Đổi mới quản lý nhà nước đối với hoạt động thương mại trên địa bàn tỉnh bó kẹo, cộng hoà dân chủ nhân dân lào

Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Qua hơn mười lăm năm thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng Nhân
dân cách mạng (NDCM) Lào khởi xướng và lãnh đạo, bắt đầu từ Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng (1986) mở đường cho một thời kỳ
phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị
trường có sự quản lý của Nhà nước. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII
của Đảng NDCM Lào đã đề ra chương trình cải cách hành chính và đổi mới
cơ chế, chính sách quản lý kinh tế của Nhà nước đối với tất cả các lĩnh vực,
các ngành, trong đó có thương mại nhằm thực hiện mục tiêu chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội của Cộng hoà Dân chủ Nhân dân (CHDCND)
Lào đến năm 2020.
Trọng tâm của chương trình cải cách và đổi mới quản lý nhà nước
về kinh tế là hoàn thiện cơ chế, chính sách và hệ thống tổ chức bộ máy
quản lý kinh tế, nâng cao hiệu lực và hiệu quả của bộ máy quản lý, đảm
bảo thực hiện những mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của
Đảng và Nhà nước đề ra, phù hợp xu thế của thời đại mới. Vì vậy, địi hỏi
tất cả các ngành kinh tế quốc dân nói chung và ngành thương mại nói riêng
phải đổi mới cơ chế, chính sách, các công cụ và phương pháp quản lý vĩ
mô... cho phù hợp với điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, đảm bảo định
hướng XHCN.
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng trong những năm qua, quản
lý nhà nước về kinh tế nói chung và đối với thương mại nói riêng đã đạt
được những thành tựu quan trọng. Tuy vậy, vẫn còn một số hạn chế, vừa
chưa định hướng quy hoạch chiến lược phát triển, vừa chưa quản lý kiểm
soát chặt chẽ hoạt động thương mại của các thành phần kinh tế tham gia.


2
Khi chuyển sang kinh tế thị trường, hoạt động thương mại của thành
phần kinh tế nhà nước còn bị động, lúng túng chưa phát huy được vai trò

chủ đạo, hoạt động thương mại của thành phần kinh tế ngoài nhà nước phát
triển nhanh nhưng không đồng đều giữa các vùng, miền, thị trường nông
thôn miền núi hầu như bị "bỏ trống". Chính vì lẽ đó địi hỏi phải có sự tác
động của quản lý nhà nước nhằm phát triển kinh tế, ổn định chính trị - xã
hội và giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là địa bàn nơng thơn
miền núi.
Bó Kẹo là tỉnh miền núi nhưng có cả đồng bằng và đơ thị, hoạt
động thương mại có sự đan xen, hỗ trợ lẫn nhau. Ngồi ra, Bó Kẹo cịn có
vị trí địa lý thuận lợi là cầu nối giữa các tỉnh miền núi phía Tây Đơng Bắc,
có nhiều tiềm năng để phát triển thương mại. Tuy nhiên, quản lý nhà nước
đối với hoạt động thương mại cũng đang đặt ra nhiều vấn đề cần nghiên
cứu và giải quyết trong thực tiễn. Là người trực tiếp tham gia quản lý trong
lĩnh vực này, tôi chọn đề tài: "Đổi mới quản lý nhà nước đối với hoạt
động thương mại trên địa bàn tỉnh Bó Kẹo, Cộng hồ Dân chủ Nhân dân
Lào" làm khoá luận tốt nghiệp đại học, chun ngành kinh tế chính trị.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Đổi mới cơ chế, chính sách quản lý nhà nước về thương mại trong
quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung - quan liêu, bao
cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN cũng đã được nhiều nhà
khoa học, nhà kinh tế và nhà quản lý quan tâm.
ở Việt Nam, đã có rất nhiều bài viết, bài nghiên cứu dưới dạng
chuyên đề được đăng trên các báo chí, tạp chí và cơng trình khoa học đã
cơng bố như: luận văn thạc sĩ: "Tiếp tục đổi mới quản lý nhà nước về
thương mại trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá" của Nguyễn Xuân Thiện (2000).
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước "Đổi mới và hoàn thiện quản lý
2


3
nhà nước về thương mại trên thị trường nội địa nước ta thời kỳ đến năm

2010" (2003) của Bộ Thương mại.
- Đổi mới, hồn thiện chính sách và cơ chế quản lý thương mại dịch
vụ, Giáo sư Hoàng Đạt (Bộ Thương mại).
- Thị trường nội địa thống nhất và quản lý nhà nước về thương
nghiệp, Tiến sĩ Hoàng Đức Tảo (Bộ Thương mại).
Một số nghiên cứu sinh Lào tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh cũng đã có các cơng trình nghiên cứu trên những lĩnh vực khác
nhau như:
- Đề tài về Cơng nghiệp hố, hiện đại hố ở Cộng hoà Dân chủ
Nhân dân Lào - Những giải pháp cơ bản tạo tiền đề, Luận án tiến sĩ kinh tế
của Khăm Pheng Sa Som Pheng, Khoa học Kinh tế chính trị XHCN, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2001.
- Đề tài về "Phát triển thị trường nơng thơn Cộng hồ dân chủ
Nhân dân Lào", Luận án tiến sĩ kinh tế của Bun Thi Khưa My Xay, Khoa
học Kinh tế chính trị XHCN, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh,
1998.
- Đề tài về: "Đổi mới quản lý nhà nước về thương mại ở Cộng hoà
Dân chủ Nhân dân Lào", Luận án tiến sĩ kinh tế của Chăn Seng Phim Ma
Vơng, Khoa học Kinh tế chính trị XHCN, Học viện Chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh, 2003.
Tuy nhiên, ở một địa phương cụ thể cấp tỉnh có nhiều đặc thù riêng
như tỉnh Bó Kẹo, chưa có cơng trình khoa học nào nghiên cứu một cách có
hệ thống về lĩnh vực này. Để thực hiện đề tài, tơi có kế thừa các ý tưởng lý
luận của các cơng trình đã cơng bố của Việt Nam và Lào, đi sâu phân tích
thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp cho hoạt động thương mại của tỉnh
Bó Kẹo trong giai đoạn hiện nay.
3


