(SKKN 2022) sử dụng phương pháp dạy học trải nghiệm sáng tạo khi dạy một số tiết lịch sử đại phương trong chương trình lịch sử 10

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT NGA SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TÊN ĐỀ TÀI
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM
SÁNG TẠO KHI DẠY MỘT TIẾT LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG
TRONG CHƯƠNG TRÌNH LỊCH SỬ 10

Người thực hiện : Mai Đại Chính
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị cơng tác: Trường THPT Nga Sơn
SKKN thuộc mơn: Lịch sử

THANH HĨA NĂM 2022


MỤC LỤC
STT

Tiêu đề

Thứ tự trang

1

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trang 1

2

1. Lý do chọn đề tài

Trang 1 - 2

3

2. Mục đích nghiên cứu

Trang 2

5

3. Đối tượng nghiên cứu

Trang 2

6

4. Phương pháp nghiên cứu

Trang 2

7

II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Trang 2

8

1. Cơ sở lý luận

Trang 2 - 3

9

2. Thực trạng vấn đề

Trang 3-4

10

3. Giải pháp để tiến hành giải quyết vấn đề

Trang 4 -12

11

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

Trang 12 - 14

12

III. KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT

Trang 14

13

1. Kết luận

Trang 14

14

2. Đề xuất

Trang 15


I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong chương trình giáo dục phổ thơng, mơn Lịch sử giữ một vị trí rất quan
trọng trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức và truyền thống cho học
sinh. Qua mơn học giáo dục hình thành phẩm chất, có lòng yêu nước nồng nàn, ,
biết suy nghĩ độc lập, hành động tập thể, và có tổ chức, nhận rõ kết quả hoạt
động của mình, phát triển tối đa tinh thần chủ động đáp ứng yêu cầu xây dựng và
bảo vệ tổ quốc XHCN .Việc hình thành cho học sinh sự hiểu biết về lịch sử địa
phương, về những giá trị và truyền thống quê hương, giáo dục lòng tự hào và ý
thức trách nhiệm xây dựng quê hương càng trở nên bức thiết.
Trong thực tế ở trường THPT phần lịch sử địa phương chưa thực sự được coi
trọng xứng đáng với vai trò của nó vì số tiết phân phối của Bộ GD&ĐT rất ít –
mỗi khối chỉ phân phối 1 đến 2 tiết. Vấn đề dạy lịch sử địa phương là chưa hiệu
quả vì còn nhiều khó khăn: Mâu thuẫn giữa việc tăng thời lượng lịch sử địa
phương - di sản và danh nhân trong chương trình tự chủ với chương trình chung.
Việc tăng quá nhiều lịch sử địa phương là đờng nghĩa phải cắt giảm chương trình
nội dung lịch sử dân tộc và thế giới do số tiết phân phối chương trình khơng tăng

lên nên rất khó thực hiện bởi nó ảnh hưởng đến chương trình chung của bộ giáo
dục đào tạo quy định; tài liệu giảng dạy chưa có tính hệ thống; khơng có nội
dung trong các kì thi… Vì thế mà cả giáo viên và học sinh đều khơng coi trọng,
thậm chí còn cắt xén nên không có hiệu quả. Học sinh hầu như lơ mơ hoặc
khơng hiểu gì về lịch sử q hương mình, có đôi lúc học sinh ngỡ ngàng, lúng
túng khi bất chợt một ai đó hỏi hay nói về sự kiện Lịch sử của q hương mình,
đó là một thực đáng b̀n.
Nhiệm vụ đặt ra cho giáo viên dạy lịch sử ở trường THPT, ngoài trang bị cho
học sinh hệ thống những kiến thức cơ bản lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới để
hình thành thế giới quan khoa học, phẩm chất đạo đức chính trị cho học sinh còn
cần thiết phải trang bị cho học sinh những hiểu biết sâu sắc về lịch sử và truyền
thống quê hương. Qua đó, giáo dục lòng tự hào về quê hương dân tộc, hình thành
lòng yêu nước, truyền thống quê hương cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư
duy hành động và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống xã hội; giúp học sinh
hiểu được sự phát triển hợp quy luật của tự nhiên và xã hội, vận dụng sáng tạo
những hiểu biết vào hoạt động thực tiễn, xây dựng ý thức Trách nhiệm xây dựng
quê hương dầu đẹp.
Để khắc phục những khó khăn và thực hiện tốt yêu cầu nhiệm vụ dạy học hiệu
quả nội dung lịch sử địa phương thì giáo viên khơng thể khơng đổi mới phương
pháp. Chỉ có đổi mới phương pháp theo hướng trải nghiệm sáng tạo, đa dạng hóa
các hình thức dạy học lịch sử địa phương mới có thể nâng cao hiểu biết của các
em về những gì đã xảy ra trong quá khứ trên mảnh đất quê hương mình, những
truyền thống tốt đẹp, để tự hào, để sống cao đẹp hơn và phấn đấu xây dựng cho
quê hương xứng đáng với tầm vóc lịch sử của nó.
1


