(SKKN 2022) một số giải pháp tổ chức hoạt động khởi động nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn ngữ văn cho học sinh lớp 8 ở trường THCS chu văn an nga sơn

MỤC LỤC
TT
1
1.1
1.2
1.3
1.4
2
2.1
2.2
2.3
2.4
3
3.1
3.2

Nội dung
Mở đầu
Lý do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Nội dung của sáng kiến kinh nghiệm
Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo
dục, đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
Kết luận và kiến nghị
Kết luận
Kiến nghị

Tài liệu tham khảo
Danh mục các đề tài sáng kiến kinh nghiệm đã được Hội
đồng sáng kiến kinh nghiệm ngành công nhận

Trang
1
1
1
1
2
2
2
2
4
12
13
13
14

0


1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài
Từ xưa đến nay, đổi mới trong giáo dục là vấn đề quen thuộc và cấp thiết
mà tồn xã hội ln hướng tới. Mục đích của những cải cách đó chính là giúp
cho chất lượng giáo dục và đào tạo ngày càng nâng cao, đáp ứng được những
nhu cầu, đòi hỏi mỗi lúc một một lớn của xã hội. Thực tế cho thấy, cách giảng
giải kiểu thầy đọc – trò chép trong một thời gian dài đã khơng cịn phù hợp nữa.
Vậy nên giáo viên buộc phải tìm tịi, tích lũy kinh nghiệm, sáng tạo ra những ý

tưởng hay, để từ đó có thể tạo ra một giờ giảng sinh động, ấn tượng và chuyển
tải kiến thức đến học sinh một cách hiệu quả nhất.
Như chúng ta đã biết, việc tiếp thu kiến thức mới bao giờ cũng dựa trên
những kinh nghiệm đã có trước đó của người học, giúp giáo viên tìm hiểu xem
học sinh có hiểu biết như thế nào về những vấn đề trong cuộc sống có liên quan
đến nội dung của bài học; tạo hứng thú và một tâm thế tích cực để học sinh bước
vào bài học mới. Trong q trình giảng dạy của bản thân, tơi nhận thấy: để tạo
được sự hấp dẫn, lôi cuốn; tạo được đam mê khám phá tìm tịi trong các tiết học,
bài học, người giáo viên cần phải biết tạo ấn tượng ngay từ đầu tiết học cho các
em qua hoạt động tổ chức khởi động. Hoạt động này thường chỉ chiếm một vài
phút đầu giờ nhưng có ý nghĩa rất quan trọng: tạo tâm thế học tập, hứng thú với
các hoạt động phía sau của bài mới thậm chí là kết thúc bài học. Đặc biệt đối với
môn Ngữ văn, môn học ln địi hỏi ở học sinh sự đam mê, hứng thú trong học
tập, có như thế các em mới khám phá được tận cùng vẻ đẹp của những tác phẩm
văn chương, của những bài Tiếng Việt hay Tập làm văn.
Vì vậy, tơi đã lựa chọn đề tài “Một số giải pháp tổ chức hoạt động khởi
động nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn cho học sinh lớp 8,
trường THCS Chu Văn An” để chia sẻ với đồng nghiệp nhằm nâng cao hơn
nữa hiệu quả tổ chức hoạt động khởi động bài học cũng như phát huy năng lực,
sáng tạo của học sinh; đáp ứng vai trò, nhiệm vụ của mơn Ngữ văn trong tình
hình mới.
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức hoạt động khởi
động trong mỗi tiết học nói chung và tiết học Ngữ văn lớp 8 nói riêng ở trường
THCS làm căn cứ cho các giải pháp đổi mới trong việc thực hiện hoạt động
Khởi động của tiết học để phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong lĩnh
hội kiến thức của học sinh.
- Đề xuất các giải pháp đổi mới trong tổ chức hoạt động Khởi động ở các
tiết dạy Ngữ văn trong trường THCS nhằm nâng cao hiệu quả dạy học theo
hướng tích cực và hình thành năng lực cho học sinh.

1.3. Đối tượng nghiên cứu
Tìm hiểu về Hoạt động khởi động và một số phương pháp Khởi động để
trong giờ dạy môn Ngữ Văn lớp 8.
1


1.4. Phương pháp nghiên cứu
1.4.1. Nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các sách về phương pháp dạy học; nghiên cứu các văn bản,
quy định, hướng dẫn… về đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy
tính tích cực của học sinh.
1.4.2. Phương pháp khảo sát, điều tra.
Khảo sát đầu năm, điều tra qua phiếu học tập, qua sinh hoạt ngoại khóa.
1.4.3. Phương pháp đàm thoại.
Đàm thoại trực tiếp trong giờ học, ra chơi, sinh hoạt đầu giờ, giữa giờ.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Theo định hướng đổi mới giáo dục phát triển năng lực học sinh, thì giáo
dục khơng chỉ đạt được mục tiêu về kiến thức mà còn phải phát huy được các
năng lực của học sinh. Một trong những cần phải hình thành và phát triển đó
chính là: năng lực giải quyết vấn đề. Từ đó, việc đổi mới phương pháp dạy học
nói chung và đổi mới phương pháp lên lớp nói riêng là việc làm quan trọng
nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới chương trình sách giáo khoa hiện hành và nâng
cao chất lượng dạy học. Để làm được điều đó, mỗi giáo viên phải trau dồi, tìm
tịi, sáng tạo trong từng hoạt động dạy học. Trong đó hoạt động khởi động tuy
chỉ chiếm một khoảng thời gian rất ngắn nhưng lại đóng vai trị quan trọng trong
sự thành công của một tiết dạy.
Mục tiêu hướng tới của hoạt động khởi động trong dạy học hiện đại làm
cho tinh thần học sinh hứng khởi, tạo môi trường kích hoạt năng lượng học tập;
tạo hứng thú khi bước vào giờ học, kích thích nhu cầu tìm tịi, khám phá bài học.

