TIỂU LUẬN CUỐI KỲ MÔN: LUẬT DOANH NGHIỆP Chủ đề: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HỢP TÁC XÃ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LUẬT

----

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
MƠN: LUẬT DOANH NGHIỆP
Chủ đề: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HỢP TÁC XÃ Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY

Giảng viên
Sinh viên thực hiện
MSSV
Lớp

:
:
:
:

Ts. Trần Huỳnh Thanh Nghị
Đinh Quang Duy
33201025337
K23.3 LA01

Hồ Chí Minh, Tháng 5 năm 2022


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN..........................................................................................................2

LỜI MỞ ĐẦU...............................................................................................................3
1. KHÁI QUÁT VỀ HỢP TÁC XÃ............................................................................4
1.1

Khái niệm.........................................................................................................4

1.2

Đặc điểm..........................................................................................................4

2. THỰC TRẠNG HỢP TÁC XÃ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY...................................5
2.1

Thực trạng các quy phạm pháp luật về Hợp tác xã...........................................5

2.2

Thực trạng thành lập và hoạt động của Hợp tác xã hiện nay............................6

3. HẠN CHẾ TRONG HỆ THỐNG PHÁP LUẬT HỢP TÁC XÃ.............................7
4. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT...........................................8
KẾT LUẬN...................................................................................................................9
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................10

1


LỜI CAM ĐOAN
“Tôi xin cam đoan tiểu luận này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số
liệu và kết quả nghiên cứu trong tiểu luận là trung thực và chưa từng được ai công bố

trong bất kỳ công trình nào khác. Tơi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc
thực hiện tiểu luận này đã được cảm ơn và các thơng tin trích dẫn trong tiểu luận đã
được chỉ rõ nguồn gốc”.
Tác giả tiểu luận

Đinh Quang Duy

2


LỜI MỞ ĐẦU
Ở Việt Nam, kinh tế tập thể phát triển với nhiều hình thức hợp tác đa dạng, trong
đó Hợp tác xã (HTX) là nòng cốt. Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002, Hội nghị
Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 5 (khóa IX) nêu rõ “Kinh tế hợp tác mà
nòng cốt là hợp tác xã là thành phần kinh tế quan trọng cùng với kinh tế nhà nước dần
trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Phát triển kinh tế tập thể đã
trở thành chủ trương xuyên suốt và nhất quán của Đảng và Nhà nước”. Chính vì vậy
HTX ln được nhà nước chú trọng đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả.
Sau gần 70 năm hình thành và phát triển HTX đã có những thành cơng nhất định,
chứng minh vai trị quan trọng của mình trong việc xây dựng và phát triển đất nước.
Đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế bền vững, kiềm chế lạm phát, tăng kim ngạch
xuất khẩu, đổi mới mơ hình tăng trưởng gắn với tái cơ cấu nền kinh tế, nhất là kinh tế
nông nghiệp, đảm bảo an ninh lương thực, thực phẩm, thích ứng biến đổi khí hậu...
Bên cạnh những thành tựu đạt được. Các quy đinh pháp luật về HTX cũng đang tồn tại
một số bất cập, hạn chế cần được quan tâm, giải quyết. Vậy, thực trạng pháp luật hợp
tác xã ở Việt Nam hiện nay ra sao, có những ưu điểm nào cần phát huy, và những hạn
chế nào cần khắc phục? Tác giả sẽ phân tích và làm rõ trong bài tiểu luận này “THỰC
TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HỢP TÁC XÃ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY”.

3

1.

KHÁI QUÁT VỀ HỢP TÁC XÃ

1.1 Khái niệm
Khoản 1 Điều 3 Luật Hợp tác xã đưa ra định nghĩa: “Hợp tác xã là tổ chức kinh
tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành
lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm
nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm,
bình đẳng và dân chủ trong quản lý hợp tác xã”.
Như vậy, HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp độc lập, bên cạnh đó
HTX cịn có vai trị hỗ trợ, giúp đỡ các thành viên tham gia HTX.
1.2 Đặc điểm
HTX có các đặc điểm sau:
Thứ nhất, Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tập thể, có các thành viên là cá nhân
hoặc tổ chức, hoạt động dựa trên cơ sở sở hữu tập thể về tư liệu sản xuất và tài sản.
Thành viên hợp tác xã có thể là người lao động, các hộ gia đình, các nhà đầu tư, các
doanh nghiệp… thuộc các thành phần kinh tế khác nhau. Sự liên kết và hợp tác này
không bị giới hạn bởi số lượng thành viên, quy mô, lĩnh vực và địa bàn.
Thứ 2, Hợp tác xã là một tổ chức mang tính xã hội sâu sắc, thể hiện qua các
nguyên tắc tổ chức và hoạt động một cách tự nguyện, bình đẳng, dân chủ và cùng có
lợi. Các thành viên của HTX luôn được giúp đỡ, hỗ trợ, góp phần cải thiện đời sống
tinh thần, nâng cao trình độ văn hóa và năng lực trình độ của các thành viên
Thứ 3, Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, được cấp Giấy
chứng nhận đăng ký kinh doanh; có tài sản độc lập, tự chịu trách nhiệm bằng tài sản
đó, có thể tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập. Bộ máy quản lý được tổ
chức chặt chẽ bao gồm hội đồng quản trị, chủ tịch hội đồng quản trị, giám đốc, ban
kiểm soát, kiểm soát viên...