Xuất phát từ suy nghĩ đó và trong thực tiễn giảng dạy tôi chọn đề tài: “ Sử
dụng phương pháp dạy học trải nghiệm sáng tạo khi dạy một tiết Lịch sử địa
phương trong chương trình Lịch sử 10”, với mong muốn góp phần nâng cao

hơn nữa chất lượng dạy và học mơn lịch sử ở trường THPT.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài được lựa chọn thực hiện nhằm xác định phương pháp tìm ra hướng đi
hiệu quả nhất cho việc đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử hiện nay, đặc
biệt là giảng dạy lịch sử địa phương trong chương trình lịch sử THPT. Tạo ra
những trải nghiệm mới làm cho học sinh nắm bài một cách dễ dàng mà sâu sắc.
Trang bị, rèn luyện cho học sinh kĩ năng tự học, tự trải nghiệm và sáng tạo, giảm
áp lực cho học sinh. Hình thành được tình cảm, niềm tin, ý thức trách nhiệm đối
với quê hương, đất nước. Từ đó phát huy được tính tích cực tự giác, thơi thúc
học sinh có những hành động tích cực góp phần xây dựng quê hương,đấtnước.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài thuộc lĩnh vực phương pháp dạy học ở cấp THPT, cụ thể là học sinh
khối 10 trường THPT Nga Sơn.
4. Phương pháp nghiên cứu
Người nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp : Phương pháp xây dựng cơ sở
lý thuyết. Phương pháp thực tế, trải nghiệm, thực hành. Phương pháp đối chứng,
so sánh.Phương pháp thống kê xử lý số liệu.
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
Giáo dục qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo là phương pháp dạy học cho học
sinh tiếp xúc trực tiếp với các buổi tham quan, dã ngoại ở di tích, các buổi ngoại
khóa, các cuộc thi tìm hiểu… nhằm giáo dục học sinh truyền thống yêu nước, tự
hào dân tộc . Qua đó giáo dục các em ý thức bảo vệ di tích lịch sử, phát triển trí
tuệ, rèn luyện kỹ năng sống đờng thời góp phần đổi mới phương pháp dạy học,
thực hiện đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học.
Tổ chức dạy học lịch sử địa phương theo hướng trải nghiệm sáng tạo là các
hoạt động giáo dục thực tiễn có liên môn được tiến hành song song với hoạt
động dạy học trong nhà trường phổ thông. Hoạt động dạy học lịch sử địa phương
theo hướng trải nghiệm sáng tạo là một bộ phận của quá trình giáo dục, được tổ
chức chủ yếu ngồi giờ học các mơn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ

sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy họ. Các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan
điểm, ý tưởng, được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự
khẳng định bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản
thân, của nhóm mình và của bạn bè,…Từ đó, hình thành và phát triển cho các
em những giá trị sống và các năng lực cần thiết. Hoạt động dạy học lịch sử địa
phương theo hướng trải nghiệm sáng tạo về cơ bản mang tính chất của hoạt động
tập thể trên tinh thần tự chủ, với sự nỗ lực giáo dục nhằm phát triển khả năng
sáng tạo và cá tính
riêng của mỗi cá nhân trong tập thể.
2


Nội dung giáo dục của dạy học lịch sử địa phương theo hướng trải nghiệm
sáng tạo thiết thực và gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được nhu cầu hoạt
động của học sinh, giúp các em vận dụng những hiểu biết của mình vào trong
thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi. Dạy học lịch sử địa phương
theo hướng trải nghiệm sáng tạo có thể tổ chức theo các quy mô khác nhau như:
theo nhóm, theo lớp, theo khối lớp. Tuy nhiên, tổ chức theo quy mơ nhóm và quy
mơ lớp với hình thức vừa nội khóa và ngoại khóa có ưu thế hơn về nhiều mặt
như đơn giản, khơng tốn kém, mất ít thời gian, học sinh tham gia được nhiều hơn
và có nhiều khả năng hình thành, phát triển các năng lực cho học sinh hơn.
2. Thực trạng vấn đề
2.1 Về phía giáo viên
Hầu hết giáo viên bộ môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay và đặc biệt là ở
trường tôi đều nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc thực hiện hoạt động trải
nghiệm sáng tạo vào dạy - học Lịch sử đại phương. Các giáo viên đều đờng tình
với quan điểm giáo dục học sinh qua hoạt động trải nghiệm, sẽ góp phần kích
thích hứng thú học tập, tăng tính thuyết phục trong q trình dạy học, đờng thời
góp phần đổi mới phương pháp dạy học, giảm phần lý thuyết, tính hàn lâm của
kiến thức, tránh việc áp đặt, rập khuôn cho học sinh. Thông qua hoạt động trải