Hoạt động khởi động kích hoạt những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm của bản
thân học sinh về các vấn đề có liên quan đến bài học. Báo hiệu và tạo ra một
không gian học tập với những tác động sư phạm chủ động của người giáo viên,
thu hút và định hướng, dẫn dắt học sinh chính thức nhập cuộc, tìm hiểu nội dung
bài học.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Tổ chức các hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học
sinh đang là xu thế, là yêu cầu bắt buộc với tất cả các môn học, cấp học. Tuy
nhiên, việc tổ chức các hoạt động dạy học nói chung và việc tổ chức hoạt động
khởi động ở một số giáo viên, một số tiết học còn tồn tại khơng ít những hạn chế
như:
2.2.1. Về phía giáo viên
Nhiều giáo viên dạy bộ môn Ngữ văn tại trường THCS ln có ý thức và
trách nhiệm đổi mới phương pháp, kỹ thuật dạy học. Việc dạy học vẫn mang
nặng tính truyền thống: truyền thụ tri thức một chiều, chưa phát huy được tính
tích cực, chủ động, sáng tạo trong hoạt động chiếm lĩnh tri thức của học sinh.
Một số giáo viên rất chú ý đến khâu tổ chức hoạt động khởi động, đã đưa nhiều
hình thức khởi động bài học hấp dẫn, lôi cuốn học sinh. Tuy nhiên thực tế dạy
học vẫn còn tồn tại một số hạn chế sau:

2


- Giáo viên cịn khó khăn trong việc lựa chọn hình thức khởi động trong
các tiết dạy, bài dạy. Thậm chí chưa nắm chắc yêu cầu cụ thể của một hoạt động
khởi động (cần đảm bảo cả 3 yêu cầu: kiểm tra được hệ thống kiến thức cũ, tạo
tâm thế cho học sinh, dẫn dắt vào bài mới). Nhiều giáo viên tổ chức khởi động
cho học sinh nhưng lại quá sa vào việc tổ chức trò chơi mà quên đi việc đảm bảo
đúng yêu cầu trong hoạt động khởi động.
- Có tổ chức các hoạt động khởi động nhưng chưa thực sự phù hợp, chưa

đem lại hiệu quả tích cực. Hoặc tổ chức hoạt động khởi động chỉ đơn thuần là
kiểm tra 1 vài câu hỏi kiến thức cũ và giới thiệu vào bài mới, thậm chí chưa có
sự liên kết giữa kiến thức cũ và mới.
- Tổ chức hoạt động khởi động chưa tạo được niềm đam mê, hứng thú và
chưa kích thích được sự sáng tạo của học sinh. Vì vậy, bầu khơng khí lớp trầm,
có những tiết học ít học sinh tham gia vào hoạt động này.
2.2.2. Về phía học sinh
- Học sinh đang trong lứa tuổi có sự biến động về tâm lý nên đơi khi các
em cịn e dè, khơng mạnh dạn tham gia các hoạt động học tập. Đó cũng chính là
khó khăn khiến cho giáo viên khó có thể khơi gợi được niềm hứng thú cho các
em.
- Việc chuẩn bị bài trước ở nhà của nhiều học sinh cịn hạn chế, chưa có sự
hứng thú với bài học; chưa tạo ra được sự u thích và động lực để tự tìm hiểu,
tự học tập một cách tích cực.
Cụ thể: Kết quả bài khảo sát đầu năm học 2021-2022 mơn Ngữ văn của
tồn bộ học sinh lớp 8A, 8B trường THCS Chu Văn An.
Năm học
2021-2022

TS
HS

TS
bài

Giỏi
(điểm 9,10)
SL Tỉ lệ

Khá

(điểm 7,8)
SL Tỉ lệ

TB
(điểm 5,6)
SL
Tỉ lệ

Bài khảo sát
đầu năm học

88

88

12

46

30

13.6%

52.3%

Ghi
chú

34.1%

Từ những kết quả khảo sát thực tế đã nêu trên, cá nhân tôi thấy rằng: chất
lượng học tập môn Ngữ văn đầu năm học của các em học sinh lớp 8A,B trường
THCS Chu Văn An - nơi tơi dạy chưa cao. Vì vậy, việc tiếp tục đẩy mạnh ứng
dụng các phương pháp dạy học tích cực, trong đó thay đổi cách thức tư duy,
cách tiếp cận vấn đề dựa trên việc khai thác các thơng tin, hình ảnh trực quan,
trò chơi.. là vấn đề hết sức cần thiết và quan trọng, bởi nó giúp việc tập trung
chú ý học tập và ghi nhớ kiến thức, liên hệ cảm thụ… trở nên dễ dàng hơn bao
giờ hết; tạo hứng thú học tập ngay từ đầu tiết học; phát huy tối đa khả năng nhận
thức, tư duy, sáng tạo của học sinh.

