Tải bản đầy đủ (.doc) (68 trang)

Quản trị rủi ro tín dụng - Thực trạng và những giải pháp khắc phục tại Ngân hàng Công thương Nghệ An

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (357.97 KB, 68 trang )

Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................................................4
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................................. 4
2. Mục đích, ý nghĩa nghiên cứu: ............................................................................................. 4
3. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................................. 5
4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................................... 5
5. Kết cấu chuyên đề ................................................................................................................ 5
CHƯƠNG 1...................................................................................................................................6
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ VỀ.......................................................6
RỦI RO TÍN DỤNG......................................................................................................................6
I. TÍN DỤNG VÀ RỦI RO TÍN DỤNG .................................................................................. 6
1. Những vấn đề cơ bản về tín dụng ......................................................................................... 6
a. Khái niệm về hoạt động Tín dụng Ngân hàng ................................................................6
b. Khái niệm và phân loại tín dụng......................................................................................7
2. Những vấn đề cơ bản về rủi ro tín dụng ............................................................................... 8
a. Khái niệm, phân loại rủi ro tín dụng.................................................................................8
b. Tác động của rủi ro tín dụng..........................................................................................10
c. Dấu hiệu nhận biết rủi ro tín dụng..................................................................................11
d. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng.............................................................................12
e. Nhân tố ảnh hưởng tới hạn chế rủi ro tín dụng.............................................................14
II . PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG ........................................................ 17
1. Sự cần thiết quản lý rủi ro tín dụng .................................................................................... 17
3. Quản trị rủi ro tín dụng theo thông lệ quốc tế và của Uỷ ban Basel .................................. 20
4. Một số mô hình lượng hoá rủi ro tín dụng ........................................................................ 25
a. Mô hình điểm số Z..........................................................................................................25
b. Mô hình điểm số tín dụng tiêu dùng .........................................................................26
c. Các phương pháp đo lường rủi ro tín dụng theo Basel 2...............................................26
CHƯƠNG 2.................................................................................................................................27
THỰC TIỄN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ VÀ KHẮC PHỤC RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN
HÀNG CÔNG THƯƠNG NGHỆ AN........................................................................................27


I. KHÁI QUÁT CHUNG NGÂN HÀNG CÔNG THƯƠNG NGHỆ AN ............................ 27
1. Lịch sử hình thành và phát triển ......................................................................................... 27
a. Sự ra đời..........................................................................................................................27
b. Quá trình phát triển.........................................................................................................27
2. Các lĩnh vực hoạt động kinh doanh chủ yếu ...................................................................... 28
3. Cơ cấu tổ chức hoạt động ................................................................................................... 29
a. Địa vị pháp lý chung của Ngân hàng..............................................................................29
b. Tổ chức bộ máy..............................................................................................................30
I. 4. Tình hình lao động và việc chấp hành pháp luật lao động .............................................. 34
a. Lao động..........................................................................................................................34
b. Chính sách đối với cán bộ...............................................................................................34
II. ĐÁNH GIÁ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CÔNG THƯƠNG NGHỆ AN .. 34
1. Các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng thường gặp .................................. 34
a. Rủi ro tín dụng.................................................................................................................35
b. Rủi ro hối đoái................................................................................................................35
c. Rủi ro lãi suất..................................................................................................................36
d. Rủi ro thanh khoản..........................................................................................................36
e. Rủi ro hoạt động .............................................................................................................36
f. Rủi ro thị trường..............................................................................................................36
2. Đánh giá rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Công thương Nghệ An ........................................ 37
1
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
a. Phương thức đánh giá rủi ro...........................................................................................37
III. THỰC TIỄN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CÔNG
THƯƠNG NGHỆ AN ............................................................................................................. 39
1. Tình hình hoạt động kinh doanh trong những năm gần đây .............................................. 39
a. Cơ chế quản lý ...............................................................................................................39
b. Thực trạng hoạt động......................................................................................................39
c. Công tác huy động vốn...................................................................................................41
d. Công tác tín dụng............................................................................................................43

e. Công tác thu hồi nợ ngoại bảng......................................................................................44
f. Kết quả tài chính..............................................................................................................45
2. Những kết quả đạt được ..................................................................................................... 45
3. Những điểm yếu và nguyên nhân ....................................................................................... 46
a. Điểm yếu trong quản trị rủi ro.........................................................................................46
b. Nguyên nhân hạn chế rủi ro tín dụng trị Ngân hàng.......................................................47
CHƯƠNG 3.................................................................................................................................51
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG QUẢN TRỊ RỦI RO TẠI
NGÂN HÀNG CÔNG THƯƠNG NGHỆ AN...........................................................................51
I. PHƯƠNG HƯỚNG HOẠT ĐỘNG TRONG NĂM 2008 ................................................. 51
1. Đẩy mạnh công tác huy động nguồn vốn ........................................................................... 51
2. Thực hiện đồng bộ các giải pháp ........................................................................................ 51
3. Đẩy mạnh công tác thu hồi nợ tồn đọng ........................................................................... 52
4. Công tác cán bộ, tổ chức bộ máy ....................................................................................... 52
a. Công tác tổ chức cán bộ:.................................................................................................52
b. Công tác tổ chức mở rộng mạng lưới:...........................................................................53
5. Đẩy mạnh công tác tiếp thị ................................................................................................ 53
II. NHẬN XÉT CHUNG VIỆC ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO ........ 54
1. Đánh giá chung pháp luật Việt Nam ................................................................................. 54
2. Pháp luật về hoạt động ngân hàng ..................................................................................... 56
III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN TRỊ RỦI RO TIN
DỤNG CỦA NGÂN HÀNG CÔNG THƯƠNG NGHỆ AN ................................................. 58
1. Đối với các ngân hàng thương mại .................................................................................... 58
2 .Đối với Ngân hàng Công thương Nghệ An ..................................................................... 59
a. Nâng cao chất lượng cán bộ tín dụng....................................................................59
b. Thực hiện đầy đủ quy trình cho vay......................................................................60
c. Xây dựng hệ thống phân loại và xếp hạng khách hàng tự động:.........................61
d. Không quá ỷ lại vào tài sản đảm bảo...................................................................62
e. Định kỳ phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro theo quy định mới.................63
f. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tín dụng độc lập....................................64

g. Đa dạng hoá danh mục cho vay...........................................................................64
h. Thiết lập bộ phận nghiên cứu, phân tích, dự báo diễn biến nền kinh tế...............65
KẾT LUẬN..................................................................................................................................66
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................67
2
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
LỜI CÁM ƠN
Để hoàn thành đề tài tốt nghiệp này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản
thân, tôi còn nhận được sự giúp đỡ của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài
trường.
Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Th.S Đỗ Kim Hoàng đã
dành nhiều thời gian chỉ dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Tôi xin cám ơn các thầy cô giáo trong khoa Luật, trường Đại học Kinh tế
Quốc dân đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại
trường.
Cuối cùng tôi xin dành tình cảm thân yêu nhất tới những người thân trong
gia đình, bạn bè đã giúp đỡ, ủng hộ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập
tại trường cũng như thực hiện đề tài này.
Hà Nội, ngày 25 tháng 04 năm 2008
Sinh Viên
Trần Văn Hà
3
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình hoạt động, các ngân hàng luôn phải đối phó với rất nhiều
vấn đề, nhất là duy trì được thường xuyên tình trạng cân đối giữa nhu cầu và
khả năng có được nguồn vốn trong mọi điều kiện để đảm bảo sự ổn định, vững
chắc về tài chính cho ngân hàng và làm thoả mãn nhu cầu của khách hàng. Vì
vậy, các nhà quản trị ngân hàng tập trung vào vấn đề quản trị rủi ro khi muốn

