Tài liệu Báo cáo "Về đương sự trong tố tụng dân sự " docx

đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
26
Tạp chí luật học



Nguyễn Triều dơng *
rong quỏ trỡnh gii quyt cỏc v ỏn dõn
s, vic xỏc nh thnh phn ng s,
t cỏch ca ng s l vn cú ý ngha
ht sc quan trng. Thụng qua vic xỏc nh
thnh phn ng s, t cỏch ng s, to
ỏn s triu tp cỏc ng s tham gia t
tng, to iu kin cho cỏc ng s thc
hin c cỏc quyn, ngha v t tng ca
h, bo m vic gii quyt v ỏn dõn s
c ỳng n.
Phỏp lut t tng dõn s hin hnh tuy cú
quy nh v thnh phn ng s; quyn v
ngha v t tng ca ng s; nng lc
hnh vi t tng ca cỏc ng s (t iu 19
n iu 22 Chng IV Phỏp lnh th tc
gii quyt cỏc v ỏn dõn s nm 1989)
nhng cũn quỏ s si, nhiu vn liờn quan
n ng s cha c quy nh nờn vic
thc hin trờn thc t ó khụng trỏnh khi
nhng vng mc. Vỡ vy, vic xõy dng B
lut t tng dõn s cn phi khc phc
nhng hn ch ú. Trong bi vit ny, chỳng

tụi xin trao i mt s ý kin xung quanh cỏc
quy nh v ng s trong D tho B lut
t tng dõn s.
1. V khỏi nim ng s
iu 55 D tho B lut t tng dõn s
quy nh: 1. ng s trong v ỏn dõn s cú
th l cỏ nhõn, t chc bao gm nguyờn n,
b n, ngi cú quyn li ngha v liờn quan.
2. Nguyờn n trong v ỏn dõn s l
ngi khi kin, ngi c vin kim sỏt
khi t v ỏn dõn s hoc cỏ nhõn, t chc
khỏc cú thm quyn do B lut ny quy nh
khi kin yờu cu to ỏn gii quyt v ỏn
dõn s khi cho rng quyn, li ớch hp phỏp
ca ngi ú b xõm phm.
3. B n trong v ỏn dõn s l ngi b
nguyờn n khi kin, ngi b vin kim sỏt
khi t v ỏn dõn s hoc cỏ nhõn, t chc
khỏc cú thm quyn do B lut ny quy nh
khi kin yờu cu to ỏn gii quyt v ỏn
dõn s khi cho rng quyn, li ớch hp phỏp
ca nguyờn n b ngi ú xõm phm.
4. Ngi cú quyn li, ngha v liờn
quan trong v ỏn dõn s l ngi tuy khụng
khi kin, khụng b kin nhng vic gii
quyt v ỏn dõn s cú liờn quan n quyn
li, ngha v ca h v do ú h t mỡnh
ngh hoc do cỏc ng s khỏc ngh v
c to ỏn chp nhn a h vo tham gia
t tng vi t cỏch ngi cú quyn li, ngha

v liờn quan.
Trong trng hp vic gii quyt v ỏn dõn
s cú liờn quan n quyn li, ngha v ca mt
ngi no ú m khụng cú ai ngh a h
vo tham gia t tng vi t cỏch l ngi cú
quyn li, ngha v liờn quan thỡ to ỏn phi
a h vo tham gia t tng vi t cỏch l
ngi cú quyn li, ngha v liờn quan.
Nh vy, khon 1 ca iu lut ny ó
T