nghiệm sáng tạo t ích hợp liên mơn dễ gây tình cảm họcsinh, hướng tới các
năng lực cần phát triển.
Tuy nhiên, các giáo viên cũng băn khoăn và lo lắng vì dạy học lịch sử địa
phương theo hướng trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên mơn còn rất mới mẻ,
giáo viên chưa có kinh nghiệm. Hơn nữa việc thiết kế các hoạt động trải nghiệm
sáng tạo mất nhiều thời gian. Nếu tổ chức cho học sinh tham gia trải nghiệm
sáng tạo tại các di tích, di sản, các buổi ngoại khóa, sinh hoạt theo chủ đề, sinh
hoạt dưới cờ…thì việc quản lí học sinh cũng là cả vấn đề. Để tổ chức trải nghiệm
sáng tạo cho học sinh cần phải có sự đờng ý của nhà trường, sự phối hợp Đồn
trường hay giáo viên chủ nhiệm, nên một số giáo viên cũng rất ngại tổ chức cho
học sinh học tập theo hình thức này, do đó giáo viên chỉ thuyết trình và “dạy
sng” cho học sinh của mình nên việc ch̉n bị cho bài giảng chưa được giáo
viên chú ý và đầu tư. Nếu khắc phục được những khó khăn này thì việc dạy học
Lịch sử địa phương theo hướng trải nghiệm sáng tạo sẽ đạt hiệu quả cao.
2.2 Về phía học sinh
Đa số học sinh đều cảm thấy học lịch sử khó nhớ và nhanh quên, các em
thường nhầm lẫn về thời gian xẩy ra sự kiện, về địa danh, tên cuộc khởi nghĩa,
nhân vật lịch sử. Và đặc biệt đa số học sinh không hiểu được bản chất các sự
kiện lịch sử, khơng giải thích được ý nghĩa của các sự kiện lịch sử, vai trò công
lao của nhân vật lịch sử….Bên cạnh đó việc ôn tập, củng cố kiến thức cũng chưa
được quan tâm chú ý của giáo viên, học sinh không được hướng dẫn phương
pháp tự học, tự nghiên cứu tìm hiểu và ơn tập kiến thức. Từ thực trạng trên đã
đặt ra một yêu cầu bức thiết cho môn Lịch sử nói riêng và các môn học khác ở
3


trường phổ thông nói chung phải có những biện pháp đổi mới nhằm phát huy
những thế mạnh bộ môn.
3. Giải pháp tiến hành để giải quyết vấn đề.
A. BƯỚC 1 - KHỞI HÀNH

1. Mục tiêu:
+ HS biết cách sử dụng phương tiện giao thông công cộng một cách văn minh.
+ HS nắm vững lịch trình, có thêm những hiểu biết về các vùng đất xe đi qua.
2. Phương thức: Hoạt động tập thể
Thiết kế hoạt động dạy – học
(Mục tiêu, hình thức, phương
Hoạt động của GV- HS
pháp, sản phẩm đầu ra)
Hoạt động 1: Chuẩn bị khởi hành
- Thời gian: 5 phút
- Bước 1: 12h30 Giáo viên tập trung học
- Mục tiêu:
sinh tại sân trường, điểm danh, kiểm tra tư
+ 100% HS đến có mặt đúng giờ
trang và dụng cụ học tập.
(12h30)
- Bước 2: Giáo viên tổ chức đàm thoại giúp
+ HS chuẩn bị đầy đủ các tư
HSbiết cách sử dụng phương tiện giao
trang và dụng cụ học tập.
thông nơi công cộng. Giáo viên viên có thể
+ 100% HS biết cách sử dụng
sử dụng những câu hỏi định hướng:
phương tiện giao thông nơi công
+ Khi lên xe, xuống xe cần chú ý những gì?
cộng, có văn hố ứng xử trên xe.
+ Trên xe cần chú ý những gì?
- Phương pháp, kỹ thuật DH:
+ Chúng ta cần làm gì để chứng tỏ mình là
Đàm thoại

người văn minh khi sử dụng phương tiện
giao thông?
- Bước 3: GV chốt ý.
Hoạt động 2: Khởi động.
- Thời gian: 30 phút
- Bước 1: Giáo viênkiểm tra sĩ số, ổn định
- Mục tiêu:
chỗ ngồi, thông báo cho HS lịch trình hoạt
+ HS nắm vững lịch trình của
động trải nghiệm tại các địa điểm : Đền thờ
hoạt động ngoại khoá.
bà mẹ Việt Nam anh hùng và các Anh hùng
+ Có thái độ hứng thú đối với
liệt sĩ khu di tích Lam Kinh và thành nhà
chương trình.
Hờ.
+ Có thêm những hiểu biết về
- Bước 2: Giáo viên tổ chức trò chơi tìm
vùng đất xe đi qua( Đền thờ bà
hiểu về lịch sử, địa lý, văn hoá, danh nhân,
mẹ Việt Nam anh hùng và các
anh hùng dân tộc... về những vùng đất xe đi
Anh hùng liệt sĩ khu di tích Lam
qua.
Kinh và thành nhà Hồ)
+ Giáo viên thông báo luật chơi, cử Ban
- Phương pháp, kỹ thuật DH: trò
giám khảo.
chơi lịch sử.
+ Giáo viên nêu câu hỏi, học sinh trả lời :

Giáo viên tổ chức trò chơi giải đáp ô chữ
xoay quanh từ chìa khóa là:
ANH HÙNG DÂN TỘC LÊ LỢI
4


