Giáo trình Chính phủ điện tử: Phần 1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
THUONGMAI UNIVERSITY

PGS.TS. Nguyễn Văn Minh (Chủ biên), TS. Chử Bá Quyết
TS. Trân Hoài Nam, ThS. Lê Thị Hồi, ThS. Hồng Hải Hà

GIÁO TRÌNH

CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ
INTERNET

CHÍNH PHŨ
ĐIỆN TỬ

NHÀ XUẤT BẢN THỐNG KÊ



TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
THUONGMAI UNIVERSITY
PGS.TS. Nguyên Văn Minh (Chủ biên), TS. Chử Bá Quyết
TS. Trần Hoài Nam, ThS. Lê Thj Hồi, ThS. Hồng Hải Hà

GIÁO TRÌNH

CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

NHÀ XUẤT BẢN THỐNG KÊ • 2018

LỜI NÓI ĐÀU
Nhà nước và các hoạt động quản lý nhà nước đã xuất hiện từ lâu

trong lịch sử nhân loại. Một hiện tượng có tính quy luật đáng lưu ỷ là:
hầu như mỗi khi có những thành tựu khoa học cơng nghệ mới thì quản lý
nhà nước là một trong những lĩnh vực quan tâm ứng dụng sớm các thành
tựu đó. Hoạt động quản lý nhà nước ln được chỉnh phù các quốc gia

ưu tiên, là động lực để nghiên cứu và ứng dụng những phương thức ưu
việt và thuận tiện nhất, mang lại hiệu quả hoạt động cao nhất. Và ngày

nay, chúng ta lại đang một lần nữa được chứng kiến hiện tượng cỏ tinh
quy luật đó.

Những thành tựu của công nghệ thõng tin đã và đang làm thay đổi
hoạt động quản lý của chỉnh phủ, mang lại những khả năng kết nối, chia

sẻ và truyền thông... vượt bậc đối với nhiều quốc gia trên thế giới. Khải

niệm chỉnh phủ điện tử đã xuất hiện từ cuối những năm 90 cùa thế kỷ
XX, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của Internet. Chỉnh phủ điện từ
không chi đơn thuần là việc sử dụng cõng nghệ thông tin truyền thơng,

như Internet, để cải tiến các quy trình của chỉnh phủ; cũng không phải là
việc mở rộng khải niệm thương mại điện tử sang lĩnh vực quản lý nhà

nước như quan điểm của một số người. Chỉnh phù điện tử là sự tích hợp

cơng nghệ thơng tin và truyền thơng trên cơ sở các tiêu chuẩn mở, kết
hợp với việc cải cách hành chỉnh cõng (một sổ tài liệu gọi là quản lý

công mới), tạo điều kiện đế chỉnh phủ hoạt động hiệu quả hơn, minh

bạch và đáp ứng yêu cầu của người dân tốt hơn, cũng như tạo ra một thị

trường hàng hóa và dịch vụ phát triển nhanh chỏng, với nhiều cơ hội
kỉnh doanh mới. Chính phủ điện tử khơng chi là việc cải cách các quy
trình làm việc trong và giữa các cơ quan chỉnh phù, giúp khai thác tối đa

các nguồn lực, mà quan trọng hơn, là cải thiện việc cung cấp các dịch vụ
công và cộng tác với người dân, cộng đồng kinh doanh, các tổ chức phì

lợi nhuận và phỉ chỉnh phủ như các hiệp hội và các nhóm lợi ích cơng
cộng thơng qua việc sử dụng công nghệ World Wide Web để tạo ra các

i


cổng thông tin một cửa, cung cấp các dịch vụ của chỉnh phủ với nhiều

mức độ tương tác. Với những lợi ích mang lại, chỉnh phủ điện tử đang là

sự lựa chọn cùa nhiều quốc gia với nhiều mức độ ứng dụng khác nhau.
Chính phủ điện tử là một lĩnh vực mới mẻ đổi với các quốc gia trên
thể giới, trong đỏ cỏ Việt Nam. Một trong nhiều vẩn đề hiện đang nối

cộm khi triển khai chính phủ điện tử là cần phải hiểu và nắm được các

cách thức cơ bản để thực hiện.
Giảo trình "Chính phủ điện tử" được biên soạn theo Đề cương

học phần Chính phủ điện tử đã được Hội đồng Khoa học - Đào tạo

Trường Đại học Thương mại thông qua lần đầu tiên năm 2005, được sửa

đổi, hoàn thiện năm 2012 và năm 2016 cho chun ngành Quản trị
Thương mại điện tử. Giảo trình có thể được sử dụng như tài liệu tham
khảo cho các sinh viên các chuyên ngành khác, học viên cao học và

nghiên cứu sinh trong học tập, nghiên cứu các vấn đề cổ liên quan tới
lĩnh vực chính phủ điện tử. Cuốn sách đem đến cho người đọc cái nhìn

tống thể và toàn diện về những vấn đề lỷ luận cơ bản nhất, có minh họa
bằng những ví dụ thực tiễn, về chinh phủ điện tử.
Giáo trình gồm 5 chương:

- Chương 1: Tổng quan về bộ máy nhà nước và chính phủ điện tử;

- Chương 2: Công nghệ và kiến trúc chỉnh phủ điện tử;
- Chương 3: ứng dụng chinh phủ điện tử;
- Chương 4: Một sổ góc độ xã hội, văn hóa, đạo đức và pháp luật
trong chính phủ điện tử;
- Chương 5: Chiến lược và nguyên tắc triển khai dự án chinh phù

điện tử;
Giáo trình do PGS. TS Nguyễn Văn Minh làm chủ biên và các thành

viên tham gia biên soạn, bao gồm:
- PGS. TS Nguyễn Văn Minh và TS Chừ Bá Quyết biên soạn chương 1

và chương 5.

ii


- PGS.TS Nguyễn Văn Minh và TS. Trần Hoài Nam biên soạn

chương 2 và chương 4.
- PGS. TS Nguyễn Văn Minh, ThS Lê Thị Hoài và ThS Hoàng Hải Hà

biên soạn chương 3.

Tạp thể tác giả xin chân thành cảm ơn các giảng viên Khoa Hệ

thống thông tin kinh tể và Thương mại điện tủ, Trường Đại học
Thương mại, các nhà chun mơn đã cung cấp tài liệu và đóng góp
những ý kiến quan trọng trong quả trình biên soạn cuốn sách.

Chính phủ điện tử là một lĩnh vực mới mẻ, chưa chín muồi về lý
luận và thực tiễn. Hơn nữa, nhóm tác giả lần đầu tiên biên soạn giáo
trĩnh này, tài liệu chưa phong phủ, năng lực và hiểu biết của nhóm biên

soạn cịn hạn chế, do vậy cuốn sách khó tránh khỏi những sơ xuất.

Chúng tơi mong nhận được những đóng góp để tiếp tục hồn thiện cuốn

sách ưong các lần xuất bản sau.
Mọi ý kiến đóng góp xin gửi tới Bộ môn Thương mại điện tử, Khoa

Hệ thẻng thông tin kinh tế và Thương mại điện tử, Trường Đại học

Thương mại, 79 đường Hồ TùngMậụ, quận cầu Giấy, Hà Nội.

TẬP THÊ TÁC GIẢ

iii



MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẰU

i

MỘT Số THUẬT NGỮ VIỆT - ANH THƯỜNG sử DỤNG

1.1

Chương 1: TỔNG QUAN VÈ Bộ MÁY NHÀ NƯỚC
VÀ CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

1

Sơ LƯỢC VỀ Bộ MÁY NHÀ NƯỚC

1

1.1.1 Khái niệm bộ máy nhà nước, cơ quan nhà nước và cơ quan hầnh chính
nhà nước

1.1.2 Hệ thống cơ quan hành chính nhà nước

1.2

xiil

KHÁI NIỆM, CẤC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN VÀ Mổ HÌNH CHÍNH PHỦ
ĐIỆN Tử

1

3
8

1.2.1 Sư ra đời, khái niệm chính phủ điện từ

8

1.2.2 Các giai đoạn phát triển, mơ hình chính phù điện từ

21

1.2.3 Các loại hình quan hệ tương tác trong chinh phù điện từ

26

1.3

Sự CẰN THIÉT, LỢI ÍCH VÀ TRỞ NGẠI ĐĨI VỚI CHÍNH PHỦ ĐIỆN Tử

30

1.3.1 Sự cần thiết của chính phù điện tử

30

1.3.2 Lợi ích và trở ngại đối với chính phủ điện tử

37

1.4

CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ MỘT CỬA, YÊU CẦU ĐỐI VỚI CHÍNH PHỦ
ĐIỆN Tử

54

1.4.1 Chính phủ điện tử một cừa

54

1.4.2 Các u cầu đối với chính phủ điện tử

59

2.1

TĨM TẤT CHƯƠNG

64

CÂU HỎI ÔN TẠP VÀ THẢO LUẬN

64

Chương 2: CÔNG NGHỆ VÀ KIẾN TRÚC CHÍNH PHỦ
ĐIỆN Tử

67

sAn

Sàng chính phủ điện tử

67

2.1.1 sẵn sàng điện tử (E-Readiness)

67

2.1.2 sẵn sàng chính phủ điện từ (E-Govemment Readiness)

