Narratives phương pháp tạo nghĩa trong kiến trúc

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NGă

B XÂY D NG

I H C KI N TRÚC TP. H

CHÍ MINH

------------------M CăPH

NARRATIVES - PH

C V N DUY

NGăPHÁPăT OăNGH Aă

TRONG KI N TRÚC

TÓM T T LU NăV NăTH CăS ăKI N TRÚC

THÀNH PH H CHÍ MINH – 2021


B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NGă

B XÂY D NG

I H C KI N TRÚC TP. H

CHÍ MINH

------------------M CăPH

C V N DUY

NARRATIVES - PH

NGăPHÁP T O

NGH AăTRONGăKI N TRÚC

Chuyên ngành: KI N TRÚC
Mã s : 8.58.01.01

TÓM T T LU NăV NăTH CăS ăKI N TRÚC

NG I H NG D N KHOA H C
TS. KTS. TR NăMINHă
C

THÀNH PH H CHÍ MINH - 2021


1
PH N 1: M

U

1. Lý do ch năđ tài.
Vi t Nam đang trong quá trình phát tri n và h i nh p cùng th gi i
v kinh t , xư h i, khoa h c, và ngh thu t. Ki n trúc v i t cách là
đ it

ng ngh thu t c ng đang trên đà thay đ i hi n đ i và d n xa r i

b n s c. V i s phát tri n và h i nh p toàn c u, ai c ng t tin có th
thi t k xây d ng m t cơng trình mà khơng c n có s góp m t c a nhà
chuyên môn hay ki n trúc s , t đó ch đáp ng đ

c nhu c u s d ng

khai thác kinh t , thi u đi ý ngh a t n t i c a Ki n trúc trên chính m nh
đ tđ

c d ng xây. D n Ki n trúc trong n

trong nh ng cơng trình h

c v n loanh quoanh mưi

ng Ki n trúc hàng hóa.

tài v i mong mu n trình bày nh ng suy ngh v Narratives, cách
t o ngh a trong ki n trúc và kh ng đ nh giá tr ki n trúc m t cách
ph

ng pháp, qua vi c tìm hi u tài li u n

c ngồi c ng nh quan sát

th c ti n, t đó rút ra nh ng nh n đ nh góp ph n ph c v cho quá trình
thi t k

trong n

c, cho đào t o, và hành ngh ki n trúc, không l

thu c nhi u vào phong cách ki n trúc khác trên th gi i. Vi t Nam có
hành trình l ch s dài lâu v i ki n trúc mang trong mình v t tích câu
chuy n th ng tr m c a l ch s . Vi c phát và ng d ng ph

ng pháp

Narratives góp ph n vào vi c khai quang nh ng giá tr l ch s , k th a,
và ti p t c nh ng giá tr truy n th ng t t đ p y trong ki n trúc, mà
theo nh n đ nh c a H i Ki n trúc s Vi t Nam: “Ki n trúc c a ta
d

ng nh còn ch a đ nh đ

m ih

ng đi rõ r t” . Là b
1

c cho mình m t đ

ng l i sáng t o nào,

c kh i đ u đ nghiên c u sâu h n ngh a

c a ki n trúc trong phát tri n b n v ng th i đ i 4.0, h

ng đ n s hòa

h p gi a ch ngh a lưng m n và ch ngh a công n ng trong ki n trúc
các đô th hi n đ i, làm n n t ng sáng t o không gian cho s ti p n i,
1

Trang 6, “Lý lu n và phê bình ki n trúc Vi t Nam” (2018) c a H i KTS Vi t Nam


2
gìn gi và phát huy giá tr b n s c dân t c quý giá, nh ng giá tr vơ
hình và h u hình c a ki n trúc truy n th ng n
d n l n ranh v n hóa trong n

c nhà, h n ch s m

c v i các n n v n hóa khác trong th i

k h i nh p. Vì Ki n trúc là c i ngu n c m xúc cho con ng
nghi m tr c giác, c m xúc này mang con ng
th i gian, và b i c nh xư h i và môi tr

i th

i tr v v i khơng gian,

ng c a n i chính Ki n trúc

t n t i.
2. Các cơng trình nghiên c uăliênăquanăđ năđ tài
Qua các kh o c u nghiên c u liên quan đ n Narratives, c ng nh quan
đi m ki n trúc v ngh a trong th i đ i tồn c u hóa, nh n th y v n hóa
truy n th ng và tinh th n dân t c trong l nh v c ki n trúc nói riêng và
ngh thu t nói chung là ch đ th c s đ

c quan tâm. Tuy nhiên, đ tài

Narrative Vi t Nam ch a có nghiên c u nào c th , h th ng, khái quát
thành lý lu n cho th c ti n. Vì đó, đ tài “Narratives - Ph

ng pháp t o

ngh a trong ki n trúc” đ xu t m t cách ti p c n th ng nh t có th gi i
thích gi a hai l nh v c tinh th n và hình th ki n trúc.
3. M căđích nghiên c u
Giáo d c th c hành thi t k cho sinh viên, lý thuy t tham kh o v
thi t k cho Ki n trúc s . Nâng cao s t

ng tác, ý ngh a, kích thích

c m xúc, th c hành sáng t o, phân tích và phê bình ki n trúc.
M c tiêu c

th : Gi i thi u khái ni m và tri t lý; Ngh a do

Narratives mang đ n, s c n thi t khai thác Narratives trong thi t k
ki n trúc; H th ng lý thuy t, đ xu t ph

ng pháp Narratives trong

thi t k ki n trúc đ t o ngh a. Giá tr c a ph

ng pháp Narratives

trong cơng tác phê bình và b o t n.
4.

iăt

ng nghiên c u

T p trung vào khái ni m, ý ngh a Narratives trong thi t k ki n
trúc. Nh ng minh ch ng v tính Narratives trong ki n trúc n

c ngồi


3
đ th y đ

c th c tr ng ki n trúc trong n

c nh m nh n ra cách th c

mang câu chuy n vào trong ki n trúc. Các thành ph n t o nên
Narratives và v trí c a chúng trong quy trình thi t k .
5. Ph
Ph

ngăphápănghiênăc u

ng pháp l ch s ; Ph

logic; Ph

ng pháp so sánh; Ph

ng pháp bi n lu n

ng pháp miêu t .

