TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC DO NHÂN DÂN, CỦA NHÂN DÂN, VÌ NHÂN DÂN

HỌC VIỆN NGOẠI GIAO
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
--------------------

TIỂU LUẬN KẾT THÚC HỌC PHẦN
LỊCH SỬ CÁC HỌC THUYẾT CHÍNH TRỊ
Đề tài : TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC DO NHÂN
DÂN, CỦA NHÂN DÂN, VÌ NHÂN DÂN

Giáo viên hướng dẫn
Sinh viên thực hiện
Lớp

Hà Nội – 2022

: Lịch sử các học thuyết chính trị (1)


MỤC LỤC


3

ĐẶT VẤN ĐỀ
Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ra và lớn lên trong cảnh đất nước loạn lạc. Vốn xuất
thân trong một gia đình nhà nho, từ khi cịn nhỏ Nguyễn Sinh Cung đã hình thành và
ni dưỡng truyền thống chống giặc ngoại xâm ngay của gia đình. Bên cạnh đó, Người
được hưởng nền giáo dục về lịng u nước, truyền thống đấu tranh bất khuất của đất
Lam Hồng. Chính hồn cốt dân tộc đã thôi thúc người thanh niên Nguyễn Tất Thành
với một nhân cách cao đẹp, hoài bão cứu nước lớn lao cùng ý chí lớn về một dân tộc
độc lập tự cường, ra đi tìm đường cứu nước. Bằng những kiến thức và kinh nghiệm mà

Người tiếp thu được, người con Nguyễn Tất Thành với một khát vọng về một kỷ
nguyên mới cho đất nước, một trái tim ấm nóng hướng về hàng triệu đồng bào đang
phải chịu ách nô lệ, đã quyết tâm khai sáng một con đường đi mới dẫn lối cho dân tộc.
Có thể nói, hành trình tìm đường cứu nước của Người là một nền tảng cốt lõi
giúp hình thành, phát triển và vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh trong q trình thực
hiện cách mạng Việt Nam qua từng thời kỳ. Chính những suy nghĩ, quyết định từ tuổi
thiếu niên, thanh niên và tiếp đó là q trình hoạt động ở nước ngồi, tìm con đường
đấu tranh để giải phóng dân tộc của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, đã từng bước
định hình những giá trị tư tưởng của Người. Trong hệ thống quan điểm của tư tưởng
Hồ Chí Minh có tư tưởng về xây dựng Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vi
Nhân dân. Đây là một tư tưởng, quan điểm vô cùng sâu sắc và là hạt nhân cốt lõi của
tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng ấy đem lại những giá trị to lớn trên phương diện lý
luận và thực tiễn đối với cách mạng Việt Nam, là một trong những kim chỉ nan quan
trọng trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và
mở rộng quan hệ quốc tế thành cơng.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, vì dân khơng
chỉ cung cấp cho ta những kinh nghiệm và bài học về ý nghĩa tư tưởng, vấn đề xây
dựng Nhà nước mà còn giúp ta phân tích và vận dụng vào thực tiễn ở Việt Nam hiện
nay. Ở đề tài này, em sẽ phân tích rõ bối cảnh hình thành, nội dung và ý nghĩa của tư
tưởng, chỉ ra rõ sự áp dụng của Đảng vào thực tiễn cách mạng Việt Nam và những yêu
cầu đặt ra trong bối cảnh đất nước ngày nay.


4

NỘI DUNG
1. Bối cảnh và tiền đề hình thành tư tưởng của Hồ Chí Minh về Nhà nước do
Nhân dân, của Nhân dân, vì Nhân dân
1.1.

Bối cảnh hinh thành tư tưởng

Sau khi lật đổ được ách thống trị của thực dân Pháp và phong kiến tay sai, lập
nên chính quyền của nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục giải quyết vấn đề xây
dựng chính quyền như thế nào để thực sự là đúng với tư tưởng về Nhà nước của dân,
do dân, vì dân. Để giải đáp được điều trăn trở ấy, Người đã phải trải qua một q trình
nghiên cứu, học hỏi và phân tích những bài học và mơ hình xây dựng Nhà nước pháp
quyền khơng chỉ trong lịch sử dân tộc mà còn tham khảo từ nhiều quốc gia khác trên
thế giới. Q trình tích lũy của Người là sự kế thừa từ di sản của dân tộc và 30 năm
hoạt động ở nước ngoài tiếp cận nhiều nền văn minh, văn hóa khác nhau trên toàn thế
giới.
1.2.

Tiền đề hinh thành tư tưởng

Tư tưởng về Nhà nước do dân, của dân, vì dân đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh kế
thừa sâu sắc từ lịch sử hàng nghìn năm, dựng nước và giữ nước của cha ông ta. Ngay
từ thời phong kiến, cha ông ta đã đề cao sức mạnh và tầm quan trọng của nhân dân
trong việc hình thành và gìn giữ nền độc lập của dân tộc. Trong “Bình Ngơ đại cáo”
của Nguyễn Trãi đã viết “Như nước Việt ta từ trước, vốn xưng nền văn hiến đã lâu.
Sơn hà cương vực đã chia, phong tục bắc nam cũng khác. Từ Đinh, Lê, Lý, Trần, gây
nền độc lập; cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương. Dẫu cường
nhược có lúc khác nhau, song hào kiệt đời nào cũng có”, bài cáo đã khẳng định nhân
dân đã góp một phần lớn để bình định, dành độc lập cho đất nước. Nhà nước phong
kiến tuy quyền lực tập trung ở tay nhà vua, song nội dung dân chủ và sự hòa hiếu giữa
Vua và thần dân, “nước lấy dân làm gốc” vô cùng được coi trọng 1. Đây cũng là một
nét truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta và đã được Hồ Chí Minh kế thừa và phát huy,
nhấn mạnh những giá trị truyền thông, nét văn hiến nhân nghĩa tốt đẹp.
Bên cạnh đó, từ nhỏ Nguyễn Tất Thành đã được học chữ Hán và tiếp thu những
tư tưởng Nho học, đặc biệt là những điểm tích cực về đức trị, pháp trị, vai trị của

