Giáo trình cơ sở dữ liệu đại học công nghiệp thực phẩm

LỜI NÓI ĐẦU
ho
ng ngh h ng tin t khi th nh l p
gi o tr nh phụ vụ ho
h
o t o ng nh

nn y
nghi n ứu v i n so n
ng ngh h ng tin, trong ó m n

ơ sở dữ li u l một trong những m n họ ƣợ ầu tƣ v ó l m n họ ắt uộ
kh ng thể thi u ƣợ trong hƣơng tr nh o t o ủ ất ứ m i trƣờng o t o huy n
nghi p n o trong lĩnh vự

ng ngh th ng tin. C

ứng dụng ủ tin họ hi n n y rất

d ng v phong phú, ặ i t là ứng dụng trong ng t quản lý, m quản lý thự
hất l quản lý th ng tin, nhƣng mọi th ng tin ần quản lý tr n m y tính ũng ều phải
ƣợ thể hi n ằng
quản lý dữ li u, nói

dữ li u, do v y khi nói
n vấn ề tổ hứ

n quản lý th ng tin tứ l nói

n

ơ sở dữ li u.

Với kinh nghi m giảng d y, ki n thứ tí h lũy qu nhiều năm, nhóm t giả
ố
gắng ể những nội dung ƣợ tr nh y trong gi o tr nh l những ki n thứ ơ ản
nhất nhƣng vẫn p nh t ƣợ những ti n ộ ủ kho họ kỹ thu t k t hợp với
vấn ề trong thự t . Gi o tr nh ƣợ i n so n theo hƣớng mở, ki n thứ rộng v ố
gắng hỉ r tính ứng dụng ủ nội dung, ƣợ tr nh y kèm theo l
ví dụ minh họ
thự t sinh ộng, gần gũi dễ hiểu giúp sinh vi n nắm ắt ki n thứ dễ d ng nhất.
Gi o tr nh n y l gi o tr nh nội ộ ƣợ sử dụng trong rƣờng
i họ
ng
nghi p hự phẩm
, l t i li u sử dụng ể giảng d y ho sinh vi n
i họ
chính quy, o ng hính quy v
m n nhƣ hi t k ơ sở dữ li
thống th ng tin . i li u ó thể
họ t p t i rƣờng hoặ s u khi r
ứng dụng ng ngh th ng tin.

l t i li u d ng th m khảo ể i n so n i giảng
u,
quản tr ơ sở dữ li u, h n tí h thi t k h
d ng ho
ối tƣợng họ sinh – sinh vi n ng
Trƣờng l m vi t i
ng ty ơn v ho t ộng

Gi o tr nh hi th nh
hƣơng s u:
hƣơng 1
kh i ni m về ơ sở dữ li u
hƣơng 2
h nh thự thể k t hợp v m h nh qu n h
hƣơng 3 i số qu n h
hƣơng 4 g n ngữ truy vấn
hƣơng 5 ng uộ to n vẹn
hƣơng 6 ý thuy t về thi t k ơ sở dữ li u
hƣơng 7 ối ƣu ho
u truy vấn


u mỗi hƣơng ều ó phần tóm tắt uối hƣơng,

u hỏi n t p v

i t p giúp

sinh vi n nắm vững những nội dung hính ủ t ng hƣơng v tự kiểm tr tr nh ộ ủ
hính m nh qu vi
Vi
,

giải

i t p.

i n so n gi o tr nh kh ng thể tr nh khỏi những s i sót. ất mong

n ọ góp ý ể gi o tr nh ng y ng ho n thi n hơn.

ọi góp ý xin gởi về
hự phẩm .

ho

ng ngh th ng tin – rƣờng
Nhóm t

i họ

giả

1. Ths. o ng h i n hi
2. Ths. guyễn Văn ễ

thầy

ng nghi p


D nh mụ

ký hi u v

hữ vi t tắt

N

3

Ụ

I U

VI T T T

CSDL

: ơ sở dữ li u

QTCSDL

: Quản tr ơ sở dữ li u

DBMS

:D t

DBA

: Database Administrator – gƣời quản tr

CTUD

: hƣơng tr nh ứng dụng

NSD

: gƣời sử dụng

se

n gement ystem –

quản tr ơ sở dữ li u
D

ANSI–PARC : American National Standards Institute – Planning And Requirements
Committee – Vi n ti u huẩn quố gi
ho h

ỹ - Ủy

n nhu ầu v k

ỹ

DDL

: D t Definition

DML

: Data Manipulation Language – g n ngữ th o t

SQL

: tru tured uery

DCL

:D t

ERD

: ntity el tionship Di gr m –

SEQUEL

: Structured English Query Language – g n ngữ truy vấn ó ấu trú

RBTV

:

1NF

: irst orm l orm – D ng huẩn 1

2NF

: e ond orm l orm – D ng huẩn 2

3NF

: hird orm l orm – D ng huẩn 3

ontrol

ngu ge – g n ngữ

nh nghĩ dữ li u
dữ li u

ngu ge – g n ngữ truy vấn ấu trú

ngu ge – g n ngữ iều khiển dữ li u
h nh thự thể k t hợp

ng uộ to n vẹn


ụ lụ

4

Ụ LỤ
ỜI ÓI ẦU .................................................................................................................1
D
Ụ
I U
VI
............................................................3
C ƢƠNG 1:
I I
VỀ Ơ Ở D
I U ................................................8
1.1. ơ sở dữ li u ............................................................................................................8

1.2.
ơ sở dữ li u .....................................................................................................10
1.2.1. ơ ồ ủ một h
D .................................................................................10
1.2.2. i n trú
mứ ủ một h
D ...............................................................11
1.3.
quản tr ơ sở dữ li u ........................................................................................12
1.3.1.
hứ năng hính ủ h quản tr ơ sở dữ li u ........................................12
1.3.2. ột số h quản tr ơ sở dữ li u th ng dụng ..................................................13
1.4.
ối tƣợng sử dụng D ................................................................................14
1.4.1. uản tr vi n D ........................................................................................14
1.4.2. Phân tí h, thi t k vi n v l p tr nh vi n ứng dụng ........................................14
1.4.3. gƣời sử dụng D .....................................................................................14
1.5. V i n t về qu tr nh ph t triển h quản tr CSDL ..................................................15
1.6.
lo i m h nh dữ li u ........................................................................................15
1.6.1.
h nh m ng ( etwork odel) ....................................................................15
1.6.2.
h nh dữ li u ph n ấp ( ier r hi l odel) ............................................15
1.6.3.
h nh dữ li u qu n h ( el tion D t
odel) ............................................15
1.6.4.
h nh dữ li u thự thể k t hợp ( ntity – Relationship Model) ..................17
1.6.5.