3


2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Giáo viên chủ động của trong việc tiến hành hoạt động khởi
động.
Để tổ chức hiệu quả hoạt động khởi động, giáo viên phải xác định rõ mục
tiêu cần đạt, phương pháp và kỹ thuật tổ chức, phương tiện cần dùng; chuyển
giao nhiệm vụ cho học sinh một cách rõ ràng. Nhiệm vụ khi chuyển giao cho
học sinh trong hoạt động khởi động cần đảm bảo các yêu cầu: kiểm tra lại kiến
thức của học sinh (xem học sinh đã có được kiến thức gì liên quan đến bài học),
tạo hứng thú cho học sinh, tạo ra tình huống có vấn đề để dẫn dắt học sinh vào
phần hình thành kiến thức mới. Với phương pháp dạy học truyền thống, giáo
viên thường tổ chức hoạt động khởi động chỉ bằng một vài câu dẫn nhập nên
không mất nhiều thời gian. Với phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính
tích cực của học sinh, khởi động bài học cần tổ chức thành hoạt động để học
sinh trực tiếp tham gia nên sẽ cần lượng thời gian nhiều hơn.
Khi tổ chức hoạt động khởi động, giáo viên cần thực hiện theo các bước cơ
bản sau:
Các

Tổ chức hoạt động khởi động
bước
Xác định mục tiêu của hoạt động khởi động (ôn tập lại kiến thức
Bước 1 đã học, tạo tâm thế bước vào bài học, khơi gợi tình huống có vấn
đề để dẫn dắt vào nội dung học tập.)
Bước 2 Xác định các phương pháp và kỹ thuật phối kết hợp.
Thiết kế xây dựng câu hỏi, hình thức tổ chức, phương tiện cần
Bước 3
dùng, dự định cách thức chuyển giao nhiệm vụ học tập.
Bước 4 Vận dụng vào quá trình dạy học.
Đánh giá hiệu quả của việc tổ chức hoạt động khởi động (kiến
Bước 5
thức, kỹ năng, thái độ - tâm thế, hứng khởi.)
Bước 6 Rút kinh nghiệm, vận dụng với những hoạt động khởi động khác.
2.3.2. Một số hình thức tổ chức hiệu quả hoạt động khởi động trong
dạy học môn Ngữ văn.
2.3.2.1. Tổ chức hoạt động khởi động bài học dưới dạng trò chơi.
-Tác dụng: Đây là một trong những phương tiện dạy học rất phù hợp để
lồng ghép trong giờ học tạo hứng thú say mê cho học sinh ngay từ hoạt động
khởi động, giảm bớt căng thẳng, nhàm chán cho tiết học. Bởi trò chơi vừa là
một hoạt động giải trí vừa là một phương pháp giáo dục: giáo dục bằng trò chơi
- một phương pháp đã được nhiều nền giáo dục tiên tiến trên thế giới vận dụng.
- Cách thức tiến hành:
+ Giáo viên lựa chọn trò chơi phải phù hợp với nội dung của bài dạy.

4


+ Giáo viên khai thác hiệu quả công nghệ thông tin (phần mền trò chơi) để
tạo lập ra các trò chơi linh hoạt từng bài .

+ Lồng ghép các kiến thức cũ hoặc kiến thức có liên quan tới nội dung của
bài học trong trò chơi.
+ Thiết lập quy tắc (thời gian, ngôn ngữ, tác phong…) trước khi học sinh
tham gia trò chơi, tránh học sinh quá sa đà vào chơi mà quên đi nhiệm vụ học
tập.
Ví dụ minh hoạ:
Tổ chức hoạt động khởi động bằng trị chơi: “Thốt khỏi lưới nhện” khi
dạy bài “Nói q”.
Bước 1: Tơi thơng báo tên trò chơi, phổ biến luật chơi:

5


Bước 2: Học sinh là những anh hùng giải cứu các lồi cơn trùng bằng
cách trả lời nhanh, chính xác các câu hỏi:

6


Bước 3: Tôi dùng câu hỏi cuối để gợi dẫn học sinh vào nội dung chính
cần tìm hiểu trong tiết học:

2.3.2.2. Tổ chức hoạt động khởi động thông qua sử dụng video, tranh
ảnh minh họa.
-Tác dụng: Khác với những phương tiện dạy học khác, video hay tranh ảnh
minh họa có khả năng trình bày nội dung bài học bằng hình ảnh kết hợp với âm
thanh theo một trình tự liên kết nhất định. Toàn bộ nội dung bài học được truyền
tải một cách sinh động qua hiệu ứng âm thanh tạo cho học sinh hứng thú học
tập. Video và tranh ảnh minh họa còn giúp học sinh nắm vững kiến thức và ghi
nhớ kiến thức lâu bền. Học trong quá trình xem video, xem tranh ảnh minh họa