Thứ tư, Hợp tác xã thực hiện quyền tự chủ thông qua các hoạt động và nghĩa vụ
của nó. Quy định tại Điều 8 Luật hợp tác xã: “Hợp tác xã tự thực hiện mục tiêu hoạt
động, thực hiện tổ chức quản lý và hoạt động của hợp tác xã. Kết nạp thành viên mới,
chấm dứt tư cách thành viên hợp tác xã. Tăng giảm vốn điều lệ trong quá trình hoạt
động... Thực hiện các quy định của điều lệ, hoạt động đúng ngành, nghề. Bảo đảm
quyền và lợi ích hợp pháp của thành viên. Thực hiện quy định của pháp luật về tài
chính, thuế, kế toán, kiểm toán, thống kê. Quản lý, sử dụng vốn, tài sản và các quỹ của

4


hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của pháp luật. Quản lý, sử dụng đất và
tài nguyên khác được Nhà nước giao hoặc cho thuê theo quy định của pháp luật.”
Thứ năm, Thu nhập của hợp tác xã được phân phối chủ yếu theo mức độ sử dụng
dịch vụ, sản phẩm hoặc theo vốn góp, cơng sức lao động đóng góp của thành viên đối
với hợp tác xã tạo việc làm.
Thứ sáu, HTX được hưởng các chính sách bảo đảm, hỗ trợ và ưu đãi của Nhà nước
quy định tại Điều 6 Luật hợp tác xã cụ thể như sau: “Nhà nước có chính sách hỗ trợ
sau đây đối với hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã:


Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực;



Xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường;



Ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới;



Tiếp cận vốn và quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã;



Tạo điều kiện tham gia các chương trình mục tiêu, chương trình phát triển kinh
tế - xã hội;



Thành lập mới hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã.



Ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và các loại thuế khác theo quy định của
pháp luật về thuế;



Ưu đãi lệ phí đăng ký hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của pháp
luật về phí và lệ phí.



Đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng;



Giao đất, cho thuê đất để phục vụ hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã
theo quy định của pháp luật về đất đai;

2.



Ưu đãi về tín dụng;



Vốn, giống khi gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh;



Chế biến sản phẩm.”
THỰC TRẠNG HỢP TÁC XÃ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

2.1 Thực trạng các quy phạm pháp luật về Hợp tác xã
Từ sau Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002, trong thời gian qua Chính phủ
đã ban hành 4 nghị định hướng dẫn thi hành Luật HTX năm 2003, 1 nghị định quy
định chi tiết một số điều của Luật HTX năm 2012. 56 nghị định có đề cấp đến phát
triển HTX; Thủ tướng Chính phủ ban hành 42 quyết định và 7 chỉ thị; các bộ, ngành

5


Trung ương ban hành 89 thông tư, 43 quyết định, 7 chỉ thị và nhiều văn bản hướng dẫn
có liên quan về kinh tế HTX; có 893 văn bản cấp địa phương do tỉnh ủy, thành ủy,
HĐND, UBND các cấp ban hành. Đến nay, có 53/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung

ương ban hành nghị quyết, kết luận, chỉ thị của tỉnh ủy, thành ủy, HĐND tỉnh; toàn bộ
63/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có quyết định, chỉ thị về triển khai thi
hành Luật Hợp tác xã năm 2012.
Sau gần 20 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW và 10 năm thực
hiện Luật Hợp tác xã năm 2012, mặc dù tình hình kinh tế thế giới, khu vực trong nước
có nhiều bất ổn đặc biệt là những năm gần đây do ảnh hưởng của địch Covid-19 cũng
như chiến tranh Nga-Ucraina. Nhưng nhờ có hệ thống pháp lý chặt chẽ, phù hợp cùng
với sự quan tâm của đảng và nhà nước khu vực HTX vẫn phát triển khá ổn định, có sự
tăng trưởng cả về số lượng và chất lượng.
2.2 Thực trạng thành lập và hoạt động của Hợp tác xã hiện nay
Giai đoạn 2002-2022 có thể coi là giai đoạn HTC có bước phát triển vượt bậc về
cả số lượng, chất lượng và hiệu quả hoạt động. Cụ thể:
Năm
2008
2009
2010
2011
2012
2018
2021