4

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của khố luận
3.1. Mục đích: Làm rõ cơ sở lý luận của quản lý nhà nước đối với
hoạt động về thương mại trong nền kinh tế thị trường, đánh giá thực trạng
và đề xuất phương hướng, giải pháp nâng cao vai trò, hiệu lực quản lý nhà
nước về thương mại trên địa bàn tỉnh Bó Kẹo trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
- Phân tích sự cần thiết khách quan phải tiếp tục đổi mới quản lý nhà
nước đối với hoạt động thương mại trên địa bàn tỉnh Bó Kẹo.
- Đánh giá quá trình đổi mới và thực trạng quản lý nhà nước đối với
các thành phần kinh tế tham gia hoạt động thương mại ở tỉnh Bó Kẹo. Từ
đó rút ra kết quả, hạn chế và nguyên nhân.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp đổi mới quản lý nhà nước về
thương mại ở tỉnh Bó Kẹo.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của khoá luận là sự tác động của quản lý
nhà nước đối với hoạt động thương mại ở tỉnh Bó Kẹo.
- Phạm vi nghiên cứu của khoá luận là quản lý nhà nước về thương
mại đối với tất cả các thành phần kinh tế tham gia hoạt động thương mại,
trọng tâm là doanh nghiệp nhà nước thuộc Sở Thương mại quản lý.
- Thời gian nghiên cứu từ năm 2006 đến nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Khoá luận dựa trên cơ sở vận dụng những quan điểm lý luận của
chủ nghĩa Mác-Lênin, đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước Lào từ
Đại hội VIII đến nay. Đồng thời tham khảo, tiếp thu một cách có chọn lọc
các ý kiến của các nhà kinh tế, các nhà hoạt động thực tiễn qua các bài viết,
các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài này.

4

5
- Luận văn kết hợp nhiều phương pháp, trong đó chủ yếu sử dụng
phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp điều tra
khảo sát, phân tích thống kê, tổng kết thực tiễn.

6. Những đóng góp khoa học của khố luận
- Góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận, và thực tiễn về quản lý
nhà nước đối với hoạt động thương mại trong nền kinh tế thị trường ở tỉnh
Bó Kẹo, đề xuất giải pháp có tính khả thi nhằm đổi mới quản lý nhà nước
về lĩnh vực này trong giai đoạn tới.
- Khoá luận là một cơng trình nghiên cứu lý luận với tình hình thực
tiễn của tỉnh Bó Kẹo, nên có thể làm tài liệu tham khảo để hoạch định
những chủ trương, chính sách phát triển thương mại ở tỉnh Bó Kẹo trong
những năm tới.
7. Kết cấu của khố luận
Ngồi phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, khoá
luận gồm có 3 chương, 8 tiết.

5


6

Chương 1
Những vấn đề cơ bản về quản lý nhà nước
đối với hoạt động thương mại trong
nền kinh tế thị trường
1.1. những vấn đề cơ bản về hoạt động thương mại trong nền kinh
tế thị trường
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm hoạt động thương mại

- Khái niệm:
Sản xuất của cải vật chất là hoạt động cơ bản nhất của xã hội loài
người, là cơ sở của đời sống xa hội, nhưng của cải vật chất sản xuất ra không
đem trao đổi và tiêu dùng thì khơng phải là hàng hố.
Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, sản xuất ngày càng mở
rộng làm cho lực lượng sản xuất phát triển đã dẫn đến sự phân công lao động
xã hội. Lúc đầu là phân cơng tự nhiên (mang tính tự phát), sau đó là phân
cơng có ý thức. Chính nhờ sự phân cơng lao động xã hội đó mà hình thành
các ngành kinh tế độc lập khác nhau. Các Mác đã chỉ ra rằng: "nếu xét riêng
bản thân lao động thì người ta có thể gọi sự phân chia nền sản xuất xã hội
thành những ngành lớn như: công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp... là sự
phân công lao động chung, và sự phân chia những ngành sản xuất ấy thành
từng loại và như là sự phân công lao động đặc thù".
Q trình phát triển từ cơng xã ngun thuỷ đến chủ nghĩa tư bản đã
hình thành khá rõ 3 cuộc phân công lao động xã hội lớn: mới đầu chăn ni
tách ra khỏi trồng trọt, và hình thành một ngành nghề khác trong nơng nghiệp,
tiếp đó ngành thủ cơng tách ra khỏi nghề nơng, đã hình thành sự chun mơn
hố trong nơng nghiệp và bắt đầu nhen nhóm ngành cơng nghiệp. Hoạt động
trao đổi trở nên phức tạp hơn; bắt đầu xuất hiện tiền tệ làm vật trung gian để
6


7
trao đổi, hình thành một nhóm người làm cơng việc mua đi bán lại, đó là
thương nhân. Lúc này thương mại tách ra khỏi sản xuất và trở thành một
ngành độc lập trong nền kinh tế quốc dân.
Các Mác đã chứng minh rằng, tư bản thương mại đã ra đời trước khi xuất
hiện tư bản công nghiệp, hoạt động của tư bản thương mại trong thời kỳ tiền tư bản
chủ nghĩa là một tiền đề quan trọng cho việc ra đời của tư bản cơng nghiệp, nhờ vào
việc tích tụ vốn và tạo ra thị trường tiêu thụ sản phẩm. Các Mác viết:

Cho nên, chẳng lấy gì làm khó hiểu, tại sao tư bản thương nhân lại xuất
hiện với tư cách là một hình thái lịch sử của tư bản, rất lâu trước khi tư bản
khống chế được nền sản xuất. Bản thân sự tồn tại và phát triển tới một mức
nào đó của tư bản thương nhân là điều kiện lịch sử của phát triển của phương
thức sản xuất tư bản chủ nghĩa (TBCN). Vì đó là điều kiện tiên quyết của việc
tích tụ tài sản bằng tiền và vì phương thức sản xuất TBCN giả định sản xuất
nhằm mục đích bn bán...
Khi tư bản cơng nghiệp đã giữ vị trí thống trị trong xã hội thì tư bản
thương mại trở thành kẻ phục vụ cho tư bản công nghiệp và phụ thuộc vào tư
bản công nghiệp. Các Mác đã nhấn mạnh: ở giai đoạn đầu của xã hội tư bản
thương mại thống trị công nghiệp, trong xã hội hiện đại ngược lại.
Thương mại ra đời đánh dấu một sự phân cơng lao động trong xã hội,
khi đó chức năng trao đổi hàng hố đã trở thành cơng việc chun mơn của một
bộ phận lao động thốt ly sản xuất và phục vụ sản xuất bằng cách đưa hàng từ
người sản xuất đến người tiêu dùng thông qua quan hệ hàng hoá - tiền tệ.
Thương mại là cầu nối giữa sản xuất với sản xuất, giữa sản xuất với tiêu dùng, là
hình thức trao đổi hàng hố thơng qua việc mua, bán và các dịch vụ thương mại.
Thương mại là một ngành kinh tế tương đối độc lập trong nền kinh tế
quốc dân, nó khơng sản xuất ra của cải vật chất nhưng lại phục vụ cho quá
trình sản xuất và tái sản xuất mở rộng trong nền kinh tế gắn liền với lĩnh vực
7


8
lưu thơng hàng hố với sản xuất hàng hố. Việc hình thành và phát triển
thương mại phụ thuộc vào sự phân cơng lao động xã hội và trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất ở từng giai đoạn lịch sử quyết định. Trình độ của lực
lượng sản xuất này ngày càng phát triển, phân công lao động ngày càng sâu
sắc thì hoạt động thương mại được mở rộng cả về phạm vi, quy mơ, cơ cấu
hàng hố, dịch vụ cũng đa dạng và phong phú hơn.

