Tài liệu Tìm hiểu sự hiểu biết và thực hành chăm sóc trước sinh của phụ nữ mang thai xã Hương Long, thành phố Huế pptx

TCNCYH 26 (6) - 2003
Tìm hiểu sự hiểu biết và thực hành chăm sóc
trớc sinh của phụ nữ mang thai xã Hơng Long,
thành phố Huế

Đinh Thanh Huề, Dơng Thu Hơng
Trờng Đại học Y Huế

áp dụng phơng pháp nghiên cứu ngang mô tả trên mẫu ngẫu nhiên những phụ nữ
mang thai xã Hơng Long thành phố Huế cho thấy:
- 22,0% thai phụ có mức hiểu biết khá, 29,5% có mức hiểu biết trung bình, và 48,5% có
mức hiểu biết kém về các nội dung cần thiết của chăm sóc trớc sinh;
- 72,0% thai phụ chủ động mang thai; 60,6% đi khám thai đầy đủ; 22,7% có khám thai
trong 3 tháng đầu; 83,3% tiêm phòng uốn ván đủ liều; 14,4% có uống viên sắt/axit folic;
60,6% khi mang thai ăn nhiều hơn bình thờng; 78,0% lao động trung bình hoặc nhẹ khi
mang thai; 43,2% nghỉ trớc sinh 30 ngày; 67,4% thai phụ tăng đủ cân trong thai kỳ;
- Các yếu tố: chủ động mang thai, mức học vấn, mức hiểu biết về chăm sóc trớc sinh
của thai phụ liên quan chặt chẽ đến việc khám thai của họ;
- Tỷ lệ trẻ không bình thờng khi sinh là 18,3%;
- Có mối liên quan giữa tình trạng trẻ lúc sinh với các yếu tố: số lần khám thai, tính chất
lao động, và mức tăng cân trong thai kỳ.

i. Đặt vấn đề
Mỗi lần mang thai và sinh đẻ, tính mạng
của ngời phụ nữ và trẻ sơ sinh luôn bị đe
doạ. Theo WHO, trong 10 năm qua có 6
triệu phụ nữ chết vì biến chứng khi sinh, 76
triệu trẻ sơ sinh chết do sức khỏe của
ngời mẹ kém hay biến chứng sau sinh; ở
Việt Nam, mỗi năm có khoảng 3000 phụ
nữ chết liên quan tới thai nghén và sinh đẻ

[3]; tỷ lệ trẻ thấp cân, bị ngạt khi sinh còn
cao Các chơng trình Bảo vệ sức khoẻ
bà mẹ trẻ em, Sức khoẻ sinh sản, đã
cải thiện tình hình rõ rệt. Nhng kết quả
thu đợc vẫn cha đợc nh mong muốn.
Một trong các yếu tố liên quan đến vấn đề
này là sự hiểu biết và hành vi của chính
các thai phụ khi mang thai và sinh đẻ;
Nhận thức đúng để tự chăm sóc trớc
sinh hợp lý; khám thai định kỳ đầy đủ tại
các cơ sở y tế để đợc phát hiện sớm các
bất thờng để có thể đợc can thiệp kịp
thời là vấn đề quan trọng hàng đầu trong
việc làm mẹ an toàn. Để tìm hiểu vấn đề
này, chúng tôi tiến hành đề tài Tìm hiểu
sự hiểu biết và thực hành chăm sóc trớc
sinh của phụ nữ mang thai tại xã Hơng
Long, thành phố Huế nhằm:
1. Tìm hiểu sự hiểu biết về chăm sóc
trớc sinh của phụ nữ mang thai;
2. Tìm hiểu việc thực hành chăm sóc
trớc sinh và kết quả sinh.
Ii. ĐốI TƯợNG Và PHƯƠNG PHáP
NGHIÊN CứU
1. Đối tợng:
Quần thể phụ nữ mang thai xã Hơng
Long thành phố Huế.
2. Phơng pháp:

141

TCNCYH 26 (6) - 2003
Loại nghiên cứu: dùng phơng pháp
nghiên cứu mô tả; bằng hai đợt nghiên cứu
ngang (đợt 1: lúc mang thai 3 tháng, đợt
2: sau khi sinh) trên cùng một mẫu;
Loại mẫu sử dụng: mẫu ngẫu nhiên
đơn;
Cỡ mẫu: dùng công thức

