Thực trạng và giải pháp xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực học đường trong các cơ sở giáo dục tiểu học trên địa bàn tỉnh Nghệ An

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG
GIÁO DỤC AN TỒN, LÀNH MẠNH, THÂN THIỆN, PHỊNG,
CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG TRONG CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC
TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN
Phòng Giáo dục Tiểu học
Sở GD&ĐT Nghệ An
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Mơi trường học tập an tồn, lành mạnh, thân thiện là môi trường học sinh
(HS) được học tập trong điều kiện đảm bảo an toàn về cơ sở vật chất; tài liệu, đồ
dùng, thiết bị sử dụng để giảng dạy phù hợp với mục tiêu, nội dung chương trình
giáo dục, bảo đảm tính khoa học, chính xác, tính sư phạm, nhân văn và thẩm
mỹ. Trong đó, học sinh được tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí, văn hóa,
nghệ thuật, thể dục, thể thao phù hợp với độ tuổi, đặc điểm sinh lý, tâm lý đối
với các thành viên trong cơ sở giáo dục. Đặc biệt, học sinh được trang bị kiến
thức, kỹ năng về phòng, chống xâm hại trẻ em, bạo lực học đường, cơ sở giáo
dục không bị ảnh hưởng xấu của các loại hình kinh doanh, dịch vụ xung
quanh…Thế nhưng, mơi trường ấy đang có nhiều biểu hiện khơng an tồn, lành
mạnh khiến cho các nhà trường và cả xã hội quan tâm. Bởi vì chính sự sự khơng
an tồn, lành mạnh ấy dẫn đến phá vỡ văn hóa, các giá trị truyền thống của mỗi
nhà trường. Trước đây, vấn đề này gần như chỉ đáng lo ngại ở các cấp học
THCS, THPT. Song, thời gian gần đây nó đã len lỏi và xẩy ra ở các cấp học
khác như mầm non, tiểu học. Đây là điều đáng lo ngại khi mà nhiều vấn đề đi
ngược với chuẩn mực văn hóa nhà trường lại đang xâm nhập vào lứa tuổi mà
đạo đức, nhân cách của các em đang được hình thành và phát triển.
Có nhiều ngun nhân dẫn đến tình trạng mất an toàn, lành mạnh, thân
thiện trong các nhà trường nhưng trong đó nổi bật là các vấn đề nảy sinh từ
chính các em học sinh, từ gia đình, nhà trường và xã hội, trong đó mơi trường
văn hóa học đường (MTVHHĐ) chuẩn mực là một yếu tố cơ sở để góp phần lớn
phịng ngừa, ngăn chặn tình trạng mất an tồn, lành mạnh, thân thiện trong các
trường tiểu học. Vì vậy, quan tâm đến vấn đềxây dựng mơi trường an tồn, lành
mạnh, thân thiện, phòng chống bạo lực học đường trong các nhà trường tiểu học

