Tài liệu Về xứ hoa đào... docx

Về xứ hoa đào



Gần mười năm trước tôi mới có dịp đi lại máy bay đường dài. Sau
đợt bệnh nặng năm đó, bác sĩ điều trị khuyên tôi nên tránh những
căng thẳng không cần thiết. Năm kia, đi một chuyến trong nước
có vài giờ mà tôi đã thấy rất mệt mỏi. Lúc nào tôi cũng thao láo,
nín thở, căng thẳng. Cất cánh. Hạ cánh. Vào vùng trũng. Thắt
dây an toàn Tôi còn theo dõi cao độ, vận tốc, nhiệt độ bên ngoài
bên trong các thứ. Làm như tôi chỉ cần sơ sẩy chút xíu, lơ đễnh
chút xíu là có chuyện không hay! Người bạn ngồi bên còn hỏi nếu
lỡ máy bay rớt ngoài biển phải làm sao hả anh, càng làm cho tôi
yên chí máy bay sắp rớt.
Đi về phía mặt trời

Đận này, máy bay êm như du hay tôi êm như du không biết. Kệ nó.
Nhìn đồng hồ. Sắp đến rồi ư? Trăng đã nhạt từ bao giờ. Chân trời
bỗng hiện ra một vừng sáng tăm tắp, mênh mông, lúc đầu còn phơn
phớt hồng rồi ửng hồng lên. Mới gần 4 giờ sáng. Hãy còn quá sớm mà
sao ánh hồng đã rực rỡ? Thì ra tôi đang bay về phía mặt trời.

Tôi xuống phi trường Kansai, Osaka lúc 6 giờ 30, giờ địa phương. Sài
Gòn lúc tôi đi nóng hầm hập, còn ở đây 11 độ C! Trong túi tôi có mấy
lá bùa: mấy dòng chữ Nhật hỏi đường ra bến xe buýt về Sannomiya,
Kobe và ít tiền Yen để mua vé, gọi điện thoại khi cần. Mọi thứ lạ hoắc
đặc biệt là khi ta ở một nơi mà ta như mù, câm và điếc. Ta không
đọc được chữ, không nghe được tiếng và nói thì chẳng ai hiểu cái gì
cả! Cái cảm giác trong phút chốc mình trở thành người vừa mù, vừa
câm, vừa điếc ở một xứ sở văn minh nhất châu Á cũng hết sức thú vị!

Thế là được sống trong trạng thái "vô sở trụ"! Người làm thủ tục nhập
cảnh hỏi cái gì đó. Tôi đoán họ hỏi giấy tờ mà tôi đã quên không
mang theo. Tôi đành lục trong túi lấy cái danh thiếp của ông Kastumo,
Hiệu phó trường đại học sư phạm Hyogo đưa ra. Cho qua. Ra đến sân
ga xe buýt, tôi đến dãy số 6 theo lời dặn. Mọi thứ rầm rập, người ném
hành lý của tôi vào thùng xe, phát thẻ, người giúp tôi mua vé ở một
máy tự động rồi đẩy tôi lên xe. Tôi chập chờn nhìn một nước Nhật
văn minh, hiện đại, vừa ngủ gà ngủ gật, thấy mình đi trong những cái
hộp, cái thùng cái hang, cái cầu. Thì ra đường cao tốc ở đây đều có
vách ngăn với dân chung cư xung quanh cho đỡ tiếng ồn. Nhà cửa
đường xá tầng tầng, lớp lớp, trên dưới, phải trái, chen chúc, ngột ngạt.
Ồ kìa, biển! Biển vậy mà biển sao? Có thấy bãi bờ, thuỳ dương cát
trắng gì đâu! Chỉ có nhà là nhà, san sát. Biển bị lấn đến đau nhức vì bê
tông. Thôi, chợp mắt một chút đã.

Và rồi đến Sannomiya lúc nào không hay. Hình như ai đó khẽ vỗ vai
tôi kêu dậy, đến bến rồi. Và ơ kìa, ông Miyazaki, người bạn Nhật của
tôi đã có dịp quen biết ở TP. HCM, đang đứng đợi tôi với nụ cười
hiền hoà dễ mến. ông Miyazaki nhanh nhẹn đẩy túi hành lí giúp tôi và
đẩy tôi băng qua đường khi đèn xanh vừa cho phép. Ông nói được
tiếng Anh nên tôi bắt đầu thấy cửa he hé . Ông dẫn tôi qua đường,
vào một nhà hàng để làm ly cà phê sáng. Tốt quá!Tôi đang ghiền. Ông
gọi cà phê rồi bảo nhanh lên, năm phút nữa sẽ có xe đến đón. Đúng
năm phút, ông nghe điện thoại rồi kéo tôi dậy chạy nhanh ra một góc
phố. Xe đã chờ ở đó.