()
2
2
1
c
pp
n

=

;
với xác suất 95% có
96,1=

; dự đoán
tỷ lệ thực hành đúng chăm sóc trớc sinh
; chấp nhận
50,0=p 10,0
=
c
; tính đợc

;
100=n
Thu thập số liệu: dựa trên phiếu điều
tra đợc chuẩn bị trớc; phiếu này đợc
xây dựng dựa trên các nội dung về chăm
sóc trớc sinh (CSTS) của Bộ Y tế [1];
phân loại tình trạng trẻ lúc sinh theo tiêu
chuẩn của WHO [4, 8];
Thời gian nghiên cứu: năm 2002;
Xử lý số liệu: bằng phơng pháp
thống kê thông thờng.
IIi. KếT QUả
1. Hiểu biết về CSTS của thai phụ
Kết quả phỏng vấn nhằm đánh giá sự
hiểu biết về chăm sóc trớc sinh của thai
phụ (với các nội dung chủ yếu về: các biện
pháp tránh thai, ngày sinh dự đoán, chế độ
dinh dỡng, lao động, nghỉ ngơi trong thai
kỳ, sự cần thiết của việc khám thai, các
dấu hiệu bất thờng cần đi khám ngay, sự
cần thiết của tiêm phòng uốn ván, uống
viên sắt/axít folic ) cho kết quả chung ở
bảng 1.
Bảng 1. Hiểu biết chung về chăm sóc
trớc sinh của thai phụ
Mức hiểu biết về CSTS n %
Khá (biết > 80% các nội
dung cần thiết về CSTS)
Trung bình (biết 50 - 80%
các nội dung)

Kém (biết < 50 % các nội
dung)
29

39

64
22,0

29,5

48,5
Tổng 132 100,0
Từ bảng 1 cho thấy: mức hiểu biết về
CSTS nh vậy là thấp.
2. Thực hành CSTS của thai phụ
2.1. Tình trạng chung:

Bảng 2. Tỷ lệ thai phụ thực hành đúng các nội dung CSTS
Thực hành đúng về: Tần số Tỷ lệ % 95%CI
Chủ động mang thai
Số lần khám thai
Khám thai trong 3 tháng đầu
Tiêm phòng uốn ván
Uống viên sắt/axit folic
Chế độ ăn uống
Chế độ lao động
Thời gian nghỉ trớc sinh
95
80

30
110
19
80
103
57
72,0
60,6
22,7
83,3
14,4
60,6
78,0
43,2
63,5 - 79,4
51,7 - 69,0
15,9 - 30,8
75,9 - 89,2
8,9 - 21,6
51,7 - 69,0
70,0 - 84,8
34,6 - 52,1
Từ bảng 2 thấy: tỷ lệ thực hành đúng các nội dung CSTS của thai phụ còn thấp và
không đồng đều; tỷ lệ khám thai trong 3 tháng đầu và uống viên sắt/axit folic quá thấp.

142
TCNCYH 26 (6) - 2003
2.2. Các yếu tố liên quan đến số lần khám thai của thai phụ:
Mức học vấn:
Bảng 3. Phân bố tỷ lệ khám thai đầy đủ theo mức học vấn của thai phụ

Mức học vấn Số đối tợng Số khám đủ Tỷ lệ % khám đủ p
Cấp I
Cấp II
Cấp III
50
61
21
23
39
18
46,0
63,9
85,7
Tổng 132 80 60,6


p < 0,01
Bảng 3 thấy: có mối liên quan rất chặt chẽ giữa mức học vấn và việc khám thai đầy đủ;
Mức hiểu biết về CSTS:
Bảng 4. Phân bố tỷ lệ khám thai đầy đủ theo mức hiểu biết về CSTS của thai phụ
Mức hiểu biết về CSTS Số đối tợng Số khám đủ Tỷ lệ % khám đủ p
Khá
Trung bình
Kém
29
39
64
23
24
33