Số lượng HTX
13.532
12.249
11.924
13.338
13.087
22.861
26.823

Bảng 2.1: Số lượng hợp tác xã qua mốt số năm (Nguồn: Niên giám thống kế Việt Nam)
Có thể thấy, số lượng HTX thành lập mới tăng nhanh qua các năm, chứng tỏ sức
hút và vị thế to lớn của HTX trong hệ thống nền kinh kế nước ta hiện nay.
Nếu như giai đoạn 2001-2011 trung bình chỉ có 1.164 HTX thành lập mới mỗi
năm thì đến giai đoạn 2012-2021 trung bình có 2.617 HTX thành lập mới mỗi năm
(tăng gấp 2,24 lần).
Bên cạnh số lượng, HTX cũng đã giải quyết nhu cầu việc làm cho một số lượng
lớn lao động. Tính đến 31/12/2021, số lao động làm việc trong HTX là 1.078.000
người, tăng 549.693 người (gấp 2 lần) so với thời điểm 31/12/2001.

6


Về chất lượng hoạt động: Tỷ lệ các HTX nông nghiệp được đánh giá hoạt động
có hiệu quả tăng từ khoảng 30,0% năm 2016 lên 55,0% năm 2018. Trước đây chỉ có
khoảng 5-10% HTX tham gia dịch vụ tiêu thụ nông sản cho nông dân nhưng đến năm
2018 tỷ lệ này đã đạt 24,5%. Đặc biệt, số HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao
trong sản xuất kinh doanh tăng rất nhanh từ gần 200 HTX năm 2017 lên 520 HTX
năm 2018.
Tuy nhiên, qua đánh giá của Bộ NN&PTNT cho thấy, hoạt động của HTX vẫn
cịn rất nhiều khó khăn tồn tại. Thực tế cịn nhiều HTX có quy mơ sản xuất, kinh
doanh nhỏ, số lượng thành viên ít. Quá trình mở rộng số lượng thành viên, quy mơ
kinh doanh, tích lũy vốn, tài sản diễn ra chậm.
Kể từ khi có Luật HTX năm 2012 Các HTX trên trên cả nước đã được thành lập
mới, chuyển đổi HTX, thay đổi ngành nghề kinh doanh phù hợp với điều kiện kinh tế
thị trường và đã thu được nhiều thành tựu từ hoạt động kinh doanh. Các HTX đã hoạt
động theo đúng quy định của pháp luật và thu được nhiều lợi nhuận, đời sống nhân
dân được cải thiện hơn. Hoạt động HTX đã được cải thiện, bộ máy tổ chức hoạt động
năng động, hiệu quả, đủ sức cạnh tranh trên thị trường với các thành phần kinh tế
khác.

3.

HẠN CHẾ TRONG HỆ THỐNG PHÁP LUẬT HỢP TÁC XÃ
Bên cạnh những thành tựu đạt được, vẫn còn nhiều vấn đề hạn chế, bất cập do

một số nguyên nhân khách quan và chủ quan tác động. Để HTX có thể cạnh tranh với
các thành phần kinh tế khác đòi hỏi những quy định của HTX phải ln ln được bổ
sung và hồn thiện.
Thực tế, một số quy định còn chưa được quy định rõ ràng như:
Xác định trách nhiệm của xã viên trong trường hợp góp xã viên sức;
Việc huy động vốn cịn khó khăn do vốn góp tối đa thấp, Các quy định cho vay
tín dụng đã được ban hành nhưng cịn chậm trễ, nhiều chính sách được ban hành
nhưng đến nay các HTX vẫn chưa được hưởng lợi từ các chính sách đó;
Quy trình thủ tục thành lập HTX cịn rườm rà, nhiều thủ tục khơng cần thiết;
Trình độ đội ngũ cán bộ quản lý HTX còn hạn chế, yếu về mặt chun mơn.
Chưa có quy định rõ trách về trách nhiệm.
Những hạn chế nêu trên là nguyên nhân chủ yếu cản trở sự phát triển về số lượng
và chất lượng của HTX. Cần được bổ sung hoàn thiện để nâng cao hiệu quả hoạt động,

7


phát huy tối đa vai trò của HTX, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế thị trường
ở nước ta hiện nay.
4.

