Tài liệu Phong thuỷ và chuyện thiết kế doc

Phong thuỷ và chuyện
thiết kế

Cầu thang “đổ” thẳng ra cửa là một điều phạm trong phong
thuỷ.

Phong thuỷ là một môn khoa học…; phong thuỷ là nghệ
thuật tổ chức không gian sống…; phong thuỷ là nghệ
thuật bài trí…; phong thuỷ là một phần của kiến trúc v.v.
Có rất nhiều định nghĩa và cách thức đề cập đến phong
thuỷ.

Tên gọi, khái niệm của phong thuỷ đã rất quen thuộc trong
đời sống, không phải là một điều gì quá xa vời, cao siêu. Bài
viết này không đi sâu vào các vấn đề khoa học phong thuỷ;
các phương pháp xây dựng cơ sở hình học kiến trúc qua
phong thuỷ, hay giải pháp cụ thể của phong thuỷ trong kiến
trúc nhà ở mà nói về câu chuyện thường gặp ở góc độ xã hội:
phong thuỷ và thiết kế.

Phong thuỷ – một nhu cầu thực tế

Bây giờ làm nhà, mấy ai không đi… hỏi “thầy”? “Thầy” ở
đây được hiểu là thầy phong thuỷ, và chủ nhà hỏi về vấn đề
phong thuỷ cho ngôi nhà mình, cuộc đất của mình để xây
nhà. Chuyện này không phải là mới; từ xưa vấn đề phong
thuỷ trong xây dựng công trình, nhà ở đã được quan tâm, ở cả
tầng lớp vua quan, nhà giàu quyền quý cho đến thường dân,
và mức độ quan tâm cũng phân theo đẳng cấp công trình và

vị thế chủ nhân.

Tuy nhiên hiện nay, mối quan tâm tới phong thuỷ, và yêu cầu
chặt chẽ về phong thuỷ đã phổ biến hơn rất nhiều trong đại
chúng. Đa số những người làm nhà chưa hiểu bản chất của
phong thuỷ là gì, nhưng cũng cứ phải tới thầy để thầy coi, để
thầy phán; và mang tâm thế thụ động, tin tuởng, chịu đựng
tới mức nhẫn nhịn, mù quáng.

Phong thuỷ là một môn khoa học, cứ hiểu theo cách như thế,
thì bản thân nó là một chuyên ngành riêng, một nhánh hẹp,
người hành nghề phong thuỷ xưa là thầy địa lý; chứ đâu phải
“thầy” nào cũng có khả năng “phán” hay giải quyết vấn đề
phong thuỷ.

Nhưng nhu cầu về vấn đề này rất lớn, và trong bối cảnh kinh
tế thị trường, có cầu ắt có cung; nên nhiều “thầy” vốn xuất
thân là thầy tướng số, tử vi… cũng hành nghề phong thuỷ.
Đã có kiến trúc sư thốt lên rằng bây giờ… loạn phong thuỷ!

Kinh tế phát triển, mặt bằng đời sống đi lên, việc xây một
ngôi nhà không phải là điều quá khó khăn nữa. Ngày càng có
nhiều những ngôi nhà ở tư nhân được xây dựng, bằng tiền
của chính chủ nhân. Đó là một dấu hiệu đáng mừng. Khi
người chủ có tiền, họ mong muốn những điều tốt đẹp cho
ngôi nhà của mình, cho không gian sống của mình, họ đầu tư
chăm chút (bằng cả tiền bạc, công sức và thời gian) cho việc
xây nhà cũng là điều dễ hiểu.
Cầu thang - một bộ phận của ngôi nhà cũng rất được quan
tâm ở góc độ phong thuỷ.

Bên cạnh việc thuê kiến trúc sư thiết kế, thuê cả nhà thầu
chuyên nghiệp thi công; thì một việc quan trọng nữa không
thể bỏ qua: đó là xem phong thuỷ. Xem phong thuỷ trở thành
thói quen, thành nếp nghĩ, thậm chí trở thành một… căn bệnh
phổ biến, tràn lan trong việc xây dựng nói chung, từ nhà ở,
công trình công cộng cho tới cả việc sắp đặt nội thất. Và
phong thuỷ đã trở thành một yếu tố tham gia cùng câu
chuyện thiết kế của nhà chuyên môn – là kiến trúc sư.

Nhiều “thầy” cũng “võ vẽ” mặt bằng, mặt đứng… để đáp ứng
luôn yêu cầu cho chủ nhà trên cơ sở phong thuỷ mình đưa ra,
nhằm đưa tới một dịch vụ từ A đến Z; còn nhiều kiến trúc sư
cũng phải tìm đến những tài liệu phong thuỷ để nghiên cứu
tìm hiểu, với mong muốn chủ động hơn trong công việc thiết
kế của mình.

