Bài giảng Bản đồ học - Chương 1: Tổng quan về bản đồ học

BẢN ĐỒ HỌC
(40 tiết LT + 5 tiết BT)

L/O/G/O

www.trungtamtinhoc.edu.vn


Bản đồ học
• Mục tiêu mơn học
Cung cấp những kiến thức cơ bản về khoa học bản

đồ, nắm chắc: Hệ thống khái niệm cơ bản trong bản
đồ học, nội dung về cơ sở tốn học, ngơn ngữ bản

đồ, tổng qt hố bản đồ, phân loại bản đồ và quy
trình thành lập, sử dụng bản đồ.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


NỘI DUNG
Chƣơng 1: Tổng quan về bản đồ học
Chƣơng 2: Cơ sở tốn học bản đồ
Chƣơng 3: Ngơn ngữ bản đồ
Chƣơng 4: Tổng quát hoá và tổ chức thành lập bản đồ
Chƣơng 5: Bản đồ địa hình - Tập bản đồ
Chƣơng 6: Sử dụng bản đồ

www.trungtamtinhoc.edu.vn

Chuyên cần
10%

Giữa kỳ
10%

Thảo luận,
bài tập
20%

THI CUỐI KỲ
60%

Chuyên cần = Đi học chăm chỉ + hăng hái phát biểu xây dựng bài

www.trungtamtinhoc.edu.vn




www.trungtamtinhoc.edu.vn


CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BẢN ĐỒ HỌC
1.1

Đối tƣợng và nhiệm vụ của bản đồ học

1.2

Định nghĩa và các đặc điểm, tính chất bản đồ

1.3

Phân loại bản đồ

1.4

Các yếu tố nội dung của bản đồ

1.5

Sơ lƣợc lịch sử phát triển của bản đồ học

1.6

Vai trò, ý nghĩa của BĐ trong thực tiễn và khoa học
www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.1. Đối tƣợng và nhiệm vụ của bản đồ học
a. Đối tƣợng của bản đồ học:
Đối tƣợng nghiên cứu chính của bản đồ học là bản đồ và các
sản phẩm bản đồ khác nhau.
Đối tƣợng nhận thức của bản đồ là không gian cụ thể của các
đối tượng và hiện tượng của thực tế khách quan và những biến đổi
của chúng theo thời gian.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

1.1. Đối tƣợng và nhiệm vụ của bản đồ học

b. Nhiệm vụ của bản đồ học:
- Nghiên cứu và phản ánh các cấu trúc không gian, quy luật
phân bố, mối tƣơng quan và quá trình phát triển của các đối
tượng, hiện tượng tự nhiên, kinh tế - xã hội.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


b. Nhiệm vụ của bản đồ học:

- Đề xuất phương pháp thành lập và phương
hướng phát triển của bản đồ

www.trungtamtinhoc.edu.vn


b. Nhiệm vụ của bản đồ học:
- Nghiên cứu phương pháp sử dụng bản đồ, đánh giá độ
chính xác của các kết quả.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.1. Đối tƣợng và nhiệm vụ của bản đồ học
Bản đồ học bao gồm nhiều môn học kỹ thuật chuyên
ngành có quan hệ chặt chẽ với nhau, và mỗi mơn học có chức

năng riêng:
- Cơ sở lý thuyết của bản đồ (BĐH đại cƣơng)
Nghiên cứu bản đồ các loại, tính chất và các yếu tố nội
dung của bản đồ, khả năng sử dụng các bản đồ trong thực tế,
lịch sử phát triển của bản đồ học.

- Toán bản đồ:
Nghiên cứu các phương pháp chiếu bề mặt toán học của
trái đất lên mặt phẳng, các tính chất, các phƣơng pháp đánh
giá và lựa chọn các phép chiếu bản đồ và các yếu tố khác thuộc
cơ sở toán học của bản đồ.
www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.1. Đối tƣợng và nhiệm vụ của bản đồ
- Thiết kế và thành lập bản đồ:
Đó là một trong những bộ mơn quan trọng nhất của bản đồ
học. Nó nghiên cứu và xây dựng lý thuyết tổng quát hoá bản đồ,
công nghệ thiết kế bản đồ, các nguyên tắc biên tập và thành lập
bản đồ bằng phƣơng pháp trong phòng.
- Trình bày bản đồ:
Nghiên cứu các phương pháp và phương tiện trình bày màu
sắc và hình vẽ của các bản đồ, đồng thời nghiên cứu những vấn đề
thiết kế các ký hiệu quy ƣớc.
- In bản đồ:
Nghiên cứu các phương pháp chế in và in hàng loạt các bản đồ.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

1.1. Đối tƣợng và nhiệm vụ của bản đồ
- Sử dụng bản đồ:
Nghiên cứu những phƣơng hƣớng và phƣơng pháp sử
dụng các bản đồ và đánh giá độ tin cậy, độ chính xác của các
kết quả thu nhận từ bản đồ.
- Kinh tế và tổ chức sản xuất bản đồ:
Nghiên cứu về các mặt kinh tế và các biện pháp tổ chức
hợp lý hoá sản xuất bản đồ.