1 Tcnn.vn. 2022. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. [trực tuyến]
< [Truy cập 23/5/2022].


5

người dân. Trong quá trình học Quốc ngữ và Pháp Ngữ ở Vinh, Người đã biết đến
những tư tưởng tiến bộ của Phương Tây như “Đại cách mạng Pháp 1789: Tự do, Bình
đẳng, Bác ái” hay quan điểm của các nhà tư tưởng lớn như Voltaire (1694-1778), Jean
Jacques Rousseau (1712-1778),…1 Người thanh niên trẻ Nguyễn Tất Thành đã cảm
thấy ngưỡng mộ những tư tưởng tiến bộ đó về quyền tự do, quyền sống của con người,
của Nhân dân. Ngoài ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đề cao những tư tưởng lớn như
chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn (1866-1925), giá trị nhân văn vì con người của
Phật Thích ca mâu ni, Đạo Phật, Đạo Thiên Chúa,… Sau này, Người còn được tiếp xúc
và nắm bắt được bản chất của Chủ nghĩa Mác – Lênin trong quá trình tìm đường cứu
nước và áp dụng vào thực tiễn xã hội Việt Nam. Có thể nói tư tưởng của Người là sự
tởng kết, hịa quyện, kế thừa và phát triển của tinh hoa văn hóa nhân loại ở cả phương
Đơng và phương Tây.
Kể từ khi rời Tổ quốc, Người đã hoạt động và trải nghiệm ở nhiều nền văn minh
khác nhau, từ những bài học và kinh nghiệm đó đã giúp Chủ tịch Hồ Chí Minh rèn
luyện, phát huy, tởng hợp và khái quát những luận điểm đúng đắn, sáng tạo, hình thành
nên tư tưởng Hồ Chí Minh. Ngày 18/6/1919, nhân danh nhóm những người yêu nước
An Nam, Nguyễn Ái Quốc đã gửi đến Hội nghị Versaille bản “Yêu sách của nhân dân
An Nam” đòi các quyền tự do tối thiểu cho dân tộc mình. Bản yêu sách 8 điểm yêu cầu
cho nhân dân An Nam, một nước thuộc địa, được hưởng những quyền cơ bản như tự
do báo chí và ngôn luận, tự do hội họp, lập hội, tự do cư trú ở nước ngoài và tự do xuất
dương, tự do học tập, được thành lập các trường kỹ thuật và chuyên nghiệp ở tất cả các
tỉnh cho người bản xứ. Người còn yêu cầu thay chế độ ra các sắc lệnh bằng chế độ ra
các đạo luật. Chú trọng đại biểu của người bản xứ trong Nghị viện Pháp. Nội dung bản
yêu sách hướng tới quyền của con người, quyền tự do, dân chủ của người dân các

nước thuộc địa và thể hiện tư tưởng xây dựng Nhà nước pháp quyền. Đây được coi là
văn kiện pháp lý đầu tiên đề cập tới vấn đề kết hợp quyền tự quyết của dân tộc với các
quyền tự do, dân chủ của nhân dân, kết hợp chặt chẽ giữa quyền con người và quyền
dân tộc. Đây cũng là lần đầu tiên có một người Việt Nam yêu nước dũng cảm đứng lên
đoạt lại ngọn cờ về quyền dân tộc và quyền con người trong tay thực dân, đế quốc
1 Tcnn.vn. 2022. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. [trực tuyến]
< [Truy cập 23/5/2022].


6

trong một Hội nghị quốc tế2. Tháng 7 năm 1920, Nguyễn Ái Quốc đọc được Luận
cương của Leenin về vấn đề dân tộc và thuộc địa, cùng năm đó tháng 12 năm 1920,
Nguyễn Ái Quốc tham gia Đại hội Đảng Xã hội Pháp. Tại đây, Người đã bỏ phiếu tán
thành Quốc tế III và tham gia Đảng Cộng sản Pháp, trở thành người Cộng sản đầu tiên
của Việt Nam, từng bước hình thành đường lối cứu nước, giải phóng dân tộc.
Trong hành trình cứu nước, Người đã tham gia nhiều hoạt động như thành lập
Hội Liên Hiệp các dân tộc thuộc địa, dự Đại hội lần thứ I và lần thứ II của Đảng Cộng
sản Pháp, Đại hội Quốc tế Cộng sản thanh niên,… để khảo sát mơ hình Nhà nước ở
nhiều nước khác nhau, Người đã phát hiện ra những điểm tiêu cực ở mơ hình đất nước
ấy như sự bất bình đẳng, nghèo đói, phân biệt chủng tộc, đặc biệt với người da đen.
Chính quyền ở đó chỉ nằm trong tay một số ít người, Người coi đó là “những cuộc
cách mạng không đến nơi”. Sau khi đến Liên Xơ, Người được tiếp cận với mơ hình
Nhà nước kiểu mới, mơ hình phát đất ruộng cho dân cày, giao công xưởng cho thợ,…
ra sức tổ chức kinh tế mới. Mơ hình nhà nước đó đã gợi ý cho Người về một kiểu nhà
nước sẽ được phát triển ở Việt Nam. Có thể nói, q trình hoạt động ở nước ngoài đã
giúp tư tưởng về xây dựng Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, xây
dựng Nhà nước pháp quyền được định hình rõ trong vị lãnh tụ Hồ Chí Minh.
Tháng 6 năm 1925, Người thành lập Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, trực
tiếp mở ra các lớp huấn luyện cán bộ, ra Báo Thanh niên (1925), tờ báo cách mạng đầu

tiên của Việt Nam nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác – Leenin về Việt Nam. Các bài
giảng của Nguyễn Ái Quốc được tập hợp và in thành tác phẩm “Đường Kách mệnh” –
xuất bản năm 1927. Từ ngày 06/1 đến ngày 07/2/1930 tại Hương Cảng, Trung Quốc,
Nguyễn Ái Quốc chủ trì Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản, thành lập Đảng Cộng
sản Việt Nam. Tại đây, Người nhấn mạnh tầm quan trọng của sức mạnh của nhân dân,
dân tộc Việt Nam trong q trình giải phóng đất nước. Cuối năm 1932, Người đến
Liên Xô học tại trường Quốc tế Lênin, tiếp tục tham dự Đại hội Quốc tế Cộng sản lần
thứ XIII tại Liên Bang Nga năm 1935. Tháng 10/1938, Người rời Liên Xô quay về
Diên An (Trung Quốc) và bắt liên lạc với tổ chức Đảng, chuẩn bị về nước trực tiếp chỉ
đạo cách mạng Việt Nam.

2 2012. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tr.258.