Bởi, những tiêu chí của công trình xây dựng được ghi trong
sách, trên lý thuyết thiết kế xây dựng chỉ có: Bền vững, công
năng, kinh tế, thẩm mỹ – hoàn toàn không đề cập tới phong
thuỷ và các vấn đề liên quan tới phong thuỷ. Nhưng phong
thuỷ là một nhu cầu thực tế!

Những vấn đề “thầy” thường xem xét

Trong ngôi nhà ở gia đình, tuỳ cách xem, phương pháp riêng
của từng thầy phong thuỷ, cùng với yêu cầu của chủ nhà (cả
phạm vi và mức độ đối với công trình), nhưng có thể thấy
“mẫu số chung” thường liên quan tới phong thuỷ. Đó cũng là
cơ sở cho việc thiết kế kiến trúc nhằm tận dụng và phát huy

lợi thế, ưu điểm; cũng như hạn chế, khắc phục, triệt tiêu
những yếu tố bất lợi, gây hại:

– Các không gian, bộ phận kiến trúc.

– Hướng đất, nhà: đây là một trong những yếu tố quan trọng
hàng đầu của phong thuỷ và luôn là câu hỏi đầu tiên của chủ
nhân đối với thầy phong thuỷ. Hướng tốt hay xấu, hướng hợp
hay không hợp (mệnh, tuổi chủ nhân) nhiều khi quyết định
tới giải pháp quy hoạch – kiến trúc, thậm chí là cả kế hoạch
dự án. Có rất nhiều trường hợp chủ nhà quyết định… không
xây nữa, đơn giản chỉ vì cuộc đất không hợp hướng (nhà phố
thì không thể xoay được).

– Cổng, cửa: cổng và cửa chính là những nơi quan trọng, là
bộ mặt của công trình, là lối ra vào thường xuyên, liên quan
đến sinh hoạt và tất nhiên là những nơi cần xem xét. Hệ
thống cửa (cửa đi, cửa sổ) còn được coi là nơi dẫn khí trong
công trình.

Không gian bếp, một trong những nơi được xem xét phong
thuỷ hàng đầu trong quá trình thiết kế.

– Bể ngầm: trong công trình nhà ở gia đình, bình thường và
tối thiểu là có một bể ngầm chứa nước sạch và một bể phốt
chứa chất thải. Bể nước sạch được coi là yếu tố dẫn tài lộc
vào (nước cấp), bể phốt là nơi chứa và xả thải chất bẩn, các
yếu tố bất lợi ra khỏi nhà.

– Cầu thang: Vvề cấu trúc không gian, cầu thang được coi là

xương sống của ngôi nhà. Ở mặt khác, cầu thang được coi là
hình tượng thanh long, lại là một yếu tố quan trọng trong bố
cục phong thuỷ theo dịch học

– Bếp: nằm trong “chuỗi hệ thống” môn – táo – chủ. Không
gian bếp và vị trí, hướng bếp nấu rất có ý nghĩa trong sinh
hoạt gia đình và cả tín ngưỡng. Bếp là nơi chứa yếu tố “hoả”
của ngũ hành.
Đầu giường tránh có cửa sổ, khoảng trống. Trong trường
hợp có mặt thoáng có thể khai thác ánh sáng và thông
thoáng từ phía này, nên đẩy cửa sổ sang hai bên.

– Phòng ngủ và phòng làm việc: là những không gian được
mọi người cho là liên quan tới sức khoẻ, hạnh phúc gia đình,
sự thuận lợi trong công việc, làm ăn; thành đạt trong học tập,
công danh sự nghiệp của người sử dụng.

– Phòng thờ, bàn thờ: đây là không gian truyền thống gắn
liền với văn hoá, phong tục, tín ngưỡng. Có thể có rất nhiều
không gian mà chủ nhà không quan tâm tới vấn đề phong
thuỷ nhưng phòng thờ, bàn thờ nhất thiết phải được xem xét
thật kỹ.

Những “kiểu” xem xét

Những “kiểu” cần xem xét là những cách thức, thông tin
được xem xét và yêu cầu cụ thể đối với những không gian, bộ
phận kiến trúc đã nêu ở trên; hai vấn đề này quan hệ chặt chẽ
và không tách rời nhau. Mỗi đối tượng đều có tiêu chí xem
xét riêng, cụ thể là:

– Hướng: đối với hướng nhà, hướng cửa, hướng bếp nấu,
hướng đặt bàn thờ, giường ngủ…

– Vị trí: cổng, cửa chính, các không gian sử dụng và sinh
hoạt (phòng khách, phòng ngủ, bếp nấu, phòng vệ sinh…),
các bộ phận công năng và kỹ thuật (cầu thang, bể ngầm, bể
mái…) đặt trong tương quan với nhau và với tổng thể công
trình.