là quá trình lĩnh hội tri thức vốn sống một cách nhẹ nhàng, tự nhiên khơng gị bó
phù hợp với đặc điểm tâm lí sinh học ở học sinh, sẽ khơi dậy hứng thú tự
nguyện, làm giảm thiểu sự căng thẳng tâm lý ở các em. Trong quá trình học sinh
xem video hay xem tranh ảnh sẽ huy động các giác quan để tiếp nhận thông tin
ngôn ngữ. Học sinh phải tự phân tích tổng hợp, so sánh, khái qt hóa làm cho
các giác quan tinh nhạy hơn, ngôn ngữ mạch lạc hơn, các thao tác trí tuệ được
hình thành. Đảm bảo cho tất cả học sinh có cơ hội tham gia thực sự vào quá
trình học tập, được trao đổi, hình thành kĩ năng và thái độ học tập cho các em.
Ngoài ra, hình thức khởi động này cịn giúp nâng cao chất lượng dạy và học
trong nhà trường, nâng cao sự u thích mơn học ở học sinh.
- Cách thức tiến hành:
Video và tranh ảnh minh họa có hai hình thức là video tự làm; hình ảnh tự
chụp, tự chỉnh sửa và video, hình ảnh có sẵn chúng ta chỉ việc tải về và đưa vào
bài giảng của mình. Các bước tiến hành như sau:
- Bước 1. Giáo viên nêu câu hỏi gợi mở, nêu vấn đề, tổ chức cho học sinh
tìm hiểu thơng điệp mà video, tranh ảnh minh họa hướng đến (câu hỏi đặt ra
trước khi học sinh xem video, tranh ảnh minh họa mục đích là để trong quá trình
7


học sinh vừa xem video, tranh ảnh minh họa vừa suy nghĩ và định hướng câu trả
lời).
- Bước 2. Cho học sinh xem video, tranh ảnh minh họa để học sinh suy
nghĩ – thảo luận câu trả lời giáo viên vừa đưa ra.
- Bước 3. Học sinh trình bày những kết quả mình nhận ra được từ video,
tranh ảnh minh họa, học sinh khác bổ sung hoàn thiện.
- Bước 4. Giáo viên nhận xét, bổ sung, học sinh trả lời và hoàn thiện nội dung
khai thác video, tranh ảnh minh họa, giáo viên vận dụng để giới thiệu vào bài.
Ví dụ minh họa:
- Khi dạy văn bản: “Tức nước vỡ bờ” (Ngô Tất Tố – Ngữ văn 8, tập 1),

tôi tiến hành hoạt động khởi động bằng việc cho học sinh xem trích đoạn tư liệu
“Kí ức về nạn đói năm 1945 và cuộc nổi dậy mùa thu năm 1945”.

-Học sinh xem xong và trả lời các câu hỏi cho sẵn: ? Nêu cảm nhận của
em về cuộc đời, số phận người nông dân trước cách mạng tháng Tám năm
1945?
-Sau đó tơi dẫn dắt vào bài học
2.3.2.3. Tổ chức hoạt động khởi động bằng sử dụng phương pháp kể
chuyện.
- Tác dụng: Tâm lí của lứa tuổi học sinh THCS rất thích nghe cơ thầy kể
chuyện vì vậy khi tổ chức hoạt động khởi động bài học, giáo viên có thể sử dụng
phương pháp kể chuyện để dẫn dắt học sinh vào bài mới một cách nhẹ nhàng và
lý thú. Giáo viên có thể kể lại những câu chuyện thường ngày trong thực tiễn
cuộc sống hoặc những truyện kể (dù là hình thức nào cũng phải đảm bảo yêu
cầu nội dung sát với nội dung bài học sắp triển khai).
- Cách thức tiến hành:
+ Giáo viên: kể chuyện và đặt câu hỏi (có thể chiếu câu chuyện kể lên máy
chiếu dưới dạng văn bản, yêu cầu học sinh đọc cho các bạn cùng nghe). Các câu
chuyện, truyện kể phải xuất phát từ nội dung cơ bản của bài, sát với thực tế cuộc
sống, phù hợp với trình độ nhận thức và tâm lý lứa tuổi học sinh; phải có nguồn
trích dẫn rõ ràng, nguồn thơng tin đó phải chính thống để cung cấp cho học sinh;
phải ngắn gọn, súc tích, đảm bảo tính thẩm mỹ, ngơn ngữ chính xác, dễ hiểu,
8


không cầu kỳ, sáo rỗng; phải được khai thác theo các hướng khác nhau, thể hiện
ở cách giáo viên đặt câu hỏi và yêu cầu học sinh trả lời.
+ Học sinh: lắng nghe giáo viên kể chuyện, suy nghĩ và trả lời câu hỏi giáo
viên đưa ra.
Ví dụ minh họa:

Khi dạy văn bản: “Trong lịng mẹ” (Trích “Những ngày thơ ấu”, Nguyên
Hồng – Ngữ văn 8, tập 1), tôi đã tổ chức hoạt động khởi động bằng cách kể lại
cho học sinh nghe câu chuyện: “Mẹ nhận chết, nhường phao cứu sinh để cứu
con gái” bằng cách:
Bước 1: trình chiếu nội dung câu chuyện:

Bước 2: Tôi lựa chọn một học sinh có chất giọng truyền cảm đọc nội dung
câu chuyện.
Bước 3: Trình chiếu hình ảnh:

9


Bước 4: Tôi dẫn dắt học sinh vào bài: Rõ ràng, người phụ nữ đã hy sinh
để cứu con mình. Đó là một trong những minh chứng cho tình mẫu tử thiêng
liêng, vĩ đại vơ cùng. Hơm nay, cơ trị chúng ta không đi sâu vào vấn đề người
mẹ yêu thương, hi sinh cho con như thế nào mà sẽ cùng tìm hiểu một đoạn trích
để thấy được một góc độ khác trong thứ tình cảm thiêng liêng ấy, đó là: tình cảm
của đứa con dành cho người mẹ của mình – một tình cảm non nớt nhưng vơ
cùng tinh khiết, chân thành, vượt lên trên tất cả mọi định kiến xã hội; đoạn trích:
“Trong lịng mẹ” - Trích “Những ngày thơ ấu” (Nguyên Hồng).
2.3.2.4. Tổ chức hoạt động khởi động bằng tạo câu hỏi/ tình huống học tập.
- Tác dụng: Khởi động bài bằng cách tạo câu hỏi là phương pháp khởi
động đơn giản và thường được sử dụng trong q trình giảng dạy. Có nhiều loại
câu hỏi được đưa ra (Giáo viên nêu câu hỏi, học sinh tự trả lời; học sinh tự đặt
câu hỏi cho các bạn; tổ/nhóm khác sau khi giáo viên đưa ra một vấn đề; học sinh
đưa ra câu hỏi cho giáo viên sau khi xem tranh ảnh minh họa…), nội dung câu
hỏi cũng có thể nêu ra từ nhiều mặt khác nhau, góc độ khác nhau nhưng điều
kiện tiên quyết là phải phù hợp với mục tiêu, phương pháp và nội dung bài học.
Tạo tình huống nghĩa là giúp các em tưởng tượng ra một tình huống cụ thể

nào đó gần với nội dung bài học để các em trải nghiệm, tưởng tượng để từ đó
giáo viên có thể dẫn nhập vào bài một cách tự nhiên, hợp lý. Học tập là một quá
trình khám phá và quá trình ấy bắt đầu bằng sự tò mò, nhu cầu cần được hiểu
biết và giải quyết mâu thuẫn giữa điều đã biết và điều muốn biết. Một khởi động
bài học thành công cần khơi gợi trong học trị mong muốn được tìm hiểu, khám
phá bằng những hoạt động tiếp theo trong giờ học, thậm chí là sau giờ học.
Muốn như vậy, hoạt động khởi động cần tạo ra mâu thuẫn trong nhận thức cho
học trò. Đây là tiền đề để thực hiện một loạt các hoạt động tìm tịi, giải quyết
vấn đề.
- Cách thức tiến hành:
+ Giáo viên: nêu câu hỏi hoặc tình huống học tập.
+ Học sinh: lắng nghe giáo viên, suy nghĩ và trả lời câu hỏi/ giải quyết tình
huống vừa được nêu ra.
Ví dụ minh họa:
-Trước khi bắt đầu giúp học sinh tìm hiểu về đặc điểm “Câu nghi vấn”
(Ngữ văn 8, tập 2), tơi đã đưa ra tình huống: học sinh A chưa học bài cũ, khi
giáo viên lên lớp có đưa ra u cầu kiểm tra miệng. Khi đó, cơ giáo sẽ nói gì?
Nếu các em là A, các em sẽ có suy nghĩ gì?
- Học sinh đặt mình vào tình huống, tự suy luận và đưa ra các câu trả lời:
- Giáo viên hỏi: Các em đã học bài chưa?
- A nghĩ:
+ Cơ giáo có gọi mình khơng nhỉ?
+ Mình cịn chưa học bài, phải làm thế nào bây giờ?
+ Nếu mình gọi khơng học bài cơ có cho điểm kém vào sổ đầu bài không
nhỉ?
+…
10