* Ging viờn Khoa lut dõn s
Trng i hc lut H Ni


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

27

quy nh thnh phn ca ng s núi chung
v khon 2, 3, 4 cng ó a ra nh ngha
v nguyờn n, b n, ngi cú quyn li,
ngha v liờn quan trong v ỏn dõn s. Tuy
nhiờn, qua nghiờn cu quy nh ny chỳng
tụi thy cũn mt s vn cha c quy
nh rừ, nh khỏi nim v ng s, ngi
cú quyn li, ngha v liờn quan cú yờu cu
c lp, ngi cú quyn li, ngha v liờn
quan tham gia t tng ng v phớa nguyờn

n, b n.
- B lut t tng dõn s cn quy nh
nh th no l ng s vỡ hin nay, do
khụng cú quy nh v vn ny nờn khụng
ớt trng hp to ỏn ó xỏc nh sai ng
s, dn n vic triu tp thiu ng s
hoc triu tp c nhng ngi khụng liờn
quan n v ỏn tham gia t tng. Vic triu
tp tha hay thiu ng s n tham gia t
tng u cú th lm cho vic gii quyt v
ỏn khụng ỳng. ng s cú c im
chung l cú quyn, li ớch liờn quan n v
ỏn. Do ú, cú th quy nh ng s l cỏ
nhõn, t chc hay ch th khỏc cú quyn,
ngha v liờn quan n v ỏn m to ỏn ang
gii quyt.
- B lut t tng dõn s cng cn quy
nh rừ cỏc loi ngi cú quyn li, ngha v
liờn quan. Trờn thc t cú ngi cú quyn
li, ngha v liờn quan tham gia t tng ng
v phớa nguyờn n hoc b n nhng cú
ngi cú quyn li, ngha v liờn quan tham
gia t tng c lp. Vic tham gia t tng
ca hai loi ngi cú quyn li, ngha v
liờn quan núi trờn l khỏc nhau nờn quyn v
ngha v t tng ca h cng cn phi c
quy nh khỏc nhau. Theo chỳng tụi cú th
quy nh cỏc khỏi nim v ngi cú quyn
li, ngha v liờn quan nh sau:
+ Ngi cú quyn li, ngha v liờn quan

cú yờu cu c lp l ngi tham gia vo v
ỏn ó xy ra gia nguyờn n v b n
bo v quyn li ca mỡnh, yờu cu ca h
c lp vi yờu cu ca nguyờn n v b
n;
+ Ngi cú quyn li, ngha v liờn quan
tham gia t tng ng v phớa nguyờn n
hoc b n l ngi tham gia vo v ỏn
bo v quyn li ca mỡnh, yờu cu ca h
ph thuc vo yờu cu hay phn yờu cu ca
nguyờn n hay b n.
- Theo iu 163 D tho B lut t tng
dõn s thỡ: 1. Cỏ nhõn, t chc cú th khi
kin mt hoc nhiu cỏ nhõn, t chc khỏc
v mt quan h phỏp lut hoc nhiu quan
h phỏp lut cú liờn quan vi nhau gii
quyt trong cựng mt v ỏn dõn s.
2. Nhiu cỏ nhõn, t chc cú th cựng
khi kin mt cỏ nhõn, t chc khỏc v mt
quan h phỏp lut hoc nhiu quan h phỏp
lut cú liờn quan vi nhau gii quyt
trong cựng mt v ỏn.
3. Vin kim sỏt khi t, cỏ nhõn, t chc
cú th khi kin i vi mt cỏ nhõn hoc
nhiu cỏ nhõn, t chc khỏc v mt quan h
phỏp lut hoc nhiu quan h phỏp lut cú
liờn quan vi nhau gii quyt cựng mt v
ỏn dõn s.
Vi quy nh ny, trong mt v ỏn dõn
s cú th cú nhiu nguyờn n, nhiu b n.