– Kích thước, số lượng: cửa, bậc thang…

– Hình dáng: mặt bằng công trình, hình thức kiến trúc tổng
thể, hình thức mái, các chi tiết trang trí…

– Màu sắc: tổng thể công trình hoặc các bộ phận kiến trúc tuỳ
theo từng không gian cụ thể nhằm đạt tới yếu tố đắc lợi, phù
hợp mệnh, tuổi chủ nhân (và các thành viên khác trong gia
đình) trong quan hệ ngũ hành (tương sinh – tương khắc).

Phong thuỷ và thiết kế – đi tìm tiếng nói chung?

Xem ra, với những vấn đề cần quan tâm và các “kiểu” quan
tâm như ở trên thì phong thuỷ quả thật là một trở ngại lớn với
người thiết kế, là sự thách đố với kiến trúc sư – nếu phải giải
quyết toàn diện. Gần như mọi ngóc ngách trong ngôi nhà,
mọi bộ phận kiến trúc đều có những yêu cầu về phong thuỷ,
thì việc xâu chuỗi dữ kiện để đưa ra một giải pháp khoa học
kiến trúc đã là quá khó, nói gì đến sự sáng tạo?
Tủ giày đóng vai trò như một bình phong chắn phía cửa vào

không gian phòng ăn và bếp ở phía trong ở một căn hộ
chung cư.

Đấy mới là mảnh ghép rời rạc, chưa kể những vô lý và mâu
thuẫn giữa phong thuỷ với… phong thuỷ, giữa phong thuỷ
với kiến trúc hay các yếu tố xã hội khác. Tất nhiên không
phải chủ nhà nào cũng yêu cầu kỹ đến thế, nhưng cũng không
ít chủ nhà yêu cầu… kỹ hơn và chính xác hơn – không có
chỗ nào là không yêu cầu về phong thuỷ.

Câu chuyện phong thuỷ và thiết kế thường là câu chuyện các
kiến trúc sư hay phàn nàn, than thở cùng nhau. Có nhiều
chuyện thật mà nghe không biết cười hay mếu. Có chuyện
“thầy” bắt chủ nhà phải mở cửa chính ở hông nhà chứ không
được mở ra ngõ (vì không được hướng), mà nhà mặt tiền có
hơn 3m và chỉ có một mặt thoáng ra ngõ; có chuyện thầy bảo
phải xây năm tầng, chứ không được xây bốn tầng vì số 4 là
xấu (mà nhu cầu và tài chính của chủ nhà chỉ đủ xây bốn
tầng); chuyện thầy đặt hoạ đồ bát quái, tính cửu cung và yêu
cầu phòng này phải chỗ này, phòng kia phải chỗ kia… mà
phòng vệ sinh thì đẩy ra mặt tiền, phòng khách thì sâu tít vào
trong; rồi có chuyện thầy bắt tất cả nước thải phải thoát về…
đằng sau nhà, mà sau nhà không có cống…

Tất cả những chuyện đó nói bao nhiêu cũng không hết.
Người trót đi xem thầy thi luôn mang tâm lý cả nể, sợ sệt,
hoang mang. Sợ nhất là bị phán kiểu doạ dẫm: nếu không
làm theo thì nào hoạ hại, lục sát, cô quả, tử biệt… toàn là
những từ Hán – Việt đọc lên đã thấy ghê rồi. Thế nên ai cũng
một điều, hai điều thưa thầy, mong thầy… cứu giúp. Chả biết

thầy “cứu giúp” như thế nào nhưng kiến trúc sư thì ngán
ngẩm lắc đầu, bó tay!
Đường lượn, một cách tránh cho lối đi từ cổng vào không
đâm thẳng vào sảnh

Nói vậy thôi, nhà thì vẫn phải xây, và kiến trúc sư thì vẫn
phải vẽ (để mà sống). Đi tìm một tiếng nói chung giữa phong
thuỷ và chuyên môn thiết kế kiến trúc quả là khó! Ở góc độ
tâm lý, ai đưa ra ý kiến, quan điểm thế nào đều cố gắng minh
chứng là mình đúng; nếu bị thuyết phục hay phủ nhận đồng
nghĩa với việc thừa nhận trình độ hạn chế của mình.

Để có một tiếng nói chung trên tinh thần tích cực, hoà hợp,
người làm phong thuỷ cần phải hiểu các nguyên tắc khoa học
của kiến trúc – xây dựng, các nhu cầu thực tiễn của người sử
dụng, kể cả các vấn đề kỹ thuật hay pháp lý xây dựng liên
quan. Và người làm kiến trúc không thể đặt phong thuỷ sang
một bên mà cũng phải hiểu nó để vận dụng vào kiến trúc.