- Tự động hoá sản xuất bản đồ:
Nghiên cứu ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật
(điện tử, tin học, cơ khí hố, điều khiển học…) vào các cơng đoạn
sản xuất bản đồ.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


CÁC NGÀNH KHOA HỌC, KĨ THUẬT
CĨ LIÊN QUAN

NGƠN NGỮ
HỌC

TỐN &
TIN HỌC

NGHỆ THUẬT
& HỘI HOẠ

KHOA HỌC

BẢN ĐỒ

TRẮC ĐỊA &
ĐỊA MẠO HỌC

CÁC KHOA HỌC
VỀ TRÁI ĐẤt

ĐỊA LÝ

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.1. Đối tƣợng và nhiệm vụ của bản đồ
Bản đồ học có liên quan chặt chẽ với nhiều bộ
mơn khoa học khác, đặc biệt là với trắc địa cao cấp,
trắc địa địa hình, thiên văn học, địa lý học. Những
mối quan hệ đó hầu hết là có tính chất hai chiều.
Bản đồ học dùng các kết quả nghiên cứu của
các mơn khoa học đó để biên soạn nội dung bản đồ
hoặc làm cơ sở toán học để thiết kế nội dung.
Các khoa học khác dùng bản đồ và các phương pháp
bản đồ để giải quyết những vấn đề thực tế của mình.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.2

Định nghĩa và các đặc điểm,

tính chất bản đồ

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.2.1. Định nghĩa
Bản đồ là sự biểu thị khái quát, thu nhỏ bề mặt
trái đất hoặc bề mặt của thiên thể khác trên mặt
phẳng trong một phép chiếu xác định, nội dung của
bản đồ đƣợc biểu thị bằng hệ thống ký hiệu quy ƣớc.
(Bản đồ là hình ảnh (mơ hình) của bề mặt trái đất, các thiên thể
hoặc không gian vũ trụ, được xác định về mặt toán học, thu nhỏ và
tổng quát hóa, phản ánh các đối tượng được phân bố hoặc chiếu trên
đó, trong một hệ thống ký hiệu đã được chấp nhận)

www.trungtamtinhoc.edu.vn


Đặc tính cơ bản của bản đồ
• Mỗi bản đồ đều được xây dựng theo một quy luật toán
học nhất định. Quy luật toán học của bản đồ trước hết
được biểu hiện ở tỷ lệ và phép chiếu của nó.
• Các đối tượng khi đưa lên bản đồ phải qua q trình
tổng qt hóa
• Các đối tượng và hiện tượng được biểu thị lên bản đồ
bằng ngôn ngữ của bản đồ - hệ thống ký hiệu quy ước.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

1.2.2. CÁC TÍNH CHẤT CƠ
BẢN CỦA BẢN ĐỒ

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.2.2. CÁC TÍNH CHẤT CƠ BẢN CỦA BẢN ĐỒ

Tính chất bản đồ

TÍNH TRỰC QUAN

TÍNH THƠNG TIN

TÍNH ĐO ĐƢỢC

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.2.2. Các tính chất cơ bản của bản đồ
- Tính trực quan: Được biểu hiện ở chỗ là BĐ cho ta khả
năng bao quát và tiếp thu nhanh chóng những yếu tố chủ
yếu và quan trọng nhất của nội dung BĐ.
Một trong những tính chất ưu việt của BĐ là khả năng bao
qt, biến cái khơng nhìn thấy thành cái nhìn thấy đƣợc. (Bản
đồ địa chất, bản đồ về khí tượng thể hiện nhiệt độ, độ ẩm, áp suất)

www.trungtamtinhoc.edu.vn

- Tính trực quan:
BĐ tạo ra mơ hình trực quan của lãnh thổ, nó phản ánh
các tri thức về các đối tượng hoặc các hiện tượng được biểu thị.
Bằng BĐ, người sử dụng có thể tìm ra đựơc những quy luật của
sự phân bố các đối tượng và hiện tượng trên bề mặt trái đất.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.2.2. Các tính chất cơ bản của bản đồ
- Tính đo được: Là tính chất quan trọng của BĐ. Tính chất
này có liên quan chặt chẽ với cơ sở tốn học. Căn cứ vào tỷ lệ và
phép chiếu của BĐ, căn cứ vào các thang bậc của các ký hiệu quy
ước, người ta sử dụng BĐ có khả năng xác định được rất nhiều các
trị số khác nhau như: toạ độ, biên độ, độ dài, khoảng cách, diện
tích, thể tích, góc...

www.trungtamtinhoc.edu.vn


1.2.2. Các tính chất cơ bản của bản đồ

•

Tính thơng tin của bản đồ:
Đó là khả năng lƣu trữ và truyền đạt cho người đọc những
tin tức khác nhau về các đối tượng và các hiện tượng.

Bản đồ dân cƣ
www.trungtamtinhoc.edu.vn

1.3. PHÂN LOẠI BẢN ĐỒ

www.trungtamtinhoc.edu.vn