SKKN Sử dụng phương pháp học theo hợp đồng để dạy chủ đề: thanh hóa trong phong trào cần vương nhằm...

I.
MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài.
Tăng cường liên hệ kiến thức lịch sử dân tộc với lịch sử thế giới, lịch sử dân
tộc với bối cảnh đất nước hiện nay cũng như lịch sử dân tộc với lịch sử địa
phương nơi q mình sinh sống cũng là vấn đề nóng và cấp thiết đối với việc
giáo dục lịch sử cho học sinh. Trong đó liên hệ kiến thức lịch sử dân tộc với lịch
sử địa phương là vấn đề cần được quan tâm và cần thực hiện triệt để .Vì thế
SGK mơn lịch sử các cấp đều bố trí ít nhất 1 tiết lịch sử địa phương để GV
hướng dẫn học sinh học tập. Qua đó các em sẽ được trang bị kiến thức cơ bản
về lịch sử quê mình sinh sống. Các em cũng có cái nhìn sâu hơn, rộng hơn và
biết đặt lịch sử quê mình với sự tổng thể của lịch sử dân tộc. Các em sẽ cảm thấy
thú vị và muốn khám phá những điều chưa biết về cuộc sống hiện tại xung
quanh. Cũng từ những điều thú vị ấy, các em sẽ cảm thấy yêu hơn, tự hào hơn
mảnh đất nơi mình đã sinh ra.
Dẫu biết là như vậy, nhưng làm thế nào để truyền cảm hứng khám phá tìm tịi
cho các em, làm sao để các em có thiện cảm và tích cực hợp tác để cơ trị cùng
tìm hiểu và học tập có hiệu quả những kiến thức lịch sử địa phương là bài tốn
khó đối với GV khi quyết tâm thực hiện nghiêm túc tiết học này. Nói như vậy
bởi lẽ, tiết học lịch sử địa phương thường bố trí trong PPCT vào cuối năm, thời
điểm này thi học kì hai đã xong xuôi, động lưc học tập bộ môn để lây điểm
khơng cịn nữa, nên việc lơi cuốn các em vào tiết học này với hiêu quả cao nhất
là rất khó. Giải quyết tình huống trên địi hỏi người dạy phải có phương pháp
mới, thật hấp dẫn, khơng sáo mịn, tránh căng thẳng và áp lực và phải có điều
kiện với học sinh thì may ra thực mới có hiệu quả.
Vì những băn khoăn trên trong quá trình giảng dạy bản thân tôi đã “thử” một
vài phương pháp mới vào tiết học lịch sử địa phương mà tôi muốn chia sẻ với
đồng nghiệp đó là:
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP HỌC THEO HỢP ĐỒNG ĐỂ DẠY CHỦ ĐỀ:
THANH HÓA TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG NHẰM TRANG BỊ

KIẾN THỨC LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG CHO HỌC SINH KHỐI 11 TẠI
TỈNH THANH.
2.Mục đích nghiên cứu:
- Trang bị kiến thức cơ bản nội dung lịch sử địa phương chủ đề : Thanh Hóa
trong phong trào Cần Vương cho HS khối 11 tại tỉnh Thanh Hóa để các em hiều
thêm về lịch sử quê hương trong bối cảnh lịch sử dân tộc cuối thế kỉ XIX.
- Từ những kiến thức đó các em sẽ yêu hơn , tự hào hơn và mai sau có những
đóng góp thiết thực để xây dựng quê hương giàu đẹp hơn.
1
SangKienKinhNghiem.net


- Sử dụng phương pháp mới ( học theo hợp đồng) để thay đổi cách dạy học
truyền thống của GV, HS. Từ đó rèn luyện cho học sinh ý thức độc lập, tự giải
quyết đánh giá nhìn nhận các vấn đề xảy ra trong cuộc sống.
3. Đối tượng nghiên cứu : Lịch sử Thanh Hóa phần Thanh Hóa trong phong
trào Cần Vương cuối thế kỉ XIX.
4. Phương pháp thực hiện: Học theo hợp đồng là chủ yếu. Ngoài ra kết hợp
một số phương pháp dạy học lịch sử khác như sử dụng sơ đồ tư duy, bảng biểu,
đặt câu hỏi, sử dụng kênh hình….

2
SangKienKinhNghiem.net


II. NỘI DUNG SKKN
1. Cơ sở lí luận của vấn đề.
- Căn cứ vào thực tế dạy học lịch sử địa phương ở trường THPT Lê Viết Tạo
- Căn cứ vào tình hình đổi mới phương pháp dạy học lịch sử GV trong trường
- Căn cứ vào tài liệu lịch sử địa phương Thanh Hóa - Nhà xuất bản Thanh Hóa