-Từ phần học sinh đưa ra các câu trên, giáo viên gợi dẫn vào bài: Theo

các em, những câu vừa đưa ra có tác dụng gì? Chúng được gọi là kiểu câu gì?
Kiểu câu ấy có đặc điểm hình thức và chức năng như thế nào? Bài học ngày
hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu.
2.3.2.5. Tổ chức hoạt động khởi động bằng cách sử dụng âm nhạc,
thơ, ca dao, tục ngữ, danh ngôn, câu đối…
- Tác dụng: Trong một lớp học có học sinh có năng khiếu về mặt này, lại
có học sinh mạnh về mặt khác, nhưng vì các em tuổi cịn nhỏ nên đa số u
thích những điều vui vẻ, sôi nổi. Bởi vậy, việc sử dụng âm nhạc làm phần khởi
động trở nên sinh động, hấp dẫn hơn chắc chắn sẽ thành công. Lúc này, các em
khơng chỉ được vào bài một cách nhanh chóng, đầy hứng khởi mà cịn có thể
tích hợp hai mơn Âm nhạc và Ngữ văn.
Thơ, ca dao, tục ngữ, câu đối… là những lời hay ý đẹp có tính chất ca ngợi,
lời răn dạy, truyền đạt những triết lý sâu sắc.. và được chúng ta sử dụng thường
xuyên, hàng ngày. Trích dẫn những câu thơ, ca dao, câu đối, danh ngôn.. vào
phần khởi động khi dạy học trên lớp sẽ giúp học sinh khơi gợi được hứng thú,
tạo sự mới mẻ, hấp dẫn và cuốn hút cho học sinh. Qua đó, giáo viên có thể bước
đầu giúp học sinh hình thành các mục tiêu kiến thức, đặt nền móng cho những
bài học sắp đến.
- Các bước tiến hành
+ Bước 1: giáo viên lựa chọn bài hát, câu thơ, ca dao, tục ngữ… phù hợp,
gần gũi với nội dung bài học.
+ Bước 2: giáo viên (hoặc lớp phó văn nghệ bắt nhịp cho học sinh hát (với
âm nhạc) hoặc giáo viên đọc câu thơ; ca dao; tục ngữ; câu đối..
+ Bước 3: giáo viên đặt vấn đề và đi vào bài.
Ví dụ minh hoạ:
Trước khi giúp học sinh tìm hiểu kiến thức bài “Nói giảm nói tránh”(Ngữ
Văn 8, tập 1), tơi đã mở đầu tiết dạy với hoạt động khởi động bằng cách cho học
sinh đọc một số câu thơ đẫ được chuẩn bị sẵn và trình chiếu trên màn hình
chiếu; Tôi yêu cầu học sinh đọc, suy nghĩ và trả lời câu hỏi cho sẵn:

11


2.3.3. Một số lưu ý khi tổ chức hoạt động khởi động
Khổng Tử đã từng nói “Biết mà học, khơng bằng thích mà học, thích mà
học khơng bằng vui mà học”. Niềm vui và sự ham thích sẽ là một động lực lớn
giúp học sinh vượt qua khó khăn để vươn lên trong học tập. Bởi vậy, hoạt động
Khởi động có vai trị như trải nệm để dẫn dắt học sinh nhận thức tác phẩm văn
học một cách hứng thú, say mê. Để tổ chức thành công hoạt động này, người
dạy cần:
- Không lấy những nội dung không thiết thực với bài học, tránh lấy những
nội dung mang tính chất minh họa mà cần cụ thể: sử dụng nội dung bài học để
khởi động, sao cho trong khởi động sẽ bao quát được nội dung bài học, qua đó
giúp giáo viên biết được học sinh đã có kiến thức gì trong bài mới và chưa biết
gì để khai thác sâu vào những nội dung học sinh chưa biết (điều này có thể sẽ
khác nhau ở từng lớp nên giáo viên cần có sự điều chỉnh kịp thời để phù hợp với
đối tượng học sinh ở các lớp).
- Hoạt động khởi động là bước thực hiện các động tác nhẹ trước khi thực
hiện công việc nên việc khởi động cũng cần nhẹ nhàng và sinh động, phù hợp
với tâm lý tuổi từng lớp học, từng đối tượng học sinh để tạo sự hấp dẫn cho học
sinh. Việc đặt câu hỏi hay tình huống khởi động cần chú ý tạo được hứng thú
cho học sinh: để học sinh được thực hiện nhiệm vụ, được tham gia trả lời câu
hỏi hoặc tham gia vào các tình huống khởi động. Câu hỏi/tình huống đưa ra ở
phần này cũng cần có nhiều mức độ trong đó nhất thiết phải có câu dễ học sinh
nào cũng có thể trả lời được. Khi các em trả lời được sẽ phần nào sẽ cảm thấy
vui vẻ, thích thú để tạo tâm lý tốt khi vào bài học. Mỗi hoạt động khởi động đều
xuất phát từ nội dung bài học, nhưng nếu tình huống nào đưa ra học sinh cũng
giải quyết được thì các em sẽ khơng có hứng thú tìm hiểu kiến thức mới, khơng
kích thích được trí tò mò và nhu cầu học tập một cách chủ động và tích cực của
các em.

- Khi áp dụng tổ chức hoạt động khởi động cho tất cả các tiết học ở các lớp
thì người giáo viên nên lưu ý: kế hoạch hoạt động đã xây dựng cần có sự điều
chỉnh cho phù hợp với đặc điểm học sinh của từng lớp; tránh việc xây dựng 1
tình huống cố định dùng chung cho tất cả các lớp trong cùng một khối. Phương
án xây dựng tình huống khởi động giữa các tiết, các bài học nên có sự đổi mới
về hình thức, phương pháp; tránh sự nhàm chán cho học sinh khi tiết học nào
cũng tổ chức hoạt động khởi động theo kiểu “đến hẹn lại lên” với các bước tuần
tự như nhau.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
Sau khi áp dụng phương pháp tổ chức hoạt động Khởi động ở đầu tiết dạy,
tôi nhận thấy kết quả đạt được rất đáng khích lệ, cụ thể:
12