Trờn thc t, cú v ỏn gia cỏc nguyờn n,
gia cỏc b n vi nhau khụng mõu thun


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
28
Tạp chí luật học

v quyn, li ớch m quyn, li ớch ca h
ch i lp vi ng s phớa bờn kia nhng
cng cú nhng v ỏn gia cỏc nguyờn n,
gia cỏc b n li mõu thun vi nhau v
quyn, li ớch. Vỡ th vic gii quyt cỏc v
ỏn dõn s trong nhng trng hp trờn cú
khỏc nhau. Do vy, trong B lut t tng dõn
s cn cú nhng quy nh phõn bit vic
tham gia t tng ca cỏc nguyờn n, cỏc b
n trong tng trng hp c th. Theo
chỳng tụi, i vi nhng v ỏn m gia cỏc
nguyờn n, gia cỏc b n khụng mõu
thun vi nhau v quyn v li ớch thỡ nờn
quy nh h l ng nguyờn n, ng b
n. i vi nhng v ỏn cú th cú nhiu
nguyờn n, nhiu b n nhng gia cỏc
nguyờn n, gia cỏc b n vi nhau cú
mõu thun v quyn v li ớch thỡ khụng quy
nh h l ng nguyờn n, ng b n.
Ngoi ra, theo iu 55 D tho B lut
t tng dõn thỡ ch trong v ỏn dõn s mi cú
ng s. Nhng ngi tham gia trong cỏc

vic dõn s thỡ khụng cú quy nh l ng
s. Vy h tham gia vi t cỏch gỡ? Nh
vy, D tho B lut t tng dõn s thiu
phn quy nh v nhng ngi tham gia
trong vic dõn s, c bit l nhng quy nh
v quyn, ngha v t tng ca h. iu ny
nu khụng c khc phc s dn ti nhng
bt cp trong vic thc hin, to ỏn s khú
khn trong vic gii quyt cỏc vic dõn s v
s khụng bo m c quyn bo v quyn,
li ớch hp phỏp ca nhng ngi cú quyn
li liờn quan n vic dõn s trc to ỏn.
Theo chỳng tụi, cn quy nh nhng ngi
ny cng l ng s v khi tham gia t tng,
h cng cú cỏc quyn, ngha v t tng ca
ng s c quy nh ti cỏc iu 57, 58,
59, 60 D tho B lut t tng dõn s.
2. V nng lc phỏp lut v nng lc
hnh vi t tng dõn s ca ng s
Nng lc phỏp lut v nng lc hnh vi
t tng dõn s ca ng s ó c quy
nh ti iu 56 D tho B lut t tng dõn
s. Cỏc quy nh ny tuy ó khỏ y
nhng chỳng tụi xin trao i mt s ý kin
sau:
Th nht, khụng cn thit phi a ra
nh ngha nng lc phỏp lut v nng lc
hnh vi t tng dõn s. Bi vỡ, õy l vn
lớ lun khoa hc phỏp lớ ch cú ý ngha nhiu
i vi vic nghiờn cu, ging dy ch

khụng cú ý ngha nhiu v thi hnh phỏp
lut.
Th hai, iu lut cn quy nh ng s
l ngi t 18 tui tr lờn cú nng lc
hnh vi t tng dõn s, tr ngi mt nng
lc hnh vi dõn s hoc b hn ch nng lc
hnh vi dõn s. Cũn ngi di 18 tui,
ngi mt nng lc hnh vi dõn s, ngi b
hn ch nng lc hnh vi dõn s thỡ khụng th
cú nng lc hnh vi t tng dõn s. Ngi t
15 tui n di 18 tui cú th xỏc lp,
thc hin quyn, ngha v dõn s, lao ng
nhng khụng th t mỡnh tham gia t tng
c vỡ h cha cú s hiu bit y v
phỏp lut v cha cú kh nng t mỡnh bo v
quyn li ca mỡnh trc tũa ỏn.
3. Hu qu phỏp lớ ca vic nguyờn
n vng mt
Theo quy nh ti im o khon 1 iu
57 D tho B lut t tng dõn s thỡ ng