tối đa hoá lợi nhuận và đưa ra các biện pháp nhằm giảm thiểu thiệt hại. Trên
thực tế, rủi ro ngân hàng có thể xuất hiện tại tất cả các nghiệp vụ như: thanh
toán, tín dụng, tiền gửi, ngoại tệ, đầu tư... Do đó, vấn đề rủi ro luôn được các
ngân hàng ở những nước phát triển đặc biệt chú trọng nghiên cứu, phân tích,
thậm chí ngay cả khi nền kinh tế đang rất ổn định.
Liên quan đến sự gia tăng ảnh hưởng của rủi ro lên thị trường tài chính,
một trong những vấn đề bức thiết của quản trị ngân hàng hiện nay là quản trị
rủi ro - sử dụng các biện pháp khác nhau để xác định mức độ rủi ro dự báo có
thể xảy ra trong hoạt động và đưa ra được các giải pháp để giảm thiểu mức độ
của từng loại rủi ro. Phương pháp xác định và đánh giá rủi ro phải thường
xuyên thay đổi cho phù hợp, bởi nó liên quan đến nhiều yếu tố, trong đó có cả
những yếu tố phát sinh từ bản thân ngân hàng và cả các yếu tố nằm ngoài khả
năng điều chỉnh của ngân hàng. Thông qua hệ thống quản trị rủi ro, mục tiêu và
nhiệm vụ trong chính sách phát triển của các ngân hàng được phản ánh rõ rệt.
Để góp phần tìm hiểu thêm về vấn đề rủi ro trong hoạt động kinh doanh
ngân hàng đặc biệt là rủi ro tín dụng tôi tiến hành thực hiện đề tài : “ Quản trị
rủi ro tín dụng - Thực trạng và những giải pháp khắc phục tại Ngân hàng
Công thương Nghệ An”
2. Mục đích, ý nghĩa nghiên cứu:
- Xác định tầm ảnh hưởng rủi ro tín dụng tới hoạt động ngân hàng. Đưa
ra biện pháp nhằm hạn chế cũng như để quản trị rủi ro;
4
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
- Rút ngắn khoảng cách giưa lý luận và thực tiễn về công tác quản trị rủi
ro;
- Làm quen với công tác nghiên cứu và thực tập tốt nghiệp để ra trường.
3. Phạm vi nghiên cứu
Báo cáo chuyên đề thực tập tốt nghiệp nghiên cứu thực tế tại Ngân hàng
Công thương Nghệ An.
4. Phương pháp nghiên cứu

Sử dụng phương pháp so sánh, phân tích, thống kê, tổng hợp, gắn giữa lý
luận với thực tiễn.
5. Kết cấu chuyên đề
Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, chuyên
đề thực tập tốt nghiệp gồm ba phần:
- Chương 1: Những vấn đề lý luận và chế độ pháp lý về rủi ro tín dụng
- Chương 2: thực tiễn công tác quản trị và khắc phục rủi ro tín dụng tại
ngân hàng công thương Nghệ An
- Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao chất lượng quản trị rủi
ro tại ngân hàng công thương Nghệ An
5
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ VỀ
RỦI RO TÍN DỤNG
I. TÍN DỤNG VÀ RỦI RO TÍN DỤNG
1. Những vấn đề cơ bản về tín dụng
a. Khái niệm về hoạt động Tín dụng Ngân hàng
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, hoạt động ngân hàng đã có bước
phát triển rất nhanh chóng, các dịch vụ ngân hàng cung cấp ngày càng phong
phú, đa dạng, mang lại nguồn thu rất lớn cho các ngân hàng đặc biệt là hoạt
động tín dụng.
Trong những năm qua, hoạt động tín dụng ngân hàng đã đạt được những
thành tựu không nhỏ đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế. Các
ngân hàng thương mại (NHTM) đã quan tâm hơn tới việc kiểm soát tỷ lệ tăng
trưởng tín dụng, tập trung vào hiệu quả của hoạt động tín dụng. Quy trình tín
dụng được thực hiện gần hơn với chuẩn mực quốc tế. Danh mục cho vay theo
nhóm khách hàng tiếp tục thay đổi tích cực theo hướng giảm dần tỷ trọng cho
vay các doanh nghiệp nhà nước, tăng dần tỷ trọng cho vay đối với thành phần
kinh tế phi nhà nước (tỷ trọng dư nợ tín dụng khu vực nhà nước chiếm khoảng

39%/tổng dư nợ vào 12/2002 và giảm xuống còn 34% vào 12/2004). Điều này
hoàn toàn phù hợp với xu thế phát triển kinh tế Việt Nam và thế giới vì khu vực
kinh tế tư nhân là khu vực kinh tế năng động, phát triển và ngày càng chiếm tỷ
trọng đáng kể trong tổng thu nhập quốc dân.
Điều 20 khoản 8 Luật các tổ chức Tín dụng 2004 quy định hoạt động tín
dụng là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự có, nguồn vốn huy động để
cấp tín dụng. Việc cấp tín dụng là hoạt động chủ yếu của hầu hết các Ngân
hàng Thương Mại, là việc các NHTM thỏa thuận để các khách hàng sử dụng
6
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
một khoản tiền với nguyên tắc có hoàn trả bằng các nghiệp vụ cho vay, chiết
khấu, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ khác…
b. Khái niệm và phân loại tín dụng
Có nhiều khái niệm khác nhau về tín dụng của ngân hàng. Tuy nhiên,
chung quy lại tín dụng được hiểu là quan hệ vay mượn có hoàn trả vốn và lãi
sau một thời gian nhất định giữa ngân hàng với các chủ thể khác trong nền kinh
tế (các cá nhân, hộ gia đình, các tổ chức…). Tín dụng được phân loại theo
nhiều tiêu thức:
● Theo thời gian, tín dụng được phân chia thành:
- Tín dụng ngắn hạn: là những khoản vay có thời hạn dưới 01 năm để tài
trợ cho tài sản lưu động
- Tín dụng trung hạn: là những khoản vay thông thường từ 01 đến 05
năm tài trợ cho các tài sản cố định như máy móc thiết bị
- Tín dụng dài hạn: là những khoản vay từ 5 năm trở lên để tài trợ cho
các tài sản cố định có giá trị lớn và thời gian sử dụng lâu dài.
Nhìn chung, tỷ trọng tín dụng ngắn hạn thường cao hơn tín dụng trung và
dài hạn. Vì tín dụng ngắn hạn chủ yếu tài trợ cho nhu cầu vốn lưu động của
khách hàng, hơn nữa tín dụng ngắn hạn có rủi ro thấp hơn tín dụng trung và dài
hạn, độ an toàn cao, Trong khi đó tín dụng trung và dài hạn thì thời gian thu hồi
vốn rất dài, thời gian sử dụng vốn lâu…