Hồng hồng tuyết tuyết

Xe chạy qua những đường hầm dài tít tắp, hàng chục cây số, ngột
ngạt, tối thui, xe được hướng dẫn bởi navigator, màn hình hiện ra vị

trí của xe đang ở đâu, đường nào trước mắt, điểm nào phải tới. Xe qua
mấy đoạn đường hầm tối thui, đèn mù mở rồi mấy đoạn đường đèo
quanh co khúc khuỷu thì bỗng rơi vào một không gian khác, tĩnh lặng,
hoang sơ. Và ơ kìa! Hoa anh đào! Ở một góc đường và, và rồi ở cả
một đoạn đường dài hun hút rực rỡ cơ man là hoa! Hoa choáng ngợp.
Hoa lạ lùng. Hoa buốt lạnh. Nhạt nhòa mà rưng rức. Hồng hồng mà
tuyết tuyết. Tôi kêu dừng xe, dừng xe lại

Lần này thì navigator chịu nghe lời. Nó cho phép xe nép vào góc
đường để tôi vội vàng nhảy ra khỏi xe. Tôi đứng nhìn trân rặng hoa
anh đào nhạt nhòa mà rưng rưng trước mặt như nhìn một cố nhân. Tôi
bấm liền mấy tấm ảnh như sợ nó tan biến. Ông bạn Miyazaki bỗng
châm một tràng tiếng Nhật sảng khoái. Nãy giờ chúng tôi nói với nhau
bằng một thứ tiếng Anh khá mỏi, bây giờ ông mới được châm một
tràng tiếng Nhật hả hê bởi đã có MC, cô du học sinh Việt dễ mến đi
cùng. Cô nhanh nhẩu dịch: "Ổng nói bác may mắn đến giữa lúc mùa
hoa anh đào đang nở rộ! Chừng một tuần nữa hoa sẽ rụng hết". Nghe
mà rụng rời! Suốt đoạn đường còn lại tôi chỉ lo ngắm. Một loài hoa lạ.
Rực rỡ, choáng ngợp mà lạnh lùng. Chen chúc mà riêng tư. Rộn ràng
mà kín đáo, mong manh. Bỗng dưng tôi nhận ra cái đẹp của vô
thường. Hoa có vẻ như không có mùi hương, hay không cần có mùi
hương, hay hương rất thoảng vì đã pha trong màu mây, màu nắng màu
gió để rải đều khắp các rặng núi kia? Nó không quyến rũ bằng mùi
hương mà quyến rũ bằng sự e ấp, dịu dàng. E ấp dịu dàng mà rộn rã,
ngây ngất. Thật lạ! Chỉ có thể tìm thấy trong tác phẩm của Kawabata.
Trong hồn Nhật. Đẹp và buồn. Người ta thấy ở nơi này nơi kia cũng
có hoa anh đào. Ở Washington, DC chẳng hạn. Hoa đào ở đó cũng
được chiết từ Nhật sang. Nhưng hình như nó rực rỡ hào nhoáng, có
phần hợm hĩnh và thiếu một chút gì đó, một chút hồn hoa!

Trường Đại học Sư phạm Hyogo xa Kobe đến hơn 1 giờ xe buýt.
Ngôi trường ở trên một ngọn đồi tuyệt đẹp, nhấp nhô từng khối nhà,
có vẻ hoang vu. Xa xa là núi rừng trùng điệp, lố nhố hoa là hoa. Trên
bãi nắng sân trường, cỏ xanh mượt, những cô sinh viên Nhật nhỏ nhắn
xinh đẹp ngồi nép từng cụm dưới hoa, vừa sưởi nắng vừa ăn trưa. Có
tiếng chim ríu rít, rụt rè đâu đó. Cầm lòng không đậu, tôi cũng ngả
lưng vào một cột đào để nghe cho hết tiếng thì thầm. Rằng xưa có gã
từ quan. Lên non tìm động hoa vàng ngủ say (Phạm Thiên Thư). Tôi
không phải là gã từ quan, cũng không tìm động để ngủ. Tôi thức, thao
láo thức. Tôi thử nâng một chùm hoa đào trên lòng bàn tay. Hoa tíu tít
bám vào từng kẽ ngón. Hoa bám rất chặt như níu lấy khiến tôi cũng
giật mình. Bỗng rưng từng cánh hoa run rẩy. Càng lúc càng run mạnh.
Ô hay, chẳng lẽ? À, mà không, gió. Xin chứng giám, gió!