6. Ph m vi nghiên c u
v n đ k chuy n, các thành ph n c u thành câu chuy n, vai trò
ng

i thi t k , ng

i tham d trong ki n trúc thành hình ki n trúc bao

g m hình th và khơng gian, mà khơng đi sâu vào các v n đ đ a đi m,
thích ng khí h u, k thu t xây d ng, kích th

c, và ch t li u. ơi khi

các v n đ này có đ c p nh ng c ng ch ph tr làm sáng t thêm v n
đ nghiên c u c a lu n v n.
7. N i dung lu năv n
N i dung lu n v n nghiên c u g m: Ph năm ăđ uăgi i thi u t ng
quan v lý thuy t, các y u t c a Narratives t n t i trong ki n trúc.
Không gian ki n trúc mang y u t Narratives là s c n thi t trong hành
trình mang ngh a c a ki n trúc. Nh n đ nh câu chuy n l ch s có th
khép l i, nh ng v n ti p di n

câu chuy n khác trong đ i t

trúc khác; Ph năn iădung phân tích g m ba ch

ng: Ch

quanăv ăNarrativesătìm v c i ngu n lý thuy t Narratives

ng ki n
ngăT ngă
các l nh

v c liên quan nh V n h c, H i h a, Phim nh, ... c ng nh th o lu n
v các ph

ng ti n truy n thơng t o ra hình th c Narratives khác nhau.

Nh n đ nh Narratives ti m n trong không gian ki n trúc và h th ng
các khái ni m trong và ngoài n

Narratives. Xác đ nh ph

c, nh n th c tính c s lý thuy t c a

ng pháp Narratives trong ki n trúc đư qua

và hi n nay c ng nh nh n đ nh l i t m quan tr ng c a Narratives
trong các cơng trình ki n trúc có giá tr ngh

thu t, Ch

ngă


4
NarrativesăvƠăngh aătrongăki nătrúcăh th ng tri t lý Narratives trong
ph

ng pháp thi t k , trình bày v m r ng và tái hi n Narratives.

Khám phá các th lo i Narratives nh m đ a ra vai trò ng
và ng

i thi t k

i tham d đ n nh ng tr i nghi m c m xúc khác nhau. Hình

thành c s khoa h c cho cách th c t o ra các lo i Narratives và
nguyên t c thi t k Narratives t o ngh a cho ki n trúc, Ch

ngă 3ă

Narrativesă ăki nătrúcăVi tăNamănh n di n v khái ni m và tri t lý
Narratives trong ki n trúc

Vi t Nam. Trình bày cách th c tr

c đây

đư khai thác tính Narratives trong các cơng trình v n hóa, c ng đ ng,
và t

ng ni m, đ phát hi n Narratives đư có trong nh ng cơng trình

ki n trúc có giá tr ngh thu t cao
ph

Vi t Nam. T đó, hình thành

ng pháp t o ngh a trong ki n trúc và t ch c không gian; Sau

cùng, Ph năk tălu năvƠăki năngh tóm t t ng n g n h th ng lý lu n
c a Narratives và các k t qu chính c a nghiên c u.

a ra nh n đ nh

đ ng th i nh n xét tình hình th c tr ng c a tri t lý Narratives trong
ph

ng pháp thi t k ki n trúc

ngoài n

Vi t Nam và m t vài cơng trình

c hi n nay. Theo đó, đ a ra các đ ngh hi n th c hóa nghiên

c u, đ a tri t lý Narratives vào trong thi t k ki n trúc

đô th , đ c

bi t là các cơng trình mang y u t nh c l i, g i nh , và k ni m. Ki n
ngh rõ ràng v t m quan tr ng c a tri t lý Narratives trong l nh v c
thi t k xây d ng, đ c bi t trong cơng tác b o t n và phê bình ki n
trúc. Mong mu n n n ki n trúc Vi t Nam có b n s c riêng d a trên
n n t ng lý thuy t Narratives là đi u mà nghiên c u lu n v n h
đ n.

ng


5
PH N 2: N I DUNG PHÂN TÍCH
CH

NGă1: T NG QUAN V NARRATIVES

1.1. Các khái ni m v Narratives
Narratives là chuy n k , theo s phát tri n c a ki n trúc qua nhi u
th k . Narratives t o ngh a và hình thành nên tính ngh thu t cho tác

ph m. Narratives có ý v đ o đ c, ni m tin, giá tr s ng cho ng
nghi m và t o ra c m xúc, mang tính hình t
h v i hình t

ng và bi u t

i tr i

ng có liên

ng t nhiên. Narratives g m chu i các s ki n có tính

nhân qu liên quan đ n th gi i th c ho c h c u.
1.2. Hoàn c nh c a Narratives
L ch s th hi n

s đa d ng c a ki n trúc t các th i đ i khác

nhau. M t tịa nhà là tàn d h u hình và là m t ph n ký c c a m t
th i đi m nh t đ nh. Ki n trúc là câu chuy n v s t n t i c a con
ng

i trên tinh c u Trái

t. Ki n trúc truy n t i giá tr c a m i quan

h c a chúng ta đ n nh ng th nh thiên nhiên, xư h i và hành đ ng.
T t c ba đi u này là m i quan h c b n mà con ng
đó, t o nên m t c u trúc t

i ph i có và do

ng thu t.

