Tài liệu Vẻ Đẹp Trong Kiên Trúc Điêu Khắc Nhà Mồ Người Cơ Tu pot

Vẻ Đẹp Trong Kiên Trúc
Điêu Khắc Nhà Mồ
Người Cơ Tu




Nhà mồ của người Cơ Tu
Nhà mồ và quan tài là một trong những công trình kiến trúc
mang tín ngưỡng dân gian truyền thống hướng về ông bà, tổ
tiên của người Cơ Tu. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào mỗi làng,
mỗi vùng, thân phận của người chết, tâm tính của người sống
và tài hoa của người nghệ sĩ điêu khắc mà tạo nên sự đa dạng
của nhà mồ và quan tài Cơ Tu ở mỗi vùng

Cho đến nay, người Cơ Tu vẫn luôn bảo lưu được nhiều
phong tục, tập quán có từ xa xưa, nhưng nổi bật nhất là hội
hoạ, điêu khắc, nghệ thuật tạo hình trong đó có điêu khắc ở
nhà mồ. Nhà mồ và quan tài là một trong những công trình
kiến trúc mang tín ngưỡng dân gian truyền thống hướng về
ông bà, tổ tiên của người Cơ Tu. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào
mỗi làng, mỗi vùng, thân phận của người chết, tâm tính của
người sống và tài hoa của người nghệ sĩ điêu khắc mà tạo nên
sự đa dạng của nhà mồ và quan tài Cơ Tu ở mỗi vùng

Nếu có dịp đi đến các vùng từ tỉnh Bình Trị Thiên (cũ) vào
đến Quảng Nam. Đặc biệt ở vùng núi phía Tây tỉnh Quảng
Nam nơi có số đông đồng bào dân tộc Cơ Tu sinh sống, bà
con sẽ thấy hình tượng con trâu xuất hiện ở những công trình

kiến trúc như: nhà Gươl, nhất là nhà mồ và quan tài rất rõ nét
và sinh động.

Nhà mồ Cơ Tu thửa xưa rất giống nhà ở, với mái hồi tròn,
hiện nay kiểu nhà mồ này còn thấy rất ít, phổ biến nhất vẫn là
dạng nhà mồ có mái hình vuông hoặc chữ nhật có 4 hoặc 6
cột. Trong khi đó, quan tài Cơ Tu vẫn có mặt cắt hình tròn
hay bầu dục tương tự như nhà của người sống. Họ coi hồn
của những người chết sẽ hoá thành "thần" phù hộ cho buôn
làng, cộng đồng luôn đoàn kết và gặp nhiều điều lành, mùa
màng bội thu, dân làng no đủ, sức khoẻ dồi dào Vì vậy,
người Cơ Tu luôn có sự quan tâm đặc biệt đến người chết, và
tục nhà mồ, quan tài là sự ước muốn của người Cơ Tu từ bao
đời nay.

Nhà mồ và quan tài của người Cơ Tu được dựng ở khu nghĩa
địa chung của làng hoặc của dòng họ nằm ở khu rừng phía
Tây của làng. Người Cơ Tu chỉ điêu khắc, trang trí quan tài
và nhà mồ cho người chết khi đã làm lễ cải táng. Ngoài lý do
tâm linh, lễ cải táng cũng là dịp để người sống thể hiện sự
giàu có hay địa vị của mình. Nơi có hình ảnh rõ nét nhất là
hai đầu trâu ở hai đầu quan tài và ở một phía đầu hồi nóc của
nhà mồ. Con trâu được nghệ nhân điêu khắc, mô phỏng như
thật bằng một khối quan tài. Quan tài là một thân cây lớn
nguyên vẹn được xẻ ra làm đôi, phần nắp, phần thân và hai
đầu trâu (hai đầu chim) lại dính chặt vào thân không có mộng
nối.

Tuỳ thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, mỗi làng,
thân phận, tâm tính của người chết và tài hoa của nghệ nhân

điêu khắc mà quan tài, nhà mồ lớn hay nhỏ cũng như sự đa
dạng của nó.



Hình ảnh đầu trâu ở hai đầu quan tài


Tượng gỗ trang trí trong nhà mồ

Tại một số nhà mồ, người Cơ Tu khắc tượng padil za zá với
hình dáng khác nhau, những bức tượng này mang ý nghĩa
bày tỏ sự chia sẻ, tiễn đưa của người sống đối với người chết
qua hình thức vui chơi, sinh hoạt cộng đồng hoặc các điêu
khắc, hình vẽ thể hiện đặc điểm nào đó của người chết. Nếu
có cảnh đi săn, cảnh đánh trống thì người chết lúc sống vốn
săn bắt rất giỏi, là người rất giỏi và yêu âm nhạc

Hình ảnh con trâu bằng điêu khắc ở nhà mồ và quan tài còn
mang ý nghĩa như một món quà dâng cúng cho người chết về
thế giới bên kia được no đủ đã làm nên nét độc đáo, phong
phú của văn hoá vật thể - phi vật thể trong đời sống cộng
đồng nói chung và nét văn hoá đặc sắc của người Cơ Tu so
với các dân tộc anh em khắc sống trên vùng Trường Sơn -
Tây Nguyên.