa được tốt Do lúc đầu thực phẩm đã bị các
nha bào chứa độc tố rải rác trên mặt đất truyền vào

4 Các siêu vi khuẩn truyền bệnh từ đất
Trong đất người ta đã tìm thấy siêu vi khuẩn bại liệt Echo và Coxsackie gây viêm
màng não và sốt phát ban, viêm cơ tim, viêm não trẻ sơ sinh Đất sét pha cát chứa nhiều
vi khuẩn đường ruột hơn Siêu vi khuẩn từ đất tách ra và xâm nhập vào cơ thể con người
Đất có mơi trường trung tính hay hơi chua, siêu vi khuẩn dễ tách ra hơn , mơi trường kiềm
thì dễ sinh sản Siêu vi khuẩn phát triển mạnh ở 3-100C, nó chỉ sống được 15 ngày trong
đất cát khô, Echo chỉ 5 ngày, nếu độ ẩm tăng càng kéo dài thời gian sống Các nước xứ
lạnh siêu vi khuẩn đường ruột dễ lan tràn hơn ở xứ nóng
Rau quả nếu tiếp xúc ở đất từ 18-220C thì sức sống của siêu vi khuẩn đường ruột
giảm sút nhanh, ngược lại nếu để trong tủ lạnh chúng có thể sống đến 68 ngày Phân
người chứa rất nhiều siêu vi khuẩn, nhất là phân của người mắc bệnh (pha loãng mẫu
6000 lần sau 4 tuần vẫn cịn tìm thấy) Nó dễ lây bệnh qua đường tiêu hóa (đường miệng)
Những virus truyền bệnh cho vật ni gồm: những virus ưa da (virus gây lở mồm long
móng, viêm họng có mụn nước của lợn ngựa,…), virus dại

II 2 BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ
Khi dùng nước thải để tưới cho nông nghiệp cần phải biết rõ nguồn gốc, thành
phần, phải qua xử lí, tránh tận dụng cánh đồng tưới để sản xuất nông nghiệp, mầm bệnh
và các virus sẽ phát triển trong thực vật và gây bệnh cho người
Để hạn chế nguy cơ gây ơ nhiễm mơi trường nói chung và mơi trường đất nói riêng
do dịch bệnh,việc chơn lấp gia xác chết, cần chú ý: chôn lấp xa nội thành, nội thị, khu dân

cư, xa khu vực trồng trọt lương thực, xa nguồn nước; hố chôn lấp phải phủ vật liệu chống
thấm, tránh bị rách đốt xác chết trong hố, phun thuốc sát trùng hoặc rải vôi bột giảm sự
Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

7


khuếch tán mầm bệnh Tránh để vết thương hở trên da tiếp xúc trực tiếp với đất nhất là
những vùng đất ơ nhiễm

III BỆNH GÂY HẠI CÂY CĨ NGUỒN GỐC TỪ ĐẤT MỘT SỐ BIỆN
PHÁP CANH TÁC PHÒNG TRỪ
III 1 MỘT SỐ THIỆT HẠI CÂY TRỒNG DO BỆNH CÓ NGUỒN GỐC TỪ
ĐẤT
Bệnh hại cây có nguồn gốc từ đất ở nước ta đang ngày càng trở nên quan trọng và
nguy hiểm hơn: chỉ tính từ năm 1999 tới 2004 (trong khoảng 5 năm) bệnh đã gây nên
những thiệt hại sau:
- Gần 500 000 ha lúa bị nhiễm khô vằn trong đó có nhiều ruộng bị chết, thu hoạch
thấp ở nhiều vùng trong nước trên các ruộng bị bệnh
- 8 000 cây vải ở Lục Ngạn (Bắc Giang) và Thanh Hà (Hải Dương) đã bị nhiễm
bệnh và chết
- Nhiều ruộng dứa ở Bắc Giang, Đồng Giao (Ninh Bình), Hữu Lũng (Lạng Sơn) và
các tỉnh miền Trung bị bệnh thối nõn
- 2 000 ha vườn hồng xiêm (xa-bô) ở Trà Vinh, 1 300 ha quít Tiều ở Lai Vung
(Đồng Tháp), 40% cây cam Sành ở Trà Ơn, Tam Bình (Vĩnh Long) bị chết Các tỉnh Cần
Thơ, Hậu Giang, Tiền Giang và một số tỉnh Nam Bộ đều bị bệnh trên cam, chanh Cây hồ
tiêu, cà phê ở Bắc và Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ đều bị bệnh với tỷ lệ
biến động từ 5 – 20%
Có thể nói dịch bệnh gây chết cây trở nên rất nguy hiểm và gây nhiều tác hại kinh
tế to lớn cho sản xuất