Thực tế là nhiều kiến trúc sư đã phải tìm hiểu, nghiên cứu về
phong thuỷ để hỗ trợ tốt trong công việc chuyên môn thiết kế
của mình. Khi đó, phong thuỷ và kiến trúc sẽ được giải quyết
hợp lý, khéo léo chứ không phải là sự chắp vá, khiên cưỡng.
Cũng có rất nhiều trường hợp, từ những yêu cầu về phong
thuỷ, kiến trúc sư đã đề ra được những giải pháp, ý tưởng
kiến trúc hay, sáng tạo. Trường hợp này lại là một thuận lợi
trong quá trình tư vấn, thiết kế đối với chủ nhà.

Về mặt khoa học mà nói, không ai, không kiến trúc sư nào
dám khẳng định phong thuỷ là vô lý, vô căn cứ. Về mặt xã

hội thì ai cũng có một niềm tin, một tín ngưỡng của riêng
mình ở mức độ nào đó. Và nhu cầu phong thuỷ trên thực tế
cũng là mơ ước chính đáng về những điều tốt lành, cuộc sống
tốt lành mà thôi, không phải là xấu. Cái chính là thái độ ứng
xử của mỗi người, mỗi thành phần tham gia trong câu chuyện
xây nhà, dựng cửa.

Thái độ ứng xử

Câu chuyện nhu cầu thực tế về phong thuỷ, và những vấn đề
liên quan tới thiết kế nêu trên, đã dẫn tới nhiều cách ứng xử
khác nhau. Có thầy phong thuỷ yêu cầu nhiều, bị chủ nhà
phản đối (với sự tư vấn của kiến trúc sư) đã phải xuống nước,
giảm đi những yêu cầu (bị cho là) không cần thiết hoặc vô lý.
Có chủ nhà xem thầy này, thấy không ổn với nhu cầu về kiến
trúc, lại chuyển sang xem thầy khác (tất nhiên là để tìm kết
quả khác như ý), hoặc đổi kiến trúc sư sao cho đáp ứng được
yêu cầu của mình về thiết kế trên cơ sở phong thuỷ.
Bình phong trong một nhà phố hiện đại, ngăn cách khoảng
không gian liên thông giữa nhà sảnh để xe, vườn và trong
nhà.

Chuyện phong thuỷ và thiết kế nhiều khi còn gây ra xung đột
trong gia đình, bởi có người tin, người không tin; người chấp
nhận bất hợp lý về kiến trúc để đạt yêu cầu phong thuỷ,
người lại không chấp nhận. Về phía kiến trúc sư thì đa dạng
hơn nữa. Có người cực đoan, kiên quyết nói không với phong
thuỷ, không nhận thiết kế cho những khách hàng có yêu cầu
về phong thuỷ.

Có kiến trúc sư lại chiều khách tới bến, yêu cầu thế nào cũng
vẽ được (bất luận kết quả thiết kế về chuyên môn ra làm sao).
Có người thì mềm mỏng và khéo léo, chấp nhận những gì có
lý (và có thể giải quyết được) và từ chối những gì vô lý gây
ảnh hưởng tới công năng và thẩm mỹ kiến trúc.

Lại có người đưa ra nguyên tắc với khách hàng là: xem
phong thuỷ kỹ đi, xem cho hết, khi đã triển khai thiết kế là
không có sửa đổi nữa. Lại cũng có người dành quyền chủ
động ngay từ đầu (với sự hiểu biết về phong thuỷ nhất định)
tạo được niềm tin nơi khách hàng, và chủ động biến tấu để
giải quyết vấn đề phong thuỷ và thiết kế song song, sao cho
không “đá” nhau.

Những thái độ và cách làm trên thể hiện tính thụ động, không
chuyên nghiệp và không đi đúng bản chất vấn đề, mang tính
đối phó nhiều hơn. Thầy phong thuỷ, giỏi đến mấy, chắc
chắn cũng không thể thiết kế kiến trúc như kiến trúc sư. Và
số kiến trúc sư am hiểu sâu sắc về phong thuỷ, giải quyết
được phong thuỷ và thiết kế nhuần nhuyễn chắc là không
nhiều.

Nhu cầu về phong thuỷ thì có thật và rất lớn, điều đó ai cũng
rõ. Nhưng mọi người, nhất là kiến trúc sư – với vai trò tư
vấn, phản biện và định hướng xã hội, cần phải hiểu rằng:
phong thuỷ là khoa học – nghệ thuật tổ chức không gian cư
trú phù hợp môi trường tự nhiên và xã hội, nhằm đạt tới sự an
lành và bền vững. Rất nhiều những yếu tố phong thuỷ tương
đồng, quan hệ chặt chẽ với vấn đề khí hậu và vật lý kiến trúc,
văn hoá và tâm sinh lý con người.