- Đặc điểm:
+ Thương mại là một lĩnh vực kinh tế, trong đó các chủ thể kinh tế
thực hiện việc mua bán, trao đổi hàng hoá bằng các phương thức khác nhau.
Thương mại ra đời cùng với nền kinh tế hàng hoá và ngày càng phát triển.
Cho đến nay, thương mại là một ngành kinh tế phát triển ở trình độ cao với
quy mơ rộng lớn trong nền kinh tế quốc dân của các nước, chiếm tỷ trọng
đáng kể trong cấu thành khu vực dịch vụ.
+ Thương mại tuy không phải là một ngành sản xuất vật chất độc lập,
nhưng lại có quan hệ chặt chẽ và tác động qua lại với sản xuất, góp phần thúc
đẩy sản xuất và q trình chun mơn hoá, giải quyết những vấn đề kinh tế xã hội của đất nước.
+ Thương mại trong điều kiện hiện nay chịu ảnh hưởng của xu hướng
tồn cầu hố kinh tế và phát triển nền kinh tế tri thức. Nó khơng chỉ đóng vai
trị cung cấp đầu vào và giải quyết đầu ra cho sản xuất, đáp ứng nhu cầu ngày
càng tăng về hàng hố của tồn xã hội mà cịn đóng vai trị ngày càng quan
trọng trong việc góp phần khai thác tiềm năng và lợi thế so sánh của từng
vùng, từng địa phương, từng quốc gia; phân bổ nguồn lực một cách hợp lý và
có hiệu quả. Thúc đẩy tiến bộ khoa học và công nghệ để đẩy mạnh sự nghiệp
cơng nghiệp hố, hiện đại hố; mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế, hội nhập vào
nền kinh tế khu vực và thế giới. Chính vì thế, hoạt động thương mại ngày
càng không hạn chế ở việc buôn bán các hàng hoá vật thể truyền thống mà
8


9
còn mở rộng sang các lĩnh vực mới như cả thương mại dịch vụ, bảo hộ quyền
sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ...ở nhiều nước phát triển, thương mại
thường được hiểu rộng đến mức nhiều khi rất khó phân biệt ranh giới hoạt
động thương mại với hoạt động khác.
+ Trong thời đại ngày nay, thương mại có tầm quan trọng đặc biệt với
phát triển kinh tế. Do vậy hầu hết các quốc gia và vùng kinh tế trên thế giới

đều rất quan tâm đến phát triển hoạt động thương mại. Trong xu hướng chung
đó Đảng và Chính phủ Lào cũng rất quan tâm đến quản lý Nhà nước đối với
hoạt động thương mại của quốc gia. Chính phủ đã có nhiều chính sách quan
trọng cho sự phát triển chung của nền kinh tế, trong đó có sự chú ý đặc biệt
tới sự phát triển của ngành thương mại, là cơ sở quan trọng để thúc đẩy nền
kinh tế của Lào tăng trưởng và phát triển.
Thể hiện ý chí đó, Đại hội lần VII và VIII của Đảng Nhân dân cách
mạng Lào đã xác định chủ trương đổi mới trong phát triển kinh tế. Trong đó
coi hoạt động thương mại là cầu nối quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, có
nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất phát triển, nhằm phá vỡ
kiểu sản xuất tự nhiên, tự cung, tự cấp để chuyển sang phát triển kinh tế.
1.1.2. Vai trò của hoạt động thương mại trong nền kinh tế thị trường
Trong nền kinh tế thị trường, thương mại có vai trị quan trọng trong
tăng trưởng và phát triển kinh tế. Xác định rõ vai trò của thương mại cho phép
tác động đúng hướng và tạo được những điều kiện cho thương mại phát triển.
+ Trước hết thương mại là một bộ phận của quá trình tái sản xuất.
Thương mại là cầu nối giữa sản xuất với sản xuất và sản xuất với tiêu dùng.
Sự vận động của sản phẩm hàng hoá qua khâu thương mại để hoạt động tiếp
tục cho sản xuất hoặc đi vào tiêu dùng cá nhân. ở vị trí cấu thành của q
trình tái sản xuất, thương mại được coi như hệ thống dẫn lưu của quá trình tái
sản xuất. Khâu này bị ách tắc sẽ dẫn tới sự khủng hoảng của sản xuất và tiêu
9


10
dùng. Vì vậy thương mại là hợp phần của sản xuất hàng hố. Sản phẩm hàng
hố có mục đích từ trước là để thoả mãn nhu cầu của người khác, sản xuất ra
để trao đổi mua bán. Hoạt động thương mại gắn liền với hoạt động sản xuất
hàng hoá. ở đây có thể phát triển ý kiến của ăngghen rằng: sản xuất và thương
mại là hai mặt của kinh tế, có thể coi như trục hồnh và trục tung của đồ thị

kinh tế.
+ Thương mại làm cho sản xuất hàng hoá phát triển chấn hưng các
quan hệ hàng hoá tiền tệ. Qua hoạt động mua bán tạo ra động lực kích thích
đối với người sản xuất, thúc đẩy phân cơng lao động xã hội, tổ chức lại sản
xuất, hình thành nên các vùng chun mơn hố sản xuất hàng hố lớn. Phát
triển thương mại cũng có nghĩa là phát triển các quan hệ hàng hoá tiền tệ, làm
cho con người năng động, dần thích nghi với cách thức của nền sản xuất hàng
hố, đó là con đường ngắn nhất để chuyển từ sản xuất tự nhiên tự cấp, tự túc
thành sản xuất hàng hố.
+ Thương mại kích thích sự phát triển của lực lượng sản xuất. Lợi
nhuận là mục đích của hoạt động thương mại. Người sản xuất sẽ tìm mọi cách
để cải tiến công tác, áp dụng khoa học cơng nghệ mới, hạ chi phí để thu
nhiều lợi nhuận. Đồng thời cạnh tranh trong thương mại bắt buộc người sản
xuất phải năng động, phải không ngừng nâng cao tay nghề chun mơn và
tính tốn thực chất hoạt động kinh doanh, tiết kiệm các nguồn lực, nâng
cao năng suất lao động. Đó là những nhân tố tác động làm cho lực lượng sản
xuất phát triển.
+ Thương mại kích thích nhu cầu và luôn tạo ra nhu cầu mới. Người
tiêu dùng bán khơng xuất phát từ tình cảm mà bằng lý trí, lợi ích của sản
phẩm hay mức độ thoả mãn nhu cầu của sản phẩm sẽ tạo ra khả năng tái tạo
nhu cầu. Thương mại một mặt làm cho nhu cầu trên thị trường gần với nhu
cầu thực tế, mặt khác nó làm bộc lộ tính đa dạng, phong phú của nhu cầu.
10