● Theo hình thức tài trợ:
- Cho vay: là việc ngân hàng cho khách hàng vay tiền với cam kết khách
hàng phải hoàn trả gốc và lãi trong thời gian xác định. Hầu hết thì hình thức
cho vay chiếm một tỷ trọng rất lớn trong hoạt động Tín dụng
- Bảo lãnh: Điều 361 Bộ luật Dân sự 2005 quy định, bảo lãnh là việc
người thứ ba (sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây
gọi là bên nhận bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau
đây gọi là bên được bảo lãnh), nếu khi đến thời hạn mà bên được bảo lãnh
không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ. Các bên cũng có thể thỏa
7
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
thuận về việc bên bảo lãnh chỉ phải thực hiện nghĩa vụ khi bên được bảo lãnh
không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình.
Điều 20 khoản 12 và Điều 58, Luật các tổ chức Tín dụng 2004 quy định
bảo lãnh là cam kết bằng văn bản của ngân hàng (hay tổ chức tín dụng khác)
với bên có quyền về việc thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng khi
khách hàng không thực hiện đúng nghĩa vụ cam kết; khách hàng phải nhận nợ
và hoàn trả cho Ngân hàng số tiền đã được trả thay.
- Cho thuê: là việc ngân hàng cho khách hàng thuê các tài sản theo sự
thỏa thuận của hai bên. Có hai hình thức là cho thuê tài chính và cho thuê
nghiệp vụ. Trong đó hình thức cho thuê tài chính là hoạt động chủ yếu, là hoạt
động tín dụng trung hạn và dài hạn trên cơ sở các hợp đồng cho thuê tài sản
giữa bên cho thuê là ngân hàng với các khách hàng thuê (Điều 20 khoản 11-
Luật các Tổ chức tín dụng 2004). Khi kết thúc thời hạn thuê khách hàng có thể
mua lại hoặc tiếp tục thuê tài sản đó theo các điều kiện thỏa thuận trong hợp
đồng thuê. Trong thời hạn cho thuê không được đơn phương huỷ hợp đồng
● Theo tài sản đảm bảo:
- Tín dụng có tài sản đảm bảo: là việc ngân hàng cho khách hàng vay vốn
dựa trên cam kết người nhận tín dụng sẽ dùng tài sản đảm bảo để trả nợ trong
một số trường hợp.

- Tín dụng không có tài sản đảm bảo: có thể được cấp cho khách hàng có
uy tín, thường là làm ăn thường xuyên có lãi hoặc các khoản vay của các tổ
chức lớn hay theo chỉ định của Chính phủ. Ngoài ra, tín dụng ngân hàng còn có
nhiều cách phân loại khác nữa. Việc phân loại tín dụng tạo điều kiện thuận lợi
hơn cho ngân hàng trong việc theo dõi rủi ro, lợi nhuận…
2. Những vấn đề cơ bản về rủi ro tín dụng
a. Khái niệm, phân loại rủi ro tín dụng
● Tính tất yếu của rủi ro tín dụng
Một trong những nội dung hoạt động của NHTM là huy động tiền nhàn
rỗi để cho vay. Kinh doanh ngân hàng là một hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro
8
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
khiến cho ngân hàng có thể không thu hồi được hoặc thu hồi không đủ tiền gốc
và lãi khi đến hạn. Trong lịch sử hoạt động ngân hàng Việt Nam đã từng xảy ra
những vụ án lớn bắt nguồn từ rủi ro tín dụng, như vụ Epco-Minh Phụng. Chính
vì vậy, công tác quản trị rủi ro tín dụng luôn phải đi kèm với hoạt động cho vay
của NHTM.
Cùng với thời gian, tính chất của rủi ro tín dụng cũng thay đổi khi các
doanh nghiệp phải cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn trong việc đưa ra những
sản phẩm và dịch vụ mới nhằm chiếm lĩnh thị trường trong nước và quốc tế, vì
vậy, họ sẽ sẵn sàng chấp nhận rủi ro tín dụng nhiều hơn. Các NHTM phải đối
mặt với mức độ rủi ro tín dụng (hoặc rủi ro đối tác) ngày càng tăng không chỉ ở
các khoản cho vay mà còn ở những công cụ tài chính khác như giao dịch liên
ngân hàng, tài trợ thương mại, giao dịch ngoại hối, swaps, trái phiếu, cổ phiếu,
quyền lựa chọn, bảo lãnh…
● Khái niệm, phân loại rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng (TCTD),
Điều 2 của Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý
rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của TCTD ban hành theo Quyết định
số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước

(NHNN), là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của TCTD do
khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của
mình theo cam kết. Mục đích của quản trị rủi ro tín dụng là nhằm tối đa hoá lợi
nhuận và duy trì rủi ro tín dụng trong phạm vi ngân hàng có thể chấp nhận
được.
Theo đó, rủi ro tín dụng có nghĩa là ngân hàng cho khách hàng vay, khi
đến hạn thanh toán bao gồm cả phần gốc và lãi thi khách hàng không thể trả
được hoặc có thể bị trì hoãn.
Rủi ro tín dụng được tiến hành phân loại theo các tiêu thức sau:
- Theo cơ cấu các loại hình rủi ro, rủi ro tín dụng đựơc chia thành rủi ro
theo khoản vay ngắn, trung và dài hạn
9
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
- Theo nguồn gốc hình thành, rủi ro tín dụng được chia thành 3 loại:
+ Rủi ro từ phía người cho vay: là những rủi ro do chính sách của ngân
hàng, việc nghiên cứu, dự báo, theo dõi, xử lý rủi ro tín dụng, cán bộ tín dụng,
công tác kiểm tra, kiểm soát còn yếu kém.
+ Rủi ro từ phía người vay: Đây là loại rủi ro chủ yếu trong các loại rủi
ro tín dụng
Ví dụ: Rủi ro vì khả năng tài chính yếu kém, rủi ro trong hoạt động kinh
doanh…
+ Rủi ro từ các nguyên nhân khác: Đó là các rủi ro liên quan tới các khâu
quản lý của Ngân hàng Nhà nước; chế độ chính sách; môi trường; các biến
động bất thường trong nền kinh tế…
b. Tác động của rủi ro tín dụng
Rủi ro trong hoạt động tín dụng có ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động của
ngân hàng cũng như các hoạt động của nền kinh tế. Đó là các tác động xấu, thể
hiện ở các khía cạnh sau:
- Làm suy giảm uy tín của ngân hàng:
Một ngân hàng có rủi ro lớn là một ngân hàng hoạt động không có hiệu

quả, làm cho khách hàng thiếu lòng tin và như vậy khó có thể huy động được
nguồn vốn dồi dào. Các ngân hàng vì thế mà lánh xa, không cấp các hạn mức
tín dụng, không mở quan hệ đại lý…
- Làm giảm khả năng thanh toán:
Các khoản tín dụng có rủi ro khiến cho việc hoàn trả gặp khó khăn mà
các khoản tiền gửi, tiền tiết kiệm vẫn phải thanh toán đúng kỳ hạn, trong khi
không huy động được nguồn vốn dồi dào do mất uy tín, vì thế khách hàng thấy
không tin tưởng và rút khoản tiền gửi, kết quả là ngân hàng gặp khó khăn trong
khâu thanh toán.
- Làm suy giảm lợi nhuận:
Do rủi ro đưa đến nhiều mất mát thiệt hại về tài chính, thêm vào đó là quá
trình mở rộng hoạt động gặp khó khăn bế tắc, kết quả là giảm sút lợi nhuận.
10
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
- Rủi ro có thể dẫn tới phá sản:
Nếu những tác động của rủi ro trên 3 phương diện nêu trên không được
ngăn chặn và cứ phát triển đến một mức độ nào đó sẽ đẩy ngân hàng vào chỗ
phá sản
c. Dấu hiệu nhận biết rủi ro tín dụng
Việc kiểm tra tình hình sử dụng nguồn vốn vay của khách hàng thường
xuyên là cách tốt nhất để phát hiện nhanh chóng những dấu hiệu này bằng hình
thức kiểm tra tình hình thực tế và sổ sách của khách hàng. Sau đây là một số
dấu hiệu thường thấy từ phía khách hàng cần được kiểm tra:
● Từ báo cáo tài chính:
- Ngân hàng không nhận được cáo báo cáo tài chính từ người vay một
cách kịp thời;
- Tiền mặt của khách hàng giảm;
- Khả năng thanh khoản vốn lưu động giảm;
- Những thay đổi nhanh chóng của tài sản cố định;
- Xuất hiện những khoản nợ mà công ty vay hoặc cho vay cán bộ hoặc cổ