hiện nay là rất cần thiết.
133


II. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO
DỤC AN TOÀN, LÀNH MẠNH, THÂN THIỆN TRONG CÁC TRƯỜNG
TIỂU HỌC
1. Những kết quả đạt được
Nhận thức được tầm quan trọng của cơng tác xây dựng trường học thân
thiện, an tồn, lành mạnh phòng chống bạo lực học đường trong các trường tiểu
học trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã có nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, góp
phần đảm bảo một mơi trường học đường an tồn, lành mạnh, thân thiện cho học
sinh, có thể kể đến: cơng tác đầu tư xây dựng phòng học, quy hoạch mạng lưới
trường, lớp được đầu tư; thiết bị, đồ dùng được trang bị; các phịng chức năng,
phịng học bộ mơn Tin học, Ngoại ngữ, Khoa học được quan tâm. Công tác giáo
dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống được các nhà trường thực hiện lồng ghép
trong q trình dạy học các mơn văn hóa và trong các hoạt động ngoại khóa.
Nhiều trường đã mời các chuyên gia giảng bài, tổ chức các hoạt động nhằm giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh. Công tác tuyên truyền, giáo dục cho học sinh về
bạo lực học đường được triển khai dưới nhiều hình thức đa dạng, phong phú:
Lồng ghép giáo dục kiến thức về bạo lực học đường; giáo dục đạo đức, kỹ năng
sống cho học sinh thơng qua các mơn học chính khóa, các giờ ngoại khóa, các
giờ sinh hoạt…Phương pháp sân khấu hóa giáo dục đã được áp dụng tại nhiều
trường tiểu học giúp học sinh dễ tiếp thu hơn.
Thực hiện hiệu quả phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân thiện,
học sinh tích cực", cộng với việc thực hiện Nghị định 80/2017/NĐ-CP của
Chính phủ quy định về mơi trường giáo dục an tồn, lành mạnh, thân thiện,
phịng, chống bạo lực học đường, từ những nội dung cốt yếu của phong trào, các
nhà trường đã xây dựng các nhóm giải pháp phù hợp, các tiêu chí về mơi trường
học tập thân thiện như: Truyền thông, xây dựng cơ sở vật chất; tăng cường vai

trò giáo viên chủ nhiệm lớp; tổ chức hoạt động tập thể vui chơi lành mạnh; tổ
chức cho học sinh tìm hiểu, chăm sóc các khu di tích, lịch sử văn hóa tại địa
phương. Cùng với việc vận dụng các thành tố tích cực từ Mơ hình trường học
mới, ở nhiều trường, các lớp học được đầu tư khang trang, sạch, đẹp; khn viên
có nhiều cây xanh, bóng mát đáp ứng nhu cầu học tập, vui chơi của học sinh;
học sinh có nhiều cơ hội tham gia các hoạt động, mạnh dạn, tự tin bày tỏ ý kiến,
quan điểm của mình; mơi trường học tập thân thiện, tạo được niềm tin với phụ
huynh học sinh.
134


2. Hạn chế, khó khăn và nguyên nhân
2.1. Những hạn chế, khó khăn
Mặc dù tại địa bàn Nghệ An thời gian gần đây, ở cấp Tiểu học không xảy
ra những vụ việc về bạo lực học đường khiến dư luận đau xót và lo ngại. Tuy
nhiên, đâu đó tại các nhà trường, vẫn cịn tình trạng mất an tồn, bạo lực học
đường, có thể kể: học sinh bị tai nạn thương tích do điều kiện cơ sở vật chất
trong trường học không đảm bảo (TH Diễn Tháp năm 2014); phụ huynh hành
hung, gây thương tích, xúc phạm, tinh thần, thể chất học sinh, giáo viên (TH
Đỉnh Sơn, Anh Sơn 2017); học sinh đánh nhau trong nhà trường và nơi công
cộng (TH Cửa Nam 1 năm 2019), hay là hiện tượng học sinh nói tục, chửi thề
vẫn cịn xảy ra…
Giáo viên có hành vi thiếu chuẩn mực sư phạm, quát mắng, bạo hành học
sinh nhưng khơng ý thức rằng đó là hành vi phạm pháp.
Những vụ việc đó khơng chỉ gây bất an trong nhà trường mà còn kéo
theo sự xuống cấp đạo đức học đường và đạo đức xã hội, ảnh hưởng nghiêm
trọng đến thể chất, tinh thần, danh dự của giáo viên và học sinh; tác động xấu
đến môi trường giáo dục trong nhà trường và gây bức xúc trong dư luận cộng
đồng, xã hội.
2.2. Nguyên nhân