71

2.2

CƠNG NGHỆ CHÍNH PHỦ ĐIỆN Tử

79

2.2.1 Cơ sờ dữ liệu

80

2.2.2 Kiến trúc ứng dụng

88

2.2.3 Các hệ thống hỗ trợ

104

V


2.2.4 ĩrung tâm dữ liệu quốc gia

108

2.2.5 Cổng chính phủ điện tử (E-Govemment Gateway)

111

2.2.6 Phần mềm mã nguồn mở và phần mềm miễn phí

116

KHUNG KIẾN TRÚC CHÍNH PHÜ ĐIỆN Tử

124

2.3

2.3.1 Khung kiến trúc chính phủ điện tử với 3 cấp độ

125

2.3.2 Mơ hình và giải pháp kết nối của kiến trúc chính phủ điện tử quốc gia

135

3.1

TĨM TẤT CHƯƠNG

140

CÂU HỎI ÔN TẠP VÀ THÄO LUẬN

141

Chương 3: ỨNG DỤNG CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

143

ỨNG DỤNG CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỪ Ờ CÄP Độ QUỐC TẾ

143

3.1.1 Giới thiệu chung

143

3.1.2 Mơ hình tham gia, liên kết mới

145

3.1.3 Tạo điều kiện phát triển quốc tế

148

3.1.4 Các tiêu chuẩn và quy định qũốc tế

150

3.2

ỨNG DỤNG CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ Ở CẦP Độ QUỐC GIA
VÀ ĐỊA PHƯƠNG

154

3.2.1 Hợp lý hóa các q Ưình dịch vụ, nâng cao hiệu quả quàn lý hợp tác

154

3.2.2 Cài cách các lĩnh vực hoạt động cùa chính phù

159

3.2.3 Cung cấp dịch vụ cơng điện tử

175

3.2.4 Mua sắm công điện tử

199

3.2.5 Thuế và hài quan điện tử

203

3.2.6 Xây dựng thành phố thông minh thông qua chính phù điện tử

211

4.1

TĨM TẮT CHƯƠNG

214

CÂU HỎI ƠN TẠP VÀ THẢO LUẬN

214

Chương 4: MỌT số góc độ xã hội, VÀN HĨA, ĐẠO ĐỨC
VÀ PHÁP LUẬT TRONG CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

217

KHOẢNG CÁCH số

217

4.1.1 Khái niệm, nội hàm, yếu tố cấu thành khoảng cách số

217

4.1.2 Thu hẹp khoảng cách số và vai trị của chính phủ điện tử

220

4.2

DÂN CHỦ ĐIỆN Tử

225

4.2.1 Dân chủ và dân chủ điện tử

225

4.2.2 Vai trò của chính phủ điện tử trong hỗ trợ dân chủ điện tử

232

vị


4.3

VÄN ĐÈ BÍ MẬT RIÊNG Tư TRONG CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỪ

236

4 3.1 Tầm quan trọng của sự riêng tư và trách nhiệm của nhà nước
trong bào vệ quyền riêng tư của người dân

236

4.3.2 Tác động của công nghệ tới sư riêng tư

237

4.3.3 Xây dựng lòng tin của người dân đối với chính phủ điện từ

237

4.3.4 Quy đinh pháp luật và các biện pháp công nghệ nhằm bảo vệ sư riêng tư

239

4.4

MỘT Số VÁN ĐỀ ĐẠO ĐỨC TRONG CHÍNH PHỦ ĐIỆN Tử

244

4.4.1 Vài nét về đạo đức học

244

4.4.2 Phân loại các vấn đề đạo đức trong chính phủ điện từ

245

4.4.3 Nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức trong chính phủ điện từ

250

4.5

TƯƠNG LAI CÙA CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

252

4.5.1 Chinh phủ điện tử và tương lai

252

4.5.2 Các mơ hình chính phủ điện tử tương lai

254

TĨM TẮT CHƯƠNG

263

CÂU HỎI ƠN TẬP VÀ THẢO LUẬN

263

Chương 5: CHIẾN LƯỢC VÀ CÁC NGUYÊN TẮC
TRIỀN KHAI Dự ÁN CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

265

CHIẾN LƯỢC CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

265

5.1.1 Xây dưng mục tiêu chính phủ điện từ

266

5.1.2 Phân tích tinh huống chính phủ điện tử

271

5.1.3 Xây dựng chiến lược chính phủ điện tử

273

5.1.4 Triển khai, kiểm sốt chiến lược chính phủ điện tử

276

5.1

5.2.

TÀI SẢN CỐT LỖI VÀ NĂNG Lực CỐT LỖI VỚI CHIẾN LƯỢC
CHÍNH PHÙ ĐIỆN Tử

5.2.1 Tài sản cốt lỗi và năng lực cốt lỗi

282

282

5.2.2 Xác đinh tài sàn và tài sản cốt lỗi liên quan đến chính phủ điện từ

285

5.2.3 Xác định năng lưc và năng lưc cốt lỗi liên quan đến chinh phủ điện từ

286

5.2.4 Phát triển năng lực cốt lỗi và tài sản cốt lỗi cho chính phủ điện từ

5.3.