đông của công ty;
- Doanh số bán hàng giảm hoặc gia tăng một cách nhanh chóng;
- Mức độ chênh lệch lớn giữa tổng doanh thu và doanh thu ròng;
- Doanh thu tăng nhưng lợi nhuận giảm;
- Xuất hiện các khoản lỗ từ hoạt động kinh doanh;
● Từ hoạt động kinh doanh:
- Thay đổi về phạm vi kinh doanh;
- Mất những dây chuyền sản xuất chính, quyền phân phối sản phẩm hoặc
nguồn cung cấp;
- Mất một hay nhiều khách hàng có năng lực tài chính tốt hoặc nhà cung
ứng chính;
- Sự thay đổi đáng kể về giá trị của đơn đặt hàng hoặc hợp đồng mà có
thể làm mất năng lực sản xuất hiện hành;
11
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
● Những dấu hiệu liên quan đến giao dịch ngân hàng:
- Số dư tài khoản tại ngân hàng giảm;
- Xuất hiện khoản nợ quá hạn;
- Đặt niềm tin nhiều vào các khoản nợ ngắn hạn;
- Xin gia hạn nhiều lần hoặc đáo nợ nhiều lần;
- Xuất hiện các khoản vay có nhiều nguồn trả nợ (như theo đề nghị vay
vốn) nhưng không dễ dàng nhận thấy;
- Công tác kế hoạch hoá tài chính cho các nhu cầu về tài sản cố định hoặc
về vốn lưu động thể hiện sự đơn giản và kém cỏi;
● Những dấu hiệu liên quan đến quản trị công ty:
- Báo cáo và quản lý tài chính kém cỏi;
- Các chức năng điều hành và phân công xử lý công việc thể hiện một sự
chắp vá;
- Mạo hiểm với kinh doanh có những rủi ro quá mức;
- Định giá bán hàng hoá và dịch vụ một cách không thực tế;

- Những thay đổi trong quản lý, quyền sở hữu hoặc những nhân vật chủ
chốt;
- Chậm trễ trong việc phản ứng lại với sự đi xuống của thị trường hoặc
các điều kiện kinh tế;
Tuy nhiên, khi khách hàng có một trong những dấu hiệu trên thì không
đáng kể. Nhưng khi một số dấu hiệu xảy ra đồng thời thì cán bộ cần xem xét,
đánh giá kỹ để có thể hạn chế và giảm thiểu tác động của rủi ro tín dụng
d. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng
Thứ nhất, các NHTM mỗi ngân hàng theo đuổi mục tiêu riêng của mình
(phát triển khách hàng, tăng trưởng tín dụng, dịch vụ...). Chưa có sự liên kết
thống nhất trong việc xây dựng một hệ thống quản lý rủi ro, chia sẻ các thông
tin. Những chuẩn mực kế toán kiểm toán, các tiêu chí đánh giá, đo lường mức
độ rủi ro theo uỷ ban Basel chưa được các NHTM áp dụng thực hiện một cách
hoàn chỉnh.
12
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
Thứ hai, hệ thống thông tin phòng ngừa rủi ro của ngân hàng nhà nước
cũng như của các NHTM chỉ mới có tác dụng thống kê (nhưng cũng chưa thật
đầy đủ), chưa phát huy tác dụng chức năng cập nhật, thông tin cảnh báo và đưa
ra các giải pháp ngăn ngừa và hạn chế các loại rủi ro và đang xuất hiện trong
hoạt động kinh doanh của ngân hàng
. Thứ ba, đội ngũ cán bộ chuyên môn còn hạn chế, dù trong quá trình hoạt
động, thực hiện hiện đại hoá, các ngân hàng đều có quan tâm đến việc đào tạo
và đào tạo lại đội ngũ cán bộ của mình. Do đó vẫn còn một số bộ phận cán bộ
chuyên môn chưa tinh thông trong lĩnh vực mình đảm nhiệm (như các tiêu
chuẩn định mức tiêu hao nguyên vật liệu, dây chuyền công nghệ, xu hướng
phát triển của ngành nghề trong tương lai...), vì vậy khó có thể đề xuất những
cảnh báo, biện pháp phòng ngừa rủi ro một cách khoa học và chuẩn xác trong
quyết định cấp tín dụng.
Thứ tư, Ngân hàng Nhà nước thực hiện chưa hiệu quả chức năng quản lý

nhà nước ở lĩnh vực là đầu mối soạn thảo và ban hành các văn bản thống nhất
về quản lý rủi ro trong hoạt động ngân hàng phù hợp với thông lệ quốc tế, tuân
thủ những tiêu chí hướng dẫn trong hệ thống quản lý rủi ro của uỷ ban Basel,
những tiêu chí đang được hầu hết các ngân hàng thương mại trên thế giới áp
dụng. Bên cạnh đó Ngân hàng nhà nước trên cơ sở nghiên cứu cập nhật số liệu
báo cáo thống kê từ các ngành, để đưa ra dự báo về xu hướng phát triển, rủi ro
có thể gặp của các ngành kinh tế từ đó các NHTM có định hướng đầu tư một
cách hiệu quả, hạn chế được rủi ro.
Bên cạnh những nguyên nhân chung như vậy, rủi ro trong hoạt động
ngân hàng còn do những nguyên nhân sau mà phần lớn xuất hiện từ môi trường
xung quanh chẳng hạn như:
- Chất lượng thông tin chưa cao. Các thông tin mà ngân hàng thu thập
thường liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh, khả năng tài chính của
khách hàng, tình hình kinh tế xã hội, cạnh tranh trên thị trường; sau đó dựa vào
các thông tin thu thập được để ra quyết định cho vay. Tuy nhiên, trên thực tế thì
13
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
không phải lúc nào thông tin thu thập được đều có tính chính xác, đầy đủ và kịp
thời. Do vậy, nếu hệ thống thông tin tín dụng của ngân hàng hoạt động không
có hiệu quả, cập nhật được những thông tin đáng tin cậy thì tất yếu dẫn đến
việc ngân hàng thất thoát vốn khi cho vay.
- Những biến động kinh tế không dự báo được. Khi nền kinh tế ổn định,
tăng trưởng lành mạnh thì nhu cầu đầu tư trong xã hội có xu hướng gia tăng,
tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tín dụng. Tuy nhiên, khi xuất hiện những
biến động kinh tế như lạm phát, giá tăng ở một số mặt hàng nào đó ảnh hưởng
đến một nhóm ngành thì rủi ro tín dụng với ngân hàng là rất lớn.
- Sự thay đổi trong các chính sách kinh tế, pháp luật. Sự thiếu nhất quán
trong các chính sách kinh tế pháp luật cũng gây ảnh hưởng không nhỏ tới ngân
hàng cũng như như các doanh nghiệp có sử dụng vốn vay ngân hàng. Hoạt
động kinh doanh của doanh nghiệp sẽ không ổn định khi có những thay đổi