7

Đến năm 1941, Chủ tịch Hồ Chí Minh về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng, về
vấn đề chính quyền, Người chủ trương “không nên nói công nông liên hiệp và lập
chính qùn Xơ Viết mà phải nói toàn thể nhân dân liên hiệp và lập chính phủ dân chủ
cợng hòa”1 để khẳng định tầm quan trọng của nhân dân. Chương trình Việt Minh cũng
ghi rõ: “Sau khi đánh đuổi đế q́c Pháp, Nhật, cũng sẽ thành lập mợt chính phủ nhân
dân của Việt Nam dân chủ Cợng hịa… Chính phủ ấy do quốc dân đại hội cử ra”2.
Ngay từ những ngày đầu về nước hoạt động, Nguyễn Ái Quốc đã thể hiện tư tưởng về
Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Sau đó, Người đã có một bước chuyển sáng suốt từ
mơ hình nhà nước cơng nơng binh chuyển sang mơ hình nhà nước đại biểu cho khối
đồn kết của toàn thể quốc dân, phản ánh được những truyền thống tốt đẹp của dân
tộc, phù hợp với sự chuyển hướng chiến lược và sách lược của cách mạng Việt Nam.
Tháng 5/1945, theo đề nghị của Người, Hội nghị toàn quốc của Đảng và Đại hội Quốc
dân đã họp quyết định Tổng khởi nghĩa, Đại hội Quốc dân đã bầu ra Ủy ban giải
phóng dân tộc Việt Nam (tức Chính phủ lâm thời) do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Tháng 8/1945, Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa
giành chính quyền thắng lợi. Ngày 02/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội,
Người đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hịa. Sau đó
dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã giành
thắng lợi vẻ vang trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đỉnh cao là
chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu, đưa miền
Bắc đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Gần 20 năm trên cương vị Chủ tịch đầu tiên của nước Việt Nam mới, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã có cơng đầu tiên trong việc đặt nền móng xây dựng một nhà nước
kiểu mới trong lịch sử dân tộc: nhà nước của dân, do dân, vì dân. Tất cả những hoạt
động của Người từ lúc bắt đầu hành trình ra đi tìm đường cứu nước đến khi về nước
trực tiếp lãnh đạo đều là tiền đề, cơ sở hình thành nên tư tưởng của Người về Nhà
nước. Đó là quan điểm, tư tưởng nổi bật, sâu sắc khác với nhận thức thơng thường coi
chính quyền nhà nước chỉ là của một giai cấp, là công cụ cai trị của một giai cấp này
đối với một giai cấp khác.
1 2000. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 7, tr.127.
2 2012. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tr.260.


8

2. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của Nhân dân, do
Nhân dân, vì Nhân dân
Vấn đề cơ bản của một chính quyền là ở chỗ quyền lực thuộc về ai, phục vụ
quyền lợi của ai. Sau khi nước ta giành được độc lập, Người đã khẳng định: “Nước ta
là nước dân chủ. Bao nhiêu quyền lợi đều vì dân; Bao nhiêu quyền hạn đều của dân;
Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân; Sự nghiệp kháng chiến kiến
quốc là công việc của dân; Chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung ương do dân cử
ra; Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, mọi quyền hành
và lực lượng đều ở nơi dân”1.

2.1.

Nhà nước của Nhân dân

Như Điều 1, Hiến pháp năm 1946, Người khẳng định: “Nước Việt Nam là một
nước dân chủ cộng hịa. Tất cả các qùn bính trong nước là của toàn thể nhân dân
Việt Nam, khơng phân biệt nịi giớng, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo”.
Trong nhà nước, nhân dân là chủ thể quyền lực, quyền lực của nhà nước do dân
ủy quyền, nhà nước là thiết chế để bảo đảm thực thi quyền làm chủ của nhân dân.
Nhân dân ủy quyền cho các đại diện do mình bầu ra thông qua chế độ bầu cử dân chủ.
Bằng cách đó, bộ máy nhà nước từ cấp Trung ương đến cấp cơ sở do chính nhân dân
xây dựng nên thông qua bầu cử dân chủ theo chế độ phổ thơng đầu phiếu. 2 Bộ máy đó
đại diện cho tất cả các giai tầng trong xã hội đại biểu cho khối đại đồn kết tồn dân
tộc. Bên cạnh đó, nhân dân có quyền giám sát, kiểm tra và bãi miễn đại biểu Quốc hội.
2.2.

Nhà nước do Nhân dân

Đó là nhà nước do nhân dân, nhân dân là lực lượng trong việc xây dựng và bảo
vệ nhà nước, đập tan nhà nước cũ, xây dựng nhà nước mới, ủng hộ, giúp đỡ, đóng thuế
để phục vụ cho q trình duy trì hoạt động của nhà nước. Nhà nước có nhiệm vụ tổ
chức, sắp đặt kế hoạch để mỗi công dân phát huy tốt nhất quyền và nghĩa vụ của mình,
đồng thời, nhà nước phải tạo ra hành lang pháp lý và mơi trường tự do để phát huy tính
tích cực chính trị của mỗi công dân trong quan hệ với nhà nước3.

1 2012. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Hà Nội: Chính trị Quốc gia.
2 Nguyễn Văn, V., 2015. Giáo trình Chính trị học Đại cương. Vĩnh Phúc: Giáo dục Việt Nam, tr.113.
3 Nguyễn Văn, V., 2015. Giáo trình Chính trị học Đại cương. Vĩnh Phúc: Giáo dục Việt Nam, tr.114.

9

Do vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã yêu cầu tất cả các cơ quan nhà nước, cán bộ,
đảng viên phải dựa vào nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến, học
hỏi nhân dân và chịu sự kiểm soát của nhân dân. Các cơ quan khơng đáp ứng được lợi
ích và nguyện vọng của nhân dân thì nhân dân có thể bãi miễn cơ quan, tở chức đó.
2.3.

Nhà nước vi Nhân dân

Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, chỉ có một nhà nước thực sự của dân, do dân tở
chức, xây dựng và kiểm sốt trên thực tế mới có thể là nhà nước vì dân. Nhà nước vì
dân thể hiện ở chỗ đó là nhà nước ln đặt nhiệm vụ phục vụ lợi ích và nguyện vọng
của nhân dân lên hàng đầu1. Cán bộ viên chức nhà nước tơn trọng lợi ích chính đáng
của nhân dân, cơng bằng và bình đẳng, tồn tâm tồn ý phục vụ nhân dân, việc gì có
lợi cho dân ta phải hết sức làm, việc gì hại đến dân phải hết sức tránh. Nhà nước đó
phải đảm bảo và khơng ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, phải
đấu tranh với thói tham nhũng, lãng phí quan liêu, loại bỏ khỏi bộ máy những cán bộ,
công chức thối hóa, biến chất.
2.4.

Tiểu kết

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Nhà
nước pháp quyền, của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Người quan niệm “nhân
dân là ơng chủ nắm chính quyền”2. Nhân dân là chủ thể quyền lực và thực thi quyền
lực theo hai hình thức dân chủ gián tiếp và dân chủ trực tiếp. Nhân dân có quyền đồng
thời có trách nhiệm xây dựng, bảo vệ, tơn trọng, tuân thủ pháp luật, chính sách của
Nhà nước. Ngược lại, mục đích, tơn chỉ hoạt động của Nhà nước đều vì lợi ích của
nhân dân, khơng được có bất cứ đặc quyền, đặc lợi mà ảnh hưởng đến lợi ích của dân.

Cán bộ nhà nước chú trọng công tác, hoàn thành nhiệm vụ, trở thành tấm gương sáng.
Mặc dù khoa học tở chức nhà nước hiện nay đã có sự phát triển, song trong tư tưởng
Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước Việt Nam mới vẫn chứa đựng nhiều giá trị, cần
được khai thác, kế thừa. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra mối quan hệ biện chứng, gắn
bó chặt chẽ giữa các thành tố của một nhà nước dân chủ mới “của dân - do dân - vì
dân”3. Phải là một nhà nước thực sự của dân, do dân thì mới có thể là nhà nước vì dân
và ngược lại nhà nước ln ln phụng sự lợi ích, đặt quyền lợi Nhân dân lên trên hết,
1 2012. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Hà Nội: Chính trị Quốc gia.
2 2011. Hồ Chí Minh: Toàn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 8, tr. 263.