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

29

s phi cú mt theo giy triu tp ca to
ỏn v chp hnh cỏc quyt nh ca to ỏn
trong thi gian gii quyt v ỏn. S cú mt

ca ng s tham gia t tng vo tt c cỏc
giai on khỏc nhau ca quỏ trỡnh t tng
dõn s l cn thit bo m cho to ỏn gii
quyt v ỏn c nhanh chúng. Tuy nhiờn,
trờn thc t do nhng nguyờn nhõn khỏch
quan v ch quan khỏc nhau ng s cú th
vng mt. Vic ng s vng mt thỡ tu
tng trng hp h s phi gỏnh chu nhng
hu qu phỏp lớ nht nh.
Khon 2 iu 58 D tho B lut t tng
dõn s quy nh: Nguyờn n ó c to
ỏn triu tp hp l n ln th hai liờn tip
m vn vng mt thỡ b coi l t b vic khi
kin. Nh vy, khon 2 ca iu lut khụng
cp vic nguyờn n vng mt cú lớ do
chớnh ỏng hay khụng cú lớ do chớnh ỏng
m ch cp s vng mt ln th hai liờn
tip. Vic vng mt ca h nhiu ln dự cú lớ
do chớnh ỏng hay khụng cng vn dn n
vic xỏc nh h ó t b vic khi kin.
õy phỏt sinh s bt cp ú l cỏc ln nguyờn
n c triu tp hp l m vng mt
nhng cỏc ln vng mt khụng cú tớnh liờn
tip thỡ dự s vng mt ca cỏc ln ú u
khụng cú lớ do chớnh ỏng cng s khụng
dn n vic coi l nguyờn n ó t b vic
khi kin. Vớ d: Ln th nht ng s
c triu tp hp l thỡ cú mt b n
nhng vng mt nguyờn n khụng cú lớ do
chớnh ỏng, ln th hai ng s c triu

tp hp l thỡ cú mt nguyờn n nhng b
n vng mt khụng cú lớ do chớnh ỏng, ln
th 3 ng s c triu tp hp l thỡ cú
mt b n nhng nguyờn n li vng mt
khụng cú lớ do chớnh ỏng. Trong trng hp
ny theo quy nh ti khon 2 iu 58 D
tho B lut t tng dõn s thỡ cng cha th
coi nguyờn n ó t b vic khi kin, mc
dự trong trng hp ny nguyờn n ó vng
mt n ln th hai v u khụng cú lớ do
chớnh ỏng. Trong khi ú nguyờn n ó
c tũa ỏn triu tp hp l n ln th hai
liờn tip dự cú lớ do chớnh ỏng thỡ vn b coi
l nguyờn n ó t b vic khi kin ca
mỡnh. Xut phỏt t s bt cp ny, B lut t
tng dõn s cn cú s phõn nh rừ rng gia
trng hp nguyờn n vng mt cú lớ do
chớnh ỏng vi trng hp nguyờn n vng
mt khụng cú lớ do chớnh ỏng m bo
tớnh hp lớ khi tũa ỏn a ra cỏc cỏch x lớ
khỏc nhau. Nu vng mt cú lớ do chớnh ỏng
thỡ cn triu tp h tip ln tip theo. Ch khi
nguyờn n vng mt nhiu ln khụng cú lớ
do chớnh ỏng thỡ mi suy oỏn l nguyờn
n ó t b vic khi kin.
Mt lớ do khỏc ũi hi cn cú s thay i
trong quy nh ti khon 2 iu 58 D tho
B lut t tng dõn s ú l s mõu thun
gia quy nh ti khon 2 iu 58, khon 2
iu 200 vi quy nh ti im e khon 1

iu 193 D tho B lut t tng dõn s.
Theo quy nh ti khon 2 iu 58, khon 2
iu 200 D tho B lut t tng dõn s thỡ
Nguyờn n ó c triu tp hp l n
ln th 2 liờn tip m vn vng mt thỡ b coi
l t b vic khi kin, trong khi ú theo
im e khon 1 iu 193 thỡ tũa ỏn ỡnh ch
gii quyt v ỏn dõn s khi Nguyờn n ó
c triu tp hp l n ln th hai m vn