1.2.1. Tính l ch s c a hồn c nh
Ch hình c đ

c bi t đ n kho ng n m 3400 tr

c Công nguyên

trong th i k đ u c a n n v n minh Sumer c đ i khu v c gi a sông
Tigris và sông Euphrates t i Iraq ngày nay. Câu chuy n đ u tiên đ

c

vi t trên b ng đ t sét “The Epic of Gilgamesh”. Cùng th i gian này,
câu chuy n v tôn giáo c nh t thu c v Th n Shiva t i cao c a

n

Giáo (Hinduism). T n n t ng ngôn ng , k chuy n g n k t xã h i
trong l ch s loài ng

i. Câu chuy n v cu c s ng hàng ngày, bài h c

c a t tiên, nh ng thông tin c nh báo hay giao ti p ch y u b ng truy n
mi ng. Song, các n n v n minh c còn l u l i câu chuy n b ng hình

6
v

hang đ ng, thân cây, da đ ng v t, cho th y minh ch ng s m nh t

v “ch vi t”.
1.2.2. Ký c cá nhân và t p th
Truy n th ng th hi n s quan tr ng trong các xư h i

vi c tái t o

ho c phát minh l i nh ng gì chúng ta coi là c theo nhu c u m i và
mang tính đ

ng đ i. Truy n th ng nh v y tr thành “nh ng câu

chuy n l n” có tính l ch s mang tính t p th .
phát tri n đ y đ , ph i đ

truy n th ng đ

c

c công nh n giá tr đáng đ b o t n, có ý

ngh a đ i v i xư h i, ho c có giá tr n i t i. Truy n th ng th

ng g n

li n v i “nh ng câu chuy n t p th ” t o ra s pha tr n g m nhi u truy n

th ng nh h n, giàu tính bi u t

ng và c m xúc. Nhi m v c a ki n

trúc là ph i k rõ và th hi n b n ch t c th v th gi i mà con ng
đang c ng . Nh ng kí c t p th đ
ý các ho t đ ng h i t

i

c g i m qua câu chuy n k ng

ng, ghi nh và so sánh c a kí c cá nhân v

khơng gian, đ a đi m, và c m xúc.
1.2.3. Ki n trúc c a nh ng ký hi u và bi u t

ng

Ngh thu t ki n trúc g n li n v i nh ng câu chuy n siêu hình và hi n
sinh con ng i trên th gi i. C m xúc t o ra là “nh ng c m xúc d o” ch y
xuyên su t trong trí t

ng t

ng và liên t

ng con ng

i tr

c hình nh

hay trong khơng gian ki n trúc. Vi c t o ra ki n trúc b ng Narratives là
hình t

ng hóa nh ng y u t vơ hình và h u hình đư có trong q kh và

tr thành kí c cá nhân và t p th . Các hình t
th c hóa, ho c v nh c u nh ng ý t
s ng. Narratives đ

ng có th ph n ánh, hi n

ng và hình nh c a lý t

ng cu c

c l u vào trong ki n trúc nh c l i nh ng ký c y, t

t o ra nh ng câu chuy n liên k t v i nhau trong trí nh , l u l i mi n ký
c tr n v n. Tóm l i, Narratives trong ki n trúc theo đúng nh tr t t c a
nó, liên quan đ n kí c, d u hi u, ký hi u nh n bi t, và ng
tr i nghi m và tái tr i nghi m.

i tham d đư


7
1.3. Narratives trong ki n trúc

Cách th c thi t k Ki n trúc gi ng nh cách hình thành Narratives
v i các thành ph n c t truy n, nhân v t, và s ki n c a m t câu chuy n.
Ki n trúc qua Narratives đư gi i thích m i quan h gi a con ng

i, th

gi i t nhiên, và ni m tin s ng, s thi t l p m i quan h ki n trúc và câu
chuy n v i b i c nh, đ

c hi u m i quan h con ng

h i, l ch s , th giác và b t k môi tr
Narratives v i con ng

i v i t nhiên, xư

ng nào khác, m i quan h gi a

i b ng toán h c d a vào c th con ng

i thơng

qua hình h c và t l , cho th y s g n k t gi a ki n trúc, con ng

i, và

câu chuy n k . Narratives đi vào không gian ki n trúc theo nhi u cách.
Câu chuy n k liên quan đ n ý ngh a c a ng ngh a, ch c n ng c a
các tòa nhà, và đ a đi m xây d ng, đóng góp vào vi c th hi n các
thơng đi p v n hóa xư h i nh l i s ng, tâm linh, hay đ o đ c, tham

gia vào vi c s p x p các không gian và các m i quan h xã h i. Các
ki n trúc s hình thành tr t t này b ng cách ph i h p các m i quan
h đ c l p c a các không gian ch c n ng v i nh n th c c a ng

is

d ng và hình dung khơng gian nh môi c nh tr i nghi m c a nh n
th c. Hình th c, cơng n ng, b n v ng, và th m m ki n trúc liên quan
đ n các câu chuy n k . Ng

c l i, câu chuy n, c u trúc, và tr t t k

ph thu c vào s gi i thích, hình dung, con ng

i và mơi tr

ng sinh

s ng.
1.3.1. Tính thi ca c a Ki n trúc qua Narratives
Tính đa d ng c a n i dung không gian và cách ti p c n liên ngành
c a t duy thi t k , mà còn v t m quan tr ng c a vi c khám phá các
s ki n ho c Narratives trong ki n trúc, mà n u s p x p các d ki n
theo m t tr t t nào đó s mang tính thi ca c a câu chuy n k vào trong
ki n trúc. Ki n trúc đóng vai trị là tịa nhà trí tu n i các kênh t t

ng

trong tốn h c, v tr h c, âm nh c, h i h a và v n h c giao nhau, h p

8
nh t v m t thi pháp. Ch có ngh a có th t

ng ng v i các khơng

gian trong ki n trúc v i s phân chia b ng các b c t

ng t

ng ng

v i d u ph y trong v n b n, còn nh ng kho ng tr ng không gian trong
ki n trúc nh kho ng cách c a nh ng ch hay có th là giao thông.
Ki n trúc và ngôn ng liên quan các m i quan h gi a các không gian,
các v t th , c a không gian v i ng

i tr i nghi m. Ki n trúc bày t s

hi u bi t, k t n i v i th gi i, và s gi i thích c a chúng ta v tr i
nghi m s ng trong th gian. Phim nh, tính thi ca c a khơng gian còn
đ

c tr i nghi m qua âm thanh, chuy n đ ng đi n t , chính là m t tài

li u nghiên c u t t đ m r ng s hi u bi t v Narratives và thay đ i
cách chúng ta nh n th c v ki n trúc. Khơng gian phim nh có th đ
xu t m t m i quan h khác nhau gi a ki n trúc và con ng
m t ph m vi r ng h n v con ng