h nh dữ li u hƣớng ối tƣợng ...................................................................17
Ó
ƢƠ G 1 ................................................................................................ 18
U
I
ƢƠ G 1 .................................................................................................19
ƢƠ G 2: Ơ Ì
Ự
Ể
Ợ VÀ Ơ Ì
U
............20
2.1.
h nh thự thể k t hợp ( ntity el tionship odel) .........................................20
2.1.1. hự thể v kiểu thự thể................................................................................20
2.1.2. Biểu diễn một kiểu thự thể ............................................................................21
2.1.3. huộ tính .......................................................................................................21
2.1.4. i n k t ...........................................................................................................21
2.1.5. iểu diễn ồ họ ủ một thự thể .................................................................22
2.2.
h nh qu n h ( el tion odel) ........................................................................23
2.2.1.
kh i ni m ủ m h nh qu n h ...............................................................23
2.2.1.1. huộ tính ( ttri ute), miền (dom in) .......................................................23
2.2.1.2. u n h ( el tion) ....................................................................................24
2.2.1.3. ƣợ ồ qu n h ( el tion hem ) .........................................................26
2.2.1.4. Khóa (Key) ................................................................................................ 26


ụ lụ

5

2.2.1.5. ng uộ to n vẹn ...................................................................................27
2.2.2.
th o t
ơ ản tr n qu n h ....................................................................28
2.2.2.1. h p hèn (I
) th m một ộ mới v o qu n h ................................ 28
2.2.2.2. h p lo i (D ) một ộ r khỏi qu n h ..................................................28
2.2.2.3. h p th y ổi ( ) (sử ổi gi tr
thuộ tính ủ qu n h ) ..............28
Ó
ƢƠ G 2 ................................................................................................ 29
U
I VÀ ÀI
ƢƠ G 2 ..........................................................................30
ƢƠ G 3:
I
U
.................................................................................32
3.1.
ph p to n t p hợp ............................................................................................32
3.1.1. h p hội (Union) .............................................................................................32
3.1.2. Phép giao (Intersection) ..................................................................................33
3.1.3. h p tr (Differen e) ......................................................................................34
3.1.4. h p tí h ề
(Descartes) ..........................................................................36
3.2.
ph p to n qu n h ...........................................................................................37

3.2.1. h p họn ( ele tion) .....................................................................................37
3.2.2. h p hi u (Projection) ...................................................................................38
3.2.3. h p k t ( oin) ................................................................................................ 39
3.2.3.1. h p k t ó iều ki n ( het join) ............................................................39
3.2.3.2. h p k t tự nhi n ( tur l join) ................................................................ 40
3.2.4. h p hi (Division) .......................................................................................41
3.2.5. h p g n ..........................................................................................................42
Ó
ƢƠ G 3 ................................................................................................ 44
U
I VÀ ÀI
ƢƠ G 3 ..........................................................................45
CHƢƠ G 4: GÔ
G
UY VẤ
.............................................................48
4.1. ui ƣớ ...................................................................................................................48
4.2.
l nh kh i o ấu trú ơ sở dữ li u ...............................................................49
4.2.1.
nh t o ấu trú ảng ....................................................................................49
4.2.2.
nh hủy ỏ một ảng ....................................................................................52
4.2.3.
nh sử ổi trú ảng ....................................................................................52
4.3.
l nh truy vấn ơ sở dữ li u ..............................................................................53
4.3.1. m ki m theo u hỏi ơn giản .....................................................................55
4.3.1.1. m ki m kh ng iều ki n.........................................................................55
4.3.1.2. m ki m với iều ki n ơn giản ..............................................................57

4.3.1.3. m ki m ó xử lý x u ký tự .....................................................................57
4.3.1.4. m ki m nhờ sử dụng I v
W
................................................58
4.3.1.5. m ki m ó thự hi n ng thứ tính to n...............................................58
4.3.1.6. m ki m ó sắp x p thứ tự nh ề O D
Y ................................ 59
4.3.2.
h m thƣ vi n ............................................................................................59


ụ lụ

6

4.3.3. m ki m nhờ m nh ề G OU Y ..............................................................60
4.3.4. ruy vấn lồng (truy vấn on) ..........................................................................62
4.4.
l nh p nh t dữ li u .......................................................................................63
4.4.1.
nh th m ản ghi ..........................................................................................63
4.4.2.
nh xó ản ghi .............................................................................................64
4.4.3.
nh sử ổi dữ li u .......................................................................................64
Ó
ƢƠ G 4 ................................................................................................ 65
ÀI
ƢƠ G 4 ..................................................................................................66
ƢƠ G 5: RÀ G UỘ

OÀ VẸ ....................................................................75
5.1. h i ni m ...............................................................................................................75
5.2.
ặ trƣng ủ r ng uộ to n vẹn ...................................................................76
5.2.1. ội dung..........................................................................................................76
5.2.2. ối ảnh ..........................................................................................................77
5.2.3. ảng tầm ảnh hƣởng .......................................................................................77
5.3. h n lo i r ng uộ to n vẹn .................................................................................79
5.3.1.
ng uộ to n vẹn ó tr n một qu n h ơ sở ..............................................79
5.3.1.1. ng uộ to n vẹn về miền gi tr ủ thuộ tính ...................................80
5.3.1.2. ng uộ to n vẹn li n ộ .......................................................................80
5.3.1.3. ng uộ to n vẹn li n thuộ tính ...........................................................80
5.3.2.
ng uộ to n vẹn ó tr n nhiều qu n h .....................................................81
5.3.2.1. ng uộ to n vẹn th m hi u ................................................................ 81
5.3.2.2. ng uộ to n vẹn li n ộ – li n qu n h ...............................................82
5.3.2.3. ng uộ to n vẹn li n thuộ tính – li n qu n h ...................................83
5.3.2.4. ng uộ to n vẹn do thuộ tính tổng hợp ..............................................83
5.3.2.5. ng uộ to n vẹn do sự hi n di n ủ hu tr nh ([4]) ...........................84
5.3.2.6. iểu diễn r ng uộ to n vẹn ằng phụ thuộ h m ..................................86
5.4. i ặt
V ằng
.......................................................................................86
Ó
ƢƠ G 5 ................................................................................................ 87
U
I VÀ ÀI
ƢƠ G 5 ..........................................................................88
ƢƠ G 6:

UY VỀ
I
Ơ ỞD
I U ...................................93
6.1. hụ thuộ h m ( un tion l Dependen ies)............................................................94
6.1.1.
nh nghĩ .......................................................................................................94
6.1.2.
ti n ề ho phụ thuộ h m ........................................................................95
6.1.2.1.
ti n ề rmstrong ( rmstrong‟s xioms) ............................................95
6.1.2.2. o óng ủ t p thuộ tính ......................................................................96
6.1.2.3. hó ủ lƣợ ồ qu n h .........................................................................97
6.2. huẩn hó lƣợ ồ qu n h ..................................................................................100
6.2.1. h p t h
lƣợ ồ qu n h ......................................................................100