Hình ảnh tác giả sử dụng để tổ chức trị
chơi : Giải đáp ô chữ
- Bước 3: Giáo viên tổng kết trò chơi, trao
phần thưởng trên xe.
B. BƯỚC 2 -TRẢI NGHIỆM DI TÍCH LỊCH SỬ
1. Mục tiêu:
+ HS lựa chọn và biết nhập vai vào những nghề mình u thích.
+ Trình bày được những nét cơ bản về Đền thờ bà mẹ Việt Nam anh hùng và
các Anh hùng liệt sĩ, khu di tích Lam Kinh và thành nhà Hờ:
+ Phân tích được những giá trị lịch sử quan trọng Đền thờ bà mẹ Việt Nam anh
hùng và các Anh hùng liệt sĩ khu di tích Lam Kinh và thành nhà Hồ
+ Học sinh được rèn luyện các hoạt động nhóm, kỹ năng thuyết trình, đặt câu
hỏi, nhận xét – đánh giá...
+ Học sinh có ý thức bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử.
+ Hình thành năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề, vận dụng kiến thức lý thuyết
vào thực tế, năng lực tổ chức sự kiện...
2. Phương pháp, kĩ thuật tổ chức DH: trải nghiệm sáng tạo, hoạt động nhóm
kết hợp phương pháp nhập vai, kỹ thuật bể cá, kỹ thuật khăn phủ bàn, kỹ thuật “5
xin” và “321”...
3. Gợi ý sản phẩm: Phần nhập vai nghề nghiệp thuyết minh về các chủ đề thuộc
về Đền thờ bà mẹ Việt Nam anh hùng và các Anh hùng liệt sĩ, khu di tích Lam
Kinh và thành nhà Hồ và đề xuất các giải pháp bảo vệ, phát huy giá trị của di tích
lịch sử.
Thiết kế hoạt động dạy – học

(Mục tiêu,hình thức, phương
Hoạt động của GV- HS
5


pháp, sản phẩm đầu ra)
- Hoạt động 1: Tôi là ai?
(HS lựa chọn nghề nghiệp và nhiệm vụ học tập)
- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên tập trung học sinh ở mỗi địa
+Kiến thức: HS trình
điểm thăm quan, trải nghiệm, kiểm tra sĩ số, ổn
bày được một số đặc
định tổ chức.
điểm và yêu cầu của các
nghề: nhà nghiên cứu
lịch sử, thuyết minh
viên, hướng dẫn viên,
nhà quản lý văn hoá.
+ Kĩ năng: rèn luyện sự
tự tin, mạnh dạn trong
việc tiếp cận nghề
nghiệp.
+ Thái độ: Trân trọng
các nghề nghiệp trong
xã hội; nghiêm túc tìm
Hình ảnh: Tác giả chụp khi cùng học sinh thắp
hiểu về các nghề để có
hương tưởng nhớ tại Đền thờ mẹ Việt Nam anh
những định hướng hợp

hùng và các anh hùng liệt sĩ ( T.P Thanh Hóa)
lí.
- Bước 2: Giáo viên thơng qua lịch trình hoạt
- Hình thức: tồn lớp, cá
động ngoại khoá, thành viên Ban giám khảo và
nhân.
Ban tư vấn.
- Thời gian: 10 phút.
- Bước 3: Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm
- Loại sản phẩm: các
hiểu về các nghề: nhà nghiên cứu lịch sử, thuyết
nhóm được thành lập
minh viên, hướng dẫn viên, nhà quản lý văn hoá.
theo nghề nghiệp.
- Phương pháp, kỹ thuật
dạy học: sử dụng đờ
dùng trực quan và hệ
thống câu hỏi gợi mở.

Hình ảnh: Tác giả chụp khi cùng học sinh trải
nghiệm tại khu di tích lịch sử Lam Kinh ( H. Thọ
Xuân)
6


+ Giáo viên cho học sinh xem một số hình ảnh
về các nghề: nhà nghiên cứu lịch sử, thuyết minh
viên, hướng dẫn viên, nhà quản lý văn hoá và tổ
chức cho học sinh nêu những hiểu biết về các
nghề trên.

Hình ảnh: Tác giả chụp khi cùng học sinh trải
nghiệm tại khu di tích lịch sử Lam Kinh ( H. Thọ
Xuân)
+ Giáo viên cho học sinh lựa chọn nghề yêu
thích, lập thành 04 nhóm tương đương với 04
nghề.
+ Giáo viên giao nhiệm vụ cho 03 nhóm, đề xuất
chuyên gia tư vấn hỗ trợ cho các nhóm:
- Nhóm “Nhà sử học”: Trong vai nhà sử học,
hãy giới thiệu khái quát việc xây dựng đền thờ,
khu di tích và thành qch.
- Nhóm “Thuyết minh viên”: Trong vai thuyết
minh viên, hãy sử dụng bản đồ giới thiệu tổng
quan về Đền thờ bà mẹ Việt Nam anh hùng và
các Anh hùng liệt sĩ. khu di tích Lam Kinh và
thành nhà Hờ.
- Nhóm “Nhà quản lý văn hố”: Trong vai nhà
quản lý văn hố, hãy trình bày q trình được
nhà nước cơng nhận di tích lịch sử cấp Quốc
gia, di sản văn hóa thế giới của Đền thờ bà mẹ
Việt Nam anh hùng và các Anh hùng liệt sĩ, khu
di tích Lam Kinh và thành nhà Hồ, thực trạng
7


của di tích và đề xuất giải pháp bảo tờn, phát huy
giá trị của di tích.
Hoạt động 2: Chúng tơi hợp tác
(HS làm việc nhóm chuẩn bị các nhiệm vụ theo nghề nghiệp đã lựa chọn)

- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên nêu nhiệm vụ, yêu
+ Kiến thức: Các nhóm lựa
cầu về sản phẩm của các nhóm, phát tài
chọn được kiến thức phù hợp
liệu hỗ trợ, chỉ định chuyên gia tư vấn.
để xây dựng bài thuyết trình
- Bước 2: Các nhóm xây dựng bài thuyết
theo yêu cầu.
trình, GV giám sát quá trình hoạt động.
+ Kĩ năng:rèn luyện kĩ năng
+ Các nhóm bầu nhóm trưởng, phân công
làm việc nhóm, kĩ năng xây
công việc cho các thành viên.
+ HS xây dựng bài thuyết trình trên cơ sở
dựng và thể hiện bài thuyết
tài liệu hỗ trợ của giáo viên, sự tư vấn của
trình.
+Thái độ: tính trách nhiệm
các chuyên gia.
- Bước 3: Các nhóm tập thuyết trình.
trong cơng việc, sự ham học
+ Mỗi nhóm chọn 2-3 người nhập vai, tập
hỏi, biết lắng nghe.
thuyết trình trong nhóm.
- Hình thức: nhóm.
- Thời gian: 30 phút.
- Loại sản phẩm: bài thuyết
trình của các nhóm.
- Phương pháp, kỹ thuật DH:

làm việc nhóm.

Hình ảnh: Tác giả chụp khi cùng học
sinh trải nghiệm tại khu di tích lịch sử
thành nhà Hồ ( H. Vĩnh Lộc)
Hoạt động 3: Chúng tôi xuất sắc
(Các nhóm nhập vai nghề nghiệp thực hiện các nhiệm vụ học tập)
- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên nêu yêu cầu đối với
+ Kiến thức: Học sinh trình
phần thuyết trình của các nhóm, cơng bố
bày được những nét cơ bản về
phương pháp và tiêu chí đánh giá sản
cuộc khởi nghĩa Ba Đình; tổng
phẩm.
quan về di tích ; đánh giá được
+ Thời gian thuyết trình: 5- 7 phút
+ Bài thuyết trình phải đầy đủ 03 phần những nét độc đáo trong việc
mở đầu, thân bài và kết luận.
xây dựng chiến lũy của nghĩa
+ Phương pháp và tiêu chí đánh giá kết
quân.
8


+ Kĩ năng: rèn luyện kĩ năng
thuyết trình, thực hành một số
thao tác nghề nghiệp (thuyết
minh viên, hướng dẫn viên...),
kĩ năng nhận xét - đánh giá, xử

lý tình huống...
+ Thái độ: sự thiện chí và tư
duy giải pháp trong xử lý tình
huống, thái độ nghiêm túc, biết
lắng nghe trong cuộc sống.
+ Bước đầu hình thành năng
lực thuyết trình, hợp tác, giao
tiếp - ứng xử.
- Hình thức: làm việc nhóm.
- Thời gian: 45 phút.
- Loại sản phẩm: bài thuyết
trình của các nhóm bằng
phương pháp nhập vai.
- Phương pháp, kỹ thuật DH:
nhập vai kết hợp sử dụng đồ
dùng trực quan, sử dụng kĩ
thuật “5 xin” và “321”.

quả: đánh giá toàn diện (kiến thức, kỹ
năng, thái độ), Học sinh và Ban giám khảo
cùng đánh giá...
- Bước 2: GV tổ chức cho 02 nhóm (nhóm
nhà sử học, thuyết minh viên ) nhập vai
thuyết trình theo kĩ thuật “5xin” và “321”.
Giáo viên chuẩn bị thêm hệ thống câu hỏi
để tương tác với các nhóm, làm rõ hơn
vấn đề.
+ Nhóm “Nhà sử học”: Sử dụng các hình
ảnh, ng̀n sử liệu để trình bầy được nét
độc đáo, sáng tạo của của nghĩa quân

trong việc xây xựng đài tưởng niệm, khu
di tích và thành qch
+ Nhóm “Thuyết minh viên”: Sử dụng bản
đồ và hình ảnh thực địa để thuyết trình
tổng quan về đài tưởng niệm, khu di tích
và thành quách.
+ Các nhóm còn lại đánh giá, nhận xét, bổ
sung ý kiến nêu câu hỏi theo kĩ thuật
“321”.
+ Nhóm thuyết trình thảo luận, nhận sự tư
vấn của các chuyên gia giải quyết tình
huống.
+ Giáo viên chốt lại vấn đề.
Hoạt động 4: Chúng tôi bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử
- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên tổ chức đàm thoại
+ Kiến thức: Học sinh trình bày
giúp học sinh nhận thức rõ trách nhiệm
được sự sáng tạo của nghĩa
bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử
binh trong việc xây dựng chiến
của mọi người.
lũy; phân tích được những ý
+ Giáo viên sử dụng các câu hỏi:
- Theo các em, vì sao chúng ta phải bảo
nghĩa lịch sử của cuộc khởi
vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử nói
nghĩa; trình bày thực trạng vầ đề
chung?
xuất các giải pháp bảo vệ di tích