i d a trên

i, ph m ch t, c m giác, xư h i và

th i gian, v vi c xây d ng không gian cho th y s đa d ng v ý ngh a
thu t ng “tính thi ca c a khơng gian” trong vi c dùng Narratives trong
quá trình thi t k .
1.3.2. Tính tồn giác Ki n trúc qua Narratives
Ki n trúc không làm cho chúng ta s ng trong th gi i c a s b a
đ t và t

ng t

ng, mà nói lên kinh nghi m trong th gi i và c ng c

ý th c v th c t i và ý ngh a t n t i c a chúng ta. Nh n m nh s c
m nh c a tính hi n t

ng ki n trúc trong các c u trúc lý thuy t không

gian c a h và cho r ng tr i nghi m c m giác gi a m t đ i t
trúc và nh ng ng

ng ki n

i tr i nghi m là r t quan tr ng và hoàn toàn phi

tuy n tính, là làm s ng l i thi t k qua kh i g i c m xúc c a không
gian, v t ch t, ánh sáng và bóng t i. Ki n trúc khơng ch đ
và c m nh n b i cái nhìn nh các ph

ng pháp thi t k tr

qua cái ch m, ng i, n m, và nghe. Ki n trúc đ

c t o ra
c đây, mà

c t o ra và đ

cc m


9
nh n nh th g i là ki n trúc toàn giác và ki n trúc s c ng h
c u trúc tinh th n và thân th ng

ng v i

i xem và s d ng.

1.3.3. Ngh a phi tuy n trong ki n trúc qua Narratives
Ki n trúc đa giác quan, trong đó, liên thơng t
Q trình tr i nghi m đ

ng tác v i ki n trúc.

c th c hi n t giai đo n thu th p d li u, l u

nhãn, ng m, và s xu t hi n c a ngh a. Narratives trong ki n trúc có tính

k t n i, trung gian, và ý ngh a. ụ ngh a cu i cùng c a cơng trình h

ng ý

th c v b n thân và ký c c a ng i chiêm nghi m. Narratives trong ki n
trúc là s quan tr ng giúp con ng

i khám phá hay l c tìm l i nh ng ký

c c a b n thân, c ng nh nh ng hi n thân hoàn ch nh và ni m tin t

ng

vào cu c s ng, hay nh ng c m xúc ch thu n mang y u t th u th (ultrasensory). Các khái ni m c a hi n t

ng h c trong thi t k ki n trúc phát

ki n m t tr i nghi m đ c đáo v các hi n t

ng không gian, ánh sáng, và

hình th c qua các giác quan đ hi u và c m nh n đ y đ v đ i t
ki n trúc, c m nh n con ng

ng

i v ki n trúc là phi tuy n.

1.4. Narratives ngày nay
Trong su t nh ng n m nay, khi nh ng n i khác trên th gi i t p

trung vào ki n trúc “H u hi n đ i” đ
l ch s

c c u thành b i m t ch ngh a

h i h t ho c m t “gi i c u trúc” trong ki n trúc, theo

Pallasmaa, thì v n ln có Ki n trúc h

ng đ n tr i nghi m c m giác

cao sâu n i tâm v s hi n t n con ng

i trong th gi i này, ch ng h n

nh

các cơng trình c a Steven Holl và Peter Zumthor.
1.4.1. ánh m t Narratives
“Ki n trúc hàng hóa” c a ch ngh a th c d ng. ư t r t lâu Ki n

trúc c n n i tâm c m xúc/tr i nghi m, vì cu c s ng con ng

i chính

là m t cu c hành trình c a nh ng tr i nghi m. S lãng quên tr i
nghi m ki n trúc ngày nay c ng có th đ

c hi u do nh n th c đa ph n

d a vào th giác. Các tr i nghi m c a các giác quan trên các đ i t

ng


10
ki n trúc trong vi c thi t k và c m nh n ngày càng tha hóa, tách r i,
và cô đ c trong th gi i công ngh . Ngh thu t ki n trúc c a m t đư
t o ra nh ng c u trúc không gian hùng v và kích thích t duy, nh ng
khơng t o đi u ki n thu n l i cho con ng

i nh n bi t b t ngu n t

đâu trong th gi i.
1.4.2. Ti m n Narratives
Ki n trúc s t lâu đư k chuy n thông qua cơng trình c a h . i u
này đư hình thành các phong cách khác nhau trong l ch s ki n trúc.
M c dù không ý th c, nh ng đâu đó trong m i ki n trúc Narratives
v n n hi n, đóng vai trị nh m t “sinh v t đ i di n cho th i đ i” t n
t i qua nh ng bi n c th ng tr m c a l ch s n i ki n trúc v ng v ng
trên m nh đ t “kh i ngu n”. Nh th , Narratives hi n di n trong b t
k s n ph m ki n trúc nào cho dù có hay khơng ý th c c a ng
ra có ý h

it o

ng đ n. Narratives có th xác đ nh vi c hình thành hình nh

xư h i c a các th i đ i, đ ch b ng cách k chuy n và chèn thông
đi p, t o ra ý ngh a, truy n đ t ý t

là ti ng nói c a con ng

ng và th hi n v n hóa. Narratives

i chèn vào ki n trúc, đ i di n cho ti ng nói

c ng đ ng c ng nh đ nh hình m t xư h i. C m xúc m i cá nhân s
có nh n xét riêng v cơng trình mà h ti p xúc, có th là s hùng v ,
s th a mưn, l , đ c đáo hay th m chí là s

nt

ng và kh c ghi hình

nh trong tâm th c.
1.4.3. ánh th c Narratives
Nhi m v c a ngh thu t ki n trúc nói riêng là tái c u trúc tr i
nghi m v th gi i n i tâm, con ng

i là thành ph n tham d không

th tách r i. Ki n trúc hi n thân c a con ng

i, thu n hóa khơng gian

vơ h n và cho phép h sinh s ng trong chúng, và c ng s thu n hóa
th i gian vơ t n và cho phép con ng

i s ng mãi trong th i gian liên

t c qua nh ng câu chuy n k Narratives.