11
Thương mại đáp ứng nhu cầu tốt hơn chế độ trao đổi hiện vật. Thương mại
luôn buộc các nhà sản xuất phải đa dạng kiểu dáng, mẫu mã, chất lượng sản
phẩm, điều này tác động ngược lại người tiêu dùng làm khơi dậy những nhu
cầu tiềm tàng. Tóm lại thương mại làm tăng nhu cầu và đó là gốc rễ cho sự

phát triển sản xuất kinh doanh. Trong xu hướng tồn cầu hố nền kinh tế thế
giới, thương mại đã góp phần quan trọng trong việc mở rộng quan hệ kinh tế
quốc tế, làm cho quan hệ thương mại giữa các nước khơng ngừng phát triển.
Điều đó giúp cho chúng ta tận dụng được ưu thế của thời đại, phát huy lợi thế
so sánh, từng bước đưa thị trường trong nước hội nhập với thị trường thế giới,
đó cũng là con đường để phát triển kinh tế.
+ Thương mại giúp xã hội sử dụng hợp lý và tiết kiệm lao động:
Do có thương mại, các nhà sản xuất có thể tiến hành sản xuất liên tục,
không phải dùng sản xuất để tiêu thụ sản phẩm, nên có thể tăng hiệu suất sử
dụng máy móc, thiết bị tăng năng suất lao động giảm chi phí sản xuất.
Do có thương mại nên chi phí lưu thơng, bao gồm chi phí bảo quản,
đóng gói, chuyên chở, v.v... có thể giảm nhiều so với chi phí lưu thơng mà các
nhà sản xuất tư làm.
+ Thương mại thúc đẩy và tạo điều kiện phân công lao động xã hội:
Phân công lao động xã hội là một trong nhiều biện pháp tăng năng suất
lao động xã hội. Mà việc không ngừng tăng năng suất lao động quan trọng
như thế nào thì chúng ta đã biết.
Nhờ có thương mại, nhà sản xuất có thể yên tâm sản xuất, nhờ thương
mại nhà sản xuất có thể nắm được cầu một cách rộng khắp, nhanh chóng, từ
đó sớm có sự lựa chọn chuẩn xác phương án cung của mình sao cho tối ưu.
+ Thương mại giúp xã hội mở rộng quan hệ hàng hoá trên phạm vi ngày
càng rộng lớn, nhờ đó mà nâng cao mức sống vật chất, văn hoá của con người:

11


12
Nhờ có ngành thương mại, trong đó có ngoại thương, nhân loại tồn
cầu có thể thụ hưởng thành quả lao động của nhau.
Thơng qua hàng hố, con người có thể giao lưu văn hố, thúc đẩy trí

tuệ phát triển làm cho xã hội sinh động hơn. Chính trên ý nghĩa đó, danh nhân
Việt Nam Lê Q Đơn đã nói: "phi thương bất hoạt".

1.1.3. Mối quan hệ và tác động của hoạt động thương mại
1.1.3.1. Mối quan hệ của hoạt động thương mại
* Mối quan hệ giữa thương mại với sản xuất và tiêu dùng trong tái sản
xuất xã hội:
- Thương mại giữ vị trí trung gian giữa sản xuất và tiêu dùng trong quá
trình tái sản xuất xã hội. Trong nền kinh tế thị trường, chính thương mại kết
nối và thực hiện sự cân đối giữa sản xuất và tiêu dùng thông qua hoạt động
mua bán bằng tiền. Thương mại là điều kiện không thể thiếu của tái sản xuất
xã hội.
- Thương mại một mặt chịu sự tác động quyết định của sản xuất và tiêu
dùng (quy mô, cơ cấu, tốc độ phát triển của thương mại do quy mô, cơ cấu và
sự phát triển của sản xuất và tiêu dùng quy định). Ngược lại sự phát triển của
thương mại có tác động trở lại làm biến đổi quy mơ, cơ cấu và sự phát triển
của cả sản xuất lẫn tiêu dùng.
* Thương mại phản ánh tổng hợp nhiều mối quan hệ giữa các chủ thể
của nền kinh tế thông qua hoạt động mua bán trên thị trường:
- Trong nền kinh tế thị trường, quan hệ kinh tế của các chủ thể kinh tế
được phản ánh chủ yếu trên thị trường thông qua mua bán gắn liền với hoạt
động thương mại.

12


13
- Những mối quan hệ thương mại này có liên quan tới nhiều chủ thể
khác nhau (chính phủ, các doanh nghiệp, các hộ gia đình và các cá nhân
người tiêu dùng cũng như có liên quan tới mọi thành phần kinh tế khác nhau

trong nền kinh tế).
- Thương mại chịu ảnh hưởng tác động của các quan hệ quốc tế giữa
các chủ thể kinh tế nói trên. Mặt khác, thương mại cũng tác động trở lại góp
phần xây dựng và củng cố mối quan hệ, xác lập địa vị của họ về kinh tế thông
qua các mối quan hệ mua bán.
* Thương mại là một hệ thống mở với môi trường bên ngồi (kinh tế,
chính trị, văn hố, xã hội, luật pháp và môi trường tự nhiên)
- Thương mại là một hệ thống tập hợp các yếu tốt có mối liên hệ qua lại
thực hiện việc trao đổi mua bán hàng hoá và các dịch vụ bằng tiền với mục
tiêu kinh doanh hoặc phi kinh doanh như chúng ta đã nói ở trên.
- Hệ thống thương mại được hình thành bởi hai hệ thống con, đó là
cung và cầu.
+ Cung được hình thành bởi sản xuất, người bán đại diện cho sức cung
trên thị trường.
+ Cầu được hình thành bởi tiêu dùng dựa trên cơ sở khả năng thanh
toán của xã hội. Người mua đại diện cho sức cầu của thị trường.
- Hai hệ thống con của hoạt động thương mại được liên hệ với nhau bởi
các hoạt động và mối quan hệ qua lại giữa người mua và người bán trên thị
trường như: hoạt động Marketing, hệ thống kênh phân phối của thị trường...
- Thương mại là một hệ thống mở trong sự tương tác qua lại với môi
trường bên ngoài.
- Thương mại chịu ảnh hướng tác động của các yếu tố mơi trường kinh
tế, chính trị, văn hố, xã hội, pháp luật, tự nhiên. Những yếu tố môi trường
này có thể tác động thúc đẩy hoặc cản trở sự phát triển của thương mại.
13