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
30
Tạp chí luật học

vng mt. Nh vy, theo khon 2 iu 58,
khon 2 iu 200 u ũi hi Nguyờn n
ó c triu tp hp l n ln th hai liờn
tip cũn im e khon 1 iu 193 li
khụng ũi hi s liờn tip.
khc phc nhng hn ch v mõu
thun trờn, chỳng tụi kin ngh nờn sa cỏc
quy nh ti khon 2 iu 58, im e khon
1 iu 193, khon 2 iu 200 D tho B
lut t tng dõn s theo hng thng nht
chung nh sau: Nguyờn n ó c to ỏn
triu tp hp l n ln th 2 m vn vng
mt khụng cú lớ do chớnh ỏng thỡ coi l t
b vic kin.
4. Hu qu phỏp lớ ca vic b n

vng mt
Khon 2 iu 59 D tho B lut t
tng dõn s quy nh hu qu phỏp lớ i vi
trng hp b n ó c triu tp hp l
nhng vng mt nh sau: B n ó c
triu tp hp l n ln th hai liờn tip m
vn vng mt thỡ to ỏn xột x vng mt b
n. Nh vy, theo quy nh ny thỡ khi b
n ó c triu tp hp l n ln th hai
liờn tip m vn vng mt thỡ to ỏn xột x
vng mt b n. Vn t ra õy l nu
b n vng mt cú lớ do chớnh ỏng n ln
th hai liờn tip thỡ to ỏn cú xột x vng
mt b n hay khụng? hay to ỏn phi hoón
phiờn to ? Theo quy nh khon 2 iu 59
D tho B lut t tng dõn s thỡ khụng ũi
hi vic vng mt l cú lớ do chớnh ỏng hay
khụng cú lớ do chớnh ỏng m ch cn tớnh
liờn tip ca hai ln triu tp hp l m b
n vng mt. V vn ny chỳng tụi thy
rng quy nh ti khon 2 iu 59 l cha
hp lớ, bi hai lớ do sau õy:
Th nht, trong quỏ trỡnh gii quyt cỏc
v ỏn dõn s thỡ ng s núi chung hay b
n núi riờng cú th vng mt khi c to
ỏn triu tp. Vic vng mt ny cú th do
nguyờn nhõn khỏch quan, cng cú th do
nguyờn nhõn ch quan, cú th vng mt
khụng cú lớ do chớnh ỏng, cú th vng mt
cú lớ do chớnh ỏng m vic b n vng mt

cú lớ do chớnh ỏng thỡ khụng th xỏc nh
li thuc v h c.
Th hai, trong trng hp b n c
triu tp hp l nhiu ln khụng liờn tip m
vn vng mt khụng cú lớ do chớnh ỏng thỡ
to ỏn cng khụng th xột x vng mt b
n.
Mt vn khỏc cn lu ý ú l s mõu
thun, khụng thng nht gia quy nh ti
khon 2 iu 59, iu 201 vi quy nh ti
khon 1 iu 183 D tho B lut t tng
dõn s. Theo khon 2 iu 59 v iu 201
thỡ B n ó c triu tp hp l n ln
th hai liờn tip m vn vng mt thỡ tũa ỏn
xột x vng mt b n. Trong khi ú, theo
khon 1 iu 183 thỡ "nu b n ó c
to ỏn triu tp hp l n ln th hai m
vn c tỡnh vng mt thỡ khụng tin hnh
ho gii c". Nh vy, khon 2 iu 59
v iu 201 u ũi hi b n ó c triu
tp hp l n ln th hai liờn tip m vn
vng mt dự vic vng mt ny l cú lớ do
chớnh ỏng hay c tỡnh vng mt thỡ to ỏn
vn xột x vng mt b n. Cũn khon 1
iu 183 thỡ ũi hi b n ó c to ỏn
triu tp hp l n ln th hai m vn c tỡnh
vng mt. Quy nh ny khụng ũi hi tớnh
liờn tip ca cỏc ln triu tp hp l b n m
b n vng mt nhng li tớnh n lớ do ca
vic vng mt xỏc nh li ca b n.