11

CH

NG 2: NARRATIVES VÀ NGH A TRONG KI N TRÚC

2.1. Nh n di n Narratives trong ki n trúc
Các đ i t

ng đ

c thi t k , cho dù đ

c th c hi n b i m t ki n

trúc s , ngh s , nhà thi t k đ h a ho c nhà thi t k công nghi p, đ u
k m t câu chuy n. N u b phim k chuy n b ng chuy n đ ng hình
nh và âm thanh thì ki n trúc k b ng hình nh hình h c, khơng gian,
và v t li u. Narratives thành hình trong ki n trúc qua v bao che, tuy n
đ

ng, s ki n, đôi khi ch a đ ng c hi u ng v các giác quan khác

nh mùi v , âm thanh, nh sáng, và s ti p xúc c m nh n th u th . Cách
y u t hình th c, công n ng k t h p v i nhau ho c cách dùng v t li u,
chi ti t đ

c ph i b ng các nguyên t c t

ng ph n và th ng nh t, bi n

đ i d n d n ho c thay đ i đ t ng t, đ nói v câu chuy n l n h n. T
đó, các b ph n ki n trúc

đây s là c t, kèo, sàn, tr n, mái, v bao

che, vách ng n chia, c n phòng, c nh quan, m t đ t, và b u tr i. ây
là nh ng ph n c b n c a ki n trúc và s h p lý gi a chúng t o thành
câu chuy n k chính là ki n trúc.
2.1.1. Hình h c hóa Narratives
Ki n trúc không ch đ n gi n là m t bi u hi n c a suy ngh ho c
th c t th c nghi m, mà còn bi u hi n m t góc đ xã h i, v n đ ng
s ng ph c t p c a con ng

i. Ki n trúc là m t ho t đ ng tr i nghi m

hình h c có ý ngh a liên quan đ n t ch c các b ph n c u thành m t
t ng th , hay đó là m i quan h c a các hình nh đ
ýt

c xây d ng theo

ng c a Narratives.
2.1.2. Tr t t trong không gian Narratives
Không gian là m t t p h p các m i quan h xã h i, v

h c và kh n ng đo l

t qua hình

ng. Trong đó s hài lịng v ch c n ng, theo

th t v t li u, c u trúc, ánh sáng và không gian, h

ng t i m t tr i


12
nghi m siêu hình. Tr

c tiên, khơng gian là m t h th ng quan h ;

Th hai, đó là vi c xem xét các m i quan h này m t cách đ c l p v i
các quan ni m truy n th ng v tr t t hình h c; Th ba, đó là quan
đi m v không gian là m t ph n không th thi u trong các hành đ ng
xã h i. Tr t t không gian Narratives đ

c đ nh ngh a thành b ba

“th c hành không gian”, “đ i di n c a không gian”, và “không gian
đ i di n”. T n n t ng này, m i v t d ng, chi ti t, hình h c, v t li u
trong m t cơng trình ki n trúc đ u có kh n ng nh c l i nh ng ký c,
hoài ni m và mang đ n m t cơng trình đ y ý ngh a. Trong b i c nh lý
thuy t c a các đ xu t này, ki n trúc Narratives cho th y hình h c,
không gian, và tr t t tr i nghi m liên quan c a chúng ph thu c vào
ki n th c và ý ngh a c a ng
đ

i thi t k và ng

i s d ng. T đó, th y

c m t tr t t hình h c ki n trúc Narratives có tr

c, s cho ra đ

c

s liên k t tr i nghi m nh d a vào liên k t khơng gian hình h c.
2.1.3. Tr c giác trong không gian Narratives
Khi các ki n trúc s thi t k , h chuy n t i Narratives nh m t ho t
đ ng tinh th n liên quan đ n vi c s p x p các hình th c, khơng gian,
ch

ng trình và v t li u vào trong ki n trúc. Hình th c c a m t cơng

trình ki n trúc là đi u c n thi t, nh ng c m xúc c a ng

i tr i nghi m

trong cơng trình y l i là th quan tr ng h n. Theo đó, khai qu t cung
c pm týt

ng m nh m cho các không gian nh m “tái đ nh v ” tr

l i trong “l ch s ng m” c a chúng. S xen k gi a hình th c d c và
ngang, s thâm nh p c a ánh sáng t trên cao và s tái phát c a các

khe h và khe h thúc đ y m t ý t

ng lãng m n v ki n trúc nh g i

lên c m giác và c m xúc, xây d ng tr i nghi m.
2.1.4. S hòa tr n c m xúc Narratives
Narratives trong ki n trúc phát tri n t m t s khám phá n i tâm
v sinh m nh và ni m đam mê c a ng

i tr i nghi m bao g m m t


13
chu i k ho ch đ

c b trí hay ch c n ng xây d ng, và b i c nh v trí

khu v c trong y u t l ch s . Y u t ch t li u, c u trúc, hình th c và
chi ti t tr thành ph

ng ti n đ truy n đ t thông đi p. C m xúc t o

b i Narratives là s giao hòa gi a các giác quan đ
nh ng câu chuy n mà ng
2.2.ăPh

c th c nh n t

i thi t k đư k vào.

ngăpháp Narratives

Chia làm b n giai đo n.

ó là “Liên k t”, “C u trúc”, “S p đ t”,

và “Tính d đ c”. K thu t c th chính t o c m xúc c a Narratives
cho b n b

c này đ

c g i “Vòng cung tr n thu t”, ti n tri n theo các

giai đo n “Bày ra”, “Mâu thu n”, “Leo thang”, “Cao trào”, “Th
l ng”, và “Phân gi i”.
2.2.1. Liên k t
Các câu chuy n nh là m i liên k t gi a thiên nhiên, môi tr
v t lý, và v n hóa con ng
gi a con ng

ng

i. Câu chuy n b i c nh hóa m i quan h

i, v t ch t, và môi tr

ng t nhiên, cho ra m t khn

kh c u trúc có tính g n k t cho ki n trúc và thành ph .
2.2.2. C u trúc

Có 04 y u t c u trúc thi t k c b n bao g m: k ch b n, truy n
tranh, t thu t, d i nh đư kinh nghi m.
2.2.3. S s p đ t
Có 11 y u t thi t k c g m: ch đ nh tr i nghi m, bi n th tr i
nghi m, ký c t p th , đ h a c m xúc, h p tác ngh thu t, b ng ch ng
c tích, đ i m i ch đ đ a ph