ụ lụ

7

6.2.2. h p t h ó k t nối ảo to n th ng tin ........................................................100
6.2.3. h p t h ảo to n phụ thuộ h m ...............................................................102
6.2.3.1. nh hi u ủ t p phụ thuộ h m tr n t p thuộ tính ............................102
6.2.3.2. iểm tr ph p t h ảo to n phụ thuộ h m ...........................................103
6.2.4.
d ng huẩn .............................................................................................103
6.2.4.1. D ng huẩn 1 ( irst orm l orm – 1NF) ..............................................104
6.2.4.2. D ng huẩn 2 ( e ond orm l orm – 2NF) .........................................105

6.2.4.3. D ng huẩn 3 ( hird orm l orm – 3NF) ............................................106
6.2.4.4. D ng huẩn
( oy e-Codd Normal Form).........................................108
6.2.5. huẩn hó lƣợ ồ qu n h ằng phƣơng ph p ph n r ...............................109
6.2.5.1. h n r
t huẩn 2 .................................................................................109
6.2.5.2. h n r
t huẩn
(hoặ huẩn 3) .....................................................110
Ó
ƢƠ G 6 ..............................................................................................112
ÀI
ƢƠ G 6 ................................................................................................113
ƢƠ G 7:
I ƢU Ó
U
UY VẤ ........................................................116
7.1
hi n lƣợ tối ƣu ơ ản ................................................................................116
7.2
hi n lƣợ tối ƣu tổng qu t ...........................................................................117
7.2.1
quy tắ li n qu n tới ph p k t nối v ph p tí h ề-các:........................118
7.2.2
quy tắ li n qu n tới ph p họn v ph p hi u......................................119
Ó
ƢƠ G 7 ..............................................................................................125
U
I VÀ ÀI
ƢƠ G 7 ........................................................................126

Ơ ỞD
I U D G À V DỤ VÀ
O ............................127
ÀI I U
O ...........................................................................................137


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

8

ƢƠNG 1

I NI

VỀ Ơ SỞ

LI U

Mục tiêu:
 Mô tả các khái niệm về cơ sở dữ liệu, hệ cơ sở dữ liệu và sự cần thiết
phải có của cơ sở dữ liệu.
 Giới thiệu về hệ quản trị cơ sở dữ liệu và các chức năng của hệ quản trị
cơ sở dữ liệu.
 Trình bày các mơ hình dữ liệu và lịch sử phát triển của các hệ cơ sở dữ
liệu.
hu ầu tí h lũy v xử lý
dữ li u nảy sinh trong mọi ng vi , trong mọi

ho t ộng ủ on ngƣời. ột i to n nhỏ ũng ần n dữ li u, nhƣng kh ng nhất
thi t phải quản lý
dữ li u n y theo
phƣơng ph p kho họ . uy nhi n, khi bài
to n ó kí h thƣớ lớn hơn h n v số lƣợng dữ li u ần xử lý tăng nh nh th tầm o
qu t ủ on ngƣời nh thƣờng khó ó thể quản lý h t ƣợ . húng òi hỏi ƣợ quản
lý tốt kh ng hỉ v kí h thƣớ m òn v sự phứ t p ủ ản th n húng. ổ hứ vi
xử lý dữ li u một
h ó kho họ òi hỏi on ngƣời sử dụng ơ sở dữ li u.
ơ sở dữ liệu
rƣớ ki ngƣời t thƣờng sử dụng m h nh h thống t p tin ổ iển ể quản lý
dữ li u, húng ƣợ tổ hứ ri ng lẻ phụ vụ ho t ng mụ í h ủ ơn v quản lý,
mỗi hƣơng tr nh ứng dụng ều ó một t p dữ li u tƣơng ứng v mỗi khi hƣơng tr nh
ứng dụng ần ƣợ sử ổi hoặ mở rộng th t p dữ li u tƣơng ứng ũng th y ổi theo.
Vi lƣu giữ th ng tin ủ một tổ hứ trong h xử lý t p nhƣ v y ó những nhƣợ
iểm hính s u:
1.1.

– Dƣ th a dữ li u và khơng nhất qn vì cùng một dữ li u có thể ƣợc lƣu trữ
trong nhiều t p khác nhau, khi ti n hành c p nh t chỉnh sửa có thể bỏ sót và dẫn tới
khơng nhất qn.
– hó khăn trong vi truy p dữ li u v
m i trƣờng xử lý t p truyền thống
kh ng ho ph p dữ li u ƣợ t m ki m theo
h thứ thu n ti n v hi u quả.
– Dữ li u ó thể
l p v dữ li u nằm rải r trong nhiều t p v
t p ó thể ó
khu n d ng kh nh u, n n khó vi t
hƣơng tr nh ứng dụng mới ể t m

dữ li u
thí h hợp.


hƣơng 1:

–
ổi

kh i ni m về ơ sở dữ li u

nh hƣởng

9

n vấn ề to n vẹn v khi ó th m những r ng uộ mới, khó th y

hƣơng tr nh.
Do ó, c

h

D r

ời nhằm giải quy t những vấn ề n u tr n.

ơ sở dữ li u l một kh i ni m ầu ti n v li n qu n

n hầu h t

h thống

th ng tin, nhất l ối với h th ng tin quản lý. X t ví dụ về h th ng tin quản lý iểm
thi ủ sinh vi n nhƣ s u:
Ví dụ 1.1:

ảng dữ li u trong h thống th ng tin quản lý iểm ủ sinh vi n:

Danh sách sinh viên:
MA SINH VIEN
3001080071
3001080101
3001090333

TEN SINH VIEN
guyễn Xu n ảo
rần Xu n h t
guyễn inh u ng

LOP HOC
08CDTH1
08CDTH2
09CDTH1

D nh s h m n họ :
MA MON HOC
CTDL
CSDL
KTLT

TEN MON HOC
ấu trú dữ li u
ơ sở dữ li u
ỹ thu t l p tr nh

iểm thi:
MA SINH VIEN
3001080071
3001080101
3001090333
3001080031

MA MON HOC
CTDL
CSDL
KTLT
KTLT

LAN THI
1
1
1
2

IEM THI
6
7
4
8

hƣ v y, h thống th ng tin về ng t quản lý iểm số sinh vi n l
dữ li u
ƣợ tổ hứ th nh
ảng gồm
ột v
h ng. y theo mứ ộ ho ph p,
ngƣời d ng ó thể truy p v o ể t m ki m, h y p nh t dữ li u li n qu n n ng
t quản lý iểm số ủ sinh vi n nhƣ th m mới một sinh vi n, nh p iểm số ho t ng
m n họ ủ sinh vi n theo t ng lớp, tr ứu iểm số ủ sinh vi n, in d nh s h ảng
iểm ho sinh vi n
c

i u:

Cơ sở dữ liệu (Database) là một tập hợp các dữ liệu có mối quan hệ với nhau
chứa thơng tin về một tổ chức nào đó (như một trường học, một công ty, một nhà