CÁC NGUYÊN TẤC TRIẺN KHAI MỘT Dự ÁN CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ

290
294

5.3.1 Nguyên tắc 1 : Tập trung nhiều hơn vào “Chính phủ”, ít hơn vào “Điện tử"

294

5.3.2 Nguyên tắc 2: Tập trung nhiều hơn vào cơng dân, ít hơn vào thiết bj

295

vii


5.3.3 Nguyên tắc 3: Tập trung vào cải cách quy trình, khống tập trung

vào “phiên dich" quy trình
5.3.4 Nguyên tắc 4: Tập trung nhiều hơn vào phằn mềm, ít hơn vào phần cứng

5.3.5 Nguyên tắc 5: Làm dự án thí điểm trước khi triển khai diện rộng
5.3.6 Nguyên tắc 6: Tập trung nhiều hơn vào con người, ít hơn vào hệ thống

5.4.

MARKETING CHÍNH PHÜ ĐIỆN Tử

5.4.1 Marketing ra cống chúng bên ngồi

5.4.2 Marketing bên trong
TĨM TÂT CHƯƠNG
CÂU HỎI ƠN TẠP VÀ THẢO LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH, Hộp
Tên bàng, hình, hộp

Trang

Bàng 1.1

Các mơ hình chinh phủ điện tử

26

Bảng 2.1

Các chỉ số sẵn sàng điện tử

69

Bảng 2.2

Các chì số sẵn sàng chính phủ điện tử

71

Bâng 2.3

Một số tổ chức và quá trinh liên quan tới đăng kỷ kinh doanh

77

Bảng 2.4 Ba cơ sờ dữ liệu cốt lỗi

84

Bảng 2.5 Dữ liệu cơ bản về mô tà địa danh của Việt Nam

87

Bàng 2.6 Kiến trúc ứng dụng n-phần

90

Bảng 2.7 Các chuẩn công nghiệp hỗ trợ cộng tác và truyền thông

107

Bảng 2.8 Các loại phần mềm miễn phí/phần mềm nguồn mờ

118

Bàng 2.9 Các tiêu chuẩn mở và má nguồn mờ

124

Bàng 5.1 Quá trình phát triển chiến lược chính phù điện tử

226

Hình 1.1

Sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam

2

Hình 1.2

Mơ hình tổ chức hành chính ở Việt Nam

3

Hình 1.3

Cơ cấu tổ chức của Bộ

6

Hình 1.4

Cơ cấu tổ chức tỉnh, thành phố trực thuộc Ưung ương

7

Hình 1.5Cơ cấu tổ huyện, quận, thi xã thành phố trực thuộc tỉnh

7

Hình 1.6 Các lĩnh vực tập trung trong sáng kiến chính phủ

17

Hình 1.7 Năm giai đoạn phát triển của chính phủ điện tử

24

Hình 1.8 Các thực thể và quan hệ tương tác giữa các thực thể
trong chính phủ điện tử

27

Hình 1.9 Chính phủ điện từ với các bên liên quan

40

Hình 1.10 Mơ hình cung cấp dịch vụ chính phủ một cửa trực tuyến đơn giản

55

Hình 1.11 Tiếp cận truyền thống so sánh với chính phủ một cửa

55

Hình 1.12 Khn khỗ cho mơ hình hóa q trình tích hợp

58

Hình 2.1 Cấu trúc theo chiều dọc của các cơ quan chính phủ
và các chức năng

76

ix

Trang

Tên bảng, hình, hộp
Hình 2.2 Cái nhìn cống nghệ của chính phủ điện tử

80

Hình 2.3 Chuỗi XML các sự kiện

100

Hình 2.4 Các dịch vụ được cung cấp của một trung tâm dứ liệu quốc gia

109

Hình 2.5 Vai trị trung tâm của một trung tâm dữ liệu quốc gia
trong chinh phủ điện tử

110

Hình 2.6

Cái nhìn chức năng của cổng chính phủ điện từ

113

Hình 2.7

Khung kiến trúc tổng thẻ chính phủ điện tử Việt Nam

127

Hình 2.8

Khung kiến trúc chính phủ điện tử cấp bộ/tỉnh

128

Hình 2.9

Khung kiến trúc chinh phù điện tử cấp huyện

134

Hình 2.10 Mơ hình tỏng thẻ kết nối, chia sẻ thơng tin, dữ liệu trong chinh phủ

138

điện từ

Hình 2.11 Các thành phần chính cùa NGSP và LGSP

138

Hình 3.1

Ngành chăm sóc sức khỏe trong bối cảnh hiện đại

160

Hình 3.2

u cầu tích hợp bốn “bẻ" dữ liệu trong lĩnh vực y tế ở HoaKỳ

161

Hình 3.3 Sơ đồ mỏ dầu số hóa

172

Hình 3.4

Dịch vụ cơng, dịch vụ hành chính cơng, dịch vụ cổng điện từ

176

Hình 3.5

Mổ hình dịch vụ chính phủ điện từ ICTI với các phân nhóm

188

Hình 3.6 Dịch vụ thơng tin chính phủ điện tử G2C

189

Hình 3.7 Các dịch vụ truyền thống chính phù điện từ G2C

190

Hình 3.8 Dịch vụ giao dịch chính phủ điện tử G2C

191

Hình 3.9 Các dịch vụ chính phủ điện tử tích hợp (G2C)