Về các nghiên cứu khoa học những bệnh cây có nguồn gốc từ đất, sau nhiều năm
nghiên cứu chúng ta đã đi đến kết luận một số loài nấm, vi khuẩn và tuyến trùng gây bệnh
chủ yếu là:
- Nấm Fusarium oxysporum, nấm F solani, nấm Rhizoctonia solani và nấm
Sclerotium rolfsii
- Nấm Phytophthora nicotianae, P palmivora, P cinamomi và Pythium sp
- Vi khuẩn: Ralstonia solanacearum và Erwinia carotovora
- Tuyến trùng: Pratylenchus copea, Radopholus similis
Thường là các nguyên nhân gây bệnh chính trên đồng ruộng, dẫn đến hiện tượng
chết cây Chúng thường phá hoại hỗn hợp, cùng một lúc nhiều nguyên nhân gây bệnh
khiến cho việc phịng trừ trở nên rất khó khăn

III 2 CÁC BỆNH CÂY CÓ NGUỒN GỐC TỪ ĐẤT BIỆN PHÁP PHÒNG
TRỪ
Các bệnh do tác nhân gây bệnh tồn tại trong đất là nguyên nhân gây tổn hại năng
suất nghiêm trọng cho cây trồng ở Việt Nam Tính chất trồng trọt quanh năm tại các vùng
châu thổ, sự lan truyền của các tác nhân gây bệnh trong nước tưới, thoát nước kém, cây
giống khơng sạch bệnh và khí hậu nhiệt đới là những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho sự
phát triển của các bệnh này
Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

8


Các bệnh này gây ra các triệu chứng không điển hình, như cịi cọc, vàng lá, héo và
chết cây Cần lưu ý rằng một số tác nhân gây bệnh khác như sâu đục thân, sùng cuốn ăn
rễ, và những điều kiện bất lợi cũng có thể gây ra những triệu chứng này
Những bệnh này do một số tác nhân gây bệnh phổ biến bao gồm nấm, vi khuẩn
gây bệnh và tuyến trùng kí sinh thực vật

1 Bệnh do nấm
Các nấm tồn tại trong đất gây bệnh cho cây gồm Rhizoctonia, Fusarium, Pythium
(gây bệnh héo dây, lở cổ rễ cây non), Sclerotinia sclerotiorum (gây thối ở thân, quả và
hoa), Sclerotium rolfsii (nấm gây thối gốc thân), Phytophthora, Pythium,…

Sclerotinia sclerotiorum gây thối thân ở cải xanh, cải bắp

Sclerotium rolfsii gây thối gốc

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

Héo chết dây do nấm trong đất
Rhizoctonia, Fusarium, Pythium

9


Nấm Fusarium oxysporum gây héo đậu Hà Lan,thân cây bị héo nâu
Pythium thuộc lớp nấm trứng, chúng không phải là nấm thực Pythium và
Phytophora sản sinh ra các bào tử di chuyển được (du động bào tử) Đây là đặc điểm
khác biệt với lớp nấm thực Sau đây là sơ đồ chu trình gây bệnh của du động bào tử
trong đất

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

10


Nguồn nấm bệnh tồn tại trong đất, trong tàn dư cây trồng, chúng có khả năng sống
rất lâu ở trong đất Khi ở dạng hạch nấm chúng có thể tồn tại trong những điều kiện môi

trường bất lợi
Trong điều kiện thuận lợi, nấm xâm nhập cây trồng qua vết thương rễ, cổ rễ
Bệnh hại nặng trong mùa mưa Đất bị úng nước, đặc biệt khi có mưa to, gió lớn
gây xây xát vùng rễ, bệnh nặng có thể gây héo rũ chết hàng loạt
Biện pháp phịng trừ:
Làm sạch đất, thốt nước tốt, luân canh cây trồng Sử dụng cây trồng kháng sinh
lại bệnh