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

10

máy,…) được lưu trữ trên các thiết bị thứ cấp (như băng từ, đĩa từ) để đáp ứng nhu
cầu khai thác thông tin của nhiều người sử dụng với nhiều mục đích khác nhau.
rong
tổ hứ nhất

h hiểu tr n, trƣớ h t

D phản nh th ng tin về ho t ộng ủ một
nh, nghĩ l iểu th một “gó ” ủ th giới thự , nó phải phản nh

trung thự sự th y ổi ủ th giới ó, nó phải l một t p hợp
th ng tin m ng tính
h thống hứ kh ng thể l một t p hợp dữ li u t y ti n hứ những th ng tin rời r
kh ng ó mối qu n h với nh u. h ng tin ƣợ lƣu trữ trong
D ƣợ hi sẻ ho
nhiều ngƣời sử dụng v nhiều ứng dụng kh nh u.
ó ó thể thấy vi x y dựng
v kh i th một
D li n qu n n một số vấn ề nhƣ giảm sự tr ng lắp th ng tin
xuống mứ thấp nhất, ảm ảo tính nhất qu n v to n vẹn dữ li u, tính ảo m t v
quyền kh i th

th ng tin ủ ngƣời d ng, tính n to n ho dữ li u khi xảy r sự ố

n o ó
1.2.

ệ cơ sở dữ liệu

gƣời t thƣờng d ng thu t ngữ h ơ sở dữ li u ể hỉ một
D
ng với h
quản tr ơ sở dữ li u ể truy p
D ó. ng ng y, vi truy xuất th ng tin trong
D
ng trở th nh một ộ ph n thi t y u trong uộ sống ủ mỗi ngƣời. V
nhiều ngƣời sử dụng

D kh ng thuộ giới huy n tin, những ngƣời ph t triển h
thống
he dấu kh ng ho ngƣời d ng i t sự phứ t p ó th ng qu nhiều mứ truy
xuất, nhằm l m ơn giản những tƣơng t
ủ ngƣời d ng với h thống.
1.2.1. Sơ đồ của một hệ S L

Hình 1.1. Sơ đồ một hệ CSDL
D
ho t ộng

(D t se
D , nơi m

n gement ystem) – h quản tr ơ sở dữ li u – iều khiển
ó nhiều hƣơng tr nh ( UD) v nhiều ngƣời sử dụng


hƣơng 1:

(

D) ó thể

kh i ni m về ơ sở dữ li u

n thi p v o. gƣời d ng ó thể trự ti p kh i th

hƣơng tr nh ứng dụng ể truy
1.2.2.

11

pv o

D hoặ sử dụng

D .

iến trúc ba mức của một hệ S L
Theo ANSI-PARC (American National Standards Institute – Planning and

equirements ommitee: Vi n ti u huẩn quố gi
ỹ - Ủy n nhu ầu v k ho h
ỹ) ó 3 mứ iểu diễn một ơ sở dữ li u: ứ trong ( òn gọi l mứ v t lý hysi l), mứ kh i ni m ( on eption h y ogi l) v mứ ngo i (View)
USER 1

Khung nhìn 1

USER 2

Khung nhìn 2

USER n

Khung nhìn n
Mứ ngo i

D
mứ

kh i
ni m

CSDL
mứ v t
lý

ứ kh i ni m

ứ v t lý

Hình 1.2. Ba mức của sự truy xuất dữ liệu
ức khung nhìn:
ứ khung nh n (hay mứ ngo i) l mứ li n qu n giữ gi o di n ngƣời/m y
ngƣời sử dụng v
hƣơng tr nh ứng dụng.

n

ỗi ngƣời sử dụng h y mỗi hƣơng tr nh ứng dụng ó thể ƣợ nh n (View)
D theo một gó ộ kh nh u. ó thể nh n thấy to n ộ h y hỉ một phần hoặ hỉ
l
th ng tin tổng hợp t
D hi n ó. gƣời sử dụng hỉ ó thể l m vi tr n
một phần
D theo
h “nh n” do ngƣời quản tr h y hƣơng tr nh ứng dụng quy
nh.
ức vật lý:
ứ v t lý (h y mứ trong) l mứ truy xuất thấp nhất, m tả dữ li u ƣợ lƣu

trữ nhƣ th n o trong
D .
y l mứ thể hi n
i ặt ó tính hất v t lý ủ
D ể t ƣợ tối ƣu trong
lần thự hi n
th o t t m ki m, lƣu trữ và t n
dụng
v ng nhớ òn trống. ứ v t lý ũng l mứ phản nh
ấu trú dữ li u,
tổ hứ t p ƣợ d ng ho vi

lƣu trữ dữ li u trên cá thi t

nhớ thứ ấp.

ức logic:
ứ logic (h y mứ kh i ni m) l mứ m tả những th ng tin n o ƣợ lƣu trữ
trong CSDL v hỉ rõ mối qu n h giữ
th ng tin n y. Cụ thể hơn, mứ logi iểu
diễn
thự thể,
thuộ tính v
mối qu n h giữ
thự thể ó. Mứ logi


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

ũng ho thấy

r ng uộ tr n dữ li u,

truy xuất n y hỉ qu n t m n những g
t m n
h thứ lƣu trữ CSDL.
ứ logi l mứ
v t lý l

iểu diễn tr u tƣợng

12
th ng tin về ngữ nghĩ
ƣợ lƣu trữ trong
D

ủ dữ li u.

D

ủ mứ v t lý h y nói

ứ

hứ kh ng qu n
h kh

mứ

i ặt ụ thể ho mứ logi .

ệ quản trị cơ sở dữ liệu

1.3.

ể giải quy t tốt tất ả
vấn ề ặt r ho một
D nhƣ: nh nghĩ , t o l p
CSDL, ơ h ảo m t h y ph n quyền kh i th
D , phụ hồi dữ li u khi ó sự
ố th ần ó một h thống phần mềm huy n dụng, h thống ó ƣợ gọi là h quản
tr ơ sở dữ li u.
Hệ quản trị CSDL (Database Management System – DBMS) là một tập các
chương trình cho ph p người sử dụng định nghĩa, t o lập và duy trì cơ sở dữ liệu.
ói

h kh

h quản tr

D l một phần mềm h thống ho ph p:

– Khai báo ấu trú dữ li u với
m tả hi ti t dữ li u.
– ƣu giữ dữ li u l n
thi t lƣu trữ thứ ấp.
– Xử lý truy vấn, p nh t v ph t sinh o o.
ỗi h quản tr

ều ƣợ

i ặt dự tr n một m h nh dữ li u ụ thể.

i n n y,

hầu h t
h quản tr
D ều dự tr n m h nh qu n h . D dự tr n m h nh n o
một h quản tr
D ũng phải ó ng n ngữ gi o ti p giữ ngƣời sử dụng và CSDL
o gồm:
– g n ngữ m tả dữ li u (Data Definition Language - DDL): cho phép khai báo
ấu trú ủ
D , kh i o
mối li n h ủ dữ li u.
– g n ngữ th o t dữ li u (D t
nipul tion
ngu ge - DML): cho phép
ngƣời sử dụng ó thể th m (Insert), xó (Delete), sử (Upd te) dữ li u trong CSDL.
– g n ngữ truy vấn dữ li u ( tru tured uery
th ng tin ần thi t trong D .

ngu ge - SQL): d ng ể truy vấn

– g n ngữ quản lý dữ li u (D t
ontrol ngu ge - DCL): ho ph p những
ngƣời quản tr h thống th y ổi ấu trú
ảng dữ li u, kh i o ảo m t th ng tin

v

ấp quyền kh i th

1.3.1.