14
- Thương mại cũng tác động trở lại đến tất cả các yếu tố mơi trường bên
ngồi. Những tác động này khá đa dạng và có liên quan đến nhiều lĩnh vực

khác nhau của tái sản xuất. Phạm vi tác động của thương mại rất rộng, nó liên
quan đến mọi người, mọi tổ chức, mọi thành viên kinh tế. Những tác động
này không chỉ giới hạn trong lĩnh vực kinh tế mà cịn mở rộng ra cả phương
diện chính trị, xã hội, luật pháp, văn hố và mơi trường tự nhiên.
- Những tác động của thương mại rất phức tạp và đa chiều. Chúng có
thể những tác động tích cực (thúc đẩy hoặc đưa lại những lợi ích), cũng có thể
là các tác động tiêu cực (cản trở hoặc dẫn đến những tổn thất). Kết quả của
những tác động này có thể lượng hố được (đo lường được) nhưng nhiều
trường hợp chúng rất khó định lượng. Tác động của thương mại có thể là trực
tiếp hoặc gián tiếp, phạm vi ảnh hưởng của chúng rất khác nhau. Có nhiều
hoạt động thương mại mà ảnh hưởng của chúng chỉ trong một phạm vi hẹp và
trong một thời gian ngắn, ngược lại có những tác động mà ảnh hưởng của
chúng rất rộng rãi và lâu dài. Trong một số trường hợp, hậu quả của những tác
động thương mại là có thể sửa chữa được nhưng một số trường hợp hậu quả
lại có thể là vĩnh viễn hoặc nếu sửa chữa được thì phải tốn kém nhiều tiền của
và thời gian.
- Nghiên cứu những tác động của thương mại rất quan trọng, nó không
chỉ giúp cho việc thúc đẩy hoạt động thương mại ở phạm vi doanh nghiệp
nhằm đạt được những mục tiêu kinh doanh mà còn giúp cho việc quản lý các
hoạt động thương mại ở phạm vi vĩ mô một cách có kết quả và hiệu quả, góp
phần đảm bảo hiệu quả kinh tế xã hội của thương mại cũng như sự phát triển
kinh tế bền vững.
1.1.3.2. Những tác động của thương mại
* Tác động tích cực của thương mại:

14


15
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, thương mại có những tác động

tích cực sau:
- Về kinh tế:
+ Góp phần tạo ra thu nhập quốc dân là nguồn thu ngoại tệ quan trọng
(ngồi thương), góp phần cải thiện cán cân thanh toán của quốc gia, ổn định
kinh tế vĩ mơ.
+ Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, ổn định và bền vững.
+ Thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng cơng nghiệp hố,
hiện đại hố và đẩy mạnh xuất khẩu.
+ Thúc đẩy đầu tư hợp tác kinh tế giữa các vùng, các quốc gia và các
khu vực kinh tế thế giới.
+ Thúc đẩy cạnh tranh và hội nhập kinh tế thế giới.
- Về xã hội (văn hố, xã hội, chính trị, pháp luật):
+ Góp phần tạo công ăn việc làm, giải quyết những vấn đề dư thừa lao
động và nạn thất nghiệp.
+ Giúp phát triển các vùng lạc hậu, vung sâu, vùng xa.
+ Xoá bỏ sự chênh lệch phát triển giữa các quốc gia, các khu vực kinh
tế trong nền kinh tế thế giới.
+ Củng cố các mối quan hệ kinh tế giữa các thành phần kinh tế, giữa
thành thị và nông thôn, giữa nông nghiệp và công nghiệp.
+ ổn định và nâng cao mức sống, chất lượng cuộc sống của dân cư.
+ Trên cơ sở xây dựng và củng cố các mối quan hệ kinh tế, thương mại
góp phần thúc đẩy sự hợp tác quốc tế, mở rộng giao lưu văn hố, củng cố hồ
bình, xây dựng tình hữu nghị giữa các dân tộc và các quốc gia trên thế giới.
+ Thúc đẩy sự phát triển cơ sở hạ tầng chung.
+ Tái đầu tư để bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi
trường đảm bảo sự phát triển bền vững.
15


16

* Tác động tiêu cực của thương mại:
Sự phát triển của thương mại một cách tự phát, khơng có sự quản lý và
định hướng đúng đắn của Nhà nước cũng có thể dẫn tới những tác động tiêu cực.
- Về kinh tế:
+ Sự phát triển thương mại một cách tự phát có thể dẫn đến khủng
hoảng, gây nên sự lãng phí các nguồn lực trên phạm vi tồn xã hội.
+ Chạy theo lợi nhuận và cái lợi ích cục bộ một cách mù quáng đi lên
những hoạt động thương mại bất hợp pháp, cạnh tranh không lành mạnh,
buôn gian bán lận... phá hoại nền kinh tế.
+ Gia tăng cạnh tranh cũng như sự lệ thuộc của nền kinh tế mỗi quốc
gia và bên ngồi...
- Về xã hội:
+ Phân hố giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội làm sâu
sắc thêm những mâu thuẫn xã hội.
+ Nguy cơ xâm nhập các lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền du
nhập lối sống và văn hoá ngoại lai xa lạ với lối sống và bản sắc văn hoá dân
tộc.
+ Gia tăng sự chênh lệch giàu nghèo giữa các nước phát triển và các
nước đang phát triển dẫn đến sự bất bình đẳng, làm sâu sắc những mâu thuẫn
giữa các quốc gia.
+ Cạnh tranh để chiếm lĩnh thị trường, chiếm lĩnh các nguồn tài nguyên
nhiều khi đã là nguyên nhân trực tiếp của các xung đột giữa các dân tộc và
giữa các quốc gia.
- Về môi trường tự nhiên:
+ Khai thác cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
+ Phá huỷ môi trường tự nhiên và gây ô nhiễm môi trường sống.
16


17

Để khai thác những mặt tích cực của thương mại và hạn chế những mặt
tiêu cực của nó, hoạt động thương mại phải vận động theo cơ chế thị trường
và phải chịu sự quản lý, điều tiết vĩ mô của Nhà nước.
1.2. nội dung, yêu cầu quản lý Nhà nước đối với hoạt động thương mại trong
nền kinh tế thị trường