79,3
61,5
51,6
Tổng 132 80 60,6


p < 0,05
Từ bảng 4 thấy: có mối liên quan chặt chẽ giữa mức hiểu biết về chăm sóc trớc sinh
của thai phụ và việc khám thai đầy đủ;
Chủ động mang thai:
Bảng 5. Phân bố tỷ lệ khám thai đầy đủ theo việc chủ động mang thai
Chủ động mang thai Số đối tợng Số khám đủ Tỷ lệ % khám đủ p
Có
Không
95
37
63
17
66,3
45,9
Tổng 132 80 60,6

p < 0,05
Từ bảng 5 thấy: nhóm bà mẹ chủ động mang thai có tỷ lệ khám thai đầy đủ cao hơn rõ
rệt so với nhóm bà mẹ mang thai ngoài ý muốn;
2.3. Tăng cân trong thai kỳ:
Bảng 6. Mức tăng cân trong thai kỳ của thai phụ
Mức tăng cân/ thai kỳ
Số đối tợng Tỷ lệ %
> 9kg

9kg
Không nhớ cân khi bắt đầu mang thai
89
28
15
67,4
21,2
11,4
Tổng 132 100,0


143
TCNCYH 26 (6) - 2003
3. Liên quan giữa thực hành chăm sóc trớc sinh với kết quả sinh
3.1. Tình trạng trẻ lúc sinh:
Bảng 7. Tỷ lệ trẻ có tình trạng lúc sinh không bình thờng (n = 131)
Tình trạng Số trẻ Tỷ lệ % 95%CI
Nhẹ cân
Non tháng
Ngạt
11
4
9
8,4
3,0
6,9
4,3 - 14,5
0,8 - 7,6
3,2 - 12,6
Tổng 24 18,3 12,1 - 26,0

3.2. Các yếu tố liên quan tới tình trạng trẻ lúc sinh:
Việc khám thai của mẹ:
Bảng 8. Phân bố tỷ lệ trẻ không bình thờng lúc sinh theo số lần khám thai của mẹ
Số lần khám thai/
thai kỳ của mẹ
Số trẻ đợc
nghiên cứu
Số trẻ không bình
thờng lúc sinh
Tỷ lệ % trẻ không
bình thờng lúc sinh
p
Không đủ (< 3lần)
Đủ ( 3 lần)
50
81
14
10
28,0
12,3
Tổng 131 24 18,3

p < 0,05
Từ bảng 8 thấy: có mối liên quan giữa số lần khám thai của mẹ với tỷ lệ trẻ không bình
thờng lúc sinh.
Tính chất lao động khi mang thai của mẹ:
Bảng 9. Phân bố tỷ lệ trẻ không bình thờng theo tính chất lao động của mẹ
Tính chất
lao động của mẹ
Số trẻ đợc

nghiên cứu
Số trẻ không bình
thờng lúc sinh
Tỷ lệ % trẻ không
bình thờng lúc sinh
p
Nặng
Trung bình, nhẹ
9
15
29
102
31,0
14,7
Tổng 24 131 18,3

p < 0,05
Từ bảng 9 thấy: có mối liên quan giữa tính chất lao động của mẹ khi mang thai và tình
trạng trẻ lúc sinh.
Mức tăng cân trong thai kì của mẹ:
Bảng 10. Phân bố tỷ lệ trẻ không bình thờng khi sinh theo mức tăng cân/thai kì của mẹ
Mức tăng cân
trong thai kì
Số trẻ đợc
nghiên cứu
Số trẻ không bình
thờng lúc sinh
Tỷ lệ % trẻ không bình
thờng lúc sinh
p

9 kg
> 9 kg
28
89
10
14
35,7
15,7
Tổng 117* 24 20,5

p < 0,05


144
TCNCYH 26 (6) - 2003
*15 bà mẹ không nhớ cân nặng trớc
khi có thai.
Từ bảng 10 thấy: có mối liên quan giữa
mức tăng cân/thai kì của mẹ và tình trạng
lúc sinh của con.
IV. BàN LUậN
1. Hiểu biết về CSTS của thai phụ:
Hiểu biết đầy đủ sẽ có hành vi đúng
trong việc tự chăm sóc sức khoẻ nói chung
kể cả chăm sóc trớc sinh. Bảng 2.1.cho
thấy mức hiểu biết chung về CSTS của
thai phụ còn thấp; một số tác giả trong và
ngoài nớc [8] cũng nêu số liệu tơng tự.
Điều này sẽ liên quan tới hành vi CSTS
của họ, và có thể tới cả kết quả sinh.