- Căn cứ vào chương trình bồi dưỡng thường xun: Nội dung lịch sử địa
phương Thanh Hóa và Phương pháp dạy học tích cực.
2. Thực trạng của vấn đề.
Nói đến dạy học lịch sử địa phương có lẽ bất cứ GV nào cũng cảm thấy ngại
.Vì sao vậy, đơn giản nó bắt nguồn từ những lí do sau:
- SGK khơng có chương trình nội dung cụ thể mà chỉ đề ra mấy chữ
trong PPCT là tiết ..., lịch sử địa phương , còn nội dung như thế nào, kiến thức
lịch sử ra sao, tùy vào GV các địa phương tự biên tự diễn.
- Khi thực hiện bắt buộc GV phải đi tìm tài liệu, mất thời gian.
- Bản thân HS khơng có tài liệu học tập, nên GV có dạy thì cũng cho HS
đọc và chép vào vở ghi cho hồn thành nghĩa vụ.
- Việc bố trí tiết dạy này vào cuối năm nên không tạo được động lực cho
học sinh, không tạo được điều kiện ràng buộc HS học tập nhất là SGK Lịch sử
10,11. còn SGK 12 đã bố trí khá hợp lí vấn đề này.
- Mặt khác cuối năm tâm lí ngại dạy, nhiều GV thường bỏ qua, hoặc dạy
phiên phiến để hồn thành chương trình nếu lãnh đạo kiểm tra .....
- Việc đổi mới phương pháp, áp dụng phương pháp dạy học tích cực để
dạy tiết này thì tơi tin rằng hiếm khi có GV nào thực hiện nhất là ở lớp 11,10....
Vì những lẽ đó, nên chất lượng dạy học lịch sử địa phương không cao,
đa số HS khơng biết gì về q khứ của quê hương. Như vậy tác dụng giáo giục
cho HS về tình yêu quê hương, xây dựng quê hương cũng sẽ giảm đi...
- Mặt khác phương pháp học theo hợp đồng là phương pháp dạy học tích
cực mới mẻ khó thực hiện. Đa số GV chúng ta thường e dè khi sử dụng phương
pháp này vì nó địi hỏi sự chuẩn bị công phu, điều kiện cơ sở vật chất lớp
học....phải đảm bảo. Nếu thực hiện đại khái hiệu quả bài dạy thường khơng
thành cơng, trái lại nó cịn tạo nên sự “lố” trong bài giảng.
Vậy làm thế nào để khắc phục tình trạng trên, làm thế nào để trang bị cho
HS nhưng kiến thức lịch sử quê hương một cách tốt nhất, làm thế nào để học
sinh chấp nhận một giờ học có hiệu quả vào cuối năm khi mà mọi thứ đã gần
như hồn thành? Đó là cả một vấn đề khó?

Với tầm nhận thức cịn hạn hep tơi manh dạn đưa ra đề xuất nhỏ đó là áp
dụng những phương pháp mới vào bài giảng như: dạy học theo hợp đồng sử
3
SangKienKinhNghiem.net


dụng, sơ đồ tư duy, theo dự án, theo góc những phướng pháp mới lạ may ra có
cải thiện được thực trạng trên khơng?
Có thể lúc đầu ban thất bại do chưa quen với phương pháp này nhưng sau
đó bạn sẽ thấy nó cũng có nhiều thú vị nếu bạn thực sự tâm huyết .
Ở đây tơi khơng có tham vọng đi vào những vấn đề lớn của công tác dạy
học lịch sử mà qua thực tế giảng dạy lịch sử địa phương gần đây tôi đã đúc kết
một số kinh nghiệm mong muốn được chia sẻ cùng đồng nghiệp.
3. Giải pháp thực hiện.
3.1.GV lựa chọn nội dung cho tiết này là: Thanh Hóa trong phong trào
Cần Vương. Vì phong trào Cần Vương là nội dung trọng tâm của chương
trình học kì hai , Thanh Hóa là một trong những trung tâm chính của phong
trào, phần này lại thường rơi vào nội dung thi nên các em đang còn nhớ kiến
thức, do đó khi liên hệ với lịch sử quê hương giai đoạn này cũng dễ hơn.
3.2. GV xác định mục tiêu bài học, sự chuẩn bị của GV và HS thông
báo cho HS hiểu về phương pháp học theo hợp đồng , (bản hợp đồng, các
thiết bị dạy học và phiếu hỗ trợ học tập, đáp án).
3.3.GV phô tô tài liệu Lịch sử địa phương Thanh Hóa trong cuốn bồi
dưỡng thường xuyên hoặc cuốn lịch sử Thanh Hóa của Nhà xuất bản giáo
dục Thanh Hóa cho HS làm tài liệu học tập.
3.4. Phương pháp thực hiện : Ngoài một số phương pháp dạy học lịch
sử như sử dụng sơ đồ tư duy, đặt vấn đề, lập bảng biểu trò chơi lịch sử..... , sử
dụng phương pháp học theo hợp đồng là chủ yếu.
3.5. Phương pháp hợp đồng sẽ được dạy ở một số nội dung sau, mỗi nội
dung sẽ được coi là nhiệm vụ trong văn bản hợp đồng bao gồm:

3.5.1.Đặc điểm của phong trào Cần Vương trong toàn quốc
3.5.2.Thanh Hóa hưởng ứng chiếu Cần Vương
3.5.3.Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
3.5.4.Các nhân vật lịch sử tiêu biểu của phong trào Cần Vương ở Thanh Hóa
3.5.5. Đặc điểm, Ý nghĩa của phong trào Cần Vương tại Thanh Hóa
3.5.6. Trị chơi lịch sử
3.6. Bản hợp đồng được GV chuẩn bị, sau đó phơ tơ theo sĩ số lớp,
chia nhóm theo lớp (3 HS một nhóm). Như vậy nếu sĩ số lớp 40 ta chia
khoảng 13 nhóm, 13 nhóm sẽ cùng làm một bản hợp đồng.
3.7. GV đưa ra nội dung hợp đồng, thiết kế đáp án trên Powerpoint để
HS có thông tin phản hồi.
3.8 Đánh giá bằng cách cho điểm (điểm ý thức), hoặc xếp loại nhóm HS
theo mức độ ý thức (T,K,TB,Y,K) và đưa ra điều kiện ràng buộc mang tính