193

Hình 3.10 Các dịch vụ thống tin chính phủ điện tử G2B

195

Hình 3.11 Các dịch vụ truyền thơng chinh phủ điện tử G2B

196

Hình 3.12 Dịch vụ giao dịch chính phủ điện tử G2B

197

Hình 3.13 Các dịch vụ chính phủ điện tử tích hợp (G2B)

198

Hình 3.14 Các hệ thống mua sắm cơng điện tử

201

Hình 3.15 Hệ thống khai thuế điện tử trực tiếp

204

Hình 3.16 Quy trình khai thué điện tử trực tiếp

205

Hình 3.17 Quy trình hải quan điện tử trực tiếp

210

X


Tên bảng, hình, hộp

Trang

Hình 4.1

Tỷ lệ sử dụng Internet ở các khu vực khác nhau trên thế giới

218

Hình 4.2

Tỷ lệ sử dụng Internet theo giới tính

219

Hình 4.3

Cấu trúc của dân chủ điện tử

228

Hình 5.1

Các bên liên quan trong chính phủ điện tử

269

Hình 5.2

Các yếu tố của phân tích tình huống chính phủ điện tử

271

Hình 5.3

Chiến lược chính phù điện từ tổng qt

274

Hình 5.4

Các giai đoạn triển khai chính phủ điện tử

277

Hình 5.5

Kế hoạch triển khai dự án chính phủ điện tử điển hình

279

Hình 5.6

Các góc nhìn của thẻ điềm chiến lược chính phủ điện tử

281

Hình 5.7

Tài sàn cốt lỗi và năng lực cốt lỗi liên quan đến chính phủ điện tử

288

Hình 5.8

Gốc rễ của các dịch vụ chính phủ điện tử cạnh tranh

289

Hình 5.9

Phát triển năng lưc cốt lỗi và tài sản cốt lỗi

291

Hình 5.10 Phân tích và qn lý tài sản cốt lỗi và năng lực cốt lỗi

293

Hình 5.11 Phạm vi của dự án chính phủ điện tử

304

Hộp 1.1

Dịch vụ cáp và đổi hộ chiếu qua Internet ờ một số đja phương

Việt Nam

22

Hộp 1.2

Dịch vụ bưu điện Hoa Kỳ

32

Hộp 2.1

Kinh nghiệm triền khai thẻ thống minh của Malaysia

85

Hộp 2.2

Sáu nguyên tắc quan trọng trong thiết kế kiến trúc ứng dụng
cho chính phủ điện tử

91

Hộp 2.3

e-Seva, một ví dụ về tích hợp ứng dụng doanh nghiệp

94

Hộp 2.4

Sự phù hợp của EAI đối với chính phủ điện từ

95

Hộp 2.5

Năm bước tiến tới XML

102

Hộp 2.6

Tạo lập các lược đồ XML đòi hỏi nỗ lực lớn của quốc gia

104

Hộp 2.7

Chuyển sang phần mềm miễn phí/phần mềm mã ngn mờ

121

Hộp 3.1

Mạng Các nhà lảnh đạo trong nền dân chủ mới (Mạng LEND)