D

ho ngƣời sử dụng.

ác chức năng chính của hệ quản trị cơ sở dữ liệu

hứ năng ủ một h quản tr CSDL là những d h vụ m một h
ó thể ung ấp. heo odd (1982) một h
D ó
hứ năng s u:

CSDL


hƣơng 1:

–

kh i ni m về ơ sở dữ li u

13

ung ấp ho ngƣời d ng khả năng kh i

o ấu trú dữ li u, kh i

o

mối

li n h ủ dữ li u v
qui tắ p ặt l n dữ li u ó; ho ph p lƣu trữ, truy xuất v
p nh t dữ li u; ho ph p những ngƣời kh i th
D ( huy n hay không chuyên)
sử dụng ể truy vấn
th ng tin ần thi t trong
D . y l hứ năng ơ ản ủ
một h
D . Với hứ năng n y h
ti t i ặt m ng tính v t lý.

D

he dấu ngƣời d ng những hi

–

ỗ trợ
gi o t (tr ns tion) ằng
h ung ấp một ơ h ảm ảo hoặ tất
ả
p nh t trong một gi o t
ƣợ thự hi n hoặ kh ng một th o t
p nh t

n o trong gi o t n y ƣợ thự hi n, ể ảm ảo tính nhất qu n ủ dữ li u.
–

ung ấp

d h vụ iều khiển tƣơng tr nh ể ảm ảo tính nhất qu n ủ dữ

li u khi ó nhiều phi n l m vi

với

D , ó nhiều ngƣời ồng thời truy

pv o

D , ặ i t l những truy p l m th y ổi th ng tin lƣu trong ó, ung ấp ơ h
giải quy t tr nh hấp dữ li u, ung ấp
i n ph p ảo m t dữ li u v ph n quyền
khai thá
D . ỗi h quản tr
D ó thể i ặt một ơ h ri ng ể giải quy t
vấn ề n y. ột số i n ph p s u y ƣợ sử dụng:



ấp quyền ƣu ti n ho t ng ngƣời sử dụng.
nh dấu y u ầu truy xuất dữ li u, ph n hi thời gi n, ngƣời n o ó y u ầu
trƣớ th ó quyền truy xuất dữ li u trƣớ .

– ung ấp ơ h s o lƣu v phụ hồi dữ li u khi ó sự ố xảy r l m hỏng

theo một kiểu n o ó.

D

–
nh kỳ kiểm tr
D , s u một thời gi n sẽ tự ộng t o r ản s o. o nh t ký
(log) th o t
D . ỗi th o t
ều ƣợ h thống ghi l i, do ó mỗi khi ó sự ố
xảy r th ó thể tự ộng lần ngƣợ l i.
–

quản tr

–

ung ấp

D

ần phải ung ấp một gi o di n tốt, dễ hiểu v dễ sử dụng.

d h vụ hỗ trợ ho tính ộ l p giữ dữ li u v

hƣơng tr nh.

ột số hệ quản trị cơ sở dữ liệu thông dụng
i n n y, ó nhiều h quản tr
D ƣợ ƣ r th trƣờng. Dƣới

h quản tr
D th ng dụng:
1.3.2.

–

y l một số

uy m lớn nhƣ:
 Or le: h y tr n 80 ấu h nh kh
 D 2: sản phẩm ủ I

 Sysbase
– uy m nhỏ nhƣ:
 SQL Server

,

nh u.

y l một trong những h quản tr

D

ầu tiên.


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

14

 VisualFoxpro
 Microsoft Access
–

ƣớ ho t ộng ủ một h quản tr ơ sở dữ li u:


gƣời sử dụng ƣ r y u ầu truy nh p dƣới d ng
ngữ th o t dữ li u n o ó.

 D


ứ logi ti n h nh

 D
1.4.

nh n lời y u ầu, ph n tí h ú ph p v
truy nh p v o

u l nh ủ một ng n

huyển ho mứ logi .

D v t lý v trả l i k t quả.

hiển th k t quả ho ngƣời sử dụng.

ác đối tƣợng sử dụng S L

1.4.1. Quản trị viên S L
ất kỳ tổ hứ n o ó d ng hung t i nguy n ũng ần phải ó ngƣời quản tr ể
theo dõi v quản lý t i nguy n ó. rong một m i trƣờng
D , t i nguy n trƣớ ti n
l ản th n
D ,k
n l h quản tr
D v
những t i nguy n n y l vi
ấp quyền truy p
dụng D .

phần mềm
D . Vi quản lý
D , iều phối v gi m s t vi sử

1.4.2. Phân tích, thiết kế viên và lập trình viên ứng dụng
– Phân tích v thi t k vi n h thống l những ngƣời khảo s t h thống, ph n tí h
và x
nh y u ầu ủ ngƣời sử dụng ể thi t k h thống th ng tin, ph t triển những
ặ tả ủ hƣơng tr nh. hi thi t k h thống họ l ngƣời h u tr h nhi m quy t nh
những dữ li u n o ần ƣợ lƣu trữ v lự họn ấu trú ph hợp, thi t k gi o di n v
ặ tả
xử lý. Nhƣ v y, ể thi t k ó hi u quả ngƣời thi t k
D phải gi o ti p
với ngƣời d ng

D tƣơng l i, hiểu ƣợ nhu ầu sử dụng ủ họ ể ó thể ƣ r
một thi t k ph hợp, lự họn m h nh dữ li u logi v quy t nh về mặt v t lý nhƣ
th n o, họn lự ấu trú lƣu trữ v phƣơng thứ truy p dữ li u, thi t k h thống n
ninh ho dữ li u.
–
p tr nh vi n ứng dụng thể hi n những ặ tả ủ ngƣời ph n tí h thi t k th nh
hƣơng tr nh, mỗi hƣơng tr nh o gồm
u l nh p ứng ƣợ y u ầu ngƣời
dùng. L p tr nh vi n kiểm tr tính úng ắn ủ hƣơng tr nh v ảo tr hƣơng tr nh.
1.4.3. Ngƣời sử dụng S L
hững ngƣời sử dụng
D ó ng vi
hính l thƣờng xuy n truy vấn v
p
nh t
D nhƣ
kiểu truy vấn v
p nh t ƣợ x y dựng sẵn trong
hƣơng
trình ứng dụng. hững ngƣời sử dụng ặ i t o gồm
kỹ sƣ,
nh kho họ ,


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

15

ph n tí h kinh do nh v những ngƣời kh
những truy vấn phứ t p ho

ng vi

rất th ng th o về h

D , tự x y dựng

ủ họ.