Hin ti khon 3 iu 48 Phỏp lnh th


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

31

tc gii quyt cỏc v ỏn dõn s cng quy
nh tng t nờn trờn thc t khụng ớt
nhng v ỏn cỏc b n ó li dng quy nh
ny thay nhau vng mt i phú vi
nguyờn n v to ỏn. Nu vn quy nh b
n ó c to ỏn triu tp hp l n ln
th hai m c tỡnh vng mt mi a v ỏn
ra xột x thỡ s khụng khc phc c tỡnh
trng ny.
Xut phỏt t nhng mõu thun, bt cp
trờn õy chỳng tụi kin ngh cn sa cỏc quy
nh ti khon 2 iu 59; khon 1 iu 183;
khon 2 iu 201 thng nht nh sau: B
n ó c to ỏn triu tp hp l m vng
mt khụng cú lớ do chớnh ỏng thỡ to ỏn xột
x vng mt h.
5. Hu qu phỏp lớ ca vic ngi cú
quyn li, ngha v liờn quan vng mt
iu 60 D tho B lut t tng dõn s
quy nh: 2. Khi tham gia t tng vi t
cỏch ngi cú quyn li ngha v liờn quan
thỡ ngi cú yờu cu c lp cú cỏc quyn,

ngha v ca nguyờn n quy nh ti iu
58 ca B lut ny.
3. Ngi cú quyn li, ngha v liờn
quan nu tham gia t tng vi bờn nguyờn
n hoc ch cú quyn li thỡ cú cỏc quyn,
ngha v ca nguyờn n quy nh ti iu
58 ca B lut ny.
4. Ngi cú quyn li, ngha v liờn
quan nu tham gia t tng vi bờn b n
hoc ch cú ngha v thỡ cú cỏc quyn, ngha
v ca b n quy nh ti iu 59 ca B
lut ny.
Vi quy nh trờn chỳng ta thy rng
ngi cú quyn li, ngha v liờn quan cú
yờu cu c lp ó c to ỏn triu tp hp
l n ln th hai m vn vng mt thỡ b coi
l t b yờu cu ca mỡnh v to ỏn ra quyt
nh ỡnh ch gii quyt i vi yờu cu ca
ngi ny. Tuy nhiờn, chỳng tụi thy rng
vic x lớ hu qu i vi ngi cú quyn
li, ngha v liờn quan cú yờu cu c lp
nh quy nh trờn ch nờn ỏp dng trong
trng hp yờu cu ca ngi cú quyn li,
ngha v liờn quan cú yờu cu c lp cú th
tỏch ra gii quyt v ỏn khỏc. Cũn trong
trng hp yờu cu ca ngi cú quyn li,
ngha v liờn quan khụng th tỏch ra gii
quyt riờng thỡ nu ngi cú quyn li, ngha
v liờn quan cú yờu cu c lp c to ỏn
triu tp hp l n ln th hai m vn vng

mt thỡ to ỏn gii quyt v ỏn vng mt h.
i vi ngi cú quyn li, ngha v
liờn quan tham gia t tng vi bờn nguyờn
n hoc b n thỡ khụng th coi h cú
quyn ngha v nh nguyờn n hoc b n
nh quy nh ti khon 3, khon 4 iu 60
D tho B lut t tng dõn s. Vỡ nhng
ngi ny khụng th a ra yờu cu c lp
m yờu cu ca h bao gi cng ph thuc
vo yờu cu ca nguyờn n hay b n, h
khụng th tham gia t tng mt cỏch c lp
m bao gi cng phi tham gia cựng vi
nguyờn n hay b n. Bi vy, chỳng tụi
kin ngh cn sa cỏc quy nh ti khon 3,
khon 4 iu 60 D tho B lut t tng dõn
s theo hng ngi cú quyn li, ngha v
liờn quan than gia t tng ng v phớa
nguyờn n hay b n m c to ỏn triu
tp hp l n ln th hai vn vng mt
khụng cú lớ do chớnh ỏng thỡ tũa ỏn xột x
vng mt h"./.