Chỉ mấy ngày nữa thôi, hoa sẽ rụng hết! Và dúng vậy, chỉ mới mấy
ngày bận bịu mà hoa đã lìa cành. Rụng cũng lạ! Rụng la đà, rụng lênh
đênh. Rụng mà không khô, không héo, không tàn, lãng đãng, lơ đễnh
rụng, chập chờn lả tả như những cánh bướm. Thôi thì thôi chỉ là phù
vân. Thôi thì thôi nhé có ngần ấy thôi (Phạm Thiên Thư).

"Linh hồn công nghiệp"

Anh bạn trẻ Tanibayashi hiền lành, nhũn nhặn, dễ thương trưởng
nhóm hỗ trợ nghiên cứu, lõm bõm tiếng Anh, là người quản lý khu
nhà quốc tế (internation house) dành cho các chuyên gia, giảng viên
ngoại quốc đưa tôi nhận phòng. Khi bước vào phòng, sàn gỗ trơn
bóng, tôi phạm một sai lầm nghiêm trọng: quên cởi giày! Anh bạn
cũng không tiện nhắc. Đến khi tôi nhận ra anh chỉ mang vớ, tôi mới
giật mình, bước xuống bục tháo giày và anh chỉ nhìn tôi mỉm cười, tỏ
ý biết ơn. Mới đến Nhật lần đầu, tôi đã dại dột mamg giày có dây

buộc! Ở Nhật cứ phải thay giầy dép xoành xoạch. Vào nhà, cởi giày
đổi dép. Vào toilet, bỏ dép này đổi dép kia. Bước ra lại thay dép khác.
Đi ra đi vào, đi tới đi lui thay dép liên tục. Cho nên có lẽ khi cần phải
nói đến cụm từ "thay như thay áo", ở Nhật ta có thể nói "thay như
thay dép" cho chắc ăn! Tôi cũng tự chế dôi giày có dây buộc của
mình toang hác thành giày không dây cho tiện.

Phòng tôi ở tận lầu bốn. Chiều tối, mở cửa ra ngoài, đèn hành lang bật
sáng. Lạ lùng, cứ mỗi lần tôi vừa bước đến hành lang của một tầng
nào thì đèn hành lang đó lại bật sáng. Vừa qua khỏi thì nó tắt ngấm!
Chắc có ai đó đang quan sát mình, nhìn ngắm mình, hay có ai đó quá
tử tế, sợ mình trượt chân chăng? Nhưng cái quỷ quái gì thế? Vừa
chạm hành lang, đèn sáng, qua khỏi hành lang, đèn tắt! Thử đi thử lại
mấy lần đều thế. Thì ra nó tự động. Chả cần biết mình có muốn hay
không, có cần hay không! Nó cảm ứng. Nó lập trình. Nó cóc cần "thấu
hiểu" mình! Tôi thấy hơi giận, hơi phiền. Mình ăn mặc luộm thuộm
nhếch nhác, muốn âm thầm đi xuống tầng dưới tắm rửa, giặt giũ ké ở
phòng anh bạn đồng nghiệp đến trước, vì hệ thống ga ở phòng tôi trục
trặc. Nhưng cái đèn đó làm mình quê quá! Phía đối diện kia còn có cả
dãy nhà cao tầng cho nữ sinh viên các nước, họ sẽ nghĩ thế nào nếu
thấy một ông "chuyên gia" luộm thuộm đi giữ các hành lang sáng
trưng!

Nhưng thực ra cái buồn phiền của tôi còn có gốc rễ sâu sa hơn! Trời
ơi, trăng nhàn nhạt, mây lang thang, những ngọn núi xa tít tắp sẫm
màu, những cành cây chới với nhô cao, rừng âm u, hoang lạnh. Những
rặng anh đào buổi tối nghe có cái gì rờn rợn, lung ling. Khung cảnh
hư hư thực thực đầy vẻ lãng mạn não nùng vậy mà đèn cứ bật tắt từng
cơn thì có đáng trách không! Bỗng dưng tôi tiếc ngẩn ngơ những giậu
mồng tơi quê nhà! Nhà nàng ở cạnh nhà tôi. Cách nhau cái giậu mồng