10

trước hết thì Nhân dân sẽ hăng hái thực hiện quyền và nghĩa vụ làm chủ của mình, để
tích cực xây dựng nhà nước dân chủ, tiến bộ, vững mạnh, giữ vững nền độc lập và sự
phát triển phồn vinh của đất nước.
3. Ý nghĩa của tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của Nhân dân, do Nhân
dân, vì Nhân dân
Nhà nước Việt Nam đã trải qua một chặng đường dài xây dựng và phát triển,
song tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân và vì dân vẫn mang những ý
nghĩa sâu sắc và giá trị thời đại, có tầm ảnh hưởng quan trọng tới hệ thống chính trị và
chính sách của nước ta.
Trước hết, tư tưởng chính trị của Hồ Chí Minh mang ý nghĩa về giá trị dân tộc.
Người đã phát huy chủ nghĩa dân tộc chân chính nhằm giải phóng đất nước và định
hướng phát triển quốc gia theo con đường kết hợp độc lập dân tộc gắn liền với xây
dựng thành cơng chủ nghĩa xã hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội ở những nước chưa phát triển như Việt Nam, không chỉ tập trung đấu
tranh giai cấp mà trước hết phải hiểu được tầm quan trọng của nhân dân trong quá
trình xây dựng đất nước, làm sao cho dân giàu, nhân dân được tự do, hạnh phúc thì lúc
đó đất nước mới có thể phát triển mạnh mẽ được 1. Tuân theo lời dạy của Bác Hồ, vấn

đề bảo đảm quyền con người, quyền công dân, đề cao trách nhiệm pháp lý của Nhà
nước đối với nhân dân, thực hành dân chủ luôn luôn được Ðảng và Nhà nước ta dành
sự quan tâm đặc biệt. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân và vì dân
đã trở thành một động lực mạnh mẽ trong q trình đởi mới ở Việt Nam. Tuy q trình
ấy vẫn cịn nhiều khó khăn và thách thức, song những cơ sở và tiền đề của Người đã
trở thành nền tảng tư tưởng quan trọng, kim chỉ nam cho các thế hệ sau này.
Ngoài ra, tư tưởng Hồ Chí Minh chứa đựng những giá trị nhân loại sâu sắc. Tư
tưởng của Người là sự kết tinh và phát triển tinh hoa, văn hóa và nhân loại từ Đơng
sang Tây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chọn lọc, tiếp thu, vận dụng một cách sáng tạo và
3 Lê Thị, H., 2021. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước vì dân trong Nghị quyết Đại hội XIII của
Đảng. [trực tuyến] Snv.bacgiang.gov.vn. < [Truy cập 23/05/2022].
1 Thành, D., 2015. Ý nghĩa và giá trị thời đại của tư tưởng Hồ Chí Minh | Tư liệu - Văn kiện. [trực tuyến]
Tulieuvankien.dangcongsan.vn. < [Truy cập 23/05/2022].


11

bở sung các giá trị đó, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho sự nghiệp cách mạng dân tộc
Việt Nam1. Mục đích, lý tưởng của Hồ Chí Minh hướng đến những giá trị, mục tiêu
mang tính nhân loại, giải phóng dân tộc và con người Việt Nam, nâng dân tộc và quốc
gia lên tầm nhân loại. Người khẳng định tầm quan trọng của nhân dân trong bộ máy
chính trị là bước tiến quan trọng đối với nhân loại, khác với nhận thức thơng thường
coi chính quyền nhà nước là cơng cụ cai trị của một giai cấp này đối với một giai cấp
khác. Có thể khẳng định tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước pháp quyền của
dân, do dân, vì dân đã phát triển tới một đỉnh cao, phản ánh sự hoàn thiện của tư duy
vừa khoa học, tiến bộ vừa nhân văn cao cả, hướng tới xây dựng một nhà nước chứa
đựng đầy đủ những giá trị cao quý nhất của nền văn minh thế giới, của thời hiện đại,
đó là những chân giá trị của chế độ nhà nước dân chủ và pháp quyền. Hiện nay, trong
bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với nhiều vấn đề tồn cầu như sự phân hóa giàu
nghèo, bệnh dịch, tệ nạn xã hội,… ý nghĩa và giá trị thời đại của tư tưởng Hồ Chí

Minh càng được tỏa sáng hơn bao giờ hết.
4. Sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của Nhân dân, do Nhân
dân, vì Nhân dân của Đảng ta vào thực tiễn cách mạng Việt Nam
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng một nhà nước dân chủ, của nhân dân, do
nhân dân và vì nhân dân ln được Đảng ta vận dụng sáng tạo, ngày một hoàn thiện
trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, đáp ứng yêu cầu,
nhiệm vụ cách mạng qua các thời kỳ.
Ngay sau khi tổ chức thành công Cuộc Tổng tuyển cử để bầu Quốc hội đầu tiên
(06/01/1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo khẩn trương xây dựng và thơng qua
Hiến pháp năm 1946, đặt nền móng cho việc xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt
Nam. Trong quá trình chỉ đạo xây dựng Hiến pháp và pháp luật, tở chức và vận hành
nhà nước, Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở, Nhà nước ta là Nhà nước của dân, pháp luật
của ta là pháp luật dân chủ, bảo vệ quyền lợi của nhân dân, nhưng phải nghiêm minh
và phát huy hiệu lực thực tế: “Nghiêm chỉnh thực hiện dân chủ với nhân dân, chuyên
chính với kẻ địch. Triệt để chấp hành mọi chế độ và pháp luật của Nhà nước” 2. Người
ln khuyến khích nhân dân phê bình, giám sát cơng việc của Chính phủ, đồng thời,
1 Nguyễn Đăng, D., Giáo trình Lịch sử Các học thút Chính trị. Hà Nội: Đại học Quốc gia, tr.428.
2 2011. Hồ Chí Minh: Toàn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 14, tr. 285.