1.2.1. Nội dung quản lý nhà nước đối với hoạt động thương mại
- Hoạch định chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển thương mại:
Chiến lược phát triển thương mại được xây dựng nhằm đề ra những
mục tiêu phương hướng và hệ thống giải pháp lớn để huy động tối ưu các
nguồn lực cho phát triển thương mại của quốc gia bao gồm: chiến lược
thương mại trong nước và chiến lược thương mại quốc tế trong một thời gain
khá dài (khoảng 10 năm, 20 năm) góp phần thực hiện chiến lược phát triển
kinh tế - xã hội của quốc gia trong từng thời kỳ lịch sử. Hệ thống chiến lược
thương mại trong nền kinh tế quốc dân thuộc nội dung quản lý Nhà nước về
thương mại bao gồm: 1. Chiến lược thương mại quốc gia (thường do Bộ
Thương mại xây dựng và được Chính phủ thơng qua) thể hiện những quan
điểm chủ đạo chung của Nhà nước đối với thương mại, mục tiêu tổng quát
của ngành thương mại của các giải pháp vĩ mô; 2. Chiến lược thương mại
vùng lãnh thổ là bộ phận của chiến lược phát triển kinh tế vùng lãnh thổ do
Bộ Thương mại xây dựng; 3. Chiến lược thương mại của tỉnh, thành phố là bộ
phận của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, thành phố.
Quy hoạch phát triển thương mại là một cấp độ thực hiện chiến lược
thương mại nhằm thể hiện rõ ý tưởng của Nhà nước về bố trí lực lượng sản
xuất và quan hệ sản xuất trong lĩnh vực thương mại của quốc gia, gồm các nội
dung chủ yếu như: xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và kết cấu hạ tầng chung
cho hoạt động thương mại, bố trí nguồn nhân lực và các loại hình chủ thể
tham gia hoạt động thương mại. Hệ thống quy hoạch phát triển thương mại
17

18
trong nền kinh tế quốc dân bao gồm: 1. Quy hoạch tổng thể phát triển thương
mại trong nền kinh tế quốc dân; 2. Quy hoạch phát triển thương mại theo
vùng lãnh thổ; 3. Quy hoạch phát triển thương mại của các tỉnh, thành phố; 4.
Quy hoạch phát triển thương mại của các ngành hàng chủ yếu.
Kế hoạch phát triển thương mại mang tính định hướng trong nền kinh
tế quốc dân là việc Nhà nước xác định phương hướng, mục tiêu, cơ cấu phát
triển thương mại và thị trường trong từng giai đoạn (thường là 5 năm gọi là
kế hoạch dài hạn, 2 - 3 năm gọi là kế hoạch trung hạn, 1 năm gọi là kế
hoạch ngắn hạn), cũng như xác định cá biện pháp để đạt mục tiêu đó, đáp
ứng yêu cầu của nền kinh tế trong từng thời đoạn cụ thể. Kế hoạch hoá
thương mại vừa là phương pháp vừa là công cụ quan trọng để Nhà nước
thực hiện vai trò hướng dẫn, định hướng phát triển thương mại và thị
trường trong nước và quốc tế. Mục tiêu của kế hoạch hoá định hướng phát
triển thương mại là nhằm giữ một sự cân đối lớn của thị trường và thương
mại, ổn định thị trường, phát triển lưu thông hàng hoá, phát triển xuất nhập
khẩu (XNK) và lợi nhuận. Đối tượng của kế hoạch phát triển thương mại
bao quát tồn bộ các q trình kinh tế trong ngành thương mại, cá hoạt
động thương mại trong nước và với nước ngoài, trọng tâm là các quan hệ
tổng cung - tổng cầu, quan hệ tiền hàng, quan hệ cung - cầu từng mặt hàng
thiết yếu, các cơ cấu thương mại chủ yếu.
Kế hoạch phát triển thương mại trong nền kinh tế quốc dân gồm kế
hoạch phát triển thương mại quốc gia, kế hoạch phát triển thương mại của
vùng lãnh thổ, kế hoạch phát triển thương mại của các tỉnh, thành phố.
Chính sách thương mại thuộc hệ thống chính sách kinh tế của Nhà
nước, là hệ thống các quan điểm, nguyên tắc, cơng cụ và biện pháp thích hợp,
mà Nhà nước áp dụng để điều chỉnh các hoạt động thương mại trong nước và
hoạt động thương mại quốc tế trong một thời kỳ nhất định nhằm đạt được các
18

19
mục tiêu xác định trong chiến lược phát triển thương mại quốc gia nói riêng,
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia nói chung trong thời kỳ lịch
sử. Chính sách thương mại được phân thành nhiều chính sách bộ phận, gồm:
chính sách lưu thơng hàng hố, chính sách ngoại thương, chính sách thương
nhân, chính sách phát triển thị trường, chính sách thương mại đối với các
vùng đặc thù (miền núi, vùng sâu, vùng xa...), chính sách thuế quan, chính
sách bảo vệ người tiêu dùng, chính sách hội nhập khu vực và thế giới... Trong
mỗi chính sách, bộ phận nói trên lại được phân nhỏ thành các chính sách
riêng biệt khác nhau. Ví dụ chính sách ngoại thương được phân thành 3 chính
sách bộ phận: chính sách phát triển quan hệ thương mại giữa quốc gia với các
nước, các đối tác thương mại chủ yếu; chính sách xuất khẩu, chính sách nhập
khẩu. Trong chính sách xuất khẩu lại được phân nhánh thành các chính sách
bộ phận như: chính sách thị trường xuất khẩu, chính sách mặt hàng xuất khẩu,
chính sách thương nhân tham gia hoạt động xuất khẩu (quyền kinh doanh xuất
khẩu), chính sách hỗ trợ xuất khẩu.
- Ban hành các quy định pháp luật và văn bản pháp quy về thương mại:
Nhà nước phải xây dựng và ban hành hệ thống luật pháp đồng bộ, tạo
môi trường và hành lang pháp lý cho hoạt động thương mại theo yêu cầu của
cơ chế thị trường. Hệ thống luật pháp này bao gồm luật và các văn bản dưới
luật của Chính phủ, Bộ Thương mại các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
khác. Bảo đảm tính hệ thống, nhất quán và tương đối ổn định của pháp luật là
khâu trọng yếu đầu tiên của quản lý Nhà nước.
Hệ thống pháp luật là tổng thể các quy định do Nhà nước ban hành tạo
thành một hệ thống thống nhất, bao gồm những văn bản luật và những văn
bản quản lý Nhà nước (dưới luật). Các văn bản luật, pháp quy đều chứa đựng
các quy phạm pháp luật có tính chất bắt buộc chung với tồn xã hội hoặc một
nhóm xã hội và được thực hiện lâu dài.