2. Thực hành CSTS của thai phụ:
Chủ động mang thai: trong nghiên cứu
này thấy 72,0% đối tợng nghiên cứu chủ
động mang thai, phần còn lại (28,0%)
mang thai ngoài ý muốn; tỷ lệ này không
khác số liệu của WHO và của một số tác
giả khác [8]. Vì thiếu hiểu biết về cách
tránh thai nên mới có thai ngoài ý muốn.
Khi đã ngoài ý muốn, không trông đợi thì
sẽ thờ ơ, đôi khi bực bội với chính bào thai
của mình; và dẫn tới giảm bớt, hoặc hoàn
toàn không quan tâm tới CSTS.
Số lần khám thai: trong nghiên cứu
này thấy 60,6% thai phụ đợc khám thai ít
nhất 3 lần trong một thai kỳ, cao hơn so với
nghiên cứu ở Thuỷ Vân (44,1%), nhng
thấp hơn so với toàn quốc (80%) [4].
Khám thai trong 3 tháng đầu: chỉ có
22,7% thai phụ có khám thai trong 3 tháng
đầu, tỷ lệ này quá thấp. ở các tỉnh có dự
án "Làm mẹ an toàn" của Bộ Y tế tỷ lệ này
cao hơn rất nhiều 64,4% [3]; ở California
năm 1999 có 95% bà mẹ khám thai trong
3 tháng đầu [5].
Tiêm phòng uốn ván: Tỷ lệ thai
phụ tiêm phòng uốn ván đủ liều trong
nghiên cứu này là 83,3%, không khác so
với số liệu của các tác giả khác [4]; lý
tởng thì tỷ lệ này phải đạt 100%.
Uống viên sắt/axit folic bổ sung: Trong

nghiên cứu này thấy chỉ có 14,4% thai phụ
uống viên sắt/axit folic, tỷ lệ này quá thấp;
ở Nepal tỷ lệ này là 17% [6] và ở ý là 51%;
Dự án bổ sung sắt/axit folic hàng tuần của
WHO tại tỉnh Hải Dơng cho kết quả khá
tốt: tỷ lệ phụ nữ mang thai sử dụng viên
sắt/axit folic đạt 100% trong 4 tháng cuối
của dự án [1].
Ăn uống, lao động, nghỉ ngơi trong
thời kỳ mang thai:
Ăn uống: Trong nghiên cứu này thấy:
chỉ có 60,6% thai phụ thực hiện đúng việc
ăn uống khi mang thai; nghiên cứu ở Bình
Lục cũng nêu số liệu tơng tự (62,8%);
nhng các nghiên cứu ở Kim Sơn và Vĩnh
Bảo thì cho số liệu thấp hơn (43,6% và
44,3%) [3]; tỷ lệ này phải đạt 100%.
Lao động: Lao động nặng trong khi
mang thai và không nghỉ ngơi đúng trớc
khi sinh là các yếu tố nguy cơ của đẻ non
và có cân nặng thấp lúc sinh; nghiên cứu
này cho thấy chỉ có 78,0% thai phụ thực
hiện đúng chế độ lao động khi mang thai
và 43,2% thai phụ thực hiện nghỉ việc đủ
thời gian cần thiết trớc khi sinh; các tỷ lệ
này quá thấp; một số nghiên cứu khác [7]
cũng nêu số liệu tơng tự;
a. Các yếu tố liên quan đến số lần
khám thai của thai phụ:
Mức học vấn: mức học vấn luôn liên

quan tới nhiều vấn đề sức khỏe; mức học
vấn càng cao càng thuận lợi cho mọi nhận
thức, và dẫn tới hành vi đúng đắn. Bảng 3
cho thấy có mối liên quan chặt chẽ giữa