12

nhắc nhở cán bộ các cấp, các ngành, trước hết là cán bộ thuộc ngành hành pháp và tư
pháp phải gương mẫu trong việc tuân thủ pháp luật. Để tiến tới một nhà nước pháp
quyền mạnh mẽ, có hiệu lực, Người cũng rất quan tâm đến việc xây dựng đội ngũ cán
bộ, cơng chức nhà nước có trình độ văn hóa, am hiểu pháp luật, biết quản lý nhà nước,
thành thạo nghiệp vụ hành chính và nhất là phải có đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí
cơng vơ tư, tận tâm, tận lực suốt đời phục vụ nhân dân. Đồng thời, ln đề phịng và
chủ động khắc phục những tiêu cực trong hoạt động của Nhà nước, kiên quyết chống
ba thứ giặc nội xâm là: Tham ơ, lãng phí, quan liêu. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng phê

phán: “Cậy thế mình ở trong ban này ban nọ, rồi ngang tàng phóng túng, muốn sao
được vậy, coi khinh dư luận, không nghĩ đến cho dân. Quên rằng dân bầu mình ra để
làm việc cho dân, chứ không phải để cậy thế với dân”1. Không chỉ vậy, Người rất coi
trọng việc phổ biến pháp luật cho nhân dân, góp phần nâng cao dân trí, bồi dưỡng ý
thức làm chủ, phát triển văn hóa chính trị và tính tích cực của cơng dân, khuyến khích
nhân dân tham gia vào các cơng việc của Nhà nước. Tư tưởng về nhà nước pháp quyền
của dân, do dân và vì dân của Hồ Chủ tịch khơng chỉ dừng lại ở văn bản pháp luật,
trong các bài nói, bài viết của Người mà cịn thể hiện qua tấm lòng thương yêu nhân
dân, chăm lo cho dân, chăm lo cho ấm no, hạnh phúc của nhân dân, thấm đượm lòng
nhân ái, nghĩa đồng bào theo đạo lý truyền thống ngàn năm của dân tộc Việt Nam.
Sau đó, trước những yêu cầu mới của sự phát triển đất nước, nhận thức được
những bất cập của cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, Đảng đã tổng kết sáng kiến của
nhân dân, áp dụng tư tưởng Hồ Chí Minh Nhà nước vì Nhân dân, của Nhân dân, vì
Nhân dân để đổi mới từng phần trong nông nghiệp, công nghiệp và bước đầu đổi mới
tư duy lý luận về chủ nghĩa xã hội cũng như từng bước hình thành đường lối đởi mới.
Đến Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ VI của Đảng (tháng 12/1986), trên cơ sở phân
tích sâu sắc tình hình đất nước và qua quá trình tìm tòi, khảo nghiệm thực tiễn trong
nước và quốc tế, với tinh thần “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự
thật”, Đại hội đã đề ra đường lối đởi mới tồn diện đất nước, đánh dấu bước ngoặt trên
hành trình quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đường lối đổi mới đã đáp ứng đòi
hỏi của thực tiễn lịch sử, thể hiện tư duy sáng tạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và mở
ra một thời kỳ phát triển mới cho đất nước.
1 2011. Hồ Chí Minh: Toàn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 4, tr.57.


13

Từ những thập kỷ cuối của thế kỷ XX, trước bối cảnh sụp đổ của các chế độ chủ
nghĩa xã hội ở Liên Xô và một số nước Đông Âu; các phong trào xã hội chủ nghĩa và
cộng sản trở nên thối trào, Việt Nam vẫn kiên định theo đ̉i các mục tiêu độc lập dân

tộc và chủ nghĩa xã hội. Để thích ứng với sự phát triển của thời đại, Đảng trên cơ sở
nhận thức và vận dụng đúng đắn tư tưởng Hồ Chí Minh đã lãnh đạo cơng cuộc đởi mới
tồn diện. Đảng ta đã quyết định thực hiện chỉnh đốn toàn diện, đồng thời những điểm
mấu chốt được nêu rõ trong từng thời kỳ, tư duy đổi mới được đặt lên hàng đầu để soi
đường, dẫn dắt q trình đởi mới. Trong đó, phát triển và đởi mới kinh tế là trung tâm,
công tác xây dựng Đảng và nhân dân là then chốt của phát triển văn hóa và là nền tảng
tinh thần của xã hội, ngồi ra củng cố quốc phòng, an ninh là khâu trọng yếu, xun
suốt, lấy ởn định chính trị - xã hội làm tiền đề cho sự nghiệp đổi mới và phát triển.
Các Đại hội Đảng toàn quốc từ 1996 đến nay đều tập trung lãnh đạo xây dựng
Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam. Thành tựu nổi bật là làm sáng tỏ những đặc trưng
của Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Đặc trưng trước hết và quan trọng nhất là Nhà
nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, do Nhân dân làm chủ, tất cả quyền lực
nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai
cấp nông dân và đội ngũ trí thức1. Đại hội IX năm 2001 đưa ra chủ trương: “ Xây dựng
Nhà nước pháp quyền dưới sự lãnh đạo của Đảng”, là công cụ chủ yếu để thực hiện
quyền làm chủ của Nhân dân”, Đảng ta tiếp tục khẳng định:” Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân”. Ngồi ra, tư tưởng của
Người cịn được vận dụng trong quá trình xây dựng Hiến pháp qua các thời kỳ. Đặc
biệt, trong Hiếp pháp năm 2013, Điều 2 quy định: “Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân,
vì nhân dân”. Như vậy, Hiến pháp năm 2013 đã ghi nhận và ràng buộc trách nhiệm của
nhà nước trong việc bảo đảm, thúc đẩy và thực thi quyền con người, quyền và tự do
của công dân.
Sau gần 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới, đất nước ta đã đạt được những
thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Từ một nước kém phát triển, Việt Nam đã trở
thành nước đang phát triển, có thu nhập trung bình, nhân dân có đời sống vật chất và
1 Tcnn.vn. 2022. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. [trực tuyến]
< [Truy cập 23/5/2022].

14

tinh thần ngày càng cao, khối đại đoàn kết toàn dân tộc không ngừng được củng cố,
mở rộng và phát huy. Chính trị, xã hội ởn định, quốc phịng - an ninh được giữ vững,
độc lập, chủ quyền được bảo đảm, vị thế và uy tín đất nước ngày càng được nâng cao
trên trường quốc tế. Thực tiễn phong phú, sinh động của cách mạng Việt Nam trong 90
năm qua đã khẳng định, sự lựa chọn con đường cách mạng đúng đắn - con đường cách
mạng vô sản, nhấn mạnh tầm quan trọng của dân tộc với chủ nghĩa xã hội theo tư
tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một trong những yếu tố quyết định, tạo nên nhiều
kỳ tích trên đất nước Việt Nam.
Trong Đại hội Đại biểu Toàn quốc lần thứ XIII vừa qua, Đảng ta đã nêu rõ sự kế
thừa và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước vì dân. Đảng ta đề ra
định hướng để xây dựng Nhà nước thực sự vì Nhân dân thì cần nâng cao năng lực,
hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước, kiểm soát quyền lực nhà nước chặt chẽ,
chống các hiện tượng lạm quyền, lộng quyền, vi phạm quyền công dân, chống tham
nhũng, tiêu cực trong bộ máy nhà nước. Trong Nghị quyết còn đặt ra yêu cầu phải gắn
kết cơ chế giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức - chính trị xã hội và
Nhân dân nhằm phát huy cao nhất quyền dân chủ của Nhân dân 1. Nghị quyết Đại hội
Đại biểu Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng cũng nhấn mạnh vấn đề trọng tâm là xây
dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm
vụ, gắn bó mật thiết với Nhân dân và khẳng định đây là nhân tố có ý nghĩa quan trọng
trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tở quốc2. Có thể nói, tất cả yêu cầu, nhiệm vụ nêu
trên đều thể hiện tinh thần xây dựng Nhà nước dân chủ thực sự gắn bó với dân, phục
vụ lợi ích của Nhân dân nhằm “khơng ngừng cải thiện tồn diện đời sống vật chất và
tinh thần của nhân dân”3 theo phương châm mà Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn
mạnh: “Việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức
tránh”4. Bên cạnh đó, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã bổ sung nội
dung “dân giám sát”, "dân thụ hưởng” vào nội dung phương châm “dân biết, dân bàn,
1 Lê Thị, H., 2021. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước vì dân trong Nghị quyết Đại hội XIII của
Đảng. [trực tuyến] Snv.bacgiang.gov.vn. < [Truy cập 23/05/2022].