Một bộ phận nhỏ cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục vẫn chưa nhận thức
đầy đủ về tính cần thiết xây dựng trường học an tồn, thân thiện để góp phần
vào việc phòng chống bạo lực học đường; định hướng giáo dục cho học sinh
chưa toàn diện, thiên lệch vào việc dạy chữ, dạy kiến thức; triển khai thực hiện
các nội dung chỉ đạo cịn máy móc, hình thức, hiệu quả đem lại chưa cao, thiếu
giải pháp phù hợp với thực tiễn.
Dưới sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, các nội dung bạo
lực, phản cảm, đi ngược với văn hóa thuần phong mĩ tục của người Việt Nam
vẫn cịn len lỏi vào trong mơi trường sống, mơi trường học tập và rèn luyện của
học sinh làm cho các em bị thu hút, kích động dẫn đến những hành vi lệch lạc
với chuẩn mực đạo đức. Bên cạnh đó cuộc sống mưu sinh với cơm, áo, gạo, tiền
nên sự quan tâm, phối hợp giữa gia đình – nhà trường có nơi chưa hiệu quả.
Chương trình giáo dục hiện nay vẫn chưa đáp ứng đầy đủ mục tiêu giáo
dục toàn diện cho người học; nội dung học tập vẫn còn nặng về kiến thức,
135


phương pháp giáo dục để hướng tới phát triển phẩm chất, năng lực người học
chưa đạt đến kết quả nhất định; lĩnh vực giáo dục trải nghiệm, định hướng nghề
nghiệp chưa được coi trọng đúng mức.
Vẫn còn những hạn chế nhất định về các điều kiện trong môi trường giáo
dục nhất là ở các trường tiểu học vùng miền núi, vùng sâu, xa, dân tộc thiểu số;
ngân sách Nhà nước hạn hẹp, mức huy động xã hội hóa giáo dục thấp cho nên
việc đầu tư, bổ sung các điều kiện dạy học và giáo dục, rèn luyện cho học sinh là
rất khó khăn.
III. CÁC GIẢI PHÁP XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC
AN TỒN, LÀNH MẠNH, THÂN THIỆN, PHỊNG CHỐNG BẠO LỰC
HỌC ĐƯỜNG
1. Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức
Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối,

chính sách, pháp luật đến cán bộ quản lý, giáo viên, công nhân viên trong các
trường tiểu học; tiếp tục thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ
Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh. Tuyên truyền các phong trào thi đua yêu nước, gương người tốt, việc
tốt, những tấm gương tiêu biểu trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuyên truyền,
quán triệt tới cán bộ quản lý, giáo viên trong việc thực hiện chính sách, pháp luật
của Nhà nước về bảo vệ trẻ em; các văn bản quy định công tác quản lý nâng cao
đạo đức nhà giáo theo Chỉ thị 1737/CT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo;
xây dựng mơi truờng giáo dục an tồn, lành mạnh, thân thiện, phòng chống bạo
lực học đường theo Nghị định 80/2017/NĐ-CP của Chính phủ; bộ quy tắc ứng
xử văn hóa trường học theo Thông tư 06/2019/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và
Đào tạo.
Tuyên truyền nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành,
gia đình, nhà trường, cộng đồng xã hội trong việc phối hợp giáo dục đạo đức, lối
sống, năng lực, phẩm chất cho học sinh tiểu học.Tuyên truyền, phổ biến kiến
thức pháp luật và kỹ năng phòng, chống bạo lực học đường. Về hình thức tuyên
truyền đa dạng phong phú: chỉ đạo các nhà trường đa dạng hóa và lồng ghép các
hình thức tun truyền thơng qua giảng dạy các môn học, các cuộc thi, khen
thưởng các tấm gương tiêu biểu trong học tập và rèn luyện, qua các hoạt động
136


trải nghiệm, sinh hoạt tập thể ở nhà trường, địa phương trong thời gian học sinh
nghỉ hè.
2. Chỉ đạo việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, giáo dục
Chỉ đạo các nhà trường thực hiện nội dung dạy học mơn Đạo đức theo
chương trình sách giáo khoa hiện hành trên cơ sở rà soát, tinh giản những nội
dung trùng lặp, chưa thực sự cần thiết đối với học sinh theo quy định của Bộ
Giáo dục và Đào tạo. Lựa chọn các nội dung giáo dục có giá trị và phù hợp đặc