trong quy định về thuế, vốn.., cũng như hoạt động tín dụng của ngân hàng cũng
bị tác động nhiều bởi những văn bản luật về tài sản đảm bảo, dự trữ, trích lập…
Như vậy, các chính sách kinh tế, pháp luật không hoàn chỉnh cũng gây
khó khăn có doanh nghiệp về khả năng trả nợ, cũng như đe doạ đến sự an toàn
của ngân hàng trong cho vay
e. Nhân tố ảnh hưởng tới hạn chế rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng luôn đi đôi với hoạt động kinh doanh ngân hàng. Do vậy,
ngân hàng chỉ có thể đưa ra các biện pháp ngăn ngừa để giảm khả năng xảy ra
hoặc giảm tổn thất do rủi ro tín dụng gây nên mà không thể loại trừ. Tuy nhiên,
việc hạn chế rủi ro tín dụng như thế nào lại phụ thuộc phần lớn vào chính bản
thân các ngân hàng. Sau đây là một số nhân tố ảnh hưởng tới việc hạn chế rủi
ro tín dụng.
- Chính sách và quy trình tín dụng:
Chính sách tín dụng là hệ thống các chủ trương, định hướng, quy định
chi phối hoạt động tín dụng do ngân hàng đưa ra nhằm sử dụng hiệu quả nguồn
vốn để tài trợ cho các doanh nghiệp, hộ gia đình và các cá nhân; đồng thời thiết
14
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
lập môi trường nhằm giảm bớt rủi ro trong hoạt động tín dụng. Thông thường,
chính sách tín dụng quy định đối tượng vay vốn, nhu cầu vay vốn, hạn mức,
điều kiện vay, phương thức quản lý… Nếu chính sách tín dụng được xây dựng
khoa học, cẩn thận, thông suốt từ trên xuống dưới sẽ tạo điều kiện cho ngân
hàng duy trì tiêu chuẩn tín dụng của mình, tránh rủi ro quá mức và đánh giá
đúng về cơ hội kinh doanh. Ngược lại, chính sách tín dụng không cụ thể, không
thích ứng được với những thay đổi của môi trường, không phù hợp với khả
năng và mục tiêu của ngân hàng sẽ làm giảm chất lượng của những khoản vay,
dễ phát sinh rủi ro.
Trong khi đó, quy trình tín dụng lại bao gồm các bước cụ thể hoá chính
sách tín dụng, giúp cán bộ tín dụng tiến hành quá trình cho vay diễn ra thống
nhất, khoa học, góp phần đáp ứng nhu cầu vay vốn của khách hàng. Quy trình

cho vay gồm nhiều bước nhỏ nhưng thường được chia thành 4 giai đoạn: phân
tích trước khi cấp tín dụng, xây dựng và ký kết hợp đồng, giải ngân, kiểm soát
sau khi cấp tín dụng. Chính vì cán bộ tín dụng cho vay chủ yếu dựa vào các
bước trong quy trình tín dụng nên đối với mỗi ngân hàng, quy trình cần được
xây dựng cụ thể, chi tiết đối với mỗi loại hình tín dụng, mỗi đối tượng khách
hàng để đảm bảo việc thực hiện đúng, đủ quy trình có thể hạn chế được rủi ro
xảy ra.
- Chính sách quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng:
Trong công tác phòng ngừa rủi ro tín dụng, ngoài việc tuân thủ theo các
quy chế cho vay, bảo lãnh, bảo đảm tiền vay…do ngân hàng Nhà nước ban
hành, các NHTM cần xây dựng riêng cho mình một chính sách quản lý rủi ro
tín dụng phù hợp. Mục tiêu của xây dựng chính sách này là nhằm giảm thiểu
khả năng xảy ra rủi ro tín dụng và tổn thất ở mức ngân hàng cho là hợp lý. Do
vậy, chính sách này cần phải quản lý được các rủi ro hiện hữu ở từng khoản
vay, cả trước và sau khi rủi ro gây ra tổn thất cho ngân hàng. Cũng như vậy,
trong trường hợp rủi ro đã xảy ra, chính sách quản lý rủi ro tín dụng cũng quy
định cách thức giải quyết sao cho thu hồi được nợ nhiều và nhanh nhất, giảm
15
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
tổn thất cho ngân hàng. Có thể nói, ngân hàng ban hành được chính sách quản
lý rủi ro tín dụng đầy đủ, cụ thể bằng văn bản, là đã thành công bước đầu trong
việc hạn chế rủi ro tín dụng.
- Tổ chức quản lý tín dụng và rủi ro tín dụng:
Phần lớn các ngân hàng đều thành lập phòng, ban quản lý tín dụng và rủi
ro tín dụng như trung tâm thông tin tín dụng và phòng ngừa rủi ro, trung tâm
giám sát và kiểm tra tín dụng, công ty quản lý nợ và xử lý tài sản đảm bảo. Các
phòng, ban này có chức năng cung cấp những thông tin thiết yếu cho cán bộ tín
dụng về khách hàng, trợ giúp cán bộ trong quá trình ra quyết định cho vay;
đồng thời giám sát, kiểm tra tình hình những khoản vay sau giải ngân để sớm
phát hiện những dấu hiệu của rủi ro. Khi rủi ro xảy ra thì có biện pháp xử lý tài

sản đảm bảo, thu hồi nợ. Các tổ chức quản lý tín dụng và rủi ro tín dụng của
một ngân hàng nên phối hợp với nhau vì chỉ khi các tổ chức này hoạt động hiệu
quả thì mới hạn chế được nhiều rủi ro tín dụng. Tránh việc thành lập các tổ
chức này mang tính hình thức vì như vậy không những không ngăn ngừa được
mà còn làm tình hình rủi ro tín dụng tại ngân hàng xấu đi.
- Nhân tố công nghệ:
Hiện nay, công nghệ thông tin là một trong những nhân tố có ảnh hưởng
khá nhiều đến công tác hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng. Một ngân hàng
mà ứng dụng nhiều công nghệ, kỹ thuật hiện đại thì sẽ đạt tính chính xác, độ
nhanh nhạy cao trong hoạt động tín dụng, giảm thiểu các sai sót. Ví dụ như
thông tin về khách hàng cập nhật hơn, đầy đủ hơn, đặc biệt là công tác chấm
điểm khách hàng nếu làm tự động sẽ nhanh, ít nhầm lẫn hơn. Ngoài ra, các cấp
quản lý khi cần cũng có thể nắm bắt thông tin về tình hình hoạt động tín dụng
tại cơ sở nhanh nhất, chính xác nhất. Tóm lại, ngân hàng nên đầu tư vào các
trang thiết bị, công nghệ hiện đại để vừa mở rộng tín dụng lại vừa hạn chế được
rủi ro.
16
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
II . PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG
1. Sự cần thiết quản lý rủi ro tín dụng
Hiện nay, hoạt động tín dụng của các NHTM Việt Nam vẫn chiếm tỷ
trọng lớn nhất (trên 60%) trong danh mục tài sản có, do đó, song song với việc
tăng trưởng tín dụng, nhiệm vụ đặt ra đối với hệ thống ngân hàng là phải chú
trọng hơn nữa đến việc áp dụng và hoàn thiện các giải pháp nâng cao quản trị
rủi ro tín dụng, như: xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, chính sách dự
phòng rủi ro, xác định giới hạn tín dụng đối với khách hàng, ban hành sổ tay tín
dụng, trong đó quy định chính sách tín dụng của ngân hàng, chiến lược tăng
trưởng tín dụng phân theo đối tượng khách hàng, khu vực, ngành và phát triển
các chính sách khách hàng dựa vào việc đánh giá và phân loại khách hàng,
quản trị lãi suất và quản trị thanh khoản nhằm đảm bảo tính hiệu quả và phát

