Trình bày cơ sở lý luận và nội dung của nguyên tắc phát triển ? Anh chị hãy lựa chọn một vấn đề cụ thể trong đời sống xã hội để phân tích và chỉ ra những hệ quả nếu vi phạm nguyên tắc này .

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
HỌC KỲ II NĂM HỌC 2020 – 2021
(Phần dành cho sinh viên/ học viên)
Bài thi học phần : Triết học Mác - Lênin

Số báo danh:

Mã số đề thi:

Lớp:

Ngày thi:

27
31/5/2021

Số trang: 06

04

2106MLNP0221

Họ và tên : Nguyễn Thị Lan Anh

Điểm kết luận:
GV chấm thi 1:
…….………………………......
GV chấm thi 2:
…….………………………......

MÃ ĐỀ: 27

Câu 1 : Trình bày cơ sở lý luận và nội dung của nguyên tắc phát triển ? Anh / chị hãy lựa chọn
một vấn đề cụ thể trong đời sống xã hội để phân tích và chỉ ra những hệ quả nếu vi phạm
nguyên tắc này .
Câu 2: Trong Lời tựa cuốn : “ Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị ” C.Mác viết :
“Phương thức sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt xã hội , chính trị và
tinh thần nói chung . Khơng phải ý thức của con người quyết định tồn tại của họ ; trái lại , tồn
tại xã hội của họ quyết định ý thức của họ ” ( C.Mác và Ph.Ăngghen , Toàn tập , t13 . Nxb
Chính trị quốc gia , Hà Nội , 1993 , tr.15 ) . Từ mối quan hệ tồn tại xã hội và ý thức xã hội , anh/
chị hãy làm rõ luận điểm trên và ý nghĩa của vấn đề này trong thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã
hội Việt Nam hiện nay .
BÀI LÀM
Câu 1.

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: ……………………

Trang 1/…..


* Cơ sở lý luận và nội dung của nguyên tắc phát triển.
Nguyên tắc phát triển cũng là một trong những nguyên tắc phương pháp luận cơ bản , quan
trọng của hoạt động nhận thức thực tiễn. Cơ sở lý luận của nguyên tắc phát triển là nguyên lý về
sự phát triển của phép biện chứng duy vật.
-

Khái niệm phát triển: Phát triển là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá trình vận động
của sự vật theo khuynh hướng đi lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém
hoàn thiện đến hoàn thiện hơn ; từ chất cũ đến chất mới ở trình độ cao hơn.
Như vậy, phát triển là vận động nhưng không phải mọi vận động đều la phát triển, mà
chỉ vận động nào theo khuynh hướng đi lên thì mới là phát triển.Vận động diễn ra trong
không gian và thời gian, nếu thốt ly chúng thì sẽ k có phát triển.

-

Cần phân biệt hai khái niệm gắn với phát triển là tiến hố và tiến bộ.

Tiến hóa

Tiến bộ

+Tiến hóa là một dạng của phát triển, diễn +Tiến bộ là một quá trình biến đổi hướng
ra từ từ; là sự biến đổi hình thức của tồn

tới cải thiện thực trạng xã hội từ chỗ chưa

tại từ đơn giản đến phức tạp.

hoàn thiện đến hồn thiện hơn.

+Thuyết tiến hóa tâp trung giải thích khả

+Khái niệm lượng hóa đã được đánh giá

năng sống sót và thích ứng của cơ thể xã

thành tiêu chí cụ thể để đánh giá mức độ

hội trong cuộc đấu trang sinh tồn.

trưởng thành của các dân tộc, các lĩnh
vực của đời sống con người…

-

Quan điểm biện chứng đối lập với quan điểm siêu hình về sự phát triển ở chỗ, nó coi sự
phát triển là sự vận động đi lên, là q trình đi lên thơng qua bước nhảy; sự vật hiện
tượng cũ mất đi, sự vật hiện tượng mới ra đời thay thế; nó chỉ là nguồn gốc bên trong của
sự vận động, phát triển là đấu tranh giữa các mặt đối lập bên trong sự vật hiện tượng. Các
sự vật, hiện tượng của thế giới tồn tại trong sự vận động, phát triển và chuyển hoá lẫn
nhau giữa các sự vật, hiện tượng và mâu thuẫn giữa các mặt đối lập trong mỗi sự vật
hiện tượng.

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: ……………………

Trang 2/…..


-

Tính chất của sự phát triển.

