Tài liệu Trụ sở toà án - Một di sản kiến trúc quí giá của Hà Nội potx

Trụ sở toà án - Một di sản kiến trúc
quí giá của Hà Nội
Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, sau khi củng cố về cơ bản chính quyền đô hộ trên toàn
vùng Đông Dương, người Pháp tập trung các hoạt động xây dựng nhằm biến Hà Nội từ
trung tâm hành chính Bắc Kỳ thành thủ phủ xứ Đông Dương thuộc Pháp. Có thể nói đây
là giai đoạn mở rộng và xây dựng quy mô bậc nhất ở Hà Nội thời Pháp thuộc.
Một khu phố mới được hình thành theo quy hoạch kiểu Châu Âu từ phía Tây thành
cổ tới phía Nam hồ Hoàn Kiếm với những đường phố rộng rãi kiểu ô cờ có đầy đủ các
chức năng của một đô thị Châu Âu. Các công trình kiến trúc công cộng quy mô lớn cũng
bắt đầu được xây dựng tại các địa điểm có thể coi là đắc địa trong thành phố: những vị trí
án ngữ các trục đường lớn, tầm nhìn đẹp và có thể tạo ra những điểm nhấn không gian đô

thị.

Trụ sở Toà án (ảnh chụp đầu thế kỷ 20)
Một loạt công trình hành chính tiêu biểu cho quyền lực của người Pháp trên xứ sở
Đông Dương đã được xây dựng ở Hà Nội như Phủ Toàn quyền, Dinh Thống sứ & phủ
Thống sứ, Toà án; trong đó trụ sở Toà án được coi là một công trình kiến trúc lớn thời
bấy giờ. Công trình do kiến trúc sư, chánh sở kiến trúc trung ương Auguste Henri Vildieu

thíêt kế năm 1905.

Toạ lạc trên một khu đất rộng được giới hạn bốn bốn tuyến phố, trong đó có hai đại
lộ lớn lúc bấy giờ là Boulevard Carreau ( phố Lý Thường Kiệt ) và Boulevard Rollandes (

phố Hai Bà Trưng ), công trình có mặt chính hướng ra một giao lộ lớn được tạo thành bởi

Boulevard Carreau, Rue Jean Soler ( phố Thợ Nhuộm ) và Rue Lambert ( phố Dã Tượng
) và là công trình án ngũ tuyến phố Lambert tạo ra một điểm nhấn kiến trúc cho khu vực.

Mặt chính công trình với hàng cột Doric và cầu thang lên chính sảnh

Mặt bằng không gian toà nhà được cấu trúc kiểu đối xứng qua trục trung tâm gồm
năm tầng: hai tầng chính, tầng áp mái, tầng mái & tầng hầm. Tầng hầm nửa nổi nửa
chìm, cao 1,6m, được cấu tạo bởi các cuốn vòm xây gạch, xung quanh bố trí các cửa
thông gió; tầng này đơn thuần mang chức năng cách ẩm cho sàn tầng 1. Tầng mội có khu
vực trung tâm là một sảnh lớn với lối vào chính từ phía trước & hai lối vào nhỏ từ phía
sau nhà, từ đây có các hành lang rộng tới 2,9m toả ra hai cánh nhà, nơi bố trí các phòng
làm việc hàng ngày của các chuyên viên, nhân viên toà án và một phòng xử án nhỏ.

Khối phòng làm việc được bố trí theo kiểu hành lang bao quanh nên việc lấy ánh
sáng & thông gió tự nhiên phải thông qua hệ thống cửa sổ hành lang qua các cửa ra vào
mở rộng. Các phòng phụ, cầu thang phụ được bố trí ở hai đầu hồi nhà và nhô hẳn ra so
với khối phòng chính. Tầng hai bao gồm một sảnh trung tâm, hai phía là các phòng xử án

lớn, phía sau phòng xử án là các phòng nghị án, phòng làm việc của chánh án & các thẩm

phán. Khối phòng này cũng được bố trí theo kiểu hành lang bao quanh. Sảnh và các
phòng xử án có cấu trúc thông tầng nên có độ cao khá lớn. Tầng ba chỉ bố trí một số kho
nhỏ và các hành lang liên kết do khu vực trung tâm là không gian thông tầng của sảnh và
các phòng xử án ở tầng hai. Tầng mái có diện tích khá lớn được bố trí các kho lưu trữ tài
liệu cùng hệ thống hành lang bao quanh.