triển bền vững trong hoạt động tín dụng.
Hoạt động của NHTM chủ yếu là hoạt động tín dụng và đầu tư, thông
thường trên thế giới nó mạng lại khoảng 6% thu nhập còn ở Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay thu nhập từ hoạt động tín dụng mang lại trên 90% tổng thu
nhập của mỗi ngân hàng. Nhưng đồng thời trong lĩnh vực này rủi ro đã đưa đến
cho ngân hàng những thiệt hại nặng nề, có khi dẫn đến phá sản. Chính vì vậy,
công tác quản trị rủi ro tín dụng luôn phải đi kèm với hoạt động cho vay của
NHTM.
Rủi ro tín dụng là loại rủi ro liên quan rất phức tạp, quản lý, phòng ngừa
là cần thiết, tuy nhiên cũng gặp rất nhiều khó khăn, nó có thể xảy ra bất cứ ở
đâu, bất cứ lúc nào. Hễ cứ một rủi ro nào đó của người vay cũng có thể đưa đến
rủi ro cho ngân hàng, đòi hỏi ngân hàng phải có giải pháp đồng bộ hạn hữu mới
có thể hạn chế, ngăn ngừa bớt rủi ro, giảm thiểu những thiệt hại có thể xảy ra.
Trong quá trình thực hiện ngân hàng cần phải tuân thủ tất cả các quy định về
phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro xảy ra, trên cơ sở đó
để dự phòng cho những tổn thất có thể xảy ra do khách hàng không thực hiện
nghĩa vụ theo cam kết (Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005).
17
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
Vì vậy quản lý rủi ro tín dụng là ưu tiên số một đối với các ngân hàng
thương mại nói chung và đối với Ngân hàng Công thương Nghệ An nói riêng
2. Các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý rủi ro tín dụng
Để đảm bảo tăng trưởng tín dụng an toàn, hiệu quả và bền vững, góp
phần tăng trưởng kinh tế, phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng yêu cầu của Uỷ
ban Basel (Basel II) về quản trị rủi ro trong hoạt động ngân hàng, Nhà nước
cũng như Ngân hàng trung ương đã ban hành một số văn bản liên quan đến
công tác quản trị rủi ro tín dụng nhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi ro, như:
- Luật Ngân hàng Nhà nước 1997;
- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam năm 2003;

- Luật Các tổ chức Tín dụng 1997;
- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức Tín dụng năm
2004;
- Bộ luật Dân sự Việt Nam 2005;
- Nghị định số: 52/2003/NĐ-CP, ngày 19/5/2003 của Chính phủ quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam;
- Nghị định số: 165/1999/NĐ-CP, ngày 19/11/1999 của Chính phủ về
giao dịch bảo đảm;
- Nghị định số: 178/1999/NĐ-CP, ngày 29/12/1999 của Chính phủ về
bảo đảm tiền vay của các tổ chức tín dụng;
- Nghị định số: 85/2002/ND-CP, ngày 25/10/2002 của Chính phủ về sửa
đổi bổ sung nghị định 178;
- Nghi định số: 08/2002/NĐ-CP, ngày 10/3/2002 của Chính phủ về đăng
ký giao dịch bảo đảm;
- Nghi định số: 52/2003/NĐ-CP, ngày 19/5/2003 của Chính phủ quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nhà nước
Việt Nam;
18
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
- Thông tư liên tịch số: 03/2001/TTLT, ngày 23/4/2001 giữa Ngân hàng
Nhà nước - Bộ Tư pháp - Bộ Tài chính - Tổng Cục Địa chính hướng dẫn xử lý
tài sản bảo đảm tiền vay;
- Quyết định số: 1647/2001/QĐ-NHNN, ngày 31/12/2001của Thống đốc
Ngân hàng Nhà nước về Quy chế cho vay đối với tổ chức tín dụng;
- Quyết định số: 127/2005/QĐ-NHNN, ngày 03/2/2005 của Thống đốc
Ngân hàng Nhà nước sửa đổi, bổ sung một số điều của quyết định số:
1647/2001/QĐ-NHNN;
- Quyết định số: 783/2005/QĐ-NHNN, ngày 31/5/2005 của Thống đốc
Ngân hàng Nhà nước về việc sửa đổ, bổ sung khoản 6 điều 1của quyết định số:

127/2005/QĐ-NHNN;
- Chỉ thị số: 02/2005/CT-NHNN, ngày 20/4/2005 của Thống đốc Ngân
hàng Nhà nước về việc “nâng cao chất lượng tín dụng, tăng trưởng tín dụng phù
hợp với khả năng huy động vốn và kiểm soát rủi ro, bảo đảm an toàn hệ thống”
- Chỉ thị số: 05/2005/CT-NHNN, ngày 26/4/2005 của Thống đốc Ngân
hàng Nhà nước về việc phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro theo quyết
định số: 493/2005/QĐ-NHNN;
- Quyết định số 783/2005/QĐ-NHNN ngày 31/5/2005 của Thống đốc
NHNN sửa đổi bổ sung Quy chế cho vay của NHTM đối với khách hàng. Các
nội dung được sửa đổi quy định về cơ cấu lại thời hạn trả nợ là do NHTM tự
xem xét, quyết định trên cơ sở khả năng tài chính của mình và kết quả đánh giá
khả năng trả nợ của khách hàng;
- Quyết định số 457/2005/QĐ-NHNN ngày 19/4/2005 của Thống đốc
NHNN ban hành Quy định về các tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của
NHTM;
- Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của Thống đốc
NHNN ban hành Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để
xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của NHTM.
19
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
- Quyết định số 296/QĐ-HĐQT- NHCT37 về việc sửa đổi, bổ sung một
số điều của quyết định về việc phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để
xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Công thương
ban hành kèm theo quyết định số 234/QĐ-HĐQT-NHCT 37 ngày 09/06/2005
- Quyết định số 18/2007/QĐ-NHNN về việc sửa đổi, bổ sung một số
điều của quyết định 493/2005 về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để
xử lý rủi ro tín dụng.
- Công văn số 5391/CV-NHCT37 của Ngân hàng Công thương Việt
Nam ngày 12/11/2006 về việc quy định xử lý rủi ro năm 2006
- Công văn số 5788/CV- NHCT37 của Ngân hàng Công thương Việt