4
SangKienKinhNghiem.net


răn đe “giả” như trừ bớt điểm học kì bộ môn, hạ hạnh kiểm nếu thực
hiện không nghiêm túc hoặc xếp loại tiết học lớp ở mức từ trung bình trở
xuống nếu khơng thực hiện. Về ngun tắc thì GV không được làm thế
nhưng tôi muốn nhấn mạnh đây chỉ là điều kiện mang tính ràng buộc “giả”
để các em “sợ” mà thực hiện nghiêm túc vì thời điểm đã là cuối năm , có như
vậy giờ học mới thành cơng. Có thể cho học sinh tự đánh giá chéo nhau sau
khi hồn thành bản hợp đồng.
Ở đây tơi khơng có ý định thiết kế thành một giáo án hồn chỉnh mà chỉ
nêu cách sử dụng phương pháp học theo hợp đồng vào một số mục trong chủ đề
này.
4. Tổ chức thực hiện:
4.1.GV thông báo cho HS tiết học lịch sử địa phương là tiết 34, nội dung

chuẩn bị học là : Thanh Hóa trong phong trào Cần Vương.
4.2.GV yêu cầu HS về tìm tài liệu có liên quan đến chủ đề này, nhất là tìm
hiểu các nhân vật tiêu biểu của phong trào trên mạng Internet.
4.3.GV cung cấp tài liệu cho học : Lịch sử địa phương Thanh Hóa.
4.4.GV cũng thông báo cho HS luôn: Phương pháp đước sử dụng chủ yếu
trong giờ học lịch sử địa phương là phương pháp rất mới đó là học theo hợp
đồng.
Đây là phương pháp mới lạ nên GV phải giới thiệu trước khi thực hiện giờ
dạy để HS làm quen, tránh sự bỡ ngỡ..
4.4.1. GV giới thiệu cho HS hiểu thêm về phương pháp này như sau:
a. Khái niệm: học theo hợp đồng là mỗi HS hoặc nhóm HS được giao một hợp
đồng trọn gồm các nhiệm vụ trong bài, HS chủ động độc lập và quyết định thỏa
thuận vể thời gian cho mỗi nhiệm vụ được giao và hoàn thành hợp đồng theo
khả năng của mình.
b. Các bước thực hiện học theo hợp đồng là:
- Bước 1: Kí hợp đồng : Gv giải thích từng mục và kí hiệu trong văn bản
hợp đồng. GV trao hợp đồng cho HS)
- Bước 2: Hướng dẫn thực hiện hợp đồng: ( GV yêu cầu HS, nhóm HS
thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập nhưng nếu gặp khó khăn HS có thể đưa ra
tín hiệu (giơ tay) để có sự trợ giúp của GV và HS khác thông qua hoạt động hợp
tác.
- Bước 3: Nghiệm thu hợp đồng: ( GV thông báo thời gian thu hợp đồng,
nếu nhóm nào chưa hồn thành thì theo dõi các nhóm đã hồn thành và đáp án
của cơ giáo về nhà tiếp tục hoàn thành).

5
SangKienKinhNghiem.net


- Bước 4: Củng cố và đánh giá hợp đồng: ( GV để HS tự đánh giá, các

nhóm đánh giá chéo, GV đánh giá, nhận xét mức độ hoàn thành và năng lực của
các nhóm ,GV chấm điểm tại chỗ hoặc thu về nhà chấm)
( phần giải thích này phải bố trí thời gian từ tiết trước để HS hiểu cách
làm)
4.4.2. Áp dụng cụ thể vào tiết 34, chủ đề: Thanh Hóa trong phong trào Cần
Vương .
Theo tài liệu lịch sử địa phương Thanh Hóa ,bố cục của chủ đề gồm các mục
sau:
Mục
Tên mục
Phương pháp thực hiện
Mục 1
Thanh Hóa hưởng ứng chiếu Cần Vương Học theo hợp đồng
Học theo hợp đồng kết
Mục 2
Các phong trào tiêu biểu
các phương pháp khác
Học theo hợp đồng kết
Đặc điểm và ý nghĩa của phong trào Cần
hợp với các phương pháp
Mục 3
Vương ở Thanh Hóa
khác
4.4.2.a. Bước 1:Tổ chức kí hợp đồng.
- GV giới thiệu mẫu bản hợp đồng và các nhiệm
mục trên như sau:
Bắt buộc
(BB)/không Nhóm/
Stt
Nhiệm vụ

băt buộc
Lớp
(KBB)
Đặc điểm của
phong trào Cần
1
Hỗ trợ từ GV
3HS
Vương trong tồn
quốc
Thanh Hóa hưởng
2 ứng chiếu Cần
BB
3HS
Vương
Lập bảng thống kê
3 các cuộc khởi
BB
3HS
nghĩa biểu
Tìm hiểu một số
nhân vật tiêu biểu:
4
Hỗ trợ từ GV
3HS
Phạm Bành, Đinh
Công Tráng, Trần

vụ trong hợp đồng cho các

Đáp án

 Hoàn
thành

Chưa
hoàn
thành

……
…….

