Tài liệu Báo cáo " Tìm hiểu năng lực sản xuất của các dân tộc thiểu số Tây Bắc qua mục đích của sản xuất nông nghiệp " pdf

so OAC
BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC
TIM HIEU NANG LOG SAN XUAT GUA GAG
DAN
TOG
THIEU SO TAY BAG QUA MUC
DIGH
GUA SAN XUAT NONG NGHIEP
VQ Dung
Vien Tdm ly hgc.
Su phat trien kinh te
ciia
cac dan tdc thieu sd Tay
Bac
phu thudc rai
nhieu vao nang
lire
to chiic san xuai
ciia
ho. Nang
lire
td chirc san xuai ndng
nghiep cua cac dan tdc quyet dinh hieu qua cua boat ddng trdng trot, chan nudi
va cac nghe phu. Thirc te cho tha'y, trong bdi canh phat trien kinh te thi trudng
hien nay, nhirng gia
dinh
nao biei
tinh
toan, biei td chuc san xuai tdt, biet
chuyen doi co cau vat nudi, cay trdng
thi

se
lam
an cd hieu qua,
d^t
dugc
hieu
qua kinh te cao. Trong khudn khd de tai cap Nha nudc nghien
ciiu
nhirng dac
diem tam ly
ciia
cac dan tdc thieu so Tay Bdc do Vien Tam
ly
hoc thuc
hie"!'
(2006 - 2008), chiing tdi da nghien
ciiu
nang luc san xuai cua cac dan tdc.
Trong bai bao nay chiing tdi chi trinh bay mdt khia canh the hien cua nang
lire
to chiic san xuai. Dd
la
muc dich cua hoat ddng san xuai cua cac dan tdc thieu
sd'Tay Bdc.
Nhu chung ta da biei, san xuai truydn thd'ng
ciia
cac dan tdc la
each
thiic san xuai mang tinh tu cap, tu
tiic.

Muc dich
ciia n6n
san xuai nay
la
trdng
trot, chan nudi chu yeu phuc vu cho
cude
sdng sinh hoat hang ngay cua gia
dinh. Mot cau
hdi
dugc dat ra
la:
Muc dich sdn xuat
ciia
cdc ddn tgc hien nay
cd thay ddi khdng ? Cdc gia dinh sdn xud't nham muc dich gi ? Dudi day la kei
qua dieu tra ve van de nay.
Phan tfch sd lieu bang 1 cho tha'y:
TAP
CHI
TAMLy
HOC,
Sdl
2 (129), 12-2009
so
DAC BIET KY
NIEM
20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC
Sd y kien cho la muc dich san xuai chu yeu
c7;/

de diing cho gia dinh
chiem mdt ty le kha
Idn
(gan 40%) so ngudi dugc hdi, ty
le
cau tra Idi
clni
yeu
de bdn chiem
miic
do thap nhai, cao nhai
la
y kien cho
rdng
san xuai
de
vira
dung, vira ban. Nhu vay, tinh chai
ciia
nen san xuai hang hoa the hien rai thap
va san xuai vin mang
tinh
chai tu cung, tu cap. Khi den nghien
ciiu
tai thi tran
It Ong, huyen Mudng La, tinh Son La -
noi
dang xay dung thuy dien Son La,
chiing tdi nhan tha'y. nhieu gia dinh ngudi Thai cd
\ardn,

rudng khdng trdng rau
ban cho cdng nhan xay dung thuy dien ma cho cac gia
dinh
ngudi Kinh tir xudi
len
thue de' trdng rau ban va hg thu dugc Igi
nhuan
tir boat ddng trdng rau nay
la
kha Idn. Trong khi dd cac gia dinh ngudi Thai trdng rau quanh nha, d vudn
chil yeu de phuc vu cho bira an hang ngay
ciia gia
dinh.
Hoat ddng mua ban
thuc pham d chg thi tran
cQng
rai
sdi
ddng, song nhirng ngudi ban thuc
phdm
(thit
Ign.
trau, bd ) chit yeu lai la nhirng ngudi Kinh d
dudi
xudi
len.
Cac dan
tdc thieu sd (chu yeu
la
dan tdc Thai) da khdng tan dung dugc Igi the dia ban

sinh sdng, dai dai cua minh dd kinh doanh theo hudng san xuai hang boa.
Bdng 1: Muc dich
ciia
sdn xud't ndng nghiep
TT
. .1
'
2
3
4
5
Muc dich
Trdng
liia
Trdng rau
Trong cay an qua
Chan nudi
.Nghe
phu
Chung
Chi de
diing
(%)
58,1
80.4
53.8
23,9
20.9
39.5
De