Nam về việc quy định đối tượng, nguyên tắc và thẩm quyền xử lý rủi ro tín
dụng năm 2007.
- Công văn số 1765/CV-NHCT35 của Ngân hàng Công thương Việt
Nam ngày 11/04/2007 về việc đối tượng thẩm định rủi ro tín dụng độc lập
3. Quản trị rủi ro tín dụng theo thông lệ quốc tế và của Uỷ
ban Basel
Quản trị rủi ro tín dụng nằm trong khuôn khổ quản trị rủi ro chung của
NHTM. Ban lãnh đạo NHTM có trách nhiệm xây dựng mục tiêu, chiến lược,
nhiệm vụ kinh doanh, trong đó xác định rõ những rủi ro và lợi nhuận của ngân
hàng. Để thiết lập một hệ thống kiểm soát và quản trị rủi ro hiệu quả, ban lãnh
đạo ngân hàng phải tổ chức, giám sát các hoạt động kinh doanh theo đúng quy
định, đánh giá mức độ rủi ro của hoạt động kinh doanh, đưa ra các biện pháp tổ
chức để hạn chế rủi ro, đặt ra các hạn mức và giám sát rủi ro. Quản trị rủi ro tín
dụng hiệu quả là điểm căn bản cho một phương pháp quản trị rủi ro toàn diện
và thành công của bất kỳ ngân hàng nào. Quản trị rủi ro bao gồm các hoạt động
sau:
- Hiểu về những rủi ro mà NHTM phải đối mặt;
20
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
- Đo lường rủi ro (sử dụng VaR*,...); Phân tích rủi ro (phân tính danh
mục tài sản; phân tích khả năng chịu đựng cực điểm (stress testing); phân tích
đặc thù của danh mục tài sản);
- Kiểm soát nhằm hạn chế rủi ro (đề xuất hạn mức; giám sát việc tuân thủ
hạn mức);
- Báo cáo về rủi ro.
Theo kinh nghiệm quốc tế về quản trị rủi ro, NHTM cần đáp ứng các yêu
cầu về: Nhận biết và truyền đạt thông tin; Tổ chức quản trị rủi ro; Phương pháp
đo lường rủi ro; Quy trình và kiểm soát quản trị rủi ro.
● Về cơ cấu tổ chức của ngân hàng, theo mô hình trước đây, các bộ phận
nghiệp vụ đồng thời thực hiện quản trị rủi ro riêng của lĩnh vực hoạt động đó và

có trách nhiệm báo cáo cho Ban lãnh đạo ngân hàng. Nhược điểm của mô hình
này là ngân hàng không có bộ phận đánh giá tổng thể các rủi ro của ngân hàng.
Theo yêu cầu của Uỷ ban Basel, gần đây, cơ cấu tổ chức của NHTM có sự thay
đổi nhằm thực hiện tốt hơn quản trị rủi ro. Các ngân hàng thành lập Ban rủi ro,
trong đó, có các nhà chuyên môn về các loại rủi ro (thị trường, tín dụng, hoạt
động,...) để đánh giá được toàn bộ rủi ro của ngân hàng.
Basel là Ủy ban Giám sát ngân hàng do NHTW các nước G10 thành lập
năm 1975 dưới sự bảo trợ của Ngân hàng Thanh toán quốc tế. Sau một thời
gian hoạt động, Ủy ban đã nghiên cứu và đưa ra các yêu cầu về an toàn vốn,
được ban hành lần đầu vào năm 1988 và gọi là Basel 1. Năm 1999, Ủy ban đã
đề ra 25 nguyên tắc cơ bản về giám sát ngân hàng hữu hiệu, đây là những
nguyên tắc tối thiểu và được xem là tài liệu để các cơ quan thanh tra, giám sát
ngân hàng và các nhà quản lý tài chính tham khảo. Do những hạn chế của Basel
1, một hiệp ước mới về vốn đã được thông qua vào năm 2001 và gọi là Basel 2.
Hiệp ước Basel 2 gồm 3 trụ cột:
- Trụ cột thứ nhất: Yêu cầu về vốn tối thiểu;
- Trụ cột thứ hai: Cơ quan thanh tra trực tiếp đánh giá mức độ tuân thủ
yêu cầu vốn tối thiểu của ngân hàng;
21
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
- Trụ cột thứ ba: Nguyên tắc thị trường và minh bạch thông tin
Quy tắc về Quản trị rủi ro tín dụng (tháng 9/2000) của Uỷ ban Basel quy
định đối với Hội đồng quản trị của ngân hàng là phải có trách nhiệm phê duyệt
và định kỳ xem xét lại chiến lược rủi ro tín dụng và những chính sách rủi ro tín
dụng quan trọng của ngân hàng. Ban giám đốc có trách nhiệm thực hiện chiến
lược rủi ro tín dụng và xây dựng các chính sách và quy trình để xác định, đo
lường, theo dõi và kiểm soát rủi ro tín dụng. Các ngân hàng phải xác định và
quản trị rủi ro tín dụng đối với toàn bộ sản phẩm và hoạt động của ngân hàng.
Mỗi NHTM cần phải giữ được sự cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận. Nếu
như NHTM đưa ra một mức lãi suất quá cao đối với một khoản cho vay thì kết

quả là khách hàng đó sẽ tìm đến NHTM khác và như vậy, NHTM đó đã đánh
mất khách hàng. Ngược lại, nếu như NHTM đưa ra một mức lãi suất quá thấp
thì chính NHTM đó lại phải chịu lỗ. Công tác quản trị rủi ro đòi hỏi mỗi
NHTM phải xây dựng cho mình mức rủi ro mà NHTM có thể chấp nhận được
(risk appetite level) đối với các hoạt động kinh doanh của NHTM. Các NHTM
cần đánh giá rủi ro để quyết định những rủi ro nào có thể kiểm soát được và
những rủi ro nào không thể kiểm soát được.
Quy trình quản trị rủi ro phải được thực hiện đối với riêng từng rủi ro và
đối với toàn bộ danh mục rủi ro. Trong quản trị rủi ro tín dụng, các NHTM cần
thực hiện quản trị rủi ro đối với từng khoản tín dụng và đối với toàn bộ danh
mục tín dụng. Các NHTM cần phải có hệ thống giám sát chất lượng của toàn bộ
danh mục tín dụng phù hợp với tính chất, quy mô và tính phức tạp của danh
mục tín dụng. Hệ thống này giúp cho NHTM có được cái nhìn tổng thể về rủi
ro tín dụng, từ đó dễ dàng nhận biết được rủi ro đầu tư tập trung vào những
hạng mục (khách hàng, khu vực, ngành nghề,..), trên cơ sở đó có những điều
chỉnh thích hợp để tránh sự tập trung đầu tư quá mức nhằm làm giảm thiểu rủi
ro.
Các NHTM cần có hệ thống thông tin và kỹ thuật phân tích có khả năng
đo lường được rủi ro trong tất cả các hoạt động nội và ngoại bảng cân đối tài
22
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
sản. Hiệu quả của quy trình đo lường rủi ro tín dụng phụ thuộc nhiều vào chất
lượng của hệ thống thông tin quản lý. Việc đo lường rủi ro tín dụng cần xét tới
các yếu tố như: tính chất của khoản tín dụng, các điều kiện tài chính và hợp
đồng như thời hạn, lãi suất tham chiếu; rủi ro thất thoát có thể xảy ra cho tới khi
đến hạn khoản vay do những biến động của thị trường; tài sản thế chấp hoặc
bảo lãnh, xếp hạng tín dụng nội bộ,... Việc xếp hạng tín dụng đối với khách
hàng nhằm đánh giá xác suất không trả được nợ, tính mức tổn thất dự kiến, từ
đó, xác định mức giá khác nhau đối với từng loại khách hàng. Để bù đắp rủi ro
về tín dụng, NHTM thu lãi tiền vay theo lãi suất đủ để trang trải các chi phí đầu