145
TCNCYH 26 (6) - 2003
mức học vấn của thai phụ và việc khám
thai, nhóm có mức học vấn càng cao thì tỷ
lệ khám thai đầy đủ càng cao; một số tác
giả [6] cũng nêu kết luận tơng tự; nhng
một số tác giả khác [8] lại thấy không có
mối liên quan này.
Mức hiểu biết về CSTS của thai phụ:
Nhận thức đầy đủ sẽ có hành vi đúng đắn;
nhận thức sai đã ngăn cản ngời phụ nữ
sử dụng sự chăm sóc có thể cứu lấy cuộc
sống của họ, và chậm trễ trong việc tìm
kiếm sự chăm sóc là do thiếu hụt về kiến
thức [6]. Bảng 4 cho thấy có mối liên quan
chặt chẽ giữa mức hiểu biết về CSTS của
thai phụ và việc khám thai, tỷ lệ khám thai
đầy đủ tăng theo sự tăng của mức hiểu
biết, điều này cũng đã đợc một số tác giả
[7] đề cập tới;
Chủ động mang thai: Bảng 5 cho thấy
nhóm bà mẹ chủ động mang thai có tỷ lệ
khám thai đầy đủ (66,3 %) cao hơn rõ rệt
so với nhóm mang thai ngoài ý muốn (45,9
%).

M.A. Magadi [6] thấy rằng sự khát khao
mang thai là yếu tố quan trọng liên quan
đến việc khám thai. Những ngời phụ nữ
không muốn mang thai và mang thai
không đúng thời điểm thì không đi khám
thai thờng xuyên; Một nghiên cứu ở
California cũng nhận thấy rằng trong số
những bà mẹ không khám thai sớm trong 3
tháng đầu thai kỳ, có đến 66% là không dự
định mang thai; Theo M.R. Sable, mang
thai ngoài ý muốn là yếu tố hạn chế bà mẹ
nhận sự chăm sóc sớm và thờng xuyên
trong quá trình mang thai.
b. Tăng cân của thai phụ:
Tăng cân trong thai kì phụ thuộc vào
chế độ ăn uống, lao động, nghỉ ngơi và
tình trạng dinh dỡng trớc khi có thai.
Bảng 6 cho thấy có 67,4% thai phụ tăng >
9kg trong thai kỳ. Hà Huy Khôi thấy tăng
cân trung bình của phụ nữ ở nông thôn là
6,6 kg và ở thành phố là 8,5kg trong thai kì
[2].
3. Liên quan giữa thực hành CSTS
với kết quả sinh:
Tình trạng trẻ lúc sinh: Trong nghiên
cứu này thấy: 8,4% nhẹ cân, 6,9% ngạt,
3,0% non tháng; một số tác giả khác [2]
cũng đa ra các số liệu tơng tự; Tỷ tệ đẻ
non tại Viện Bảo vệ bà mẹ trẻ sơ sinh năm
2000 là 10%, tại bệnh viện Trung ơng

Huế năm 2001 là 8,5% [1], cao hơn rõ rệt
so với số liệu của chúng tôi; điều này cũng
hợp lý vì bệnh viện tuyến trung ơng
thờng phải nhận nhiều hơn các trờng
hợp đợc tiên lợng là không bình thờng
khi sinh.
Liên quan giữa việc khám thai trớc
sinh với tình trạng trẻ lúc sinh: Từ bảng 8.
thấy: có mối liên quan giữa số lần khám
thai của mẹ với tỷ lệ trẻ không bình thờng
lúc sinh; mối liên quan này đã đợc mô tả
nhiều trong các nghiên cứu [7] trong và
ngoài nớc.

Liên quan giữa mức tăng cân của thai
phụ trong thai kỳ và tình trạng trẻ lúc sinh:
Tăng cân không đủ trong thai kì sẽ liên
quan tất yếu tới tình trạng trẻ lúc sinh;
trong nghiên cứu này cũng thấy rõ điều đó:
nhóm bà mẹ tăng đủ cân có tỷ lệ con
không bình thờng lúc sinh thấp hơn rõ rệt
so với nhóm bà mẹ tăng không đủ cân;
nhiều tác giả cũng đã nêu lên điều này.
v. KếT LUậN
Từ các kết quả nghiên cứu trên đây, có
thể có các kết luận sau:
1. Sự hiểu biết về chăm sóc trớc sinh:
22,0% thai phụ có mức hiểu biết khá,
29,5% có mức hiểu biết trung bình, và