1.5. Vài nét về quá trình phát triển hệ quản trị CSDL
Vào những năm 60 ủ th kỷ 20
h quản tr
D

ầu ti n r

ời dự tr n

m h nh dữ li u ph n ấp v m ng. i di n ủ h thống n y l OD Y v I
những năm 70, ó th h thứ h i ủ h quản tr
D với m h nh qu n h .
h nh qu n h giúp ơn giản hó vi truy nh p dữ li u ủ ngƣời sử dụng.
h
thống ti u iểu gồm O
, Y
, D 2, D
. h n hung, húng ó kiểu
ki n trú ph n t n, ít r l với

tr m kh h h ng, nhằm huyển y u ầu về m y hủ
và m y hủ quản lý ơ sở dữ li u.
h h thứ

ủ h quản tr

D

ƣợ ph t triển t những năm 80.

d ng
m h nh dữ li u phong phú v ki n trú ph n t n hơn so với
trƣớ . h h
ó thể kể r gồm:
–

h nh hƣớng ối tƣợng

–

h nh hó logi

–
1.6.

húng

h thống

dữ li u

ơ sở dữ li u ph n tán
ác loại mơ hình dữ liệu

h nh dữ li u l sự tr u tƣợng hó m i trƣờng thự , mỗi lo i m h nh dữ li u
ặ trƣng ho một
h ti p n kh nh u khi ph n tí h thi t k
D . i n ó 5 lo i
mơ hình:
1.6.1.

ơ hình mạng (Network Model)

h nh m ng r ời v o những năm 1960, m h nh ƣợ iểu diễn ởi một ồ
th ó hƣớng.
h nh dữ li u m ng tƣơng ối dễ sử dụng nhƣng kh ng thí h hợp
trong vi
iểu diễn
D ó quy m lớn.
1.6.2.

ơ hình dữ liệu phân cấp ( ierarchical Model)

h nh dữ li u ph n ấp r ời uối 1950, trong mơ hình này, dữ li u ƣợ tổ
hứ th nh ấu trú
y, trong ó mỗi nút ủ
y iểu diễn một thự thể, giữ nút on
v nút h ƣợ li n h với nh u theo một mối qu n h x
nh.
ơ hình dữ liệu quan hệ (Relation ata odel)

h nh dữ li u qu n h òn gọi l m h nh qu n h , ƣợ E.F.Codd ƣ ra vào
năm 1970, nền tảng ơ ản l kh i ni m lý thuy t t p hợp tr n qu n h . rong m h nh
qu n h , dữ li u ƣợ tổ hứ th nh t ng ảng, mỗi ảng tƣơng ứng với một thự thể
1.6.3.


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

16

trong h thống. Những kh i ni m ƣợ sử dụng trong mơ hình

o gồm: thuộ tính,

qu n h , lƣợ ồ qu n h , ộ, khó .
h nh qu n h l m h nh ƣợ nghi n ứu nhiều nhất v ó ơ sở lý thuy t
vững hắ nhất.
h nh n y ng với m h nh dữ li u thự thể k t hợp ng ƣợ sử
dụng rộng r i trong vi ph n tí h thi t k
thi u hi ti t hơn ở hƣơng 2.

D hi n n y.

h nh n y sẽ ƣợ giới

Ví dụ 1.3: H thống quản lý họ sinh – sinh viên có các lƣợ

ồ qu n h nhƣ s u:

KHOA(Makhoa,Tenkhoa)
LOP (Malop, Tenlop, Makhoa)
SINHVIEN (Masv, Tensv, Ngaysinh, Gioitinh, Malop)
MONHOC (Mamon, tenmon)
KETQUA (Masv, Mamon, Lanthi, diem)
KHOA

MAKHOA
CNTT
DDT

LOP

MALOP
26THTH
08CDTH
06CDDDT

TENKHOA
ng ngh th ng tin
i n i n tử
TENLOP
ớp trung ấp tin họ khó 26
ớp o ng tin họ khóa 8
ớp o ng i n tử khó 6

SINHVIEN

MASV

3001080071
3001080101
26TCTH045
26TCTH046

TENSV
guyễn o ng
Lê Thúy
ồng
guyễn h nh

MONHOC

MAMON TENMON
CTDL
ấu trú dữ li u
CSDL
ơ sở dữ li u
KTLT
ỹ thu t l p tr nh

KET QUA

MA SINH VIEN
3001080071
3001080071
3001080101
3001080101

MAKHOA

CNTT
CNTT
DDT

NGAYSINH GIOITINH
1989
1987
1989

MA MON HOC
CTDL
CSDL
KTLT
KTLT

LAN THI
1
1
1
2

IEM THI
6
7
4
8


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

17

ơ hình dữ liệu thực thể kết hợp (Entity – Relationship Model)

1.6.4.

Mơ hình dữ li u thự thể k t hợp do . . hen ề xuất v o năm 1976.
kh i
ni m hủ y u ƣợ sử dụng trong m h nh n y l :
thự thể ( ntity), thuộ tính ủ
lo i thự thể, khó ủ lo i thự thể,
mối k t hợp.
Ví dụ 1.4:
MALOP

h nh thự thể k t hợp:
MAKHOA

TENLOP

LOP

KHOA

MASV

GIOITINH

SINHVIEN
TENSV

TENKHOA

LANTHI

KETQUA

NGAYSINH

MONHOC

DIEMTHI

MAMH

TENSV

Hình 1.3: Mơ hình thực thể kết hợp
ơ hình dữ liệu hƣớng đối tƣợng
h nh dữ li u hƣớng ối tƣợng (Object Oriented Data Model) r ời s u 1990
dự tr n ti p n hƣớng ối tƣợng o gồm
kh i ni m: lớp, k th . ặ trƣng ơ
1.6.5.

bản ủ

h ti p

n n y l tính óng gói, tính

m h nh ti n ti n nhất hi n n y.
li n qu n kh .

h nh, tính t i sử dụng.

y l lo i

h nh n y sẽ ƣợ giới thi u rõ hơn ở

t i li u


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

TÓ

T T

18

ƢƠNG 1

– ột
D l một t p hợp
dữ li u ó li n qu n với nh u về mặt logi , ƣợ
thi t k ể lƣu trữ th ng tin phụ vụ ho ho t ộng ủ một tổ hứ . ột h

D
l một h thống phần mềm ung ấp ho ngƣời d ng một m i trƣờng thu n lợi v hi u
quả ể nh nghĩ , t o l p, ảo tr
D v ung ấp những truy p ƣợ kiểm so t
n D .
– ất ả
truy p n
D ều th ng qu h
D . ột h
ung ấp một ng n ngữ nh nghĩ dữ li u (DD ) ể ngƣời d ng nh nghĩ
một ng n ngữ th o t dữ li u (D ) ể ngƣời d ng ƣ th m v o
sử ổi dữ li u v truy xuất dữ li u trong D .
–

quản tr

tính n to n ảo m t

D

ung ấp

truy

p ó kiểm so t

n

D
D v

D , xó

ớt,

D nhằm ảm ảo

D .