- Tạo được sự cuốn hút bài học ngay từ những phút đầu tiên của tiết học .
- Không tạo áp lực lên phía học sinh mà tạo được tinh thần thoải mái.
- Kiểm tra được nội dung kiến thức xâu chuỗi giữa bài cũ và bài mới một
cách linh hoạt, số lượt học sinh tham gia 100% chứ không phải chỉ vài ba em
hoạt động để kiểm tra bài cũ .
- Tạo sự tương tác tốt giữa người dạy và người học theo mối quan hệ hai
chiều, giáo viên dễ dàng định hướng và điều khiển các hoạt động một cách nhẹ
nhàng.
- Kích thích trí tị mị, ham học hỏi, tư duy lơ gíc ở học sinh, giáo viên
khơng phải thuyết trình từ đầu đến cuối mà trở thành người định hướng, truyền
cảm hứng .
Đó là kết quả mà tôi không thể mong đợi hơn. Bởi lẽ, từ sự thích thú, u
mến mơn học này đã giúp các em chăm chỉ học tập và kết quả học tập ngày càng
tốt hơn. Giải pháp nêu trên đã được tôi áp dụng trong môn Ngữ văn đối với học
sinh lớp 8A, 8B trường THCS Chu Văn An. Sau khi áp dụng biện pháp tôi đã

thu nhận được kết quả: số lượng học sinh có điểm trung bình đã giảm; học sinh
có sự hào hứng với giờ học, đam mê, sáng tạo (biểu hiện ở điểm kiểm tra xếp
loại giỏi) tăng lên; khơng có học sinh ngồi ì hay bị động trong tiếp nhận kiến
thức. Giờ học sôi nổi hơn, tiết học kết thúc trong trạng thái thoải mái, nhẹ
nhàng. Cụ thể:
Giỏi
Khá
TB
Năm học
TS TS
Ghi
(điểm 9,10)
(điểm 7,8)
(điểm 5,6)
2021-2022 HS bài
chú
SL
Tỉ lệ
SL
Tỉ lệ
SL
Tỉ lệ
Bài khảo sát
88 88 12 13.6% 46 52.3% 30 34.1%
đầu năm học
Bài kiểm tra
giữa học kì 88 88 23 26.1% 55 62.5% 10 11.4%
II
Bảng thống kê kết kiểm tra giữa học kì II mơn Ngữ văn 8A, 8B
so với kết quả khảo sát đầu năm học 2021-2022

3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
Học văn trước hết là để hiểu văn: biết cảm thụ, phân tích văn. Sau đó là
hiểu đời, rút ra được bài học sâu xa về cuộc sống để có cách sống đẹp. Vì vậy
dưới sự dẫn dắt của giáo viên, các em phải tham gia phân tích tác phẩm một
cách chủ động, tích cực, tự giác với niềm hăng say thật sự qua hệ thống câu hỏi
giáo viên đưa ra hoặc có thể tự mình nêu vấn đề và trình bày ý kiến cảm nhận
13


vào một chi tiết, một hình ảnh, một câu thơ, một phần tác phẩm hay toàn bộ tác
phẩm. Các ý kiến đó có thể đánh giá cái hay cái đẹp và cả những hạn chế nữa.
Khi xác định được trọng tâm dạy – học như vậy, kết hợp với việc áp dụng
các phương pháp Khởi động như trên. Bước đầu, cả người dạy và người học khi
bắt đầu một tiết học Ngữ văn đã phá bỏ được sự nhàm chán, uể oải khi tiếp cận
kiến thức. Giáo viên đã truyền được niềm đam mê và hứng thú học tập cho các
em. Bên cạnh đó, chính người dạy đã nhận được những phản hồi tích cực từ phía
học sinh, kêt thúc mỗi tiết dạy bao giờ cũng là những câu hỏi ngồi lề, liên hệ
thực tế. Vậy nên, q trình dạy học trên lớp chỉ gói gọn trong vịng 45 phút,
khiến cả người dạy – người học cảm thấy rất ngắn, tiết học trôi qua rất nhanh,
trọng tâm kiến thức được truyền đạt, đồng thời hình thành kĩ năng sống, giao
tiếp và học tập cho học sinh. Đây chính là động lực cũng là mục tiêu để người
dạy tiếp tục áp dụng và tìm tịi, đổi mới các phương pháp trong dạy học.
Như vậy, qua kết quả giảng dạy trên tôi nhận thấy rằng đề tài “Một số
giải pháp tổ chức hoạt động khởi động nhằm nâng cao chất lượng dạy học
môn Ngữ văn cho học sinh lớp 8, trường THCS Chu Văn An” hồn tồn có
thể áp dụng được trong tổ chức hoạt động khởi động trong chương trình Ngữ
văn lớp 6,7,9 kết hợp với các phương thức tư duy và các phương pháp dạy học
tích cực khác.
3.2. Kiến nghị