19


20
Hệ thống các văn bản pháp luật của một đất nước, thông thường bao
gồm: hiến pháp, cá đạo luật, bộ luật, nghị quyết của Quốc hội (hoặc nghị viện),
pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội; lệnh, quyết định của
Chủ tịch nước (hoặc tổng thống); nghị quyết, nghị định của Chính phủ; quyết
định, chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; quyết định, chỉ thị, thơng tư của các Bộ,
cơ quan ngang Bộ; quyết định, chỉ thị của Uỷ ban nhân dân các cấp.
Các văn bản pháp luật về thương mại gồm: 1. Luật thương mại; 2.
Các luật về tổ chức doanh nghiệp (như luật doanh nghiệp, luật phá sản
doanh nghiệp...) các nghị định và quyết định của Chính phủ về tổ chức
doanh nghiệp, các thơng tư, cơng văn, chỉ thị, quyết định của Bộ Thương
mại (hoặc cơ quan tương tự) và các Bộ ngành hữu quan liên quan đến tổ
chức doanh nghiệp; 3. Các văn bản hiện hành về quản lý kinh doanh trong
nước; 4. Các văn bản về xuất nhập khẩu, các văn bản về quản lý thị trường;
5. Các văn bản về đầu tư liên quan đến thương mại; 6. Các văn bản về tiêu
chuẩn chất lượng về quản lý đo lường chất lượng hàng hoá; 7. Các văn bản
về thuế trong nước và về thuế quan; 8. Các văn bản về văn phòng đại diện
thương mại; 9. Các văn bản về hải quan; 10. Các văn bản về hợp đồng kinh
tế và trọng tài thương mại.
- Tổ chức hệ thống quản lý hoạt động thương mại các cấp:
Tổ chức hệ thống các cơ quan quản lý Nhà nước về thương mại ở mỗi
nước có những đặc thù riêng theo quy định của Hiến pháp và luật pháp của
từng nước, đồng thời, tuỳ thuộc vào thiết chế và thể chế chính trị và hành
chính của Chính phủ từng quốc gia. Tuy nhiên điểm chung giữa các nước là
đều có Chính phủ, đứng đầu là Thủ tướng (hoặc Tổng thống ở một số nước).
Với tư cách là cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất nắm quyền hành pháp.
Chính phủ ở hầu hết các nước đều có chức năng cơ bản là thống nhất việc quản

lý thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, xã hội, văn hố, quốc phịng, an
20


21
ninh và đối ngoại của Nhà nước; lập quy để thực hiện các luật do quyền lập
pháp định ra; quản lý công việc hàng ngày của Nhà nước; quản lý bộ máy hành
chính Nhà nước và quản lý nhân sự của bộ máy đó; tham gia q trình lập
pháp.
Cơ cấu tổng thể Nhà nước ở các nước đều do Hiến pháp các nước đó
quy định và chủ thể quản lý vĩ mô nền kinh tế cũng thuộc cơ cấu tổ chức và
cơ chế phân bổ quyền lực do hiến pháp quy định. ở các nước theo chế độ tư
bản chủ nghĩa đều theo nguyên tắc tam quyền phân lập: quyền lập hiến - lập
pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp. Ba quyền này phân lập theo chức
năng của các cơ quan trong cơ cấu tổ chức bộ máy Nhà nước. Do đó việc xác
định chủ thể quản lý Nhà nước về kinh tế nói chung, về thương mại nói riêng
khơng q phức tạp - đó là Chính phủ. Cơ quan quản lý Nhà nước về hoạt
động thương mại là cơ cấu của Chính phủ, người đứng đầu cơ quan, Bộ
trưởng là thành viên trong Chính phủ.
ở một số nước còn phân định cụ thể hơn nữa về chủ thể quản lý vĩ mơ
nền kinh tế, ví dụ: Bộ Thương mại là cơ quan quản lý Nhà nước về hoạt động
thương mại trong phạm vi cả nước (Hoa Kỳ, Thái Lan, Việt Nam, Trung
Quốc...). Nhưng cũng có một số nước, chức năng quản lý Nhà nước về
thương mại lại được giao cho các Bộ như: Bộ Kinh tế (Pháp), Bộ Công
thương (Nhật Bản và Philippin), Bộ Ngoại giao và Thương mại (Austraylia)...
Vấn đề phân cấp theo ngành, theo lãnh thổ và vùng là vấn đề phức tạp
và luôn luôn là vấn đề thời sự của các nước có nền kinh tế đang chuyển đổi.
Cơ quan nào của Nhà nước có vai trò trọng tâm của quản lý Nhà nước về kinh
tế ở các nước có nền kinh tế đang chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường là
vấn đề phức tạp, xong có ý nghĩa quan trọng. Vì đây khơng phải là vấn đề đơn

lẻ mà nó là kết quả của chuyển đổi đồng bộ các chức năng quản lý Nhà nước
về kinh tế.
21


22
Bộ Thương mại có chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn quản lý Nhà
nước về thương mại hàng hoá và dịch vụ thương mại. Các Bộ, cơ quan ngang
Bộ các cơ quan thuộc Chính phủ khác cũng có nhiệm vụ, quyền hạn quản lý
Nhà nước về thương mại đối với một số lĩnh vực được phân cơng phụ trách
và có trách nhiệm phối hợp với Bộ Thương mại để thực hiện việc quản lý Nhà
nước về thương mại theo quy định của Chính phủ. Để giúp cho cơng tác
nghiên cứu, trường đại học trung tâm đào tạo, tập huấn về nghiệp vụ thương
mại; các cơ quan tham tấn kinh tế thương mại, đại diện thương mại ở nước
ngoài làm nhiệm vụ mơi giới, xúc tiến thương mại và tìm kiếm thị trường.
Đối với bộ máy quản lý Nhà nước về thương mại ở các địa phương
(tỉnh, thành phố, vùng lãnh thổ) ở mỗi nước có những đặc thù riêng, chính
quyền các cấp quản lý thương mại trong phạm vi địa phương theo sự phân cấp
của Chính phủ. Sở Thương mại là cơ quan tham mưu, trực tiếp giúp chính
quyền tỉnh, thành phố thực hiện nhiệm vụ quản lý Nhà nước về thương mại ở
địa phương. Đơn vị cuối cùng trong hệ thống tổ chức quản lý Nhà nước về
thương mại.
ở cấp cơ sở là phòng Thương mại quận, huyện và tổ quản lý thị trường
cấp xã, phường làm nhiệm vụ thi hành luật pháp và các chỉ thị, quy định của
Nhà nước về hoạt động kinh doanh thương mại trên địa bàn được giao.
- Kiểm tra, kiểm soát hoạt động thương mại:
Bao gồm những nội dung cụ thể như thanh tra, kiểm tra sự phù hợp của
chất lượng hàng hoá lưu thông trên thị trường với: tiêu chuẩn Lào bắt buộc áp
dụng, đăng ký chất lượng hàng hoá, các quy định về an tồn vệ sinh mơi
trường. Thanh tra, kiểm tra việc thực hiện những quy định về ghi nhãn sản

phẩm của hàng hố lưu thơng trên thị trường. Thanh tra, kiểm tra tính hợp
pháp của các dụng cụ đo lường có liên quan đến việc kinh doanh hàng hố
trên thị trường và hàng hố gói sẵn trên định lượng. Thanh tra, kiểm tra các
22