2 2021. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội ĐBTQ lần thứ XIII. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập I, tr.71.
3 2021. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hợi ĐBTQ lần thứ XIII. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập I, tr.116.
4 2011. Hồ Chí Minh: Toàn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 4, tr.481.


15

dân làm, dân kiểm tra”. Đây là sự phát triển tư duy lý luận, hoàn thiện chủ trương của
Đảng về dân chủ. Sự phát triển, hồn thiện đó có ý nghĩa thiết thực, quan trọng trong
xây dựng và phát huy nguồn lực con người, là động lực, yếu tố sống còn, gắn liền với
vai trò chủ thể là nhân dân, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân, có ý nghĩa quyết
định đối với công cuộc xây dựng, phát triển đất nước giai đoạn tiếp theo. Trước yêu
cầu của công cuộc đởi mới tồn diện đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, việc
xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân phải tiếp tục quán triệt sâu
sắc tư tưởng, học tập, làm theo tấm gương Hồ Chí Minh về quyền làm chủ đất nước và
xã hội của nhân dân. Bởi, đây là nền tảng tư tưởng, lý luận mang yếu tố quyết định
trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền kiểu mới do nhân dân làm chủ.
5. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước của Nhân dân, do
Nhân dân và vì Nhân dân trong tình hình hiện nay
5.1.

Bối cảnh hiện nay

Trong những năm đầu thế kỷ XXI, tình hình thế giới có nhiều diễn biến phức tạp,
khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế, dịch bệnh,… trên quy mơ tồn cầu đã tác
động tới đời sống kinh tế, chính trị, xã hội trên các quốc gia. Trong bối cảnh đó, các
nhà nước, tở chức chính trị đã có sự thay đởi trong chính sách kinh tế, chính sách phát
triển. Bên cạnh đó, tình trạng bạo lực, chiến tranh tơn giáo, sắc tộc có diễn biến phức
tạp và đã có sự thay đởi lớn về tính chất, mức độ so với thế kỷ XX. Những vấn đề này
hiện nay không chỉ giới hạn trong phạm vi một quốc gia nhất định mà nó đã mở rộng

sự ảnh hưởng và tác động tới hầu hết các quốc gia trên thế giới, trong đó có nước ta,
địi hỏi chúng ta cần có những giải pháp nhằm tích cực, chủ động giải quyết những vấn
đề phát sinh.
Vai trò của Nhà nước hiện nay khơng chỉ đề ra những chính sách, đường lối phù
hợp với thể chế chính trị, văn hóa, tiềm lực của đất nước mà cịn cần phải phù hợp,
theo kịp và bám sát với tốc độ phát triển, xu hướng toàn cầu của thế giới. Ngược lại,
trong thời kỳ tồn cầu hóa, một cá nhân nhỏ bé cũng dễ dàng có cơ hội vươn ra thế
giới, khẳng định bản thân trên đấu trường quốc tế. Một cá nhân cũng có thể có vai trị
quan trọng, tầm ảnh hưởng sâu sắc đối với quốc gia, khu vực. Vì vậy, vấn đề đặt ra
hiện nay của Đảng ta là làm sao để tôn trọng, bảo vệ, phát huy quyền làm chủ của
nhân dân, tất cả vì độc lập dân tộc, dân chủ, tự do, hạnh phúc của nhân dân. Lựa chọn


16

ra và thực thi những cơ chế, hình thức dân chủ hữu hiệu để nhân dân quyết định những
công việc trọng đại của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thực tế cho thấy, nếu
Nhà nước chưa tạo đủ điều kiện để nhân dân thực hiện phát huy quyền làm chủ của
mình ở cơ sở, hoặc để xảy ra dân chủ cực đoan gây trở ngại cho hoạt động điều hành
và quản lý của bộ máy chính quyền cơ sở, thì lúc ấy quyền lực Nhà nước ở địa phương
vẫn bị suy giảm, cản trở việc thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Trong thời gian
qua, Đảng ta có nhiều nghị quyết về xây dựng, hồn thiện Nhà nước, về cải cách hành
chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước và nhận thức đúng bản chất
Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Đặc biệt, Nhà nước phải chú trọng bảo đảm được
quyền làm chủ của nhân dân để phát huy được tính sáng tạo, sức mạnh của dân, để
nhân dân thực sự là người chủ đất nước mình, được làm tất cả những gì mà luật pháp
khơng cấm, được cống hiến hết sức mình cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
Trong xây dựng Nhà nước phải coi dân là gốc, phải lấy mục đích phục vụ nhân dân là
cao hơn tất cả, phải chuyển đổi nhận thức từ Nhà nước cai trị thành Nhà nước phục vụ
nhân dân.

5.2.

Những thành tựu, hạn chế trong việc xây dựng bộ máy Nhà nước của
Nhân dân, do Nhân dân và vi Nhân dân trong giai đoạn hiện nay

Quá trình xây dựng, tăng cường nhà nước xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì
dân ở nước ta trong thời gian qua đã đưa lại nhiều kết quả tích cực. Nhà nước ta đã
từng bước phát triển hệ thống quan điểm, nguyên tắc cơ bản về xây dựng nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Hiến pháp 1992 và nhiều Bộ
luật, Luật, Pháp lệnh đã được ban hành, tạo khuôn khổ pháp lý để nhà nước quản lý
hiệu quả bằng pháp luật trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phịng... 1 Ngồi
ra, dân chủ xã hội chủ nghĩa tiếp tục được phát huy trên nhiều lĩnh vực. Dân chủ về
kinh tế ngày càng được mở rộng đã tác động tích cực đến việc giải phóng sức sản xuất,
là động lực thúc đẩy kinh tế phát triển, nâng cao đời sống nhân dân. Trong chính trị,
xây dựng sự dân chủ đã có bước tiến quan trọng, thể hiện ở việc bầu các cơ quan dân
cử, ở chất lượng sinh hoạt của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, tại các cuộc thảo
luận của nhân dân tham gia ý kiến xây dựng các dự án luật, trong hoạt động của báo
1 Phạm Văn, L., 2022. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam. [trực tuyến] Trang thông tin điện tử - Hội đồng lý luận TW. < [Truy cập 23/5/2022].