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
Để phát huy những thành tựu đạt được, và khắc khục những hạn chế sự về mặt

pháp lý của HTX, tác giả xin đưa ra một số đề xuất như sau:

Thứ nhất, miễn phí đăng ký thành lập Hợp tác xã. Đa phần xã viên HTX là
những người nghèo, cần có có chính sách ưu đãi, đào tạo, bồi dưỡng... Do vậy miễn
phí đăng ký thành lâp là bước đầu tiên để khuyến khích mở rộng mơ hình HTX.
Thứ hai, nên tăng mức vốn góp tối đa. Theo luật HTX 2012 thì các thành viên
được góp vốn tối đa khơng q 20% vốn điều lệ. Vậy khi có ít thành viên tham gia,
hoặc các thanh viên góp ít vốn thì HTX thì sẽ khơng đủ vốn hoạt động. Điều này dẫn
đến nhiều khó khăn khi cần huy động vốn của thành viên có điều kiện góp vốn trong
khi thành viên ít vốn khơng đồng ý góp thêm vốn.
Thứ ba, đặt ra mức vốn góp tối thiểu khi gia nhập Hợp tác xã. Một số thành viên
chỉ góp một số vốn khơng đáng kế trở thành “thành viên hình thức”. Trong luật HTX
quy định “chỉ có thành viên góp vốn (thành viên chính thức) mới được quyền tham gia
quản lý tổ chức kinh tế tập thể, HTX”. Cụ thể là mỗi thành viên góp có 1 phiếu biểu
quyết và phiếu biểu quyết có giá trị ngang nhau, khơng phụ thuộc vào số vốn góp hay
chức vụ của thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc đại biểu thành viên. chưa làm rõ
mức vốn góp tối thiểu, dẫn đến tình trạng một bộ phận thành viên chỉ góp vốn mang
tính hình thức, thực chất có một vài thành viên thực sự góp vốn, phần lớn đứng tên cả
vợ và chồng nhằm lách luật, tranh thủ sự hưởng lợi từ các chính sách ưu đãi, hỗ trợ
của Nhà nước.
Thứ 4, nên bổ sung quy định về trình độ tối thiểu của Chủ nhiệm, Ban quản trị,
Ban kiểm sốt Hợp tác xã. HTX chỉ có thể tồn tại và phát triển bền vững có được một
hệ thống các cơ quan quản lý, điều hành, kiểm sốt đầy đủ với các cán bộ có năng lực
và trình độ, được đào tạo bài bản và có nhiều kinh nghiệm tốt trong việc quản lý, điều
hành một tổ chức kinh tế. Nên pháp luật về HTX cần quy định cụ thể về vấn đề này.

8


KẾT LUẬN
Hợp tác xã đã và đang góp phần quan trọng trong cơng cuộc xóa đói giảm nghèo,
phát triển nền kinh tế đất nước. Hiện nay nhà nước đang thực hiện các chính xác mở

cửa nền kinh tế, Việt Nam ra nhập các tổ chức thương mại quốc tế, không chỉ là cơ hội
mà cũng là thách thức to lớn đối với các tổ chức kinh tế nước ra. HTX đang phát huy
vai trò là nhân tố then chốt, liên kết các nhà sản xuất nhỏ với các doanh nghiệp, nâng
cao khả năng cạnh tranh, đặc biệt trong bối cảnh nước ra là một nước nông nghiệp nhỏ
lẻ hộ gia đình chiếm tỉ lệ cao. Mơ hình HTX góp phần làm cho thị trường Việt Nam
trở nên đa dạng và đáng tin cậy, thu hút các nhà đầu tư nước ngồi. Cùng với những
tín hiệu mới đang tác động tích cực của khu vực HTX hiện nay, sự chỉ đạo quyết liệt
của Chính phủ cùng với sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương và nỗ lực phấn
đấu vươn lên của các HTX, hứa hẹn trong thời gian tới HTX ở nước ta sẽ phát triển
bền vững, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế, góp phần đưa nước ta.

9


TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC VĂN BẢN PHÁP LUẬT
1. Luật doanh nghiệp 2020
2. Luật hợp tác xã 2012
3. Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Chơn Hòa. 2019. Luận văn thạc sĩ luật học. “Pháp luật về hợp tác xã
trong lĩnh vực nông nghiệp qua thực tiễn tại Quảng trị”.
2. Lê Bảo. Tạp chí khoa học kinh tế - Số 4(08)2014. “Thực trạng và giải pháp
phát triển hợp tác xã ở Việt Nam”.
3. Nguyễn Văn Đồn. 2021. “Phát triển mơ hình hợp tác xã kiểu mới ở Việt Nam:
Thực trạng và giải pháp”. Truy xuất từ
/>4. Bộ Kế Hoạch và Đầu Tư. 2020. Sách trắng hợp tác xã Việt Nam 2020. Truy
xuất từ />5. Nhàn Thư. 2019. Hợp tác xã Việt Nam giai đoạn 2012-2016: Thực trạng và giải
pháp. Truy xuất từ />6. Trung tâm TT&DVTC. 2020. “Thực trạng áp dụng Luật Hợp tác xã sau gần 10
năm thực hiện: Những vấn đề đặt ra với chính sách tài chính”. Truy xuất từ

/>dDocName=MOFUCM184664

10