- Hiện nay, ý thức bảo vệ, phát huy giá trị
lịch sử.
di tích lịch sử nói chung của HS có điểm
+ Kĩ năng: rèn luyện kĩ năng
gì tốt, điểm gì chưa tốt?
thuyết trình, xử lý tình huống.
+ Học sinh: Bằng kiến thức thực tiễn nêu
+ Thái độ: giáo dục ý thức trân
ý kiến.
trọng di tích lịch sử, nhận thức
+ Giáo viên viên chốt ý.
việc bảo vệ, tơn tạo di tích lịch
- Bước 2: Giáo viên tổ chức cho các
sử là trách nhiệm của tất cả mọi
nhóm “nhà quản lý văn hố”thuyết trình
người.
9


- Hình thức: hoạt động nhóm.
- Thời gian: 20 phút.
- Loại sản phẩm: bài thuyết
trình của nhóm “nhà quản lý
văn hoá”.
- Phương pháp, kỹ thuật DH:
nhập vai kết hợp kĩ thuật “5
xin” và “321”.

nhiệm vụ.
+ Nhóm trình bày hành trình trở tham,

thực trạng di tích và đề xuất giải pháp
bảo tờn, phát huy giá trị di tích lịch sử.
+ Các nhóm còn lại đánh giá, nhận xét,
bổ sung ý kiến nêu câu hỏi theo kĩ thuật
“321”.
+ Nhóm “nhà quản lý văn hoá” thảo luận,
nhận sự tư vấn của các chuyên gia giải
quyết tình huống.
+ Giáo viên chốt lại vấn đề.
- Bước 3: Giáo viên tổ chức đánh giá
chung việc thực hiện nhiệm vụ của các
nhóm.
+ Giáo viên tổ chức cho các nhóm đánh
giá chéo.
+ Ban giám khảo nhận xét, đánh giá.
+ Giáo viên chốt lại vấn đề, trao thưởng,
tổng kết hoạt động.

C. BƯỚC 3 - HOẠT ĐỘNG TỔNG KẾT, ĐÁNH GIÁ
( 40 phút, có thể tổ chức trên xe di chuyển về trường)
Thiết kế hoạt động dạy - học
(Mục tiêu, hình thức, phương pháp,
Hoạt động của GV- HS
sản phẩm đầu ra)
Hoạt động 1: Củng cố bài học
- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên viên công bố luật
+ HS củng cố những kiến thức của bài
chơi.
học. Trên cơ sở đó, liên hệ thực tiễn,

+ Tên cuộc thi: “Ai là triệu phú”
+ Mỗi đội gồm 02 em (2 em ngồi
mở rộng kiến thức.
+ Rèn luyện kỹ năng tổ chức sự kiện,
cạnh nhau trên xe)
+ Giáo viên đọc câu hỏi, các nhóm trả
rèn luyện sự tự tin, linh hoạt.
+ Rèn luyện ý thức trong các hoạt
lời.
+ Nhóm trả lời đúng nhiều câu hỏi
động tập thể.
- Phương pháp, kỹ thuật DH: trò chơi
nhất trở thành “triệu phú”, được nhận
với các câu hỏi trắc nghiệm.
phần thưởng.
- Bước 2: Giáo viên tổ chức trò chơi.
+ Giáo viên đọc hệ thống câu hỏi đã
chuẩn bị trước.
+ Thư kí hỗ trợ.
- Bước 3: Giáo viên tổng kết, tổ chức
trao thưởng cho đội chiến thắng, rút ra
bài học qua trò chơi.
Hoạt động 2: Chia sẻ bài học
10


- Mục tiêu:
+ Học sinh biết trình bày những cảm
xúc, bài học nhận được sau hoạt động.
+ HS rèn luyện sự tự tin, ý thức tích

luỹ kinh nghiệm trong mỗi chương
trình học tập, ý thức cá nhân trong
những hoạt động tập thể, thói quen
nhìn nhận, đánh giá vấn đề tồn diện
(không chỉ bài học về kiến thức mà
còn về ý thức, phương pháp làm việc,
sự linh hoạt trong cuộc sống...) .
- Hình thức: cá nhân
- Loại sản phẩm: phần chia sẻ bài học
và cảm nhận của HS sau chương trình.

- Bước1: Giáo viên nêu mục đích,
định hướng và những yêu cầu của
phần chia sẻ bài học cho HS.
+ Nội dung chia sẻ cần toàn diện:
đánh giá chung; cảm xúc của bản thân
khi tham gia chương trình; giá trị đối
với việc học tập, rèn luyện của bản
thân; những bài học rút ra sau khi học
tập (bài học về kiến thức, về phương
pháp làm việc, cách phối hợp nhóm,
cách thể hiện ý tưởng của nhóm, cách
tương tác với đội bạn, cách tổ chức
chương trình...)
+ Thời gian chuẩn bị: 05 phút.
+ Thời gian chia sẻ: không quá 3
phút.
- Bước 2: Giáo viên tư vấn, hướng
dẫn cho học sinh chuẩn bị phần chia
sẻ.