ng, chi ti t m , dang d , v b c b

m t ki n trúc, ý ngh a v t li u, âm thanh Ambient.
2.2.4. S d đ c
Có 10 y u t thi t k c b n g m: S rõ ràng, s đ n gi n v hình
th c, s liên t c, s th ng tr , s rõ đi m giao, s rõ ph

ng h

ng,


14
s gi i h n th giác, s nh n th c chuy n đ ng, s ti n trình th i gian,
ch đ và thông đi p.
2.3. Tri n v ng Narratives trong thi t k ki n trúc
Khái ni m mang đ nh ngh a t m th i, hình th c thi t k l y
Narratives là kim ch nam mang l i ý ngh a nhi u h n là ch m t thi t
k theo hình th c mang t t

ng “ki n trúc hàng hóa”, hình th c này

nh m t “b c nh ch p nhanh” và ch mang l i tr i nghi m cho “ng

xem” ch không th mang l i tr i nghi m “ng

i th h

i

ng”, ph i là

“nhìn”, “ch m”, “c m nh n” đ sinh “c m xúc”. Narratives chính là n i
t i c a m t thi t k ngh thu t, m t công trình ki n trúc, m t c m giác
t m th i đang di n ra, “ch t xúc tác” mang l i c m nh n hoàn thi n h n
và s công nh n cho ng

i th h

ng.

2.3.1. ụ ngh a c a Narratives trong t o ngh a ki n trúc
Câu chuy n và Ki n trúc là hai l nh v c có liên quan sâu s c v i
nhau. Nh ng cách tìm đ n s ti p c n có th đ
u tiên, n i mà ki n trúc h tr t

c chia thành ba lo i.

ng thu t; th hai, n i t

h tr ki n trúc; và th ba, trong đó ki n trúc và t
th c th duy nh t. Ý ngh a v n hóa đ

ng thu t

ng thu t là m t

c nhúng trong không gian đ

tái t o m t mơ hình v n hóa. Cái sau n m b t m t ti m n ng phong
phú c a ý ngh a đ

c t o ra b i s s p x p không gian. Trong b i c nh

c a Ki n trúc và Narratives cho th y r ng hình h c khơng gian và tr i
nghi m mang tính tr t t liên quan v i nhau, thông qua vi c tái t o
ki n th c và ý ngh a, c ng nh vi c t o ra ki n th c m i v quan h
khơng gian và v n hóa.
2.3.2. Tri t lý Inside - Outside
M i quan h gi a bên trong và bên ngoài c ng là cách bi u th m i
quan h c a con ng

i v i thiên nhiên. Bên ngoài là cái mà c th ph i

ch u các l c t nhiên nh m t tr i, gió, m a, khơng có ranh gi i, tràn


15
ng p ánh sáng vào ban ngày và đ y bóng t i trong đêm, s khơng rõ
và bí n, hoang dã và nguy hi m. Theo đó, Bên trong là khơng gian
cho cá nhân hay c m xúc. Chính s mâu thu n v m i quan h gi a
hai ý t
2.3.3.

ng này là trung tâm c a m t câu chuy n.
ng d ng Narratives trong thi t k

Quy trình ti p nh n thi t k Narratives có th hi u theo 2 giai đo n.
Giai đo n 1, ng

i ti p nh n (ki n trúc s ) s nghe và hi u câu chuy n

nh đi u ki n c a con ng
t ). Giai đo n 2, ng

i (mong mu n hay thói quen c a ch đ u

i ti p nh n hình h c hóa câu chuy n thành khơng

gian ki n trúc có ngh a.

giai đo n 2, khơng gian ki n trúc đư hồn

thi n s đóng vai trị nh m t v t k chuy n v i ng
ng

i nghe là nh ng

i tr i nghi m trong công trình sau khi hồn thi n. Tính ch t c

th c a thi t k Narraives là t o ra khơng gian trơi ch y, k t n i hình
thành nh m t câu chuy n, m t bài v n v i b c c m ch l c. Các
không gian ch đ liên k t v i nhau t o ra m t tr i nghi m v ng ch c,
m t nh p đi u không gian mang đ n s th a mưn cho ng

nghi m. Gia t ng s t

ng tác gi a không gian và con ng

i tr i
i nh m

kích thích giác quan, mang đ n nh ng tr i nghi m c m nh n phi tuy n,
siêu c m giác (ultra-sensory). Narratives cá nhân c a ki n trúc s ,
cùng nhau t o thành các chu i l n, v
nói cách khác là xu h

t th i gian, siêu cá nhân, hay

ng liên cá nhân trong thi t k - siêu d li u

(Meta Narratives).

CH

NGă3:ăNARRATIVESă

3.1. B i c nh c a Narratives
3.1.1. Trong quá kh

KI N TRÚC VI T NAM
ki n trúc Vi t Nam


16

Chùa M t C t, hình th c này đ c nh n di n là Meta Narratives “c
tích”, t m t câu chuy n t ng t ng, t o thành m t liên k t xã h i thiêng
liêng. H Con Rùa, hình th c k chuy n b ng m t hình t ng c th vào
cơng trình, di n m t hình t

ng c th vào cơng trình có ý ngh a. ây đ c

xem nh là m t cơng trình nh h ng nhi u v y u t “Phong Th y” và
g n li n v i ph ng pháp “ký c t p th ” c a tri t lý Narratives.
3.1.2. Thi t k Ki n trúc hi n nay
Vi t Nam, đa ph n ki n trúc không theo m t phong cách nào nh t
đ nh, đ c bi t nhà ph th .