17

chí...1 Nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước đã có bước đởi
mới, vừa bảo đảm tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, vừa phát huy trách nhiệm,
tính chủ động của các cơ quan nhà nước.
Bên cạnh đó, thực tiễn tở chức và hoạt động của nhà nước ta cũng đang bộc lộ
nhiều hạn chế. Bộ máy nhà nước ta chưa thật trong sạch, vững mạnh, tham nhũng,
lãng phí, quan liêu cịn tràn lan, chưa được khắc phục, quản lý, điều hành chưa hiệu
quả, kỷ cương xã hội cịn bng lỏng, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với

Đảng, nhà nước ta. Quyền làm chủ của nhân dân có lúc, có nơi chưa được tôn trọng và
phát huy đầy đủ. Bộ máy nhà nước ở một số nơi chưa thật sự vì dân, còn quan liêu, xa
dân, phiền hà, sách nhiễu dân, thủ tục hành chính chưa thuận tiện cho dân, thiếu công
khai cho dân biết, dân kiểm tra 2. Quản lý nhà nước chưa ngang tầm với đòi hỏi của
thời kỳ mới, chưa phát huy đầy đủ mặt tích cực và hạn chế được tính tự phát, tiêu cực
của kinh tế thị trường. Sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước vẫn cịn tình trạng
bng lỏng và bao biện, chống chéo nên chưa phát huy tốt vai trò lãnh đạo của Đảng
và hiệu lực điều hành của bộ máy nhà nước3.
Từ những kết quả và hạn chế nêu trên, có thể rút ra bài học kinh nghiệm trong
xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa như sau 4:
Một là, kiên định trên nền tảng chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của nhân loại, thường xuyên tổng kết thực tiễn, nghiên
cứu lý luận, không giáo điều, dập khuôn cũng không tùy tiện vô nguyên tắc, đặc biệt là
tư tưởng của Người về Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân.
1 Xaydungdang.org.vn. 2011. [trực tuyến] < [Truy cập 23/5/2022].
2 Mai Văn, B., 2022. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật vào trong công cuộc xây dựng
Nhà nước Pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân ở Việt Nam. [trực tuyến]
Tuoitrebinhduong.vn. < [Truy cập 23/5/2022].
3 Phan Trọng, H., 2022. Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
dân, do dân, vì dân. [trực tuyến] Bqllang.gov.vn. < [Truy cập 23/5/2022].
4 Phạm Văn, L., 2022. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam. [trực tuyến] Trang thông tin điện tử - Hội đồng lý luận TW. < [Truy cập 23/5/2022].


18

Hai là, phải thống nhất về nhận thức và tổ chức thực hiện, gắn bó chặt chẽ với
xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, với nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, phù hợp với yêu cầu
phát triển đất nước trong từng giai đoạn.

Ba là, giải quyết tốt mối quan hệ giữa đổi mới, ổn định và phát triển trong xây
dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, đồng bộ, tồn
diện, có bước đi, hình thức phù hợp. Đấu tranh có hiệu quả âm mưu, thủ đoạn chống
phá của các thế lực cơ hội, thù địch.
Bốn là, trong tở chức và hoạt động, coi trọng xây dựng, hồn thiện nền quản trị
quốc gia hiện đại, gắn kết chặt chẽ giữa pháp trị và đức trị trong tổ chức thực hiện. Tập
trung hoàn thiện thể chế phát triển, đi đôi với xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức tinh
gọn, chuyên nghiệp, đề cao trách nhiệm, đạo đức công vụ.
Năm là, phải coi đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của
Đảng, phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức xã
hội và người dân, đảm bảo các nguyên tắc chỉ đạo trong quá trình xây dựng và hồn
thiện Nhà nước pháp quyền hiện nay và các giai đoạn tiếp theo.
5.3.

Những yêu cầu đặt ra trong quá trinh xây dựng Nhà nước của Nhân dân,
do Nhân dân, vi Nhân dân trong giai đoạn mới

Trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay, tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc
xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân có ý nghĩa vơ cùng quan trọng. Từ lý
tưởng và tiền đề của Người mới có thể thấy rõ được tầm quan trọng của nguồn lực
nhân dân trong vấn đề phát triển đất nước, tạo điều kiện cho mọi cơng dân Việt Nam
có thể đóng góp cơng sức của mình vào sự nghiệp phát triển quốc gia. Để đáp ứng đòi
hỏi ngày càng cao đối với việc xây dựng Nhà nước trong thời kỳ mới, Đảng ta cần
nhấn mạnh và chú ý tới những yêu cầu sau:
Một là, tiếp tục phát huy tốt hơn và rõ ràng hơn quyền làm chủ của nhân dân qua
các hình thức dân chủ đại diện và dân chủ trực tiếp để nhân dân tham gia xây dựng và
bảo vệ Nhà nước, đặc biệt là việc giám sát, kiểm tra của nhân dân đối với hoạt động
của cơ quan và cán bộ, cơng chức nhà nước. Bên cạnh đó, mở rộng dân chủ phải đi đôi
với tăng cường kỷ luật, kỷ cương, quyền lợi đi đôi với trách nhiệm, nghĩa vụ, dân chủ

19

được thể chế hoá thành pháp luật. Mở rộng đối thoại giữa Nhà nước với người dân và
doanh nghiệp bằng nhiều hình thức, tăng cường trách nhiệm giải trình và lắng nghe
nhân dân, để Nhà nước, cán bộ, công chức gần dân hơn, từ đó những chủ trương,
chính sách, pháp luật phù hợp thực tiễn.
Hai là, tiếp tục xây dựng và củng cố, hồn thiện Nhà nước Cộng hịa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu quả, hiệu lực, ngăn chặn sự
suy thối về đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên và sự xuống cấp về
đạo đức trong xã hội, các cán bộ, công chức nhà nước phục vụ tận tụy, hết lịng, hết
sức vì nhân dân. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, cơng chức có phẩm chất, năng
lực và tính chuyên nghiệp cao…
Ba là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống bộ máy Nhà nước, xây
dựng và hoàn thiện nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng phù hợp với đặc điểm,
tính chất của cơ quan nhà nước ở từng cấp. Chú trọng tạo điều kiện, mơi trường để các
tở chức hồn thành tốt nhiệm vụ của mình, phát huy chức năng, thế mạnh của từng cá
nhân, tập thể. hướng tới một bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu quả, đáp ứng ngày càng
tốt hơn các yêu cầu của phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng, bảo đảm, bảo vệ quyền
con người, quyền cơng dân.
Ba u cầu trên có mối quan hệ chặt chẽ, liên kết với nhau, dựa trên nền tảng
chung là xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân,
vì dân, thực hiện theo tư tưởng, lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh để hướng tới mục
tiêu phát triển đất nước tồn diện, khơng để người dân nào bị bỏ lại phía sau.
5.4.