146

Hộp 3.2

Ban Thư ký Trung ương Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế

150

Hộp 3.3

Cơ quan dịch vụ con người của Thành phố San Francisco

155

Hộp 3.4

Dịch vụ cành sát Calgary

159

xi


Tên bàng, hình, hộp

Trang

Hộp 3.5

Y tế Chính quyền tỉnh Western Cape

164

Hộp 3.6

Trường Đại học Suffolk

166

Hộp 3.7

Chính phủ khu vực Andalusia

169

Hộp 3.8

Cơng ty dầu khí LUKOIL Overseas Holding GmbH

173

Hộp 3.9

Cơng ty SWK STADTWERKE KRFELD AG

174

Hộp 3.10 Một số dịch vụ cấp phép ờ Việt Nam

177

Hộp 3.11 Danh mục các dịch vụ công trực tuyến mức độ 3,4 để các bộ,

ngành và địa phương thực hiện trong năm 2016

181

Hộp 3.12 Mua sắm công tại một số quốc gia châu Á

202

Hộp 3.13 Thuế điện tử ờ Việt Nam

206

Hộp 3.14 Xây dưng thành phố Barcelona thơng minh

213

Thu hẹp khoảng cách số thơng qua chính phủ điện tử: Các ki-ốt

Internet của các cộng đồng ờ khu vưc nông thôn An Độ

223

Cung cấp thông tin trực tuyến về quyền sử dụng đất
ở bang Karnataka, An Độ

233

Hộp 4.3

Cơng nghệ và việc những người dân thường làm chính tri

234

Hộp 4.4

Hệ thống định danh (ID) quốc gia của Nhật Bản

238

Hộp 4.5

Quy định pháp luật về bào vệ quyền riêng tư ở Việt Nam

241

Hộp 4.6

Các chuẩn mực đạo đức trong Bộ luật đạo đức và hành vi

chuyên nghiệp của Hiệp hội chế tạo máy tính Hoa Kỳ

251

Hộp 4.7

Thư viện nghị viện tại Canada

262

Hộp 5.1

Kế hoạch triển khai chính phủ điện tử giai đoạn 2015-2017 ở Việt Nam

269

Hộp 4.1

Hộp 4.2

xii


MỘT SỐ THUẬT NGỮ VIỆT - ANH
THƯỜNG SỬ DỤNG
Tiếng Việt

Tiêng Anh

Băng thơng

Bandwidth

Các khóa học trực tuyến mở quy mơ rộng

Massively Open Online Courses (MOOCs)

Các sự kiện cuộc sống

Life events

Công dân điện tử

e-Citizens

Công dân kỷ nguyên sốẤThế hệ mạng

Digital Native/Net generation

Công dân là trung tâm/Người dân
là trũng tâm

Citizen-centric

Công nghệ thông tin chảm sóc sức khỏe
(ytế)

Health Care Information Technology
(HCIT)

Cơng nghệ thơng tin và truyền thơng

Information and Communication
Technologies (ICTs)

cổng thơng tin chính phủ điện tử

e-Government Portal, e-Govemment
Gateway

Cổng thông tin một cửa

Single Window Portal

Cơ sờ dữ liệu cốt lỗi

Core database

Cơ sở dữ liệu mã định danh

Identity database

Cơ sờ hạ tầng khóa cơng cộng

Public Key Infrastructure (PKI)

Chăm sóc sức khỏe điện tử (y tế điện từ)

e-Health

Chế độ một đăng nhập duy nhất

Single-Sign-On (SSO)

Chính phủ (điện tử) một cửa

Single Window Government

Chính phủ điện tử

e-Government, Electronic Government

Chính phủ điện từ di động và kết nối

Mobile and connected e-Govemment

Chính phủ điện tử mờ và minh bạch

Open and transparent e-Govemment

Chính phủ điện tử tham gia

Participatory e-Govemment

Chính phủ điện tử thông minh

Smart e-Govemment

Chinh phủ với công dân

Govemment-to-Citizen (G2C)

xiii


Tiêng Việt

Tiếng Anh

Chính phủ với chính phủ

Govemment-to-Govemment (G2G)

Chính phủ với doanh nghiệp

Govemment-to-Business (G2B)

Chính phủ với người lao động

Govemment-to-Employee (G2E)

Chính quyền điện tử

Electronic Governance

Dân chủ điện tử/Dân chủ số

E-Democracy/Digital Democracy

Dịch vụ công điện tử

Public e-service

Dịch vụ công trực tuyến

Online public service

Dịch vụ điện tử

e-Service

Dịch vụ giao dịch chính phù điện tử

e-Government transaction service

Dịch vụ hành chính điện tử

Administrative e-service

Dịch vụ tích hợp chính phủ điện tử

e-Government integration service

Dịch vụ thơng tin chính phủ điện tử

e-Government information service

Dịch vụ truyền thơng chính phù điện tử

e-Government communication service

Diễn đàn cộng đồng thông minh

The Intelligent Community Forum (ICF)

Doanh nghiệp là trung tâm

Business-centric, Enterprise-centric

Dữ liệu

Data

Dữ liệu cơ bàn

Master data

Dữ liệu lớn

Big data

Đa nền tảng

Cross-Platform

Đào tạo điện tử/Đào tạo trực tuyến

e-Leaming

Đặc tả yêu cầu chức nãng

Functional Requirement Specification (FRS)

Đặc tà yêu cầu hệ thống

System Requirement Specification (SRS)

Điện tốn đám mãy

Cloud Computing

Điện thoại thơng minh

Smart phone

Định danh sổ, danh tính số

Digital Identity

Đối tác cổng tư

Public-private partnership (PPP)

Giao diện lập trình ứng dụng

Application Programming Interface (API)

Giao thức tiếp cận đối tượng đơn giản

Simple Object Access Protocol (SOAP)

Giao thức truyền siêu vãn bàn

Hypertext Transfer Protocol (HTTP)

xiv


Tiếng Việt

Tiêng Anh

Giao thức ứng dụng không dây

Wireless Application Protocol (WAP)

Hệ thống hồ sơ y tế điện tử

Electronic Health Records System (EHR)

Hệ thống quàn lý đào tạo

Learning Management System (LMS)

Hệ quản trị cơ sờ dữ liệu

Database Management System (DBMS)

Hệ quàn tri tài liệu điện tử

Electronic Document Management System
(EDM)

Hệ thống thông tin lâm sàng

Clinical Information System (CIS)

Hệ thống thông tin quàn tri

Management Information System (MIS)