m i đ a ph

ng đ u có l ch s riêng, c n

thi t ghi nh n nh ng câu chuy n đ c tr ng cho t ng đ a ph

ng, m t

Narratives mang tính b n đ a, t o nét đ c tr ng v ngh a rõ h n. Ki n
trúc cao t ng, đi n hình nh chung c , ph n l n ch đ u t ng m th c
hi n ý t

ng “ki n trúc hàng hóa” là ch y u. Ki n trúc công c ng Vi t

Nam, v ch c n ng c ng nh hình th c, có s thay đ i cùng v i xu
h

ng thi t k b n v ng theo h

ng phát tri n c a xã h i trong quá trình

h i nh p tồn c u hóa. Bên c nh đó, có nh ng cơng trình h
hi n đ i, thích

ng đ n s

ng khí h u, tuy nhiên, ch a th hi n rõ ý ni m

Narratives. Ki n trúc giáo d c đư quên đi không gian tác đ ng ph n l n
vào vi c h c t p c a h c sinh viên, ch a t o đ

c kh n ng t t

ng tác

c a h c sinh viên v i không gian. Ph n l n các không gian thi u đi
Narratives khi m t phịng hay m t khơng gian ng d ng vào nhi u ch c
n ng môn h c. Công trình v n hóa t i Vi t Nam đ u là nh ng cơng trình
c c tr i qua nhi u th ng tr m l ch s . Narratives ít nhi u v n t n t i
trên l p v c a cơng trình b ng nh ng phong cách cách ki n trúc c a
m t th i Ngồi ra, ki n trúc cơng trình d ch v , t

ng t nh cơng trình

v n hóa, y u t công n ng và l i nhu n v n đ t hàng đ u, v n ch a cho
đô th m t câu chuy n l n v s th ng tr m c a l ch s , m h v ngh a
cho ng

i s d ng. Bên c nh đó, cịn cơng trình ph c v , ki n trúc công


17
trình th

ng m i, y u t ý ngh a Narratives t l p v cơng trình đ n

khơng gian bên trong b l n át và chi ph i b i l i nhu n th tr
trúc tôn giáo tín ng

ng h u nh đ u mang ngh a d

ng. Ki n

i s t n t i

Narratives th n tho i.
3.2. Vai trò Narratives trong thi t k ki n trúc Vi t Nam
Nhi m v c a thi t k ki n trúc là trau d i và h tr kh n ng t
t

ng, đ ng c m c a con ng

ng

i, sáng t o, s tinh t c a s nh y c m

giác quan và t duy c m giác có m t giá tr khơng th thay th trong

nhi u l nh v c ho t đ ng con ng
v i các cơng trình
t

i. Có hai hình th c d nh n bi t đ i

Vi t Nam là chuy n bi n t k chuy n m t đ i

ng c th bi n chúng thành ngh a và chuy n ngơn ng nói ho c ch

vi t thành ngh a c a công trình, sinh ra y u t v th sai và hài lịng,
tuy t nhiên ch a có ph

ng pháp c th .

3.3. V n d ng Narratives trong không gian ki n trúc Vi t Nam
Ph

ng pháp thi t k Narratives hi u qu cho các ki n trúc t i Vi t

Nam thi t k các cơng trình mang y u t v n hóa, l ch s , các cơng
trình t

ng ni m, nhà

cá nhân hóa trong hi n t i và t

ng lai, nh m

k nh ng câu chuy n kh i g i c m xúc c ng nh mang nh ng câu

chuy n có ngh a cho ng

i tr i nghi m nói riêng và dân t c Vi t Nam

nói chung. Các cơng trình v n hóa, b o tàng, và t

ng ni m mang y u

t k chuy n nhi u h n các lo i hình th c cơng trình khác.

t o

ngh a và kh i g i tr i nghi m, các cơng trình c n ph i có ch đ câu
chuy n riêng, ký c. Ng

i thi t k hi u v l ch s , n m b t đ

c ký

c t p th là c n thi t đ đ a Narratives vào cơng trình.
3.3.1. Ki n trúc

Vi t Nam

Các ki n trúc s ghi nh n và đ nh hình câu chuy n c a ng

is

d ng, câu chuy n v cá nhân hay t p th đ hình h c hóa câu chuy n
h

ng đ n m c tiêu r ng ng

i s d ng s sinh s ng trong chính câu


18
chuy n c a h . N u đ

c s ng trong s thích và câu chuy n c a riêng

mình, s c m th y tho i mái h n khi h s ng trong m t không gian xa
l dù đ

c d ng xây lên t nh ng v t li u m i.

3.3.2. Ki n trúc công c ng Vi t Nam
i v i cơng trình hành chính, c n xác đ nh b n th v n hóa c t lõi, khai
thác câu chuy n lãng qn trong q trình h i nh p. Khơng gian h c t p
mang Narratives kh i g i s c m nh ti p c n ki n th c, khám phá, trao đ i,
tranh lu n, không gian Narratives nh ng i ph gi ng đ y quy n n ng và
hi u r ng. V ki n trúc v n hóa, đi n hình b o tàng, đ

c xem nh “N i

mà cái c g p cái m i”. B o tàng thành giao đi m gi a quá kh và hi n t i.
Và ch có nh ng câu chuy n k m i có th khi n chúng ta hi u. Cơng trình
d ch v c n có nh ng câu chuy n trong cơng trình, liên k t v i t ng đ a
danh. Cơng trình s c kh e c n khơng gian Narratives đ cao s t ng tác
gi a ng i s d ng và không gian mang tinh th n nh ng câu chuy n đ n

gi n gi ng nh phong cách thi t k “Minimalism”.
3.3.3. Ki n trúc tơn giáo tín ng
cao kh n ng t

ng Vi t Nam

ng tác theo hình th c ph

ng pháp bi n th tr i

nghi m, trong không gian qua các b c tranh, phù điêu. N u khai thác
t t câu chuy n trong, b ng vi c h n ch các phù điêu, tranh v . Câu
chuy n c a đ c tin, tơn giáo, và tín ng

ng đư có t lâu, c n tôn tr ng

và khai thác d a trên n n t ng truy n th ng, s t
và đ c tin d

ng tác b ng c m xúc

i ánh sáng huy n bí c a thiên nhiên, làn gió và âm thanh

c a khơng khí. Giá tr t nh l ng (thi n) s đ
và thân th con ng

c nâng cao cho tinh th n

i khi h là chính th c a câu chuy n trong cơng

trình c a các đ c tin và tinh th n.
PH Nă3:ăK TăLU NăVĨăKI NăNGH
Có th nh n đ nh r ng, đ t o ra môi tr

ng giáo d c thi t k t do,

và vi c hi u và v n d ng Narratives t o ngh a trong ki n trúc là c n


19
thi t, h

ng đ n sang t o thi t k “Chân - Thi n - M ”, trên tinh th n

ngh a truy n th ng và h n ch vi c l thu c câu chuy n k n
phù h p cho b i c nh ki n trúc n