……
……
…….
…….
…….
……..

6
SangKienKinhNghiem.net


5

Xuân Soạn ,Hà
Văn Mao, Cầm Bá
Thước, Tống Duy
Tân
Đặc điểm vị trí

,của phong trào.

BB

3HS

…….
……

Cả lớp
cùng
6 Trị chơi lịch sử
BB
tham
gia
Em có 20 phút để hoàn thành bản hợp đồng.
Họ tên………………………………………….
Đã hiểu rõ nội dung của hợp đồng. Xin cam kết hoàn thành hợp đồng đúng thời
hạn.
Giáo viên ………
Học sinh………
GV giải thích cho HS hiểu một số kí hiệu trong hợp đồng
- Nhóm có 3 HS ,2 HS làm nhiệm vụ khai thác thơng tin trong tài liệu,
phiếu hỗ trợ, HS cịn lại vừa theo dõi và ghi chép kiến thức để hoàn thành
nhiệm vụ trong hợp đồng.
 . Hồn thành thì HS tích vào ơ
.
Chưa hồn thành. HS vẽ biểu tượng vào ơ.
GV trao cho HS hợp đồng có chữ kí của GV, HS nghiên cứu nội dung của
hợp đồng.

GV hướng dẫn thực hiện các nhiệm vụ trong bản hợp đồng nếu HS gặp khó
khăn hoặc chỗ nào chưa hiểu GV giúp đỡ, hỗ trợ.
GV tổ chức cho HS kí hợp đồng .
4.4.2.b. Bước 2: Thực hiện hợp đồng.
- GV hướng dẫn thực hiện hợp đồng, giới thiệu phiếu hỗ trợ:
Phiếu số 1
Hà Văn
Cầm Bá
Tên các cuộc
Ba Đình
Hùng Lĩnh
Mao
Thước
khởi nghĩa
Thời gian
Địa bàn hoạt
động
Lãnh đạo
Nghệ thuật
7
SangKienKinhNghiem.net


tác chiến
Kết quả
Bài học kinh
nghiệm
Phiếu số 2
Đinh Công Tráng (1842), quê Hà Nam. Ông từng là chánh tổng và tham gia
trận Cầu Giấy lần thứ hai (1883).

Hưởng ứng chiếu Cần Vương ,ơng cùng với nghĩa qn của mình chọn vùng
đất Ba Đình làm căn cứ kháng chiến lâu dài.
Sau hai trận đánh quyết liệt tại Ba Đình quân Pháp đàn áp, ông chạy về Đô
Lương - Nghệ An để tiếp tục chiến đấu. Do tương quan lực lượng, ông hi sinh
tại đây. Tướng Pháp Mason nhận định về ông: là người trọng kỉ luật, cương
trực, nghiêm trị thủ hạ quấy nhiễu dân, có chí nhẫn nại, biết mình, biết người
khơng bao giờ hành binh cẩu thả, giỏi lập thế.
Phạm Bành quê ở Hậu Lộc Thanh Hóa, đỗ cử nhân, từng làm quan án sát tại
Nghệ An, nổi tiếng thanh liêm. 1885, ông bỏ về quê tham gia cuộc khởi nghĩa
Ba Đình cùng Đinh Cơng Tráng
Sau những thất bại tại Ba Đình, ơng cùng nghĩa qn rút về Mã Cao (n
Định). mặc dù tuổi cao, nhưng ông vẫn ra trận địa khích lệ quân sĩ chiến đấu.
Nhưng để cứu mẹ già và con trai, Phạm Bành phải ra đầu thú, khi người thân
được thả, ông liền uống thuốc độc tự tử để bảo tồn khí tiết.
Tống Duy Tân q Vĩnh Lộc Thanh Hóa, từng đỗ tiến sĩ, làm tri huyện, làm đốc
học Thanh Hóa. Hưởng ứng chiếu Cần Vương được vua Hàm Nghi phong làm
chánh sứ sơn phịng Thanh Hóa,sau đó tham gia khởi nghĩa Ba Đình. Khi Ba
Đình và Mã Cao thất thủ, ông mang quân chạy về Hùng Lĩnh, lập nên một trung
tâm kháng chiến mới. Hoạt động được một thời gian, bị pháp ráo riết truy lùng,
ông tuyên bố giải tán lực lượng nhằm tránh thương vong. Ông về Bá Thước ẩn
náu, ông bị phản và bị Pháp bắt 1892. Sau đó Pháp ra lệnh xử tử . Ông bị bắn
chết. Khởi nghĩa Hùng Lĩnh kết thúc.
Hà văn Mao quê Bá Thước, là thổ ti mường ở châu Quan Hóa. Ơng từng có
cuộc hội ngộ với Tơn Thất Thuyết, được làm tán lí, là chỉ huy nghĩa quân ở
miền tây Thanh Hóa. Ơng cho xây dựng căn cứ Mã Cao Tại Yên Định, đánh
Pháp ở Bái Thượng La Hán, Thọ Xuân. Sau khi Mã Cao thất thủ, ông tiếp tục
liên kết với các toán nghĩa quân Pháp. Năm 1892, nghĩa quân bị vây quét, Ông
bi bắt.
Cầm Bá Thước q ở Thường Xn Thanh Hóa, ơng được Tơn Thất Thuyết
phong làm bang biện quân hai châu Thường Xuân và Lang Chánh. Ông từng