Thang lên chính sảnh

Giao thông theo phương đứng của toà nhà được đảm trách bởi một hệ thống cầu
thang hoàn chỉnh gồm hai cầu thang ngoài rộng tới 4,3m dẫn từ sân trước lên chính sảnh
tầng hai. Phía trong nhà có cầu thang chính rộng rãi cấu tạo theo hình chữ T nối giữa
sảnh tầng 1 và sảnh tầng 2, đầu hồi là các thang phụ đảm trách giao thông từ tầng 1 lên

tầng mái.

Hình khối kiến trúc của công trình được thiết kế theo dạnh đối xứng kiểu mặt gương

qua trục trung tâm với việc sử dụng tỷ xích lớn tạo ra một khối toà nhà hình chữ H rất
đường bệ và trang trọng. Khối trung tâm được thiết kế với bộ mái nhô cao, được đỡ bởi
hàng cột theo thức Doric La Mã, kết hợp với hai cầu thang ngoài hình chữ L được trang
trí cận trọng tạo ra điểm nhấn làm tăng tính oai vệ của toà nhà. Đây không chỉ là nét độc
đáo của công trình so với các toà nhà Tân cổ điển ở Hà Nội mà cũng là nét độc đáo khi so

sánh với các toà án theo phong cách Tân cổ điển ở chính nước Pháp. Hai cánh nhà được
thiết kế với nhịp điệu nhỏ hơn, giữa các cửa là hàng cột giả theo thức Ionic với dáng vẻ
nhẹ nhàng càng làm tôn nối khối trung tâm. Cuối hai cánh nhà là hai khối hình chắc đậm
nhô mạnh ra phía trước tạo ra sự kết thúc khoẻ khoắn theo phương ngang và góp phần
làm tăng vẻ hoành tráng cho toà nhà.


Hàng cột trong sảnh tầng hai

Chi tiết trang trí cửa mái
Theo phương đứng thì tầng hầm và tầng một được tổ chức như một khối chắc đặc
với lượng mở cửa không lớn, kết hợp với các yếu tố trang trí theo phương ngang tạo
thành một bệ đỡ vững chắc cho toà nhà. Tầng hai và tầng ba được phối kết bởi các hàng
cột Doric và Ionic với các cửa sổ chạy dọc theo phương đứng tạo không khí tương phản
mạnh với khối tầng một. Kết thúc công trình theo phương đứng là một mái Marsard kinh
điển với độ cao nổi trội ở khối trung tâm kết hợp với hệ thống cửa mái được trang trí khá
cầu kỳ theo hình thức Fronton La Mã.

Với phương cách bố cục hình khối kiến trúc theo tinh thần Tân cổ điển một cách
chuẩn mực cùng các hình thức trang trí được cân nhắc kỹ lưỡng, trụ sở Toà án rất xứng

đáng với sự khen nhận của các chuyên gia kiến trúc Nhật Bản là “tác phẩm đẹp nhất
trong kiến trúc nhà công cộng thời kỳ đầu” (finest work of early public architecture)[1].
N
ằm trong nhóm bộ ba công trình hành chính – công quyền tiêu biểu thời kỳ Pháp thuộc,
trụ sở Toà án không chỉ có giá trị về mặt kiến trúc mà còn có những giá trị đặc biệt về
mặt lịch sử và văn hoá, do vậy vấn đề bảo tồn công trinh này cần được đặt ra một cách
nghiêm túc. Ngoài việc bảo tồn tính nguyên gốc của toà nhà, vấn đề quy hoạch tổng thể
khu vực lân cận công trình cũng phải được cân nhắc cẩn trọng. Rất tiếc là tầm nhìn hiện
nay đã không còn nên chúng ta không thể cảm nhận trụ sở Toà án như bản nguyên vốn có

của nó, nên chăng tạo ra một quảng trường rộng phía trước để việc cảm thụ toà nhà được
đầy đủ hơn (?)