Tài liệu Vài nét về nghệ thuật điêu khắc gỗ của người ba na kriêm vĩnh thạnh potx

Vài nét về nghệ thuật
điêu khắc gỗ của người
ba na kriêm vĩnh thạnh

Cũng như các dân tộc anh em chung sống trên dãy Trường
Sơn, người Ba na Kriêm ở Vĩnh Thạnh trong quá trình tồn tại
và phát triển đã kiến tạo cho mình một nét bản sắc văn hóa
riêng biệt, qua thời gian đã trở thành một giá trị tinh thần quý
giá. Trong muôn vàn những nét văn hóa ấy, đáng chú ý là
nghệ thuật tạc tượng, điêu khắc gỗ.

Đến bất cứ làng nào của người Ba na, chúng ta dễ nhận thấy
nghệ thuật điêu khắc tập trung chủ yếu ở ngôi nhà rông, bắt
đầu từ cầu thang lên sàn đến nóc. Các bức điêu khắc này
thường được bàn tay các nghệ nhân tài hoa chạm nổi, ngoài
những hoa văn hình học còn có cả hình người, hình chim thú.
Mỗi con vật được chạm thường phản ánh ước lệ một nội
dung rất súc tích, theo Bok Vin - một già làng ở Kon Blo (xã
Vĩnh Sơn), cho biết: hình tạc chim Plang hay chim khách
tượng trưng cho lòng hiếu khách, cởi mở của dân làng đối
với cư dân xung quanh. Chim Pliêu hay chim chào mào
tượng trưng cho tiếng ríu ra, ríu rít, tụ họp đông vui của nhiều
thế hệ. Một hàng Kơ tớp, những con cu cườm, cu gáy đứng
trên nóc nhà rông cho thấy một vụ mùa bội thu, lắm ngô
nhiều thóc. Chim nhồng, chim két tức chim Jông, chim Dyé,
những loài chim học được cách nhại lại tiếng người, ân cần
mời mọc mọi người uống rượu cần

Những loài chim nêu trên cũng thường được đẽo gọt thành
những khối tượng tròn để vào những chỗ đặt những điêu

khắc gỗ. Ngoài ra, chúng ta còn bắt gặp những khối tượng gỗ
tạc hình chim bói cá, chim gõ kiến, chim đại bàng, chim
đưm, chim cú Tượng thú được tạc phổ biến là các loại khỉ,
thỉnh thoảng cũng bắt gặp tượng các loại chồn, voi.

Trong các khối tượng gỗ, những hình nhân thường được các
nghệ nhân Ba na Kriêm gia công nhiều nhất. Chúng là những
con rối biết cử động, được sơn phết bằng những loại phẩm
màu, có khi còn được cho đeo các đồ trang sức. Những con
rối này như một loại búp bê, được làm ra để mua vui trong
các ngày lễ hội của buôn làng. Để bảo vệ hoa màu trên đồng
ruộng, trên nương rẫy, họ cũng tạo ra những con rối làm bù
nhìn biết cử động khi có gió thổi hoặc do người kéo để xua
đuổi các loài chim sẻ, chim ri và các loài sóc, chuột phá
phách. Đặc biệt, trong những buổi lễ cầu may đồng bào
thường bện những con rối bằng hoa lau treo ở trên cây nêu,
treo ngoài đường, trên cổng làng. Họ cũng dùng mò o, tre để
đan bện những con rối thể hiện lòng cầu mong ước muốn
được đông con, nhiều cháu; những bầy chim đan bằng nan tre
màu trắng cắm ở bến nước để cầu mong mưa thuận gió hòa.
Bên cạnh những khối tượng được tạc hoàn chỉnh, cũng có
những loại tượng có tính ước lệ nên chỉ được lưu ý có phần
mặt hay phần đầu.

Điểm khác biệt giữa người Ba na Kriêm với các nhóm người
Ba na khác là họ không có các loại tượng nhà mồ. Kỹ thuật
chạm khắc trên đá chưa tìm thấy ở vùng người Ba na Kriêm
hiện đang cư trú, dù rằng thành Ta Cơn và những lâu đài kỳ
vĩ bằng đá ở Vĩnh Sơn vẫn đang thách thức với thời gian và
những nhà văn hóa về một huyền thoại mang đậm chất sử thi

của người Ba na Kriêm Vĩnh Thạnh.