–
h nh dữ li u l một t p
kh i ni m v ký ph p ó thể d ng ể m tả một
t p hợp dữ li u,
th o t tr n t p dữ li u ó.
m h nh logi ƣợ d ng ể m
tả dữ li u ở mứ kh i ni m v ở
mứ ngo i.
h nh v t lý d ng ể m tả dữ li u
ở mứ trong. y theo
h ti p n kh nh u t ó nhiều m h nh dữ li u kh nh u:
m h nh m ng, m h nh ph n ấp, m h nh thự thể k t hợp, m h nh qu n h , m
h nh dữ li u hƣớng ối tƣợng.
– ầu h t
h
D
ƣợ d ng hi n n y l
h
D dự tr n m h nh
qu n h . h ng tin dữ li u ƣợ tổ hứ trong
ảng dữ li u v ng n ngữ

l
ng n ngữ th ng dụng ƣợ sử dụng ể truy vấn ơ sở dữ li u.


hƣơng 1:

kh i ni m về ơ sở dữ li u

19

U
u

1)

I

nh nghĩ về ơ sở dữ li u v

2) h n o l h

ơ sở dữ li u?.

kh i ni m liên quan.

u

th nh phần ủ h

3) r nh y kh i ni m về h quản tr

dữ li u m nh h i t.
y tr nh

4)

5) i t k
h nx t

6)

y

ƢƠNG 1

ơ sở dữ li u.

hứ năng ủ h quản tr

lo i m h nh dữ li u m
h quản tr

năng ủ một h quản tr

nh h

D m
D

7) h n i t v i trò ủ những ngƣời s u
–

gƣời quản tr

D (D

–

gƣời thi t k

D logi

–

gƣời thi t k

D v t lý

–

gƣời l p tr nh ứng dụng

–

gƣời sử dụng CSDL

)

y li t k

h quản tr

ơ sở

DL.
i t.

nh ( h )

tr nh

ơ sở dữ li u.

sử dụng, ối hi u với

y trong hƣơng n y.
y ối với một h

D :

hứ


hƣơng 2:

h nh thự thể k t hợp v m h nh qu n h

20

ƢƠNG 2

Ơ

ÌN T Ự T Ể
T
VÀ Ơ ÌN QU N

ỢP

Mục tiêu:
 Giới thiệu và mơ tả các khái niệm trong mơ hình thực thể kết hợp.
 Giới thiệu và mô tả các khái niệm của mô hình quan hệ như miền, thuộc
tính, quan hệ, lược đồ quan hệ, khóa.
 Chuyển đổi mơ hình thực thể kết hợp sang mơ hình quan hệ.
 Trình bày các ph p toán cơ bản trên quan hệ: ph p ch n, ph p xóa,
ph p thay đổi.
i n n y ể x y dựng h thống th ng tin quản lý thì m h nh thự thể k t hợp
v m h nh qu n h l h i m h nh thƣờng ƣợ sử dụng trong ph n tí h v thi t k h
thống th ng tin.
h ơ sở dữ li u qu n h
thu ƣợ những th nh tựu h t sứ to
lớn ả về phƣơng di n lý thuy t v thự h nh, do ó vi nắm vững lý thuy t ơ sở ủ
m h nh n y nhằm ứng dụng v o vi thi t k CSDL trong thự t l rất ần thi t.
2.1.

ơ hình thực thể kết hợp (Entity Relationship

odel)

h nh thự thể k t hợp òn ƣợ gọi l m h nh thự thể li n k t hoặ m h nh
thự thể mối qu n h v thƣờng gọi tắt l m h nh

D. y l m h nh kh i ni m
o hỗ trợ ho vi thi t k
D .
2.1.1. Thực thể và kiểu thực thể
hu t ngữ thự thể (entity) kh ng ó một nh nghĩ h nh thứ , thự thể l ối
tƣợng m t ần qu n t m trong th giới kh h qu n. ột ối tƣợng th ó những ặ
trƣng ri ng ph n i t với
ối tƣợng kh nhƣ:
–
–

h n vi n ủ một ơ qu n l ối tƣợng ần quản lý.
hứng t k to n nhƣ phi u thu, hó ơn l một ối tƣợng.

–

ho tin họ l một ối tƣợng.

iểu thực thể: iểu thự thể l t p hợp
ối tƣợng ng lo i, h nh th nh một
kiểu thự thể, nói kh
i kiểu thự thể hính l những thự thể ng ƣợ m tả ằng
những ặ trƣng giống nh u.


hƣơng 2:

h nh thự thể k t hợp v m h nh qu n h

Ví dụ 2.1: một nh n vi n l một thự thể, t p hợp

21
nh n vi n ủ

ng một h thống

t o th nh một kiểu thự thể.
2.1.2. Biểu diễn một kiểu thực thể
ể iểu diễn một kiểu thự thể t d ng một h nh hữ nh t

n trong ghi t n ủ

kiểu thự thể:
Ví dụ 2.2: i kiểu thự thể ó t n l Sinh viên và Hóa đơn

Sinh viên

ó

ơn

2.1.3. Thuộc tính
huộ tính ƣợ hiểu l dữ li u d ng ể m tả một ặ trƣng ủ thự thể.
Ví dụ 2.3: huộ tính t n, tuổi, giới tính
viên.

l tính hất ặ trƣng ủ thự thể inh

2.1.4. Liên kết
ột li n k t l một sự gh p nối giữ h i h y nhiều thự thể phản nh một thự t

về quản lý.
Ví dụ 2.4: ớp 22
thuộ ho
ng ngh th ng tin
Phân loại liên kết:
– i n k t 1-1 ( ọ l li n k t một một): h i thự thể v
một n u một thự thể kiểu tƣơng ứng với một thự thể kiểu
Ví dụ 2.4: i n k t 1-1 giữ thự thể I
SINHVIEN

VI

ó một li n k t một –
v ngƣợ l i.

v thự thể

V

THESV

ỗi sinh vi n hỉ ó một thẻ sinh vi n v một thẻ sinh vi n hỉ thuộ sở hữu ủ
một sinh vi n duy nhất n o ó.
nói rằng thự thể SINHVIEN ó li n k t 1-1 với
thự thể
V
Ghi hú: rong lƣợ
ồng nhất.

ồ ấu trú dữ li u, h i thự thể trong mối li n k t 1-1 sẽ ƣợ

– i n k t 1 – n ( ọ l li n k t một nhiều): h i thự thể
n n u một thự thể kiểu tƣơng ứng với nhiều thự thể kiểu

v
ó một li n k t 1v một thự thể kiểu

tƣơng ứng với một thự thể kiểu .
Ví dụ 2.5:

ối li n k t một – nhiều
KHOA

ột kho gồm nhiều lớp họ , mỗi lớp họ

LOPHOC
hỉ thuộ về một kho .


hƣơng 2:

–

h nh thự thể k t hợp v m h nh qu n h

22

i n k t n-n ( ọ l li n k t nhiều nhiều): h i thự thể

n u một thự thể kiểu

tƣơng ứng với nhiều thự thể kiểu

v

ó một li n k t n-n

v ngƣợ l i.