8
SangKienKinhNghiem.net


tham gia khởi nghĩa Hùng Lĩnh và khởi nghĩa Hương Khê. Năm 1895, ông và
vợ con bị Pháp bắt đưa về Trịnh Vạn và bí mật giết hại, năm đó ơng trịn 37
tuổi.
Các nhóm thực hiện các nhiệm vụ theo thứ tự, sử dụng phiếu hỗ trợ để
chọn kiến thức phù hợp với nội dung, trình độ, nhịp độ làm việc của mỗi nhóm
và thời gian đã thảo thuận. Mỗi nhóm điền các kiến thức bắt buộc để hồn
thành bản hợp đồng.
GV theo dõi và hỗ trợ thêm nếu HS cần.
Để HS làm nghiêm túc có kết quả, GV phải đưa ra các điều kiện ràng
buộc mang tính răn đe “giả” như đã trình bày ở phần phương pháp thực hiện.
4.4.2.c . Bước 3: Nghiệm thu.
Trước khi kết thúc các nhiệm vụ theo thời gian quy định, GV cho các em
một khoảng thời gian nhất định ở trên lớp để các em nhanh chóng hồn thành
bản hợp đồng của mình. Nếu có những nhiệm vụ HS chưa hồn thành, GV yêu
cầu các em dừng lại theo dõi những bản hợp đồng của các nhóm đã hồn thành
và thơng tin phản hồi của cô để hiểu và về nhà làm tiếp.
- GV chiếu nội dung của từng nhiệm vụ, và giảng cho HS nghe sau đó cho
HS đối chiếu bản hợp đồng có thể cho các nhóm đánh giá chéo bằng cách điền
kí hiệu hoặc cho điểm bạn.
- GV điều chỉnh và nhận xét chung, và tuyên dương những nhóm làm tốt
nhất.
GV sử dụng thêm các phương pháp dạy học lịch sử, hướng các nhóm đưa ra
những đáp án cho từng nhiệm vụ trong ban trong bản hợp đồng như sau:
* Nhiệm vụ 1: Đặc điểm phong trào Cần Vương trong toàn quốc.
Với nhiệm vụ này, GV hỏi thêm HS : Chiếu Cần Vương được ban xuống
từ khi nào?

HS sẽ nhớ kiên thức và trả lời được ngay đó là:
Ngày 13/8/1885. Sau khi sự biến kinh thành Huế thất thủ Tôn thất Thuyết
cùng Vua Hàm Nghi chạy đến Tân sở Quảng Trị. Thay mặt vua ,Tôn Thất
Thuyết xuống chiếu Cần Vương. Phong trào Cần Vương bùng nổ.
Vậy đặc điểm chính của Phong trào là gì? Các nhóm dựa vào bản hợp
đồng để có câu trả lời. GV chiếu sơ đồ tư duy sau để cho HS có cái nhìn tổng thể
HS quan sát, nghe kết hợp với tài liệu mà GV đã cung cấp để nắm kiến
thức và hoàn thành nhiệm vụ bản hợp đồng.

9
SangKienKinhNghiem.net


Đặc điểm phong trào Cần Vương

Lãnh đạo:
Vua, Văn
thân sĩ phu

Lực lượng
tham gia:
đông đảo
nhân dân

Địa bàn
hoạt
động:
rộng lớn
đồng
bằng ,đến

trung du
và miền
núi khắp
Bắc
Trung Kì

Phương
pháp đấu
tranh
K/n vũ
trang

Kết quả:
Thất bại.
Tính
chất:
phong
kiến ,
tính dân
tộc,nhân
dân sâu
sắc

Ngun
nhân thất
bại
Thiếu
đường lối
đúng
đắn….

Do Pháp
mạnh

Do phần kiến thức này đã học nên các nhóm chỉ quan sát, trả lời, lắng nghe.
Đưa ra đặc điểm chung này mục đích GV cho HS thấy dược phong trào ở Thanh
Hóa là một bộ phận của phong trào Cần Vương nên nó cũng sẽ có những đặc
điểm tương tự như vây. Từ đó các em sẽ thấy lịch sử quê hương cũng vận động
và phát triển cùng với lịch sử dân tộc.
* Nhiệm vụ 2: Thanh Hóa hưởng ứng chiếu Cần Vương.
Đối với nhiệm vụ này GV yêu cầu HS sinh trình bày như trong đáp án của bản
hợp đồng mà các em đã làm. GV giảng trên lược đồ Thanh Hóa cho HS thấy
được các vị trí trung tâm khởi nghĩa. HS theo dõi kết hợp với tài liệu, và bản
hợp đồng để tiếp nhận kiến thức.

Phần này GV chốt bằng cách ghi bảng )
 13/7/1885, hưởng ứng chiếu Cần Vương, nhân dân Thanh Hóa nhất tề
đứng lên giúp vua cứu nước.