➢ Phát triển có tính khách quan thể hiện chỗ , nguồn gốc của nó nằm trong chính bản thân
sự vật , hiện tượng , Mọi sự phát triển đều do sự xuất hiện và giải quyết các mâu thuẫn
nội tại bên trong của sự vật.sPhát triển theo cách thức từ lượng đổi dẫn đến chất đổi .Phát
triển theo khuynh hướng xốy chơn ốc.
➢ Phát triển có tính phổ biến : sự phát triển có mặt ở khắp mọi nơi trong các lĩnh vực tự
nhiên , xã hội và tư duy .
➢ Phát triển có tính kế thừa , sự vật , hiện tượng mới ra đời không thể là sự phủ định tuyệt
đối , phủ định sạch trơn , đoạn tuyệt một cách siêu hình đối với sự vật , hiện tượng cũ .
Sự vật , hiện tượng mới ra đời từ sự vật , hiện tượng cũ , chứ không phải ra đời từ hư vơ,
vì vậy trong sự vật , hiện tượng mới cịn giữ lại , có chọn lọc và cải tạo các yếu tố cịn tác

dụng , cịn thích hợp với chúng , trong khi vẫn gạt bỏ mặt tiêu cực , lỗi thời , lạc hậu của
sự vật , hiện tượng cũ đang gây cản trở sự vật mới tiếp tục phát triển .
➢ Phát triển có tính đa dạng , phong phú , tuy sự phát triển diễn ra trong mọi lĩnh vực tự
nhiên , xã hội và tư duy , nhưng mỗi sự vật , hiện tượng lại có q trình phát triển khơng
giống nhau . Tính đa dạng và phong phú của sự phát triển còn phụ thuộc vào không gian
và thời gian , vào các yếu tố , điều kiện tác động lên sự phát triển đó ...
❖ Nội dung của nguyên tắc phát triển:
Mọi sự vật đều có một q trình biến đổi , phát triển bản thân sự vật nào cũng là kết
quả là biểu hiện của những quá trình vận động và phát triển . Nhìn chung , thế giới là sự
thống nhất của những quá trình vận động và phát triển . Trong thế giới đó mỗi q trình
vận động , phát triển của các sự vật cụ thể đều là một giai đoạn , một vòng khâu , một bộ
phận của quá trình vận động , phát ổn bao quát , rộng lớn nói chung. Xu hướng tiến lên
đóng vai trị chủ đạo trong quả trình biến đổi của mọi sự vật . Quá trình vận động và phát
triển diễn ra vơ cùng phức tạp , mang nhiều tính chất ngẫu nhiên , song xu hướng tiến lên
từ đơn giản đến phức tạp , từ cấp thấp đến cấp cao , từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện là
chủ đạo . Đặc trưng quan trọng nhất của phát triển là chất mới ra đời và chất cũ mất đi.
Nguyên tắc phát triển yêu cầu:

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: ……………………

Trang 3/…..


➢ Thứ nhất , khi nghiên cứu sự vật, hiện tượng phải ln đặt nó trong khuynh hướng vận
động, biến đổi, chuyển hóa nhằm phát hiện ra xu hương biến đổi để k nhận thức nó ở
trạng thái hiện tại mà còn dự báo được khuynh hướng phát triển của nó ở tương lai.
➢ Thứ hai , cần nhận thức được rằng , phát triển là quá trình trải qua nó nhiều giai đoạn ,
mỗi giai đoạn có đặc điểm , tính chất , hình thức khác nhau nên cần tìm hình thức ,
phương pháp tác động phù hợp để hoặc thúc đẩy , hoặc kìm hãm sự phát triển đó .
➢ Thứ ba , phải sớm phát hiện và ủng hộ đối tượng mới hợp quy luật , tạo điều kiện cho

nó phát triển ; chống lại quan điểm bảo thủ , trì trệ , định kiến .
➢ Thứ tư , trong quá trình thay thế đối tượng cũ bằng đối tượng mới phải biết kế thừa các
yếu tố tích cực từ đối tượng cũ và phát triển sáng tạo chúng trong điều kiện mới .
*Một vấn đề trong đời sống xã hội.
- Vấn đề : Sinh viên cần phát triển bản thân mình trong quá trình rèn luyện và học tập để phù
hợp với nhu cầu của xã hội và giúp ích cho cơng việc của bản thân sau này.
- Phân tích :Là một sinh viên thì cần phải nắm rõ chương trình học và cũng phải thấy rõ khuynh
hướng phát triển của chuyên ngành học trong thời gian sau đó, yêu cầu của xã hội đối với
chuyên ngành đang học tập , nghiên cứu là gì? Xã hội hiện tại và tương lai địi hỏi những gì?.
Từ đó chủ động tìm ra phương pháp học tập phù hợp và tích cực học tập, tích lũy kiến thức
khoa học và kiến thức thực tiễn. Qua đó đem lại hiệu quả cao nhất trong sự phát triển, hoàn
thiện bản thân , nâng cao tri thức cho phù hợp với nhu cầu của xã hội.
- Những hệ quả nếu vi phạm nguyên tắc này : khi sinh viên không thực hiện các nguyên tắc trên
nghiên cứu và học tập trên.
+ Khi ấy sinh viên sẽ không nắm được các kiến thức trọng tâm về ngành học của mình cũng
như cơng việc của mình sẽ mơng lung trong kiến thức mà không biết áp dụng vào thực tiễn
cũng như công việc.
+ Từ đó khơng thể hồn thiện bản thân của mình ,khi ra xã hội sẽ không theo kịp đáp ứng được
yêu cầu của xã hội gây ra những khó khăn trong công việc của bản thân sẽ không đạt được hiệu
quả cao trong công việc cũng như trong học tập.