- Bước 3:Giáo viên tổ chức cho học
sinh chia sẻ bài học (một số HS)
- Bước 4: Giáo viên đánh giá, tổng kết
chung về chương trình học tập ngoại
khố. Kết thúc “Hành trình đến với
Đền thờ bà mẹ Việt Nam anh hùng và
các Anh hùng liệt sĩ, khu di tích Lam
Kinh và thành nhà Hồ”

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của phương pháp dạy học lịch sử địa phương theo
hướng trải nghiệm sáng tạo, năm học 2020- 2021 và năm học 2021- 2022 kết hợp
với Đồn trường nhóm chun mơn Lịch sử chúng tơi đã tổ chức được một số hoạt
động trải nghiệm sáng tạo nhằm hướng về mục đích nâng cao ý thức cho học sinh
trong vấn đề giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống, lòng yêu nước, ý thức bảo
tồn và tôn tạo các di sản của quê hương, đất nước, đặc biệt ở địa phương; góp phần
định hướng nghề nghiệp cho học. Những hoạt động đó đã nâng cao hơn nữa hiểu
biết của các em về các di sản ở địa phương, giúp các em hứng thú hơn với mơn Lịch
sử, góp phần bời dưỡng tình u q hương, đất nước.
Để thấy được hiệu quả và tính khả thi của đề tài nghiên cứu, tôi đã tổ chức 2
cuộcđiềutranhưsau:
- Cuộc điều tra thứ nhất được tiến hành chia thành 2 thời điểm: Thời điểm đầu
năm học khi chúng tôi chưa tiến hành các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Thời
11


điểm vào cuối kỳ I, khi chúng tôi đã tiến hành được một số hoạt động trải nghiệm
sáng tạo.
- Chúng tôi chọn lớp 11C, có tổng số 40 học sinh để tiến hành khảo sát. Với cùng
2 câu hỏi như sau:

Câu 1: Em có tham gia các hoạt động trải nghiêm sáng tạo của bộ môn lịch sử địa
phương không?
Câu 2: Em có hứng thú gì với các di tích lịch sử và lịch sử dân tộc?

Sau thời gian thực hiện tôi đã thu được kết quả như sau:
Kết quả khảo sát đầu năm học
Câu hỏi 1

Câu hỏi 2

Tổng số
HS điều
tra

Rất
thường
xun

Thường
xun

Khơng
thường
xun

Rất u
thích

u thích

Bình
thường

40

0

4

36

4

10

26

Tỉ lệ

0%

10%

90%

10%

26%

64%

Kết quả khảo sát cuối năm học
Kết quả điều tra
Tổng số
học sinh
điều tra
40
Tỉ lệ

Câu hỏi 1
Rất thường
xuyên
4
10%

Thường xun
25
63%

Câu hỏi 2
Khơng
Rất u
Thường xun
thích
11
27%

10
26%

u thích
22
55%

Bình
thường
8
19%

Từ kết quả điều tra trên, ta thấy sau khi tiến hành các hoạt động trải nghiệm
sáng tạo và tích hợp liên mơn, tình trạng học sinh thờ ơ, thiếu hứng thú với các
giá trị văn hóa dân tộc và lịch sử dân tộc, lịch sử địa phương đã được cải thiện rõ
nét. Nếu ở đầu kỳ, do việc tham gia hoạt động trải nghiệm sáng tạo còn chưa
thường xuyên nên hứng thú với vấn đề dạy học lịch sử địa phương theo hướng
trải nghiệm sáng tạo trong bộ môn lịch sử còn nhiều hạn chế. Cuối kỳ II, việc
tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên mơn với nhiều hình
thức đa dạng đã giúp cải thiện tình hình. Các em đã quan tâm hơn, hứng thú hơn
với vấn đề Lịch sử đia phương và lịch sử dân tộc.
- Cuộc điều tra thứ hai, tôi tiến hành tổ chức thực nghiệm sư phạm tại hai lớp
11 của trường THPT hiện hành, chọn hai lớp 11C và 11 D năm học 2020 – 2021
có số học sinh và trình độ nhận thức của các lớp ngang nhau để dạy một lớp dạy
thực nghiệm ( Lớp 11C) và một lớp dạy đối trên lớp ( lớp 11D). Ở lớp đối chứng
thì dạy theo phương pháp truyền thống, lớp thực nghiệm, tôi vừa dạy học trên
lớp vừa tổ chức tham quan trải nghiệm sáng tạo. Sau khi dạy xong tôi ra đề kiểm
tra 15 phút (Câu hỏi: Sau khi học xong buổi trải nghiệm sáng tạo tại Đền thờ
12


bà mẹ Việt Nam anh hùng và các Anh hùng liệt sĩ khu di tích Lam Kinh và thành
nhà Hồ

bản thân em có thể làm gì để góp phần xây dựng và bảo vệ di tích lịch sử của
quê hương, đất nước ?)
-Kếtquả:
Sau khi tổ chức thực nghiệm sư phạm, tôi chấm bài kiểm tra kết hợp sử dụng
một số câu hỏi làm công cụ để đánh giá kết quả như sau:
Lớp