10
SangKienKinhNghiem.net


 Thanh Hóa là một trong những trung tâm chính của phong trào, nơi quy tụ
có sự chỉ đạo của các văn thân sĩ phu: Trần Xuân Soạn, Hà Văn Mao,
Cầm Bá Thước…
* Nhiệm vụ 3: Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu .
GV chiếu sơ đồ tư duy sau để HS có cách nhìn
khái qt các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu ở Thanh Hóa thời kì này, sau đó sử dụng
lược đồ khởi nghĩa Ba Đình, khởi nghĩa Hùng Lĩnh tường thuật những diễn biến
chính để tạo khơng khí học tập tránh sự rời rạc cắt đoạn của tiết học.

K/n Hà Văn
Mao (1887)
k/n Ba Đình
(1886-1887)
K/n Hùng
Lĩnh
(1886-1892)

k/n tiêu biểu

Kn cầm Bá
Thước
(1887-1895)

Lược đồ K/n Ba Đình

Lược đồ K/n Hùng Lĩnh

Sau đó GV gọi đại diện các nhóm hồn thành trình bày nhiệm vụ 2 trong bản
hợp đồng mà các em đã làm.
Lưu ý:
Do nội dung của các cuộc khởi nghĩa này có sẵn trong tài liệu phát cho HS,
nên GV không yêu cầu các em quá sa vào chi tiết về diễn biến mà chỉ nắm
những nét khái quát nhất thông qua việc lập một bảng biểu trong nhiệm vụ đã
ghi trong hợp đồng. GV chiếu bảng biểu để có thơng tin phản hồi, sau đó GV
yêu cầu các nhóm đánh giá chéo bản hợp đồng về nhiệm vụ này.
Thông tin phản hồi được trình chiếu là:
Tên cuộc
Tống Duy
Ba Đình

Hà Văn Mao
Cầm Bá Thước
k/n
Tân
Thời gian
1885-1887
1887
1886-1892
1887-1895
11
SangKienKinhNghiem.net


Địa bàn
hoạt đông

Lãnh đạo

Trịnh VạnThường Xuân,
Ngọc Lặc, Như
Xuân, Quỳ Châu
(Nghệ An)

Tống Duy
Tân, Cao
Điền:

Cầm Bá Thước.

Sử dụng địa

hình hiểm trở
miền núi Bá
Thước chặn
đánh Pháp.

Sử dụng địa
hình rừng
núi đánh du
kích, phục
kích.

Xây dựng hệ
thống đồn trại
kiên cố, bố trí
gian đá, lao gồ
hầm chơng, hố
chông, mở rộng
địa bàn hoạt đông
ra các tỉnh bạn.

- 11-1887,
quân Pháp
mở cuộc tấn
công, do
tương quan
lực lượng,
nghĩa quân
tan rã, Hà
Văn Mao vào
rừng tuẫn tiết

- 5-10-1892,
Pháp tấn
công, Tống
Duy Tân bị
bắt

Bá Thước
Thọ Xuân,
Cẩm Thủy

Nga Sơn

Phạm Bành,
Đinh Công
Tráng, Nguyễn Hà Văn Mao..
Khế ,Nguyễn
Toại.

Ngệ thuật
tác chiến

Xây dựng cơng
sự Ba Đình
vững chắc,
chặn các đợt
hành binh của
Pháp.

Kết quả

- Tháng 1-1887,
quân pháp huy
động lực lượng
triệt hạ căn cứ
và xóa tên 3 làng
Thượng Thọ,
Mậu Thịnh, Mĩ
khê trên bản đồ.
Đinh Công
Tráng hi sinh,
Phạm bành bị
bắt
- K/n thất bại

Ý nghĩa

Vĩnh Lộc,
Thọ Xn,
Nơng cống,
Bá Thước

-13-5-1895, do
có tay sai dẫn
đường, Cầm Bá
Thước bị sa vào
tay giặc.

- K/n thất
- K/n thất bại

- K/n thất bại bại
- Thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí chống giặc ngoại xâm
giành độc lập
- Biểu tượng, tấm gương cho sự hi sinh cao cả vì dân vì
nước, niềm tin vào cuộc đấu tranh giành độc lập
- Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho phong trào
giành độc lập chống Pháp sau này
12
SangKienKinhNghiem.net


Để lại kinh
Để lại kinh nghiệm tác chiến ở vùng rừng
Bài học kinh nghiệm tác
núi,chiến thuật đanh du kích, phối hợp tấn công.
nghiệm
chiến ở vùng
Khẳ năng liên kết các nghĩa quân khác tạo sức
đồng bằng
mạnh tổng hợp đánh Pháp………..
Do thông tin phản hồi có lượng kiến thức nhiều nên việc ghi chép của HS
là khơng kịp, nhưng nếu nhóm nào làm tốt thì các em chỉ sửa đơi chút và vẫn
theo dõi được bài . Cách tốt nhất để cả lớp nắm bắt được là GV nên pho tô sẵn
bảng biểu này sau khi hoàn thành xong các nhiêm vụ học tập phát cho HS về
nhà ghi chép vào vở ghi.
Nhiệm vụ 4: Tìm hiểu một số lãnh tụ của phong trào : Đinh Công Tráng,
Trần Xuân Soạn, Hà Văn Mao, Cầm Bá Thước…
GV gọi học sinh trình bày theo phiếu hỗ trợ mà GV đã cung cấp , GV
chiếu cho HS xem chân dung của một số lãnh tụ dưới đây kết hợp kể chuyện đời
và sự nghiệp nhằm kích thích sự ham hiểu biết của HS:

Chân dung Trần Xuân
Soạn in trên con tem

Tống Duy Tân

Sau đó yêu cầu các em về nhà tìm hiểu thêm về các vị lãnh tụ này.
Lưu ý:
Đây là nhiệm vụ không bắt buộc học sinh phải ghi cả mà chỉ nắm nhưng nét sơ
lược nhất như trong phiếu hỗ trợ. GV nói thêm: Để ghi nhận công lao của các
lãnh tụ nhiều nơi ở Thanh Hóa nói riêng, cả nước nói chung đã lấy tên họ, tên
cuộc khởi nghĩa đặt tên trường, tên đường, tên phố…. Trong đó quảng trường
Ba Đình được đặt từ tên cuộc khời nghĩa Ba Đình do Đinh Cơng Tráng lãnh đạo
như một dấu ấn để ghi nhơ sự kiện này .
* Nhiệm vụ 5: Đặc điểm, vị trí của phong trào Cần Vương Thanh Hóa .
Với nhiệm vụ này, GV đặt thêm câu hỏi : Đặc điểm, vị trí của phong trào Cần
Vương Thanh Hóa ? Nó có điểm gì chung so với phong trào Cần vương trong
tồn quốc? Sau khi đại diện các nhóm trình bày, GV phân tích cho học sinh thấy
những điểm tương đồng của phong trào Cần Vương tại Thanh Hóa với phong
trào Cần Vương trong tồn quốc có những điểm chung. Sở dĩ như vậy vì phong
13
SangKienKinhNghiem.net


trào Cần Vương tại Thanh Hóa là một bộ phận chính của phong trào Cần Vương
trong tồn quốc.
Do các nhóm đã làm trong bản hợp đồng, nên GV chỉ việc gọi đại diện các
nhóm trả lời, sau đó GV giảng và chốt bằng sơ đồ tư duy sau:
Vị trí

Trung tâm

PTCV
Thanh
Hóa
Đặc điểm
Bùng nổ
sớm,kéo
dài trên
diện rộng,
quy mô
ngày càng
lớn từ
đồng bằng
đến trung
du miền
núi

Lãnh đạo là
các văn thân
sĩ phu thổ ti
,lang đạo và
cả nông
dân.Phương
pháp đấu
tranh phong
phú

Kết quả thất
bại do lực

Bùng
nổ
lượng phân
tán,thiếu
đường lối
kháng chiến
thống nhất
giữa các
vùng, Pháp
q mạnh

Thể hiện
tinh thần
u nước ý
thức độc
lập dân
tộc,sức
mạnh đồn
kết….

Tính chất:
mang tính
dân tộc
nhân dân
sâu sắc
mang ý
thức hệ
phong kiến

Như vậy phần kiến thức cơ bản được giải quyết, các nhóm nhanh chóng bổ

sung và hồn chỉnh bản hợp đồng. Sau đó để tạo khơng khí cho lớp học GV tổ
chức trị chơi lịch sử giảm sự căng thẳng cho học sinh.
* Nhiệm vụ 6: Trị chơi lịch sử.
Giải ơ chữ với các câu hỏi:
* Người hỗ trợ đắc lực cho Đinh Công Tráng là ai?
* Đinh Công Tráng và nghĩa quân đã xây dựng căn cứ ở huyện nào?
* Căn cứ mã Cao ở huyện nào?
* Quê của lãnh tụ Tống Duy Tân ở đâu?
* Thủ lĩnh người Bá Thước trong phong trào này là ai?
* Thành phần lãnh đạo của phong trào Cần Vương là tầng lớp nào?
Học sinh tự hồn thành và lắp các chữ cái vào các ơ trống.
GV tổ chức cho các em giải ô chữ và tìm ra từ khóa.
Đáp án của trị chơi ơ chữ được GV lật mở và trình chiếu theo mẫu dưới đây.
14
SangKienKinhNghiem.net