23
vụ việc về sản xuất hoặc buôn bán hàng giả, bn lậu, bn bán khơng có hố
đơn trên thị trường. Thanh tra, kiểm sốt phịng và chống gian lận thương mại
trên phạm vi cả nước, phạm vi từng địa bàn lãnh thổ,...
1.2.2. Yêu cầu đổi mới quản lý nhà nước đối với hoạt động thương
mại ở Lào
Trong những năm qua CHDCND Lào đã giữ vững và thực hiện đường
lối đổi mới quản lý Nhà nước đối với hoạt động thương mại của Lào
- Một là: phát huy tiềm năng của các thành phần kinh tế vào hoạt động
thương mại, trong đó thương mại Nhà nước giữ vai trị chủ đạo. Thực hiện
chính sách tự do hố thương mại, khuyến khích mọi thành viên kinh tế tham
gia, khai thác vốn liếng, tái sản xuất, kinh nghiệm nhằm phát triển thương
mại, làm cho thị trường sơi động, hàng hố đa dạng, phong phú, đáp ứng nhu
cầu phụ vụ sản xuất và đời sống nhân dân. Nhà nước cần đầu tư hỗ trợ cho
doanh nghiệp thương mại Nhà nước có đủ tiềm lực kinh tế thực hiện vai trò
chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân. Vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước nói
chung và thương mại nói riêng là "làm đòn bẩy nhanh tăng trưởng kinh tế và
giải quyết vấn đề xã hội, mở đường hướng dẫn hỗ trợ các thành phần khác
cùng phát triển; làm lực lượng vật chất để Nhà nước thực hiện chức năng điều
tiết và quản lý vĩ mô; tạo nền tàng cho sản xuất xã hội mới" [26, tr. 93].
- Hai là: xác định đúng chức năng quản lý Nhà nước đối với hoạt động
thương mại phù hợp với cơ chế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa
(XHCN) là vấn đề rất mới mẻ Lào chưa trải qua, chưa có kinh nghiệm... mặt
khác hoạt động thương mại với tư cách là đối tượng quản lý lại đang quá trình

đổi mới hình thành, phát triển và hồn thiện. Trong thời gian qua đã có nhiều
cơng trình nghiên cứu của các nhà khoa học, các nhà kinh tế và quản lý đã và
đang góp phần xác định một cách đúng đắn, có cơ sở khoa học về chức năng
và nội dung quản lý Nhà nước đối với hoạt động thương mại, trong bước
23


24
chuyển sang cơ chế thị trường. Điều rất quan trọng là trong thời gian gần đây,
Bộ Thương mại đã và đang tổ chức việc nghiên cứu kinh tế thương mại, các
cơng trình nghiên cứu để hồn thiện chức năng quản lý Nhà nước về thương
mại ở Trung ương đến địa phương. Nhờ đó việc xác định đúng đắn và hồn
thiện chức năng quản lý Nhà nước về hoạt động thương mại, sẽ có cơ sở khoa
học và thực tiễn hơn. Mặt khác luật thương mại đã được Quốc hội khoá V kỳ
họp thứ 8 đã thẩm tra ngày 7/10/2005 nhưng chưa thơng qua.
- Mở rộng thị trường ngồi nước gắn với việc phát triển ổn định thị
trường trong nước, lấy thị trường trong nước làm cơ sở, đặt hiệu quả kinh
doanh thương mại trong hiệu quả kinh tế xã hội của toàn bộ nền kinh tế.
Chủ trương đưa nền kinh tế của Lào vào hội nhập với thị trường thế
giới và khu vực, chuyển hoạt động kinh tế đối ngoại hướng mạnh vào xuất
khẩu dựa trên sự khai thác các lợi thế so sánh là để phục vụ cho sự nghiệp
cơng nghiệp hố, hiện đại hố, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế quốc dân,
quốc phòng và đời sống nhân dân. Vì vậy trong khi hết sức coi trọng mở rộng
thị trường ngoài nước, hoạt động thương mại phải lấy thị trường trong nước
làm cơ sở, gắn ngoại thương với nội thương, đặt các hoạt động thương mại và
xuất nhập khẩu trong yêu cầu tạo tiền đề và cơ sở vật chất để thúc đẩy sản
xuất, góp phần ổn định giá cả, kiềm chế lạm phát, ổn định nâng cao đời sống,
bảo đảm hiệu quả và tăng trưởng lâu bền của toàn bộ nền kinh tế.
- Việc quản lý Nhà nước phải thể hiện trong toàn bộ sự vận động lưu
thơng hàng hố. Các cơ quan quản lý Nhà nước phải chủ động tác động đến

mọi hoạt động của các doanh nghiệp. Nguyên tắc chung để chỉ đạo là khuyến
khích, phát huy mạnh mẽ các mặt tích cực, đồng thời có biện pháp hạn chế
các mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với
tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước phát triển.

24


25
Nhân tố quyết định nhất bảo đảm giữ vững định hướng xã hội chủ
nghĩa của nền kinh tế thị trường là vai trò quản lý của Nhà nước dưới sự lãnh
đạo của Đảng, trong đó kế hoạch và thị trường kết hợp chặt chẽ với nhau
trong một thể thống nhất, bổ sung hỗ trợ lẫn nhau. Sự vận động của kinh tế thị
trường trong mấy năm qua đã giúp chúng ta nhận thức sâu sắc rằng thông qua
thị trường và hoạt động thương mại sẽ diễn ra quá trình phân phối và phân
phối lại thu nhập quốc dân, vì vậy sự công bằng xã hội trong nền kinh tế
nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường không chỉ được thực hiện
thông qua phân phối trực tiếp kết quả sản xuất, mà còn được thực hiện ở khâu
phân phối lưu thông qua thị trường, giá cả bằng pháp luật, các định chế, ác
chính sách; bằng các định hướng trong quy hoạch và kế hoạch phát triển và
bằng kiểm kê, kiểm soát Nhà nước tổ chức về thiết lập trật tự thị trường, thúc
đẩy hình thành vận động lưu thơng hàng hố giữa các vùng các miền; khuyến
khích và phát huy các mặt tích cực của cơ chế thị trường đồng thời có biện
pháp ngăn ngừa xu hướng tự phát, nạn đầu cơ buôn lậu và hành vi kinh doanh
trái phép; hạn chế sự phân hoá giàu nghèo quá mức, bảo đảm tăng trưởng
kinh tế kết hợp với tiến bộ và cơng bằng xã hội.

1.3. tìm hiểu kinh nghiệm quản lý Nhà nước đối với hoạt động thương mại
của Việt Nam và bài học vận dụng ở lào

1.3.1. Kinh nghiệm đổi mới quản lý nhà nước đối với hoạt động
thương mại của Việt Nam
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, tại Đại hội lần thứ VI
của Đảng (tháng 12-1986) đã đề ra quan điểm, đường lối đổi mới kinh tế - xã

25