c nhà. M t cơng trình

c ngồi,
v trí xây

d ng không thu n l i v n s kh ng đ nh v th b i câu chuy n k bên
trong chúng. Narratives trong ki n trúc k t n i các cơng trình v i
nh ng n i chúng thu c v .
Narratives ph thu c t t
đ

ng và khung v n hóa. Các câu chuy n

c đ a vào quy trình thi t k và phân tích, cách ti p c n h p lý s

phong phú ngh a v ki n trúc. Ni m tin vào nh ng câu chuy n riêng
t , c m xúc tr i nghi m trong đ i s ng hàng ngày, hình t

ng hóa di n

t nh ng câu chuy n đó thành cơng trình ki n trúc. V m t tâm lý, con
ng

i mu n s ng trong m t không gian ki n trúc ti n nghi, m áp tình

c m. M t Narratives trong khơng gian ki n trúc, n i h

n u ng, ngh

ng i, sinh ho t sau nh ng gi làm vi c v t v , đ ng c m v i c m xúc
c a h , kh i g i k ni m và n i ni m u th xa x a.
Vi c đ a ph

ng pháp Narratives vào trong giáo d c thi t k , c ng

nh trong cơng tác hành ngh s đ nh hình đ

c khái ni m và phong

cách ki n trúc Vi t Nam. T n n t ng Narratives, ng
v n d ng nh ng phong cách thi t k tr

i thi t k có th

c đó và phát tri n thêm ngh a,

vì m i ch đ u t là m i câu chuy n, đơi khi có nh ng câu chuy n
đ ng c m, gi ng nhau, và r i khi đó ki n trúc có th chia s câu chuy n
y đ n ng

i quan sát. Có nhi u cách t o ngh a cho ki n trúc t n n

t ng thi t k theo Narratives nh L ng nghe - Th u hi u - Chia s ; V t
li u - L p trình - V t g i nh ; S n i b t -

c l p; N i dung v n hóa

- Ký c t p th ; C u trúc c - m i; K t h p hi n t i - hi n đ i; B i
c nh đô th - Y u t l ch s .
Tri t lý thi t k Narratives phù h p cho m i qu c gia c ng nh
m i cá nhân đ u có câu chuy n riêng. Ph

ng pháp t o ngh a theo


20
Narratives đ
ph

c hình thành và phát tri n

ngồi n

c, c th là

ng Tây, nh ng không th áp d ng câu chuy n c a ph

đ phát tri n ki n trúc

ng Tây

Vi t Nam, đi u này s làm phai mòn nh ng

câu chuy n l n, ký c t p th c a dân t c Vi t Nam, làm m l n ranh
v n hóa c a Vi t Nam nói chung. Có nh ng câu chuy n truy n th ng
v đ i c n duy trì, phát huy, và xây d ng, hình h c hóa nh m l u gi
nh ng ký c t p th đ p đ , nuôi d
l ch s . Các b o tàng, đài t

ng tinh th n, hàn g n v t th

ng

ng ni m Vi t Nam c n xác đ nh ch đ

c th cho câu chuy n mà cơng trình, khơng gian ki n trúc mu n k ,
nâng cao giá tr tinh th n dân t c, kh i g i câu chuy n ký c hào hùng
l ch s c a dân t c, đ cao giá tr c m xúc th u th , chú tr ng vào s
t

ng tác gi a cơng trình và ng

i tr i nghi m.

Tóm l i, Narratives (k chuy n trong thi t k ) là ph
ngh a cho ki n trúc, mang nh ng câu chuy n ph i đ

ng pháp t o

c l u gi và b o

t n. Nh ng cơng trình y nh c t m c l u gi s th ng tr m l ch s
và k ni m. C m i th i đ i trôi qua, ki n trúc v n t n t i và ti p t c
kh c lên mình nh ng câu chuy n, và ki n trúc c th đ ng đó, nh v t
truy n thông k các câu chuy n mà ki n trúc đư tr i qua, và ng

i nghe

là chúng ta vơ tình đi ngang qua. Trong b n thân Ki n trúc, m t ph n
v n hóa truy n th ng c a n i ch n xây d ng đ
nh ng ho t đ ng c a nh ng ng
cơng trình. Ph

c l u gi , m t ph n

i t ng s d ng và tr i nghi m trong

ng pháp Narratives còn t o thu n l i cho công tác

trùng tu và b o t n qua các câu chuy n k .


L IăK T

Lu n v n hy v ng s hi u tri u đ

c nh n th c v các kh n ng và

ng d ng c a Narratives trong thi t k ki n trúc. Các thi t k trong
t

ng lai s đ

c cung c p m t ph

ng pháp thi t k v ngh a m nh

m , b sung c th v v n hóa, theo ph
ph i kinh t con ng
sâu h n s c n đ
ph

ng h

ng b n đ a h n s chi

i và s phân t ng môi tr

ng xư h i. Nghiên c u

c th c hi n đ đ a ra đánh giá v t ng k thu t c a

ng pháp đ xem xét các câu chuy n nh là ph n ngh a x ng đáng

c a phân tích. C ng c n l u ý rõ ràng khi nào,
tình hu ng nào s s d ng ph

quy mơ nào và trong

ng pháp nào có th h u ích.

Vào cu i nghiên c u này, có th k t lu n r ng ki n trúc đ

ct o

thành t các y u t h u hình nh m t đ t, b u tr i, c n phịng, mái
nhà, và hình d ng vơ hình nh s nh , s t i, s m n, s nhám và r n
ch c. Cùng v i nhau, các thu c tính h u hình và vơ hình c a m t cơng
trình ki n trúc tr thành “Nhân v t” và “C u trúc”. Do đó, m t tác
ph m ki n trúc là m t b n t

ng thu t, t

ng thu t có th có nhi u l p

ý ngh a. Theo đó, m i n n v n hóa ho c giai đo n l ch s đ u nh n
m nh m t lo i c u trúc k chuy n c th . Theo th i gian, con ng
tr i nghi m và di n gi i l i câu chuy n k này, cho th y nh ng kh
n ng m i m .

i