P

H

A
N
E

M
B
A
N
H

G
A
S
O
N
Y
N
Đ
I
N
H
V
I
H
N
L
O
C
H
A
V
A
N
M
A
O
V
A
N
T

H
A
N
4.4.2.d. Bước 4. Củng cố và đánh giá .
Kết thúc bài giảng GV củng cố các nội dung trọng tâm của bài, GV tổ chức
cho học sinh đánh giá hợp đồng như sau:
- Đánh giá chéo dựa vào thông tin phản hồi để cho điểm và tuyên dương trước lớp
- GV yêu cầu về nhà hoàn thành toàn bộ bản hợp đồng tiết sau ôn tập sẽ kiểm tra.
Như vậy phương pháp học theo hợp đồng nếu được nghiên cứu kĩ thì nó
cũng khơng q khó đối với người dạy, ngược lại, GV sẽ “nhàn” hơn khi dạy,
nói ít, và quan trọng hơn GV thấy được khả năng trình độ của mỗi cá nhân hoặc
nhóm từ đó sẽ điều chỉnh phương pháp dạy cho phù hợp với từng đối tượng HS
Ở đây sử dụng phương pháp này để dạy sẽ tránh sự nhàm chán cho người
học, chắc chắc khơng cịn điệp khúc “mòn” về phương pháp ( hỏi – trả lời, thảo
luận nhóm hời hợt , khơng hiệu quả.)
5. Hiệu quả của SKKN.
Với phương pháp trên tôi đã thực hiện trong học kì hai năm học 2015 và
triển khai tồn khối 11 năm 2016.
Kết quả bước đầu cho thấy.
- Về phía HS: Kết quả khảo sát cụ thể ở 2 lớp 11C ( được dạy phương
pháp hợp đồng) và 11D dạy theo phương pháp truyền thống ( tháng 5 /2016).
Bảng thống kê 2 đối tượng học sinh:
Nắm được kiến thức
Chưa nắm
Đối tượng trọng tâm và khả năng
Nắm được kiến
được kiến thức
học sinh
hiểu về lịch sử địa
thức cơ bản

cơ bản
phương phần này
11c
33,2%
66.80%
0%
11d
5%
50%
45%
- Về bản thân: đã tích lũy và nắm chắc kiến thức phần lịch sử này, cảm
thấy đỡ ngại, bỡ ngỡ khi thực hiện phương pháp dạy học tích cực mới.

15
SangKienKinhNghiem.net


III.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.

1.Kết luận.
Học theo hợp theo hợp đồng là phương pháp mới, lạ, khó thực hiện ở các tiết
dạy học bình thường. Nhưng nó dễ hơn khi áp dụng dạy tiết học lịch sử địa
phương bởi lẽ đây là tiết học không quá căng thẳng và bị áp lực về kiến thức.
Ngược lại nếu dạy tốt nó sẽ tạo hứng thú học tập cho hoc sinh vì đây là những
kiến thức lịch sử quê hương biết đâu đó sẽ là “ẩn số” mà các em thích khám phá
tìm hiểu. Những kiến thức ấy sẽ giúp ích các em trong cuộc sống sau này.
2.Kiến nghị.
- Bố trí dạy tiết học lịch sử địa phương vào thời gian hợp lí, khơng nên

đưa vào cuối năm. (GV khó thực hiện hoặc dễ bỏ qua vì chạy chương trình
hết năm ). SGK 12 đã khắc phục được điều này.
- Sở Giáo Dục nên tổ chức các buổi giảng lưu động ( áp dụng phương
pháp mới) theo cụm, và điểm dạy phải là các trường đi từ bán công lên
hoặc miền núi. Người dạy là những GV giỏi có tiếng tại các trường chuẩn
quốc gia .
- Các chuyên đề tập huấn, giảng viên phải là người thực hiện đầu tiên
làm mẫu ( dạy mẫu) có như vậy người đi học mới hiểu để về triển khai cho
đồng nghiệp của mình.
- Tổ chức thi GV giỏi cấp tỉnh nên sử dụng các trường có chất lượng
giáo dục thấp làm “sân thi đấu” khơng nên chọn các trường điểm để thực
hiện.
- Bổ sung các tiết học mang tính chất giải trí trong PPCT mơn lịch sử
THPT.
Tăng cường các tiết giải trí để giảm các tiết học với các sự kiện mang tính
chất khơ khan, tạo hứng thú cho HS, cải thiện cách nhìn của HS về việc học môn
lịch sử.
* Lời kết: Trên đây là một vài giải pháp nhỏ được đúc rút trong q trình
giảng dạy mà tơi muốn chia sẻ cùng các bạn đồng nghiệp, chắc chắn sẽ cịn
nhiều thiếu sót mong được góp ý thêm.

Một số từ viết tắt trong SKKN: GV-Giáo viên, HS – học sinh
PPCT- phân phối chương trình, k/n – khởi nghĩa, sgk –sách giáo khoa

16
SangKienKinhNghiem.net


XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Hoằng Hoá, ngày 18 tháng 5 năm 2016
Đây là bài viết của tôi, cam kết không
copy.

Người thực hiện: BÙI THỊ UYÊN

17
SangKienKinhNghiem.net


1.
2.
3.
4.
5.
6.

IV.TÀI LIỆU THAM KHẢO.
Lịch sử địa phương Thanh Hóa Nhà Xuất Bản GD Thanh Hóa
Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên phần lịch sử địa phương Thanh Hóa
SGK lịch sử 11.CTC
Tài liệu bồi dưỡng thương xuyên phần phương pháp dạy học tích cực
Tiến trình lịch sử Việt Nam – Nguyễn Quang Ngọc chủ biên . NXB đại
học QG Hà Nội.
Khai thác tài liệu kênh hình trên mạng Internet

18
SangKienKinhNghiem.net

I. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Đối tượng nghiên cứu
4. Phương pháp nghiên cứu.
II. NỘI DUNG SKKN
1.Cơ sở lí luận
2.Thực trạng vấn đề
3.Giải pháp thực hiện
4. Hiệu quả của SKKN
III.KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
2. Kiến nghị
IV.TÀI LIỆU THAM KHẢO

MỤC LỤC
Trang 1

Trang 3

Trang 16

Trang 18

19
SangKienKinhNghiem.net