diing va
de
ban
(%)
40,7
19.2
33,5
55.2
18.9
44,6
De
ban la
chii
yeu
(%)
1,2
0.5
12.6
21,0
60.2
15,9
Trong sd cac
ITnh
vuc san xuai
thi
ta tha'y trdng rau
chii
yeu
la
de diing,

sau dd den trdng Ida va trdng cay an qua. Loai hlnh san xuai cd tinh chai hang
boa cao nhai
la
cac nghe phu.
6
mdt sd thdn ban
ciia
Tay Bdc do hgc tap duoc
d ngudi Kinh, nhieu gia
dinh
dan tdc thieu sd da biet trdng cac cay cdng nghiep
nhu: thao qua, cam, quyt de' ban cho cac tinh
mien
xudi.
Do vay, mirc sdng
ciia
hg dugc cai thien nhieu.
Mgt chi sd quan trgng khac phan anh
tinh
chai tu cung, tu cap
ciia
nen
san xuai d cac dan tdc thieu sd d Tay Bdc hien nay
la chi
phi cho san xuai. Qua
ket qua
Dieu
tra co ban ve kinh te - xii hdi
ciia
cac dan tdc do Vien Dan tdc hoc

TAP CHI'TAM
LY
HOC. Sd 12
(129).
12
- 2009
so
OAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC
tie'n hanh nam 1999 cho tha'y,
miic
chi phi cho san xuai
ciia
cac dan tdc rai
thap.
Qua
dieu
tra 2.038 hd gia
dinh thi
da sd cd
miic
chi phi cho san xuat dudi
500.000d/nam.
Bdng 2: Chi phi cho sdn xudt
ciia
cdc ddn tgc
(Blnh quan cho mdt hd gia
dinh
trong mdt nam)
So
TT

1
2
3
4
Miic chi (dong)
Dudi 500.000
Tir 500.000-
1.000.000
Tir
1.000.000-2.000.000
Tir
2.000.000-5.000.000
Sd ho
1165
425
328
117
Tyle(%)
57,16
21,00
16,09
5,75
Dieu dang chu y
la
phan
Idn
sd tidn chi
phi
nay deu dung de mua gidng
vat nudi cay trdng (gidng thdc, ga, Ign ), sau dd mdi de'n mua sam ndng

cii
san
xuai, cac chi phi ve phan bdn, thudc trir sau khdng dang ke. Dudi day la chi
phi
mua bd cdng cu san xuai
ciia
cac hd gia dinh.
Bdng 3: Chi phi mua bg cdng cu sdn xud't
ciia
cdc hd gia dinh
S6TT
1
2
3
4
5
6
Chi phi mua (don v| tinh la dong)
Dudi
100.000
Tir 100.000 - 200.000
Tir 200.000 - 500.000
Tir 500.000-
1.000.000
Tir 1.000.000-2.000.000
Tir
2.000.000-5.000.000
Tyle(%)
15.86
17,29

39,63
16.63
3,57
2.03
Vdi sd
lieu
bang tren ta thay chi phi cho bd cdng cu san xuai cua cac hd
gia
dinh
rat thap.
6
hau hei cac hd gia
dinh
lam nuong rdy, mot bd phan lam
Ilia
nudc, cdng cu san xuai chi
la
bd cay, bira, cude, xeng,
liem.
Tinh theo gia
tri blnh quan chua dugc 200.000 d.
Tuy nhien, do yeu cau cua san xuai va sinh boat d nhidu viing, cd mdt sd
hd gia
dinh
da cd may phat
dien,
may xay sat, may nghien thu'c an gia
sue,
may
cua Theo sd lieu thd'ng ke so bd trong sd

19
xa
ciia
tinh Son La va Lai Chau
dugc khao sat cd 844 may phat dien,
319
ddng co chay xang dau, 364 may xay
sat, 38 may tudi lua,
12
may nghidn thiic an
gia
siic,
6 may cua. Ddng co xang
dau de gdn vao thuyen may chay tren sdng Da, may phat dien
la
may thuy dien
chay nudc de thdp sang.
TAP
CHI
TAM
LY
HOC.
Sd
12
(129),
12
- 2009
so
DAC
BIET

KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC
Mdt chi sd khac phan anh nang
luc
san xuai
cda
cac dan tdc thieu sd
la
cdc ngudn thu nhap
ciia
cac dan tdc. Ket qua
dieu
tra the hien d bang 4.
Tir sd
lieu
bang 4 cho tha'y:
Ngudn thu nhap Idn nhai cua cac dan tdc
la
tir trdng
liia
vd chdn nudi,
trong dd trdng
lua
chiem vi tri hang ddu. Neu tinh trung binh
thi
ngudn thu tii
Ilia chiem 34,4% va thu tir chan nudi chiem 26,2%. Nhu da phan
tich
d tren,
trdng Ilia cua cac dan tdc tir
lam

rudng va
lam
nuong rdy, trong dd nuong rdy
chiem vi tri quan trgng. Vdi ky thuat canh tac thd so, dieu kien cham bdn ban
che (do thieu vd'n, hieu biet ve ky thuat cham bdn ban che, thieu nudc ), do dat
dai bac mau
vi
rirng bi tan pha nhidu nen nang suat cua trdng
lua
thap. Cdn ve
chan nudi ta thay
chii
yeu de lay
sire
keo, thd hang va dap irng nhu cau thuc
pham de phuc vu cac ngay
Id,
gia dinh cd viec
Idn
va cho sinh boat hang ngay.
Tinh chat hang boa cua chan nudi the hien rat md nhat. Vdi tinh chat nhu vay
cua trdng liia va chan nudi, nhung day lai
la
hai ngudn thu chfnh cua ddng bao
thi
ngudn thu nhap cua cac gia
dinh
la rat ban che.
Bdng 4:
Ngudn

thu nhap cua cdc ddn tgc thieu sd
(So sanh theo cac dan tdc)
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Nguon thu
Trong lua
Chan nudi
Khai thac rirng
Trong rau mau
Trong cay an qua
Hoat ddng dich vu
Lam
ngh6
phu
Buon ban
Khac
(tiei
kiem,
ngudi khac giiip dd)
Dantdc(%)
Thai
38,5

23,3
2,4
20,0
5,1
0,7
0,9
1,3
7,9
Mirdng
35,4
27,9
3,3
16,3
10,3
1,1
5,7
H'mdng
38,6
23,1
4,7
16,0
8,0
0,9
0,9
0,5
7,3
Tay
30,5
30,7
4,2

14,0
11,4
0,9
1,9
1,1
5,3
Dao
33,7
27,4
7,7
10,9
9,9
0,4
4,2
1,7
4,1
Niing
30,0
25,1
6,4
9,2
11,3
1,4
7,1
1,4
8,0
Neu so sanh giira cac dan tdc ta thay dan tdc Tay, Nung cd hieu qua san
xuai tdt hon khi ty le thu nhap tir chan nudi, trdng cay an qua,
lam
nghe phu

cao hon cac dan tdc khac.
Dieu dang
chii
y
la,
mdt sd nganh cd y nghia quan trgng ddi vdi viec
phat trien kinh te gia dinh theo hudng hang hoa
la
cac hoat ddng nhu: dich
vii,
budn ban,
lam
nghe phu - nhirng nganh nghe cd hieu qua cao hon nhieu so vdi
san xuat thuan ndng
lai
chiem ty Id rat thap trong thu nhap cua ngudi dan.
TAPCHI'TAM
LYHpC,
Sd 12 (129), 12 - 2009
so
DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC
Ngudn thu tir dich vu
la
0,9%, tir budn ban la
1,2%;
va tir nganh nghe phu
la
3,0%. Day
la
mdt minh chiing thuyet phuc phan anh nen

kinh
te tieu ndng
mang tfnh tu cung, tu cap cao cua cac dan tdc thieu sd Tay Bdc, phan anh nang
lire
san xuai ban che
ciia
cac dan tdc thieu sd.
De
lam
rd hon dieu nay chiing ta se tham khao
thdm
hai cbi sd khac
la
mifc do de ddnh va tu ddnh gid
vc'
mifc sdng
ciia
cac dan tdc.
Bdng 5: Mifc do de ddnh
ciia
cdc ddn tdc (trong mot ndm)
TT
1
2
Mirc do
de
danh
Cd de danh dugc
Khdng
de

danh dugc
Dant6c(%)
Thai
34,7
65,3
Mudng
23,3
76,7
H'mdng
44,3
55,7
Tay
49,8
50,2
Dao
43,8
56,2
Nung
46,2
53,8
Chung
40,3
59,7
Tir so
lieu
bang tren cho thay da sd ngudi dan dugc bdi khdng de danh
dugc tien bac tir boat ddng san xuat
ciia
gia
dinh.