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: ……………………

Trang 4/…..


Câu 2.
Tồn tại xã hội là toàn bộ sinh hoạt vật chất và toàn bộ những điều kiện sinh hoạt vật chất
của xã hội . Tồn tại xã hội của con người là thực tại xã hội khác quan , là một kiểu vật chất xã
hội ,là các quan hệ xã hội vật chất được ý thức xã hội phản ánh. Các yếu tố cơ bản của tồn tại xã

hội: Điều kiện tự nhiên – địa lý, điều kiện dân số - dân cư, phương thức sản xuất.
Ý thức xã hội là phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch sử được vận dụng để giải quyết vấn
đề cơ bản của triết học trong lĩnh vực xã hội. Ý thức xã hội chính là xã hội tự nhận thức về
mình, về sự tồn tại xã hội của mình và về hiện thực xung quanh mình . Nói cách khác , ý thức
xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã hội , là bộ phận hợp thành của văn hóa tinh thần của xã
hội . Biểu hiện của ý thức xã hội thông qua các sinh hoạt tư tưởng mang tính học thuật, các sinh
hoạt văn hố, của cộng đồng xã hội, các tập tục và nếp sống mang đặc trưng văn hoá của các
cộng đồng người.
*Mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội: Tồn tại xã hội có mối quan hệ biện chứng với
ý thức xã hội . Tồn tại xã hội nào thì có ý thức xã hội ấy . Tồn tại xã hội quyết định nội dung ,
tính chất , đặc điểm và xu hướng biến đổi , phát triển của ý thức xã hội . Khi tồn tại xã hội , nhất
là phương thức sản xuất , thay đổi thì những tư tưởng , quan điểm về chính trị , pháp luật và
triết học sớm hay muộn cũng sẽ có những sự thay đổi nhất định . Tuy nhiên , ý thức xã hội
khơng phải là yếu tố hồn tồn thự động hay tiêu cực . Mặc dù chịu sự quy định của tồn tại xã
hội nhưng ý thức xã hội khơng những có tính độc lập tương đối ; có thể tác động trở lại mạnh
mẽ đối với tồn tại xã hội mà đặc biệt là cịn có thể vượt trước tồn tại xã hội .
*Từ luận điểm trong Lời tựa cuốn : “ Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị ” của C.Mác:
“Phương thức sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt xã hội , chính trị và
tinh thần nói chung . Không phải ý thức của con người quyết định tồn tại của họ ; trái lại , tồn
tại xã hội của họ quyết định ý thức của họ ” .
Với khẳng định này C.Mác đã khắc phục triệt để chủ nghĩa duy tâm , xây dựng quan điểm
duy vật lịch sử về mỗi quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội ,về vai trò quyết định của tồn
tại xã hội đối với ý thức xã hội. Tồn tại xã hội của con người trước hết là phương thức sản xuất

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: ……………………

Trang 5/…..


của cải vật chất xã hội. Đó là nhân tố, xét đến cùng, quyết định toàn bộ đời sống của xã hội,

quyết định sự phát triển của xã hội. Ý thức xã hội khơng có gì khác hơn là sự phản ánh tồn tại
xã hội. Trong khi khẳng định nguyên lý tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, Triết học Marx Lenin cũng thừa nhận tính độc lập tương đối trong sự phát triển của ý thức xã hội và vai trị tích
cực của tư tưởng, lý luận tiên tiến trong sự phát triển của xã hội. Mỗi khi tồn tại xã hội, nhất là
phương thức sản xuất biến đổi thì những tư tưởng, lý luận xã hội, quan điểm chính trị, pháp
quyền.v.v. sớm muộn sẽ biến đổi theo. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, ý thức xã hội là
sự phản ánh tồn tại xã hội, phụ thuộc vào tồn tại xã hội. Cho nên ở những thời kỳ lịch sử khác
nhau nếu chúng ta thấy có những lý luận, quan điểm, tư tưởng xã hội khác nhau thì đó là do
những điều kiện khác nhau của đời sống vật chất quyết định.
* Ý nghĩa của vấn đề này trong thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam hiện nay .
Trong sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, một mặt phải coi trọng cuộc cách mạng
tư tưởng văn hố, phát huy vai trị tác động tích cực của đời sống tinh thần xã hội đối với quá
trình phát triển kinh tế và cơng nghiệp hố, hiện đại hoá đất nước. Mặt khác phải tránh tái phạm
sai lầm chủ quan duy ý chí trong việc xây dựng văn hố, xây dựng con người mới.
Cần thấy rằng chỉ có thể thực sự tạo dựng được đời sống tinh thần của xã hội xã hội chủ nghĩa
trên cơ sở cải tạo triệt để phương thức sinh hoạt vật chất tiểu nông truyền thống và xác lập, phát
triển được một phương thức sản xuất mới trên cơ sở thực hiện thành cơng sự nghiệp cơng
nghiệp hố, hiện đại hố.

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: ……………………

Trang 6/…..