điểm tâm sinh lý, tình cảm và sự phát triển của học sinh tiểu học, giáo dục hành
vi và chuẩn mực đạo đức; giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật, kỹ năng sống và
giá trị sống đúng đắn trong chương trình giáo dục phổ thơng mới.
Đa dạng hóa và vận dụng các hình thức tổ chức các hoạt động dạy học
phù hợp tâm sinh lý lứa tuổi tiểu học. Tăng cường các hoạt động tập thể, hoạt
động trải nghiệm, hoạt động NGLL, lao động, vệ sinh trường, lớp học, các câu
lạc bộ các phong trào thi đua trong nhà trường để học sinh được rèn luyện các
kỹ năng thiết yếu về an tồn.
Thực hiện lồng ghép, tích hợp nội dung giảng dạy đảm bảo an ninh trật tự
trường học, phòng chống bạo lực học đường qua một số môn học, giáo dục kỹ
năng sống, xây dựng nếp sống văn minh, ứng xử văn hóa trong nhà trường.
Tham gia và tổ chức các đợt tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn cho
cốt cán các đơn vị với các nội dung xây dựng mơi trường văn hóa học đường,
phòng chống bạo lực trong trường học; bồi dưỡng các nội dung, phương pháp,
năng lực cho cơ sở khi tổ chức các chương trình giáo dục trải nghiệm, giáo dục
đạo đức lối sống, kĩ năng sống cho học sinh.
3. Tăng cường cơ sở vật chất và bảo đảm môi trường giáo dục an
toàn, thân thiện
Tổ chức các hoạt động rà sốt, kiểm tra tồn bộ hệ thống cơ sở vật chất
trường, lớp, thiết bị phục vụ các hoạt động học tập, vui chơi (phòng học, đồ
dùng, thiết bị dạy học, tường rào, lan can, khu vui chơi, thể thao...) trong khuôn
viên nhà trường, kịp thời sửa chữa, thay thế, khắc phục, đảm bảo mơi trường nhà
trường an tồn, thân thiện theo yêu cầu của Thông tư 17/2018/TT-BGD&ĐT
của Bộ GD&ĐT.
Tổ chức rà sốt lại việc bố trí, sử dụng sân chơi, các cơng trình thể thao
cho học sinh trong nhà trường và tại địa phương. Phát huy hiệu quả các việc sử
137