tơi xanh rờn! (Nguyễn Bính). Nhờ trời, cái giậu mông tơi xanh rờn đó
tối om, không có đèn bật lên bật xuống kiểu này nên trai gái quê tôi
mới có dịp hẹn hò những đêm trăng sáng, những tối trăng lu, mới có
dịp rủ rỉ rủ rì, rúc ra rúc ríc. Tôi chợt hiểu ra tại sao thanh niên Nhật
không thèm lấy vợ lấy chồng! Hò hẹn ở đâu? Rúc rích ở đâu? Cho nên
không lạ khi biết vấn đề đau đầu của trẻ hiện nay là không chịu lập gia
đình, không chịu đẻ con, còn già thì cứ già hoài ! Khi bước chân lên
đất Phù Tang - một xứ sở thần tiên đầy phép lạ, tôi nhanh chóng nhận
ra cái cảm giác cô đơn, lạc lõng, bơ vơ giữa chốn đông người, giữa
một môi trường đầy máy móc bao quanh khiến mình phát hoảng, đâu
cũng máy. Đã vậy, toàn chữ Nhật mới chết chứ, không thích nghi thì
ráng chịu! Lên taxi, vừa với tay định đóng cửa xe giúp bác tài thì bác
đã gắt. Để nó tự động đóng, việc gì phải mó tay! Vừa đứng vào toilet,
nước xả cái ào, chẳng khác gì chê mình là đồ làm biếng! Lạ lùng
nhất là cái cầu tiêu tự động xịt nước rửa ráy các thứ cho mình. Nước
nóng, nước lạnh, sấy khô, quạt mát

Nhột chịu không nổi. Lạnh teo luôn. Nóng muốn rụi. Cứ bấm bấm,
miễn là đừng bấm lộn! Toàn chữ Nhật! Bình nước sôi rồi mà rót hoài
không ra. Phải bấm nút thứ nhất, rồi bấm tiếp nút thứ hai, máy bơm
mới chịu hoạt động. Đèn bàn rờ cái thì sáng, rờ cái thì tắt! May mà
không có thằn lằn, rắn mối, gián kiến các thứ bò qua bò lại chứ
không thì đèn cứ tắt, sáng hoài! Một miếng plastic xanh xanh đỏ đỏ
ngoằn ngoèo như lá bùa dán trên tường. Đụng vào chỗ này thì nước
nóng, đụng vào chỗ kia thì nước lạnh. Không cẩn thận nhảy dựng lên
như chơi! Đâu cũng máy. Không có con người. Không có nụ cười. Cứ
bỏ tiền vào máy, giấy cũng được, xu cũng được, ấn nút một cái là có
thứ mình muốn. Thối tiền không thiếu một xu, muốn đổi ý cũng được.
Máy nhả ra trả lại đàng hoàng, hệt như có linh hồn vậy. Chỉ có điều
đó là một linh hồn giá lạnh, không nói năng, không cảm xúc. Mua vé

tàu điện ư? Cứ đến góc đường, bỏ tiền vô máy, ấn nhẹ, vé rớt ra, lượm
tiền thối! Lạ lùng là khi phải mua vé đi nhiều chặng, đổi nhiều ga,
xuôi ngược nhiều bến, chỉ cần ấn nhẹ thì một chiếc phong bì dày
cộp lòi ra, có đủ các vé cần thiết, như có ai đang giấu mặt ở bên trong
đó. Ở nhà ga thì máy soát vé lạnh lùng nuốt cái ọt đầu này, phun cái ọt
đầu kia, có lúc lại nuốt chửng luôn, chả biết nó giở trò gì! Chỉ có con
người mới tất tả ngược xuôi. Rầm rập rầm rập. Nhăn nhăn nhó nhó.
Chỉ có con người mới luôn luôn căng thẳng như sợi dây đàn. máy thản
nhiên như không, hoàn thành nhiệm vụ một cách xuất sắc!

Khi phải sống mãi ở một nơi "cực lạc", một xứ sở thần tiên, có lẽ con
người sẽ chán ngắt, sẽ mệt mỏi và có khuynh hướng tìm về cõi ta bà -
cõi người ta đầy ô trược như Từ Thức trở về trần ngày xưa. Con người
phải khổ đau mới biết thế nào là hạnh phúc, phải mỏi mòn để nuôi
niềm hi vọng, phải gian truân mới cảm nhận vinh quang. Tuổi trẻ
Nhật có lẽ đang gặp nhiều vấn đề từ đó. Và nền giáo giục Nhật đang
nỗ lực phục hồi lại hồn Nhật, một tâm hồn đầy yêu thương, lãng mạn
và phiêu lưu của những ngày xưa cũ nên đã đưa vào chương trình
những trà đạo, vũ điệu dân gian cùng những Rashomon, những ngàn
cánh hạc