11C
11D

Tổng số
HS

Điểm
5- 6

Điểm dưới 5

Điểm
7- 8

Điểm
9 -10

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

40

0

0

6

15%

16

40%

18

45%

42

0

0

12

28,6

15

35,7

15

35,7

Ở lớp thực nghiệm có kết quả khả quan hơn, điểm số cao hơn so với lớp đối
chứng, đặc biệt có nhiều điểm 9 -10, điểm yếu không có. Điều này thể hiện rõ
được mức độ nhận thức của học sinh ở lớp thực nghiệm, học tốt hơn, hiểu bài và
ghi nhớ kiến thức lâu hơn so với lớp đối chứng. Như vậy chứng tỏ đề tài có tính
khả thi.
III. KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT
1. Kết luận
Đề tài được nghiên cứu từ thực tiễn và kinh nghiệm giảng dạy của bản
thân, bước đầu được thực hiện trong quá trình giảng dạy ở trường THPT Nga
Sơn đã thực sự đưa lại hiệu quả tốt. Cho thấy đây là giải pháp thiết thực có ý
nghĩa thực tiễn trong việc dạy học hiệu quả lịch sử địa phương trong chương
trình phổ thơng hiện nay để giải quyết những khó khăn, thực trạng tồn tại, góp
phần nâng cao chất lượng bộ mơn và hình thành phẩm chất, năng lực, tư duy
hành động cho học sinh. Đồng thời là phương pháp thực sự có ý nghĩa trong dạy

học lịch sử địa phương theo chương trình mới và phương pháp dạy học tương lai.
Trong quá trình nghiên cứu bản thân cũng nhận thấy còn nhiều điều thiếu sót cần
tiếp tục hoàn thiện ở các năm học tiếp theo. Mảnh đất xứ Thanh với truyền
thống lịch sử, cách mạng mạng và văn hóa đặc sắc với rất nhiều đi tích lịch sử,
các di sản văn hóa, danh nhân…. trải đều ở khắp các vùng miền đó là lợi thế rất
lớn để giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử có thể khai thác, tận dụng thế mạnh
đó để tổ chức dạy học Lịch sử địa phương theo hình thức trải nghiệm sáng tạo
cho học sinh gió phần giáo dục truyền thống, bời đắp tình u q hương, đất
nước, biết gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.
2. Đề xuất.
Để cho việc tổ chức phương pháp dạy học Lịch sử địa phương theo hướng
trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên môn ở trường THPT hiện hành thực hiện có
hiệu quả hơn tôi xin được đưa ra một số đề xuất như sau:

13


Thứ nhất, vấn đề quyết định ở bản thân mỗi giáo viên, tùy vào hoàn cảnh ở
địa phương, thực tiễn của dạy học Lịch sử địa phương theo hướng trải nghiệm
sáng tạo ở nhà trường để đưa ra các hình thức tổ chức phù hợp. Điều này đòi hỏi
lòng yêu nghề, nhiệt tình sáng tạo để nâng cao chất lượng giảng dạy bộ
môn Lịch sử.
Thứ hai, để tổ chức thực hiện tốt phương pháp dạy học Lịch sử địa phương
theo hướng trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên mơn ở trường THPT hiện hành,
giáo viên cần phải hiểu rỏ về tình hình thực tế của địa phương để chọn địa điểm,
nội dung thực hiện đạt kết quả cao.
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 25 tháng 5 năm 2022

Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người
khác.
Mai Đại Chính

14


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Quang Hiển, Hoàng Thanh Từ, ( 2014), Phương pháp dạy học môn lịch sử
ở trường THPT, NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội.
2. Phan Ngọc Liên ( Chủ biên ), 2000, Từ điển thuật ngữ lịch sử phổ thông, NXB
Quốc gia Hà Nội.
3. Nguyễn Kiên, (1983), Gây hứng thú cho học tập lịch sử, NXB Quốc Gia.
4. Lương Ninh, ( 1973), Trò chơi lịch sử, NXB Giáo dục Hà Nội.
. Tài liệu tập huấn trải nghiệm sáng tạo ở trường THPT ( Bộ GD & ĐT, xuất bản
năm 2015).


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP
CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN

Họ và tên tác giả: Mai Đại Chính
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Nga Sơn

TT

1

2

3

4

Tên đề tài SKKN
Sử dựng hệ thống câu hỏi hỏi
phát huy tính tích cực và chủ
động của học sinh trong giảng
dạy phần Lịc sử thế giới – SGK
Lịch sử 12.
Sử dựng hệ thống câu hỏi liên
hệ phát huy tính tích cực và chủ
động của học sinh trong giảng
dạy phần Lịc sử thế giới – SGK
Lịch sử 11
Lồng ghép giáo dục bảo vệ mơi
trường trong giảng dạy một số
bài thuộc chương trình Lịch sử
12
Sử dụng phương pháp dạy học
trải nghiệm sáng tạo khi dạy một
tiết Lịch sử địa phương trong
chương trình Lịch sử 11.

Cấp đánh
giá xếp loại

Kết quả
đánh giá
xếp loại

Năm học
đánh giá
xếp loại

Cấp ngành

C

2016

Cấp ngành

C

2018

Cấp ngành

C

2020

Cấp ngành

C

2021