146
TCNCYH 26 (6) - 2003
3. Phạm Minh Tâm (2001), "Tình hình
tai biến sản khoa từ 1996-2000 ở Thành
phố Hà Nội", Hội nghị Phụ Sản toàn quốc,
tr. 52.
48,5% có mức hiểu biết kém về các nội
dung cần thiết của chăm sóc trớc sinh;
2. Thực hành chăm sóc trớc sinh và
kết quả sinh:
4. Cao Ngọc Thành (2001), "Chăm
sóc sơ sinh", Tài liệu tập huấn bác sĩ trung
tâm y tế huyện và bệnh viện tỉnh về cấp
cứu sản khoa, tr. 86-90.
- Có 72,0% thai phụ chủ động mang
thai; 60,6% đi khám thai đầy đủ; 22,7% có
khám thai trong 3 tháng đầu; 83,3% tiêm
phòng uốn ván đủ liều; 14,4% có uống
viên sắt/axit folic; 60,6% khi mang thai ăn
nhiều hơn bình thờng; 78,0% lao động
trung bình hoặc nhẹ; 43,2% nghỉ trớc sinh
30 ngày; 67,4% thai phụ tăng đủ cân
trong thai kỳ.
5. Green D.C., Koplan J.P., Cutler
C.M. (1999), "Prenatal care in the first
trimester: misleading findings from HEDIS.
Health Plan Employer Data and
Information Set", Int J Qual Health Care,
11 (6), pp. 465-73. (MEDLINE)
- Các yếu tố: chủ động mang thai, mức

học vấn, mức hiểu biết về chăm sóc trớc
sinh của thai phụ liên quan chặt chẽ đến
việc khám thai của họ.
6. Magadi M.A., Madise N.J.,
Rodrigues R.N. (2000), "Frequency and
timing of antenatal care in Kenya:
explaining the variations between women
of different communities", Soc Sci Med, 51
(4), pp. 551-61. (MEDLINE)
- Tỷ lệ trẻ không bình thờng khi sinh là
18,3%;
- Có mối liên quan giữa tình trạng trẻ lúc
sinh với các yếu tố: số lần khám thai, tính
chất lao động, và mức tăng cân trong thai
kỳ.
7. Prozialeck L.L., Pesole L. (2000),
"Performing a program evaluation in a
family case management program:
determining outcomes for low birthweight
deliveries", Public Health Nurs, 17 (3), pp.
195-201. (MEDLINE)
TàI LIệU THAM KHảO
1. Bộ Y tế (2002), Chuẩn quốc gia về
các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản,
tr. 28 -39.
2. Huỳnh Thị Kim Chi (1999), Những
ảnh hởng trên việc thực hiện chăm sóc
trớc sanh ở vùng nông thôn tỉnh Sông
Bé", Hội nghị Phụ Sản toàn quốc, tr. 38.
8. World Health Organization (2001),

The work of WHO in the Western Pacific
region 1 july 2000 -30 june 2001, Fifty-
second session, Regional Office for the
Western Pacific Manila -Philippines, pp.
106-122.





147
TCNCYH 26 (6) - 2003
Summary
THE SURVEY ON KNOWLEDGE AND PRATICE RELATED TO
PRENATAL CARE OF HUONG LONG COMMUNE PREGNANT
WOMEN AT HUE CITY
A cross-sectional survey on random sample of pregnant women of the Huong
Long commune at Hue city, results showed:
- 20.0% of pregnant women had rather good knowledge level on need contents of
prenatal care, 29.5% had average level and 48.5% had poor level of knowledge;
- 72.0% of pregnancies were previously planned; 60.6% had full pregnant care; 22.7%
had pregnant care during first trimeste; 83.3% had full dose of tetanus vaccin; 14.4% used
acid folic and ferrous pills; 60.6% ate more during pregnant period than normal condition;
78.0% did light or average work loads during pregnant period; 43,2% stopped working ≥
30 days before delivery; 67,4% had full weight increasing during pregnancy;
- The factors such as planned pregnancy, educational level, knowledge level on
prenatal care of pregnant women were close relationship with their pregnant care;
- Prevalence of new born after being given birth with low general status were 18.3%;
- Having close relationship of new born infant status and the factors such as: frequency
of pregnant care, work loads and weight increasing level during pregnant period.

148