Tiểu kết

Tư tưởng và quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân,
vì dân vơ cùng sâu sắc và là một trong những điểm quan trọng nhất của tư tưởng Hồ

Chí Minh. Tư tưởng của Người chứa đựng những giá trị to lớn về cả phương diện lý
luận và thực tiễn đối với cách mạng Việt Nam đồng thời là cẩm nang cho các thế hệ
sau này trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và
mở rộng quan hệ quốc tế đi tới thành công. Quá trình xây dựng và phát triển của Nhà
nước ta ở từng giai đoạn sau này đã có những thay đởi về mơ hình bộ máy do tác động
của nhiều yếu tố từ bên trong và bên ngoài, nhưng xuyên suốt mạch phát triển ấy vẫn


20

là tư tưởng của Hồ Chí Minh về một chính quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân
dân. Ngày nay, trong bối cảnh phát triển mới của đất nước, trong xu thế tồn cầu hố,
tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân vẫn còn
nguyên giá trị, tiếp tục định hướng cho các nỗ lực nghiên cứu, tìm kiếm giải pháp đởi
mới mơ hình bộ máy nhà nước trong các điều kiện phát triển mới.


21

KẾT LUẬN
Chủ tịch Hồ Chí Minh là anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất.
Người đã để lại cho Đảng ta, dân tộc ta một di sản tư tưởng, đạo đức, phong cách vô
cùng quý giá, là ngọn đuốc soi đường, chỉ lối cho cách mạng Việt Nam vượt qua mn
vàn khó khăn, thử thách trong q trình đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, tiến hành công cuộc đổi mới đạt được
những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, làm cho vị thế, uy tín của Việt Nam trên
trường quốc tế được nâng cao.
Với nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trị của nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
đặt mục tiêu của cả đời mình và mục tiêu của Ðảng, của cách mạng là mang lại hạnh
phúc thật sự cho nhân dân. Sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài cùng những kinh

nghiệm hoạt động cách mạng ở Việt Nam, dựa trên nền tảng của chủ nghĩa Mác-Lênin
và dựa vào điều kiện cụ thể, đặc thù của đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thiết kế và
trực tiếp chỉ đạo xây dựng mơ hình Nhà nước kiểu mới ở Việt Nam, với tiêu chí hàng
đầu là Nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân. Một nhà nước của dân, do dân, vì
dân theo Chủ tịch Hồ Chí Minh là một nhà nước biết lắng nghe và học hỏi nhân dân,
biết tôn trọng bồi dưỡng và nâng cao sức dân, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng, ý chí
của nhân dân, vai trị của nhân dân khơng chỉ đề đạt những mong muốn của mình mà
cịn chỉ ra được nhà nước cần phải hành động như thế nào để giải quyết các vấn đề
quốc gia. Hiểu được điều đó Nhà nước được thành lập khơng vì mục đích làm thay cho
dân, mà thực hiện vai trị người cầm lái, người tổ chức để nhân dân sử dụng trí tuệ, sức
mạnh giải quyết các vấn đề cá nhân và đất nước.
Trải qua gần 70 năm xây dựng theo tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân,
do dân và vì dân, Nhà nước ta đã được củng cố và trưởng thành về nhiều mặt. Nguyên
tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân đã được khẳng định một cách nhất quán và
liên tục thông qua các bản Hiến pháp, các Nghị quyết của Đảng. Tư tưởng của Người
được Đảng ta thực hành, vận dụng và phát triển phù hợp với điều kiện và yêu cầu thực
tế qua từng thời kỳ. Đảng ta đã đạt được những thành tựu lớn nhưng bên cạnh đó vẫn
tồn tại những hạn chế, thách thức. Trong bối cảnh cả dân tộc Việt Nam đang chủ động
hội nhập sâu và rộng với thế giới. Để hội nhập có hiệu quả, Việt Nam phải có các giải
pháp, chính sách phù hợp và phát huy lợi thế, vai trò của nhân dân, đồng thời cũng cần


22

bảo đảm hài hịa, tương thích với những u cầu đặt ra và xu hướng phát triển của toàn
cầu hiện nay. Để tận dụng, phát huy tốt nhất thời cơ, thuận lợi, vượt qua khó khăn,
thách thức, cả nước cần đồn kết một lịng với khí thế và quyết tâm cao, phát huy sức
mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, đẩy mạnh tồn diện, đồng bộ cơng cuộc đởi mới, chú
trọng nâng cao đời sống của nhân dân.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. 2021. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội ĐBTQ lần thứ XIII. Hà Nội:

Chính trị Quốc gia, tập I, tr.71, tr.116.
2. 2000. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng tồn tập. Hà Nội: Chính trị
Quốc gia, tập 7, tr.127.


23
3. 2012. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tr.258,
4.
5.
6.
7.

8.

9.
10.
11.

12.

13.

14.

tr.260.
2011. Hồ Chí Minh: Tồn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 4, tr.57, tr.481.
2011. Hồ Chí Minh: Tồn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 8, tr. 263.

2011. Hồ Chí Minh: Tồn tập. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, tập 14, tr. 285.
Lê Thị, H., 2022. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước vì dân trong
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. [trực tuyến] Snv.bacgiang.gov.vn.
< [Truy cập
23/5/2022].
Mai Văn, B., 2022. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật
vào trong công cuộc xây dựng Nhà nước Pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân ở Việt Nam. [trực tuyến] Tuoitrebinhduong.vn.
< [Truy
cập 23/5/2022].
Nguyễn Văn, V., 2015. Giáo trình Chính trị học Đại cương. Vĩnh Phúc: Giáo
dục Việt Nam, tr.113, tr.114.
Nguyễn Đăng, D., Giáo trình Lịch sử Các học thuyết Chính trị. Hà Nội: Đại học
Quốc gia, tr.428.
Thành, D., 2022. Ý nghĩa và giá trị thời đại của tư tưởng Hồ Chí Minh | Tư liệu
- Văn kiện. [trực tuyến] Tulieuvankien.dangcongsan.vn.
< [Truy cập 23/5/2022].
Phạm Văn, L., 2022. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng và hoàn
thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. [trực tuyến] Trang
thông tin điện tử - Hội đồng lý luận TW. < [Truy cập 23/5/2022].
Phan Trọng, H., 2022. Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. [trực tuyến]
Bqllang.gov.vn. < [Truy
cập 23/5/2022].
Tcnn.vn. 2022. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước của nhân dân, do nhân dân
và vì nhân dân. [trực tuyến] < />[Truy cập 23/5/2022].


24
15. Xaydungdang.org.vn. 2011. [trực tuyến]

< [Truy cập 23/5/2022].