2 Bệnh do vi khuẩn
Vi khuẩn gây bệnh cho cây là các vi sinh vật nhân nguyên thủy, đa dạng về kích cỡ
và hình thái, một số lồi có lơng roi và di chuyển được Các bệnh do vi khuẩn thường phổ
biến ở những vùng nhiệt đới Có rất nhiều bệnh do vi khuẩn gây ra, bo gồm héo vi khuẩn,
đốm lá, cháy lá, u sưng và loét Một số loài gây thối nhũn ở rau quả trước và sau khi thu
hoạch
Các bệnh do vi khuẩn gây bệnh cây thông thường ở nước ta bao gồm các chi
Ralstonia, Xanthoomonas, Pseudomonas và Erwinia

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

11


Héo vi khuẩn do Ralstonia Solanacearum là một bệnh nghiêm trọng gây hại trên
nhiều loại rau và cây trồng ở Việt Nam Chẳng hạn như ở Quảng Nam, héo vi khuẩn gây
hại ở trên cà chua, ớt, cà tím, mướp đắng, thuốc lá, cỏ dại, Vi khuẩn này tồn tại lâu dài
trên tàn dư ký chủ trong đất Do có phổ ký chủ rộng, bệnh rất khó phịng trừ bằng biện
pháp luân canh

Hình các bệnh do vi khuẩn gây ra: (a) mướp đắng héo do vi khuẩn, (b)Ralstonia
solanacearum gây héo trên cây gừng, (c) thối nhũn cải thảo, (d) Pseudomonas syring trên

lá bầu bí
Đây là loại bệnh rất khó phịng trị, sử dụng thuốc hố học khơng có hiệu quả cao, do vậy
áp dụng các biện pháp phòng trị tổng hợp có hiệu quả cao hơn
* Biện pháp canh tác:
- Luân canh cây trồng; đây là biện pháp có hiệu quả cao, có thể luân canh với cây khác
họ cà hoặc luân canh với lúa nước Không nên trồng 2 vụ liên tiếp trên một chân đất
- Xử lý hạt giống trong nước nóng 500C trong 25 phút
Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

12


- Sử dụng cây giống ở vườn ươm không bị bệnh
- Vệ sinh đồng ruộng dọn sạch cỏ dại
- Sử dụng phân hữu cơ hoai mục để bón
* Biện pháp cơ giới vật lý:
- Nhổ bỏ cây bị bệnh gom lại đem đi đốt
- Tránh việc tiếp xúc giữa cây bệnh và cây khỏe, lưu ý khi tưới nước, tỉa cành, thu hái
trái
* Biện pháp hóa học:
Bệnh do vi khuẩn gây ra dùng thuốc hóa học hiệu quả khơng cao Cần phát hiện sớm
dùng các loại thuốc như Kasuran 50 WP, Kanamin 47 W (bệnh héo dây) Kasugamicin,
Copper zinc (bệnh thối nhũn) có thể hạn chế được bệnh

3 Bệnh do virus
Virus thực vật chỉ có thể xâm nhiễm vào tế bào cây thông qua các vết thương nhỏ
do sâu bọ, các vết thương cơ giới Virus tái tạo trong tế bào cây,cản trở các hoạt động
bình thường của tế bào, gây còi cọc, biến vàng, khảm hoặc vàng lá

a

c

b

d

(a)Vi rus vàng lá xoăn ở cà chua; (b) Virus biến vàng ở củ cải đường
Đề tài: “X
(c)ửQuăn
nhiễm
vimãn
đình hồng; (d) Virus khảm củ cải ở cây ăn lá
lý đất ôládo
virusdo
ở sinh
vật”
họ bắp cây khỏe (bên trái) và cây bệnh (bên phải)