dụng các cơ sở vật chất hiện có; xã hội hóa nguồn lực để nâng cấp cơ sở vật chất

phục vụ nhu cầu vui chơi, giải trí lành mạnh cho học sinh.
Đẩy mạnh cơng tác xã hội hóa, khuyến khích các tổ chức, cá nhân xây
dựng CSVC đảm bảo quy định; tham gia, tổ chức các hoạt động văn hóa, văn
nghệ, thể dục, thể thao cho học sinh trong nhà trường và tại địa phương.
4. Tăng cường sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường, xã hội
Chỉ đạo các trường tiểu học phát huy vai trò, trách nhiệm của gia đình
trong việc chăm sóc và giáo dục học sinh, thực hiện cam kết với cơ sở giáo dục
về thực hiện đầy đủ nghĩa vụ chăm sóc, giáo dục và tạo mơi trường tốt nhất góp
phần hướng dẫn, quản lý con em học tập, rèn luyện. Thực hiện tốt việc vận dụng
nội dung “Huy động cộng đồng cùng tham gia công tác giáo dục” trong Mơ hình
trường học mới để xây dựng mơi trường giáo dục an tồn, lành mạnh, thân thiện
từ các lớp.
Thực hiện tốt Quy tắc ứng xử văn hóa trong các nhà trường theo Thơng tư
06/2019/TT-BGDĐT của Bộ GD&ĐT. Tiếp tục thực hiện và đưa nội dung của
phong trào “Thi đua dạy tốt - học tốt”; xây dựng “Trường học thân thiện - học
sinh tích cực” thành các hoạt động thường xuyên trong các trường tiểu học gắn
với việc xây dựng trường học xanh, sạch, đẹp, an toàn, thân thiện. u cầu các
cơ sở giáo dục có phịng tư vấn tâm lý học đường và bố trí cán bộ, giáo viên phụ
trách, kiêm nhiệm công tác tư vấn tâm lý cho phụ huynh và học sinh. Thực hiện
giáo dục hoà nhập theo quy định; tư vấn cho người khuyết tật và gia đình người
khuyết tật về can thiệp sớm, giáo dục hoà nhập phù hợp với khả năng và nhu cầu
người khuyết tật; phối hợp gia đình và các tổ chức, cá nhân có liên quan để xây
dựng mơi trường giáo dục hồ nhập, thân thiện đối với người khuyết tật. Thiết
lập kênh thông tin như hộp thư góp ý, đường dây nóng và các hình thức khác để
tiếp nhận, xử lý các thông tin; Thực hiện công tác y tế trường học, công tác tư
vấn, công tác trợ giúp học sinh; thường xuyên trao đổi thông tin với phụ huynh
và cộng đồng trong việc bảo đảm an tồn tính mạng, thân thể, nhân phẩm, danh
dự và bí mật đời sống riêng tư của học sinh.
Phối kết hợp với Cha mẹ học sinh: Đây là lực lượng rất quan trọng, nhà
trường và gia đình ln ln là lực lượng đầu mối hai chiều chủ động trao đổi

mọi thông tin về học sinh những biểu hiện sai lệch trong hành vi của học sinh sẽ
phải được kiểm soát và có biện pháp uốn nắn kịp thời; trong đó giáo viên chủ
138


nhiệm cần chủ động nắm bắt diễn biến về tâm tính, những thay đổi bất thường ở
học sinh để ngăn chặn kịp thời các hành vi tiêu cực, bạo lực cũng như nêu cao
trách nhiệm trong giáo dục học sinh.
Phối kết hợp với các ban ngành, chính quyền địa phương, khối xóm, thơn
bản: tìm những giải pháp hữu hiệu trong việc quản lý, giáo dục học sinh; ngăn
chặn các tụ điểm game, các loại văn hóa phẩm đồi trụy có trong địa bàn quản lý,
bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn cho học sinh, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an
ninh và trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp
luật khác trong ngành giáo dục.Hàng kỳ, cùng nhà trường tổ chức công tác tuyên
truyền trên diện rộng; cùng xây dựng chương trình giáo dục học sinh theo chủ
đề nhất là ở các nội dung giáo dục truyền thống cho học sinh.
IV. KẾT LUẬN
Xây dựng mơi trường giáo dục an tồn, lành mạnh thân thiện là một trong
những chủ trương đúng đắn của ngành giáo dục. Vấn đề đặt ra là xây dựng mơi
trường đó như thế nào để đạt hiệu quả giáo dục. Trong xu thế phát triển mạnh
mẽ của công nghệ thơng tin, hội nhập với thế giới việc giữ gìn những giá trị văn
hóa truyền thống ở các nhà trường lại đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. Bởi vậy,
việc xây dựng môi trường môi trường giáo dục an tồn lành mạnh khơng chỉ là
nhiệm vụ của các nhà trường mà là của cả các cấp, các ngành, sự vào cuộc của
tồn xã hội. Trong đó ngành giáo dục đóng vai trị hết sức quan trọng, để mỗi
ngơi trường thực sự là “Ngôi trường hạnh phúc” đối với thầy, cô giáo và các em
học sinh./.

139