Hiệp hội chế tạo máy tính (Hoa Kỳ)

Association for Computing Machinery (ACM)

Hoạch định nguồn lực doanh nghiệp

Enterprise Resources Planning (ERP)

Học tập hỗn hợp

Blended Learning

Kiến trúc định hướng dịch vụ

Services Oriented Architecture (SOA)

Kiến trúc ứng dụng doanh nghiệp

Enterprise Application Architecture (EAA)

Kỷ nguyên thống tin/Kỷ nguyên số

Information Age/Digital Age

Khả nảng tương tác

Interoperability

Kho tài liệu

Document Repository

Khoảng cách số (dãn cách số)

Digital divide

Khơng gian hợp tác

Collaborative Workspace

Khn khổ sẵn sàng chính phủ điện từ

E-Govemment Readiness Framework

Khuôn khỗ sẵn sàng điện từ

E-Readiness Framework

Khung mô tả tài nguyên

Resource Description Framework (RDF)

Lưu trữ

Archive

Lưu trữ dữ liệu

Data Archiving

Mạng cục bộ

Local Area Network (LAN)

Mạng diện rộng

Wide Area Network (WAN)

Mạng Internet

Internet

Mạng Internet két nối vạn vật/Mạng lưới
thiết bj kết nối Internet

Internet of Things (loT)

Mạng khu vực đô thị

Metropolitan Area Network (MAN)

XV


Tiếng Việt

Tiếng Anh

Mạng riêng ào

Virtual Private Network (VPN)

Mơ hình (dịch vụ chính phủ điện tử)
Thơng tin - Truyền thơng - Giao djch -

Information - Communication - Transaction Integration (ICTI) model

Tích hợp
Mơ tà tổng hợp, khám phá và tích hợp

Universal Description, Discovery
and Integration (UDDI)

Mua sắm cơng/Mua sắm chính phủ

Public Procurement/Govemment
Procurement

Mua sắm điện tử

e-Procurement (Electronic Procurement)

Nền tảng

Platform

Nền tàng cho dự án các tuỳ chọn riêng tư

The Platform for Privacy Preferences Project
(P3P)

Nền tâng dịch vụ chính phủ (điện tử)

Government Service Platform (GSP)

Nền tàng dịch vụ chính phủ (điện từ)

-

Local Government Service Platform (LGSP)

quy mơ địa phương

Nền tảng dịch vụ chính phủ (điện tử)
quy mô quốc gia

National Government Service Platform
(NGSP)

Ngôn ngữ đánh dấu mờ rộng

extensible Markup Language (XML)

Ngôn ngữ mô tả dịch vụ web

Web Services Description Language
(WSDL)

Ngôn ngữ thủ tục

Procedural Language (PL)

Ngôn ngữ truy vấn cấu trúc hóa

Structured Query Language (SQL)

Nhật kỷ điện tử

Blog (web blog)

Phần mềm di sản

Legacy software

Phần mềm hợp tác

Collaboration Software

Phần mềm mã nguồn mở

Open Source Software

Phần mềm miễn phí

Free Software

Quản lý công

Public Administration

Quân lý điện từ

e-Administration

Quản lý nội dung

Content Management

Quàn lý nội dung doanh nghiệp

Enterprise Content Management (ECM)

xvi


Tiếng Việt

Tiếng Anh

Quàn lý quan hệ khách hàng

Customer Relationships Management
(CRM)

Quàn lý số

Digital Governance

Quàn lý thông tin

Information Governance

Quàn tri điện tử

e-Management

Quàn trị thông tin doanh nghiệp

Enterprise Information Management (EIM)

Quản tri trài nghiệm web

Web Experiences Management (WEM)

Quàn trị tri thức

Knowledge Management (KM)

Quyền riêng tư

Privacy rights

Sáng kiến ASEAN điện tử

e-ASEAN

sẵn có để dùng, có sẵn

Off-the-shelf, available

Sự sẵn sàng chính phủ điện từ

e-Government readiness

Sự sẵn sàng điện từ

e-Readiness

Sự tham gia cùa công dân

Citizen Participation, Civic Engagement

Tái cấu trúc quá trinh kinh doanh

Business Process Reengineering (BPR)

Tích hợp quy trình kinh doanh

Business Process Integration (BPI)

Tích hợp ứng dụng doanh nghiệp

Enterprise Application Integration (EAI)

Tiêu chuẩn mờ

Open Standard

Tình huống kinh doanh

Business situation

Thành phố thông minh

Smart city

Thẻ thông minh

Smart cart

Thế hệ Y (Thế hệ thiên niên kỷ)

Millennials

Thiết bj di động

Mobile Device

Thiết bj hỗ trợ kỹ thuật số cá nhân

Personnal Digital Assistant (PDA)

Thông tin (theo) ngữ cảnh

Contextual Information

Thu thập dữ liệu

Data capture

Thương mại điện tử

Electronic commerce, e-commerce

Trà lời tiếng nói tương tác

Interactive Voice Response (IVR)