vào và cộng thêm phần lãi của ngân hàng. Mức lãi suất các ngân hàng áp dụng
cho thấy mức độ rủi ro mà ngân hàng phải chịu. Trong điều kiện cạnh tranh
hiện nay thì mức lãi giảm xuống, vì vậy, các ngân hàng cần phải đảm bảo rằng
đầu tư của họ có chất lượng cao.
Trong công tác quản trị rủi ro tín dụng, ngoài việc xếp hạng tín dụng, xác
định giới hạn tín dụng đối với khách hàng, NHTM còn cần phải thường xuyên
xem xét khoản vay, đánh giá những thay đổi hạng mức tín dụng của khách
hàng. Bên cạnh đó, NHTM cũng cần xác định hạn mức cho từng ngành nghề
hoặc khu vực kinh tế cụ thể, cho từng vùng miền và sản phẩm cụ thể nhằm
kiểm soát rủi ro tín dụng.
Việc báo cáo kịp thời, theo đúng yêu cầu về rủi ro là công cụ hỗ trợ đắc
lực cho công tác kiểm soát, quản trị rủi ro. Định kỳ báo cáo có thể là tuần,
tháng, quý và nội dung được áp dụng thích hợp cho từng đối tượng nhận báo
cáo. Báo cáo cho lãnh đạo bộ phận nghiệp vụ thì yêu cầu biểu bảng chi tiết hơn
và thường chỉ tập trung vào một loại rủi ro.
* Vấn đề áp dụng Basel 2 tại Việt Nam:
Mặc dù sau năm 2010 Việt Nam mới áp dụng Basel 2, nhưng Basel 2 đã
ảnh hưởng lớn đến các NHTM Việt Nam, nhất là yêu cầu về quản lý rủi ro.
Việc áp dụng Basel 2 đòi hỏi chi phí khá cao, các TCTD phải sử dụng hệ thống
xếp hạng tín dụng nội bộ, bao gồm các qui trình, thủ tục và công nghệ thông tin
23
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
để đánh giá khách hàng với mức độ rủi ro tín dụng khác nhau. Vì thế, mức rủi
ro của các ngân hàng lớn có thể giảm, nhưng của các ngân hàng nhỏ và yếu
kém có thể tăng lên. Khi đó, các ngân hàng nhỏ sẽ chịu chi phí đầu vào tăng,
nên lãi suất đầu ra sẽ tăng hoặc chênh lệch lãi suất thấp hơn, gây ảnh hưởng bất
lợi đến lợi nhuận của ngân hàng. Trong điều kiện đó, các ngân hàng nhỏ phải
hợp nhất hoặc sáp nhập để hạn chế rủi ro. Điều này dường như đã được các
NHTM Việt Nam xác nhận và nhiều ngân hàng đã xây dựng chiến lược kinh
doanh riêng, trong đó chú trọng mở rộng qui mô về vốn và loại hình dịch vụ

theo hướng sáp nhập thành ngân hàng lớn hơn và liên doanh, liên kết với các
ngân hàng nước ngoài.
Về giám sát vĩ mô, NHNN đã ban hành Quyết định số 457 và Quyết định
số 493 qui định về các tỉ lệ an toàn, về phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro
trong hoạt động của TCTD, trong đó Quyết định 493 đã tiến dần đến những
đánh giá mang các yếu tố định tính và dự phòng được chia thành dự phòng
chung và dự phòng cụ thể đã hướng tới khuôn khổ thuộc dự phòng theo Basel2.
Trong xu thế hội nhập và tự do hóa hoạt động ngân hàng với nhiều loại
hình dịch vụ ngân hàng mới, áp dụng Basel 2 là yêu cầu cấp thiết và bắt buộc
đối với mọi NHTM, trên cơ sở đó sẽ tăng cường năng lực hoạt động và giảm
thiểu rủi ro, mặc dù việc tiếp cận Basel 2 đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, trong khi hệ
thống ngân hàng Việt Nam mới đang ở giai đoạn phát triển ban đầu. Các TCTD
có thể tự xác định được thực trạng rủi ro hoạt động theo từng lĩnh vực kinh
doanh và xác định thế mạnh của ngân hàng trong từng lĩnh vực kinh doanh để
định hướng hoạt động ngân hàng, từng bước áp dụng các chẩn mực Basel 2.
Các trụ cột của Basel 2 có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, nên việc áp
dụng các qui định của Basel 2 về quản lý rủi ro hoạt động cần được tiến hành
trong mối liên hệ với những trụ cột khác, nhất là yêu cầu về phân loại nợ và
trích lập dự phòng rủi ro, về thanh tra giám sát, tuân thủ nguyên tắc thị trường
và công khai tài chính. Điều này đòi hỏi phải có nỗ lực chung của ban lãnh đạo
NHTM và kiểm soát vĩ mô từ Ngân hàng Nhà nước, tập trung vào việc nâng
24
Sinh viên: Trần Văn Hà Luật kinh doanh 46
cao quản trị kinh doanh và kiểm soát nội bộ NHTM cũng như năng lực thanh
tra, giám sát của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước.
4. Một số mô hình lượng hoá rủi ro tín dụng
Hiện nay, một số ngân hàng đã sử dụng mô hình cho điểm tín dụng để
lượng hoá rủi ro tín dụng người vay. Mô hình này có ưu điểm so với phương
pháp truyền thống (định tính) ở chỗ là nó cho phép xử lý nhanh chóng một khối
lượng lớn các đơn xin vay, với chi phí thấp, khách quan, góp phần tích cực

trong việc kiểm soát rủi ro tín dụng ngân hàng.
a. Mô hình điểm số Z
Mô hình điểm số Z do E.I.Altman hình thành để cho điểm tín dụng đối
với các công ty sản xuất của Mỹ. Đại lượng Z là thước đo tổng hợp để phân
loại rủi ro tín dụng đối với người vay và phụ thuộc vào:
- Trị số của các chỉ số tài chính của người vay (X
j
)
- Tầm quan trọng của các trị số này trong việc xác định xác suất vỡ nợ
của người vay (trọng số)
Từ đó, Altman đi đến mô hình cho điểm như sau:
Z = 1,2X
1
+ 1,4X
2
+ 3,3X
3
+ 0,6X
4
+ 1,0X
5
Trong đó:
X
1
: tỷ số vốn lưu động ròng/tổng tài sản
X
2
: tỷ số lợi nhuận giữ lại/tổng tài sản
X
3

: tỷ số lợi nhuận trước thuế và tiền lãi/tổng tài sản
X
4
: tỷ số thị giá cổ phiếu/giá trị ghi sổ của nợ dài hạn
X
5
: tỷ số doanh thu/tổng tài sản
Trị số Z càng cao thì người vay cao xác suất vỡ nợ càng thấp. Như vậy,
khi trị số Z thấp hoặc là một số âm sẽ là căn cứ để xếp khách hàng vào nhóm có
nguy cơ vỡ nợ cao.
Theo Altman, bất cứ công ty nào có điểm số Z thấp hơn 1,81 phải được
xếp vào nhóm có nguy cơ rủi ro tín dụng cao và ngân hàng chỉ cấp tín dụng khi
điểm số Z được cải thiện.
25

×