13


Biện pháp phòng trừ
 Loại bỏ ký chủ cỏ dại của virus và vectơ lan truyền
 Sử dụng giống sạch bệnh
 Vệ sinh cây trồng tốt, làm sạch đất tránh tiếp xúc với mầm bệnh trong tàn dư
cây bệnh

4 Bệnh do tuyến trùng kí sinh thực vật
Tuyến trùng thuộc họ với giun sán nhưng nhỏ hơn rất nhiều sống ký sinh trên các

loại côn trùng sống trong đất và truyền bệnh từ cây này qua cây khác thông qua một loại
ký sinh khác ăn vào rễ,tuyến trùng có nhiều loại có loại gây vết thương cho rễ có loại chỉ
hút chích nhựa rễ cây gây ra những nốt sần cản trở sự vận chuyển chất dinh dưỡng của
cây Tuyến trùng gây hại đối với rất nhiều loại cây trong nông nghiệp như cây hồ tiêu hay
một số loại cây ăn trái và không loại trừ cây cảnh

Tuyến trùng sống trong đất và ăn dịch rễ cây, gây những vết sưng nhỏ ở rễ cây
giống như nốt sần hoặc mụn, gây hại bộ rễ làm giảm quá trình hấp thu nước và chất dinh
dưỡng Tuyến trùng cái đẻ trứng trên và trong rễ hoặc phía trong những rễ mục Tuyến
trùng non nở từ trứng và di chuyển về phía đầu rễ hoặc những vết thương nhỏ Chúng ăn
những tế bào rễ Tuyến trùng tấn công ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của cây Triệu
chứng phía trên mặt đất thường phát triển chậm và có thể khơng nhận thấy Các triệu
chứng triệu chứng bao gồm cây còi cọc, vàng và phát triển kém Cây bị nhiễm có thể
héo hoặc chết trong điều kiện thời tiết nóng khơ
Dưới mặt đất, rễ sẽ có những vết sưng tương tự như nốt sần hoặc mụn Những nốt
sần này ngăn cản sự di chuyển nước và dinh dưỡng đến các phần còn lại của cây dẫn
đến sự phát triển còi cọc Cây bị nhiễm tuyến trùng nốt rễ thường dễ bị nhiễm các bệnh
khác trong đất gây ra bởi Ralstonia solanacearum (héo rũ vi khuẩn), Sclerotium rolfsii
(héo rũ gốc mốc trắng) Fusarium, Pythium, or Rhizoctonia Sự lây nhiễm thứ cấp này có
thể dẫn đến sự bạc màu trên diện rộng của tế bào bên trong thân và rễ, cây sẽ chết nhanh
chóng

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

14


Tuyến trùng có phạm vi ký chủ rất rộng bao gồm nhiều loại cây trồng và cỏ
dại Chúng được tìm thấy trong nhiều loại đất nhưng sự phá hoại nhiều thường xảy ra ở
đất cát và ấm Tuyến trùng có thể tồn tại như những trứng ngủ đông khoảng vài tháng cho

đến khi điều kiện môi trường phù hợp cho trứng nở ra Chúng thường không chịu điều
kiện ngập nước Trứng và con non sống ở những rễ cây nguyên vẹn và được phóng thích
vào đất khi cây bị phân huỷ Tuyến trùng thường hoạt động suốt năm ở vùng đất ẩm và
ấm Tuyến trùng lây lan bởi sự sử dụng hoặc di chuyển đất đã nhiễm hoặc do cấy những
cây con nhiễm tuyến trùng Đất nhiễm tuyến trùng cũng có thể từ nước tưới, nước chảy từ
các vùng dốc, vùng nhiễm của ruộng này đến vùng khác, trên các máy móc nơng trại hoặc
đồ dùng, và trên giày của người làm ruộng
BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ
- Vệ sinh đồng ruộng, luân canh cây trồng, thu dọn tàn dư cây bệnh trên đồng
ruộng
- Nhổ bỏ tiêu huỷ những cây bị bệnh trên ruộng
- Những ruộng bị hại nặng cần xử lý đất bằng cách cày đất phơi ải, bón vơi, rải
thuốc trừ tuyến trùng như Cytokinin (Sincocin…), Carbofuran (Furadan…), Carbosulfan (
Carbosan …)