3.2.1. Đối với Ban giám hiệu Nhà trường
Thường xuyên tổ chức những đợt tập huấn về các phương pháp nâng cao
chất lượng bộ mơn Ngữ văn, qua đó có được những tiết dạy mẫu xuất sắc để cho
anh, chị em học tập. Từ đó phân tích cụ thể mặt tích cực và hạn chế để trao đổi
kinh nghiệm giảng dạy lẫn nhau, nhất là phương pháp giảng dạy theo tinh thần
đổi mới sách giáo khoa.
3.2.2. Đối với tổ chuyên môn
Tổ chức các buổi sinh hoạt ngoại khóa sinh động, hấp dẫn, đa dạng nhằm
gây hứng thú cho học viên đối với bộ môn Ngữ văn.
3.2.3. Đối với giáo viên Ngữ văn
- Ngồi việc nắm vững chun mơn cịn phải rèn luyện, nghiên cứu thêm
về nghệ thuật sư phạm, tìm tịi các biện pháp gây hứng thú học tập, tạo một
khơng khí học tập vui vẻ, thoải mái giúp học viên ngày càng u thích bộ mơn
Ngữ văn.
- Bên cạnh đó, phải thường xuyên học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp,
phát huy thế mạnh của công nghệ thông tin vào dạy học bằng cách tìm các thơng
tin mới, hấp dẫn trên mạng internet đưa vào giáo án điện tử làm cho các tiết học
sinh động, lượng thông tin thu được nhiều và chính xác hơn so với phương pháp
dạy học truyền thống.
14


Trong q trình xây dựng đề tài, sẽ khơng tránh khỏi những thiếu sót nhưng
hi vọng đề tài này sẽ góp phần làm thay đổi khơng khí lớp học, làm cho học sinh
ngày càng yêu mến và hứng thú học tập môn Ngữ văn hơn. Bản thân tôi rất
mong nhận được sự đóng góp của quý đồng nghiệp để đề tài sáng kiến kinh
nghiệm này đầy đủ hơn và có thể áp dụng có hiệu quả trong q trình dạy và học
môn Ngữ văn.
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Nga Sơn, ngày 29 tháng 3 năm 2022
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người
khác.

Phan Diệu Linh

15


TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
1
2
3

4

5
6

7

Tên tài liệu

Tác giả - nhà xuất bản
Nguyễn Lăng Bình (chủ
Dạy và học tích cực - một số phương
biên, 2010). NXB Đại học

pháp và kĩ thuật dạy học
Sư phạm.
SGK, SGV Ngữ văn lớp 8 (Tập 1, tập 2)
NXB GD
Thiết kế bài giảng Ngữ văn 8 Tập 1 và
NXB GD 2005
tập 2.
Nguyễn Minh Chính Nguyễn Thị Hồng Nam Lí luận dạy học Ngữ văn.
Trần Đình Thích - Hà Hồng
Vân (2002).
Kĩ thuật dạy học trong đào tạo theo học Đặng Xn Hải (2011). NXB
chế tín chỉ.
Bách khoa Hà Nội
Thơng tin trên mạng internet về các tài
liệu về các hình thức tổ chức hoạt động
khởi động
Phan Trọng Luận (chủ biên,
Phương pháp dạy học văn
2004).. NXB Đại học Quốc
gia Hà Nội

16


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ
CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Phan Diệu Linh
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THCS Chu Văn An

T
T
T
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Tên đề tài SKKN

Phương pháp dạy văn bản nhật
dụng môn Ngữ văn 9
Một số biện pháp sử dụng sơ đồ tư
duy vào dạy ngữ văn nhằm nâng
cao chất lượng học tập môn Ngữ
văn lớp 9 trường THCS Nga
Trường
Một số biện pháp sử dụng sơ đồ

tư duy vào dạy học môn Ngữ văn
lớp 9 nhằm nâng cao chất lượng
học tập của học sinh
Phương pháp dạy tích hợp trong
giảng dạy văn bản ngữ văn 9
trường THCS Nga Yên, Nga Sơn
Phương pháp dạy tích hợp trong
giảng dạy văn bản ngữ văn 9
trường THCS Nga Yên, Nga Sơn
Một số phương pháp dạy văn bản
đọc thêm lớp 8 nhằm nâng cao
tính tích cực tự học của học sinh
trường THCS Nga Yên
Lồng ghép tư tưởng, đạo đức Hồ
Chí Minh trong giảng dạy một số
tác phẩm văn học cho học sinh
lớp 6, trường THCS Chu Văn An.
Lồng ghép tư tưởng, đạo đức Hồ
Chí Minh trong giảng dạy một số
tác phẩm văn học cho học sinh
lớp 6, trường THCS Chu Văn An.

Cấp đánh giá
xếp loại
(Ngành GD cấp
huyện/tỉnh; Tỉnh...)

Kết quả
đánh giá
xếp loại

(A, B,
hoặc C)

Phòng GD&ĐT
Nga Sơn

C

Phòng GD&ĐT
Nga Sơn

B

Phòng GD&ĐT
Nga Sơn

B

Phòng GD&ĐT
Nga Sơn

A

Sở GD&ĐT
Thanh Hóa

C

Năm học
đánh giá

xếp loại
2011-2012

2012-2013

2013-2014

2015-2016

2015-2016
2017-2018

Phịng GD&ĐT
Nga Sơn

C

Phịng GD&ĐT
Nga Sơn

A

Sở GD&ĐT
Thanh Hóa

C

2019-2020

2019-2020

17


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HĨA

PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGA SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ GIẢI PHÁP
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
MÔN NGỮ VĂN CHO HỌC SINH LỚP 8,
TRƯỜNG THCS CHU VĂN AN, NGA SƠN

Người thực hiện: Phan Diệu Linh
Chức vụ:
Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Chu Văn An
SKKN thuộc lĩnh vực (mơn): Ngữ Văn

THANH HỐ NĂM 2022

18