Trách nhiệm công dân

Civic Obligation

xvii


Tiếng Việt

Tiếng Anh

Trách nhiệm giải trình

Accountability

Trao đỏi dữ liệu điện tử

Electronic Data Interchange (EDI)

Trao đổi thơng tin

Information Exchange

Trao quyền

Empowerment

Trí tuệ doanh nghiệp

Business Intelligence

Trình duyệt intemet/vveb

Browser (Internet browser)

Trộm cắp danh tính

Identity Theft

Trung tâm dữ liệu

Data Center

Trung tâm dứ liệu ảo

Virtual Data Center

Trung tâm dữ liệu quốc gia

State Data Center

Trung tâm điện thoại

Call Center

ứng dụng

Application

ứng dụng di động

Mobile App

ứng dụng hỗn hợp

Composite Applications

Xã hội điện tử

Electronic Society, e-Society

xviii


Chương 1
TƠNG QUAN VÈ Bộ MÁY NHÀ NƯỚC
VÀ CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ
Mục tiêu của chương:
Sau khi nghiên cứu Chương 1, người học có thể:

- Hiểu một cách tổng quan về bộ máy nhà nước, cơ quan nhà nước
và cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện nay;

- Nắm được khái niệm chính phủ điện tử ưên các góc độ tiếp cận

khác nhau;

- Hiểu biết về quá trình hình thành, phát triển, lợi ích, trở ngại đối
với chính phủ điện tử;

- Nắm được các yêu cầu đối với chính phủ điện tử.
1.1. Sơ LƯỢC VÈ Bộ MÁY NHÀ NƯỚC

1.1.1. Khái niệm bộ máy nhà nước, cơ quan nhà nước và cơ
quan hành chính nhà nước
Bộ máy nhà nước là hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương

đến địa phương, được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc
chung, thống nhất nhằm thực hiện nhiệm vụ và chức năng của nhà nước.
Tùy thuộc vào thể chế chính trị - xã hội và các điều kiện khác, cơ cấu bộ

máy nhà nước ở các quốc gia khác nhau có thể không giống nhau.
Bộ máy nhà nước Việt Nam gồm hệ thống cơ quan chính: Quốc hội

- cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, Quốc hội lập ra cơ quan hành

pháp, cơ quan toà án và cơ quan kiểm sát. Tổ chức bộ máy nhà nước Việt
Nam được thể hiện qua sơ đồ như hình 1.1 dưới đây:

1


n
Chinh phù
Bõ, cic cơ quan
npang Bộ

ị
TANO
cípcao

VKSND
c4p cao

TAND
câptlnh

VKSND
cJptinh

TA NO

ciphuyfn

VKSND
clp huyện

Hình 1.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam
Nguồn: http://vnexpress. net/infographics

Cơ quan nhà nước là bộ phận cấu thành của bộ máy nhà nước, là tổ

‘chức (cá nhân) mang quyền lực nhà nước được thành lập và có thẩm

quyền theo quy định của pháp luật nhăm thực hiện nhiệm vụ và chức
năng của nhà nước.

Cơ quan nhà nước có những đặc điểm: Mang tính chất quyền lực
nhà nước; Nhân danh nhà nước để thực thi quyền lực nhà nước; Ban
hành văn bàn quy phạm pháp luật hoặc văn bản áp dụng pháp luật trong
phạm vi thẩm quyền của mình; Giám sát thực hiện các văn bàn mà mình

đã ban hành; Có quyền thực hiện biện pháp cưỡng chế khi cần thiết.
Cơ quan hành chính nhà nước là một loại cơ quan trong bộ máy

nhà nước được thành lập theo hiến pháp và pháp luật, để thực hiện quyền

2


lực nhà nước, có chức năng qn lý hành chính nhà nước trên tất cả các lĩnh

vực của đời sống xã hội. Đứng đầu hệ thống cơ quan hành chính là Chính
phủ, phía dưới là ủy ban nhân dân các cấp cùng các cơ quan trực thuộc.
1.1.2. Hệ thống cơ quan hành chính nhà nước

Sự hình thành và phát triển của các cơ quan hành chính nhà nước
phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó, quan trọng nhất là đặc điểm tổ

chức quyền lực nhà nước, đặc điểm phát ưiển kinh tế - xã hội, văn hoá,
địa lý, dân cư, khoa học kỹ thuật. Hơn nữa, trong từng chế độ, ưong mỗi

giai đoạn lịch sử, yêu cầu của quản lý nhà nước cũng khác nhau.
Hệ thống hành chính nhà nước gồm có:
- Các cơ quan hành chính nhà nước ở trung ương;

- Các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

Hình 1.2: Mơ hình tổ chức hành chính ờ Việt Nam
Nguồn: Bộ Thông tin và Truyền thông,
Khung kiến trúc Chinh phủ điện tử Việt Nam

3