Ty le gia
dinh
cd de danh
dugc khdng nhieu. Kei qua dieu tra cho thay, sd
gia
dinh cd de danh dugc
thi
miic
de danh cao nhat pho bien cua cac dan tdc
la
tir 2.000.000d - 3.000.000d/
nam/ mdt gia
dinh.
Bdng 6: Cdc ddn tgc
tif
ddnh gid mifc sdng
ciia
minh
TT
1
2
3
4
Mirc sdng
Thira an
Dii
an
Thieu an
Rai thieu an
Dan tdc

(%)
Thai
8,5
53,2
34,8
3,5
Mudng
11,0
54,5
32,9
1,5
H'mdng
8,3
64,7
25,9
1,1
Tay
14,6
60,1
20,8
4,5
Dao
10,2
62,4
25.6
2,0
Nung
16,5
71,7
9,8

2,0
Chung
11,5
61,1
25,0
2,4
Miic
sdng
la
mdt chi bao quan trgng ve nang
lire
san xuat
ciia
cac dan
tdc.
Chiing tdi da tlm hieu tu danh gia
miic
sdng cua cac dan tdc. Tat nbidn,
sir
danh gia nay chi mang tfnh tuong ddi.
Dii
sao day vdn la mdt chi sd cdn dugc
quan tam khi phan tfch nang
lire
sdn xuat
ciia
cac dan tdc thic'u sd.
Phan tfch sd
lieu
bang 6 cho thay:

Da sd cac gia
dinh
ddng bdo dan tdc thie'u sd cho rdng hg
dii
an, cd mdt
ty
le
dang ke cd
miic
sdng thira an
(11,5%).
Tuy vay, ty le cdc gia
dinh
thieu an
vdn chiem tdi 1/4 sd gia
dinh
dugc hdi. Ty le hd ngheo trong cugc dieu tra
ciia
chung tdi vdn cao so vdi ty
le
hd ngheo vd rat ngheo trong cugc
dieu
tra co bdn
TAP CHI'TAM
LY
HOC,
Sd 12
(129),
12
- 2009

so
DAC BIET KY NIEM 20 NAM NGAY THANH LAP VIEN TAM LY HOC
ciia
Vien Dan tdc hgc thuc hien nam 1999. Tai cugc dieu tra nay ty
le
hd ngheo
la 19,5% va rat ngheo
la
3,8%.
Mdt sd tieu chf phdn anh
miic
sdng
ciia
cac hd nhu sau:
- Ho thifa dn (kha): nha san gd, vach gd,
Igp
ngdi hoac tam
Igp
hoac nha
dat cot ke hay nha ngdi vdi cac cu dan d nha dat. Nhd cd tivi, cd tir 5 con trau
bd trd len, luong thuc binh quan 20 kg thdc/thdng.
- Ho
dii
dn: nha san gd, vach gd, hoac nha dat xay tudng, Igp tranh.
Trau bd cd tir 1-3 con. Luong thuc blnh quan ddu ngudi tir 12 - 15 kg thdc/
thang.
-
//o
thieu dn vd rd't thieu dn: nha san hoac nha dat bdng tre, vach bdng
tre hoac

niia,
Igp tranh, khdng cd trau bd, thu nhap luong thuc dudi 10 kg thdc/
thdng. Cdc hd ngheo thudng thie'u an dudi 3 thdng va rat ngheo thudng thieu an
4 thdng trd len. Hg phdi di
lam
thue, ft rudng vd nuong.
Theo sd lieu thd'ng kd hdng nam cua Tong
cue
thd'ng kd cho thay khu
vuc Tay Bdc vdn la khu vuc cd ty
le
hd ngheo cao nhat cd nudc.
Tir nhirng phan tfch tren, cd the ndi san xuat
ciia
cac dan tdc vdn co ban
la nen sdn xuat
lac
hau, nhd
le,
tu cung, tu cap, chua mang tfnh chat san xuat
hdng hod mdt each rd net. Cdc gia dinh sdn xuat ra chu yeu vdn de' dung cho
sinh hoat hdng ngay, phuc vu cdc ngdy
le,
cdc sinh boat tfn ngudng, tdn giao
Day la mdt nguydn nhan quan trgng ly gidi cho thirc trang ty
le
ngheo ddi cdn
cao
ciia
khu vuc ndy hien nay d nudc ta.

Tai lieu tham khao
Bao cao tdng ket de
tai
khoa hoc cap Nha nudc "Nlulng dgc diem tdm ly ca bdn
ciia
cdc ddn tdc thieu sdTdy Bdc vd dnh hudng
ciia
cluing den
sif
dn dinh vd phdt trien
kinh te- xd
hdi
d
khu vifc
ndy" (2009) do GS.TS. Vu Dung lam chu nhiem.
TAP
CHI'
TAM
LY
HOC.
Sd 12 (129), 12 - 2009