(a)

(b)

(c)

Hệ thống rễ cây bị phá hủy do: (a) tuyến trùng nốt sưng, (b) tuyến trùng
gây loét rễ Cả hai bệnh đều làm cây còi cọc và vàng lá
(c) triệu chứng sưng rễ

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

15

PHẦN II:

XỬ LÝ ĐẤT Ô NHIỄM DO VI SINH VẬT
I MƠ HÌNH KHỬ TRÙNG ĐẤT
Đầu tiên, người ta xới đất thật kỹ, sau đó đặt hệ thống tưới, vì đất ẩm sẽ dẫn nhiệt
tốt hơn Tiếp đó, mặt đất được phủ những tấm màng chất dẻo mỏng và trong suốt Nắng
hè nhiệt đới sẽ làm cho nhiệt độ của đất lên tới 60 độ C Sau một hoặc hai tháng, lớp bạt
chất dẻo được gỡ bỏ và đất đã sẵn sàng để gieo trồng Nếu áp dụng trong nhà kính, kết
quả cịn tốt hơn do hiệu ứng nhà kính đem lại Các vi khuẩn, nấm và nhiều loại động vật
gây hại mùa màng sống trong khoảng 30 cm dưới lòng đất sẽ bị sức nóng tiêu diệt

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

16


Tác dụng diệt khuẩn của phương pháp này duy trì được khá lâu Một số nghiên cứu
cho thấy, các sinh vật hại chỉ xuất hiện lại sau 14 tháng Không những thế, năng lượng
mặt trời còn làm thay đổi nhiều tính chất hóa học của đất Dưới tác dụng của nhiệt độ cao,
đất sẽ giải phóng ra một lượng lớn các vi chất như canxi, magie… có tác dụng kích thích
sự tăng trưởng của cây trồng Một nhóm nghiên cứu ở Đại học Tổng hợp California thậm
chí cịn thành cơng trong việc dùng năng lượng mặt trời để bù đủ lượng kali cần thiết cho
đất trồng bông, mà không cần bón thêm phân hóa học
Theo số liệu của Viện Nghiên cứu Nơng nghiệp đảo Síp, phương pháp khử trùng
đất bằng năng lượng mặt trời có thể làm tăng sản lượng cây trồng lên từ 25% đến 432%,
rất khả quan đối với các loại rau màu như đậu, cà chua, khoai tây… Đặc biệt, nông sản và
hoa quả sau thu hoạch ít phải xử lý hơn mà vẫn đảm bảo không gây hại cho sức khỏe
người tiêu dùng do hàm lượng hóa chất thấp Vấn đề cịn lại là tìm cách giải quyết các
tấm bạt chất dẻo sau khi xử lý đất Giải pháp ở đây là dùng các polymer sinh học, vừa có
tác dụng hấp thụ tốt nhất năng lượng mặt trời, vừa có khả năng tự tiêu trong thời gian

ngắn mà không gây hại cho môi trường
Công nghệ khử trùng đất bằng năng lượng mặt trời được giáo sư Katan (Viện
Nông học Volcani, Israel) nghiên cứu và phát triển cách đây 25 năm Khi đó, một sinh
viên của ơng tình cờ phát hiện ra ở một số mảnh ruộng bị lấp dưới đống bạt nhựa do ai đó
bỏ quên, đất được ủ nên nóng hơn hẳn các diện tích xung quanh, và được làm sạch đến
bất ngờ

II KHỬ TRÙNG ĐẤT VỚI METHYL BROMIDE
Sinh vật hại trong đất không bị kiểm soát bởi thuốc bảo vể thực vật, như tuyến
trùng, cỏ dại, nấm bệnh, vi khuẩn ở các loại đất trồng trọt như đất trồng hoa, rau sạch,
cỏ sân golf Người ta sử dụng hóa chất methyl Bromide (dạng khí) xông vào đất Methyl
bromide là một lọai thuốc trừ sâu phổ rộng dùng để khống chế các côn trùng gây bệnh,
tuyến trùng và các loài gặm nhấm
Ưu điểm của phương pháp này là:

Khuếch tán, thẩm thấu sâu trong đất

Mehtyl Bromide có khả năng diệt trừ hầu hết các sinh vật hại trong đất
Giúp cây sinh trưởng phát triển tốt và cho năng suất cao, chất lượng tốt
Sau khi diệt trừ các đối tượng cần diệt thì Methyl Bromide lại được thơng thống khỏi đất
trồng, nhờ vậy mà hầu như khơng để lại dư lượng hoá chất trong đất như các loại thuốc
bảo vệ thực vật thông thường
Khi sử dụng để xông đất, methyl bromide được đưa vào lớp đất sâu khoảng 12-24
inches trước khi trồng cây Nó sẽ tiệt trùng đất, giết hầu hết các vi sinh vật đất Ngay sau
khi đưa methyl bromide vào đất, người ta phủ lên đất một tấm bạt nhựa, để giử cho nó
khơng phóng thích vào khí quyển, Tuy nhiên, các loại bạt sử dụng hiện nay vẫn cho
Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

17

methyl bromide đi qua và phóng thích vào khí quyển Sau đó, khi chúng ta giở tấm bạt ra
(sau 24-72 giờ), lượng methyl bromide cịn lại sẽ phóng thích vào khí quyển Khi chúng
ta xơng một thửa đất lớn thì tấm bạt sẽ được giở ra sau 24-72 giờ, tuynhiên, khi xơng cho
từng luống nhỏ thì các miếng bạt này có thể giữ suốt muà trồng trọt (60-120 ngày)
Khoảng 50-95% lượng methyl bromide đưa vào đất có thể phóng thích vào khí quyển
Các cây trồng thường được áp dụng qui trình xơng đất là dâu tây, cà chua, thuốc lá, nho
Năm 2004 Cục Bảo vệ thực vật và Trung tâm Khuyến nông Lâm Đồng đã thuê
Công ty Khử trùng giám định Việt Nam xử lý mầm bệnh (khảo nghiệm) bằng cách xơng
hơi hóa chất Methyl Bromide vào đất và ủ bằng tấm phủ nilơng trong 96 giờ, sau đó mới
tiến hành gieo trồng Chi phí xử lý đất bằng phương pháp này hao tốn từ 40 đến 50
triệu/hecta, do hóa chất phải hoàn toàn nhập ngoại Được biết phương pháp này đã được
công ty hoa DaLat Hasfarm áp dụng hiệu qủa trong nhiều năm qua để trồng hoa

ỨNG DỤNG:
Sử dụng màng phủ:
Giúp hạn chế rệp truyền
virút cho cây, hạn chế cỏ
dại, ổn định nhiệt độ cho
đất Màng được căng đều
trên mặt luống với ánh bạc
hướng lên trên
Trồng ớt phủ bạt
nylon ở Bình Trung (Bình
Sơn)

Đề tài: “Xử lý đất ơ nhiễm do vi sinh vật”
Phủ bạt lên ruộng dâu tây nhằm hạn chế cỏ dại và khử trùng đất,
hạn chế bệnh ở Mỹ

18


TỔNG KẾT
Tìm hiểu về đặc tính và thành phần vi sinh vật của từng loại đất nhằm tìm ra
phương pháp thích hợp để xử lý các vi sinh vật có hại, tận dụng các vi sinh vật có lợi
nhằm phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, tăng năng suất Mô hình khử trùng đất này phù
hợp với điều kiện và khả năng của nền nông nghiệp Việt Nam

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

19


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Lê Huy Bá, 2009, Tài nguyên môi trường đất Việt Nam, Nhà Xuất bản Giáo dụ
1
Nguyễn Thị Kiều Diễm, 2009, Xử lý ơ nhiễm và thối hóa mơi trường đất, Đại học cơng
2
nghiệp TP Hồ Chí Minh
3
http://www vietbao com vn
4
http://www vietnamgateway org
5
http://www ctu edu vn

Đề tài: “Xử lý đất ô nhiễm do vi sinh vật”

20