Ví dụ 2.6: i n k t nhiều – nhiều
HOADON
ột hó

MATHANG

ơn gồm ó một hoặ nhiều mặt h ng, mỗi mặt h ng ó hi n di n trong một

hoặ nhiều hó
Ghi hú:

ơn kh

nh u.

li n k t n-n sẽ ƣợ thự thể hó , h ng h n n u t
A

ó li n k t:

B

ú ấy t thể hi n l i mối li n k t nhiều – nhiều n y nhƣ s u:
A

A/B

B

Ví dụ 2.7:
CHITIETHD

HOADON
ói một
k t 1-n giữ

h tổng qu t, trong lƣợ

MATHANG

ồ ấu trú dữ li u ngƣời t

hỉ thể hi n mối li n

thự thể.

2.1.5. Biểu diễn đồ h a của một thực thể
hƣ

i t ể m tả một thự thể, ngƣời t d ng một h nh hữ nh t trong ó ó

ghi t n thự thể, ngo i r

ó thể kèm theo

thuộ tính ủ thự thể:

n thự thể
thuộ tính 1

thuộ tính 2

…

thuộ tính n

Hình 2.1: Biểu diễn đồ họa của thực thể
Ví dụ 2.8: iểu diễn thự thể
VI
DIACHI

LUONG

NHAN VIEN
MANV

HOTEN

NGAYSINH

Hình 2.2: Biểu diễn đồ họa của thực thể NHANVIEN

Ví dụ 2.9: X t h thống quản lý họ sinh t i trƣờng ó
Khoa: mã khoa, tên khoa; ớp họ : m lớp họ , t n lớp họ

thự thể s u:


hƣơng 2:

h nh thự thể k t hợp v m h nh qu n h

23

Sinh viên: mã sinh viên, tên sinh viên, ngày sinh, giới tính,
Dự v o
nhƣ s u:

thự thể,

li n k t,

MALOP

thuộ tính t thu ƣợ m h nh thự thể k t hợp
MAKHOA

TENLOP

LOP

MASV

hỉ

TENKHOA

KHOA

GIOITINH
DIACHI

SINHVIEN
TENSV

NGAYSINH

Hình 2.3: Mơ hình thực thể kết hợp hệ thống quản lý học sinh – sinh viên
ơ hình quan hệ (Relation Model)

2.2.

Mơ hình CSD d ng qu n h ƣợ
giản v ồng nhất.
h nh n y o gồm:

old ề ngh v o năm 1970, ấu trú

– ột h thống
ký hi u ể m tả dữ li u dƣới d ng dịng v
ộ, thuộ tính, khó hính, khó ngo i .
– ột t p hợp

qu n h .
–

ph p to n th o t

ơn

ột nhƣ qu n h ,

tr n dữ li u nhƣ ph p to n t p hợp, ph p to n

r ng uộ to n vẹn tr n qu n h .

h quản tr ơ sở dữ li u phổ i n hi n n y nhƣ
erver,
ess,
ys se, D 2, Or le,
ều ƣợ x y dựng dự tr n lý thuy t ủ m h nh qu n h
do mô h nh n y dễ hiểu, dễ sử dụng v rất hi u quả trong lƣu trữ v kh i th dữ li u.
2.2.1.

ác khái niệm của mơ hình quan hệ

2.2.1.1. Thuộc tính (attribute) miền (domain)
huộ tính l một tính hất ặ trƣng ri ng ho mỗi ối tƣợng ần ƣợ quản lý
v ƣợ lƣu trữ trong ơ sở dữ li u.
Ví dụ 2.10: rong

i to n quản lý sinh vi n t thấy:

ối tƣợng sinh vi n ó
hỉ

ặ trƣng ri ng nhƣ: họ t n sinh vi n, ng y sinh, giới tính,

ặ trƣng n y gọi l thuộ tính.


hƣơng 2:

h nh thự thể k t hợp v m h nh qu n h

ƣơng tự, với ối tƣợng lớp họ , t thấy ó

24

thuộ tính: m lớp họ , t n lớp họ ,...

thuộ tính ƣợ ặ trƣng ởi một t n gọi, kiểu gi tr v miền gi tr ủ
húng. hƣờng ngƣời t h y d ng
hữ i ho , ,
ể iểu diễn
thuộ tính,
hoặ 1, A2, ., n ể iểu diễn một số lƣợng
thuộc tính.
rong
ứng dụng thự t thƣờng ngƣời t
gợi nhớ nhƣ ten_sv, ng y_sinh

ặt t n ho

thuộ tính một

h

rong i ặt ụ thể với một h quản tr
D ần lƣu ý n khí
nh ặt t n
ủ thuộ tính. rong hầu h t
ng n ngữ l p tr nh nói hung v một số ng n ngữ
quản tr
D nói ri ng t n thuộ tính ều hỉ ƣợ ph p vi t ằng
hữ i l tinh,
hữ số v dấu g h h n v kh ng n n ặt t n
khăn khi l p tr nh v

thuộ tính qu d i v sẽ g y khó

ũng kh ng n n ặt t n qu ngắn v sẽ kh ng l m rõ ngữ nghĩ

ủ thuộ tính, ặ i t l kh ng n n ặt tr ng t n h i thuộ tính m ng ngữ nghĩ kh
nh u thuộ h i ối tƣợng kh nh u.
ỗi thuộ tính ều ó một kiểu dữ li u nhất
dụng trong
h quản tr SDL:

nh.

–

ext (hoặ

–

um er (hoặ

umeri , flo t) – kiểu số

–

ogi l (hoặ

oole n) – kiểu lu n lý

ột số kiểu dữ li u thƣờng ƣợ sử

h r ter, tring, h r, V r h r) – kiểu văn ản

– Date/Time – kiểu thời gi n: ng y th ng năm
ỗi thuộ tính ó thể hỉ họn lấy những gi tr trong một t p hợp on ủ kiểu
dữ li u. p hợp
gi tr m một thuộ tính
ó thể nh n ƣợ gọi l miền gi tr
(dom in) ủ thuộ tính v ƣợ ký hi u l
G ( ) hoặ DO ( ).
2.2.1.2. Quan hệ (Relation)
Tích Đề-các của các tập hợp:
ho h i t p hợp v , tí h
hi u x , ƣợ nh nghĩ :

ề-

ủ h i t p hợp

v

l một t p hợp ký

AxB = {(x,y)  x  A và y  B}
Ví dụ 2.11: A = {1,2,3} ; B= {a,b}
AxB = {(1,a), (1,b), (2,a), (2,b), (3,a), (3,b)}
ho n t p hợp
hợp ƣợ ký hi u v
n

 Ai = A1 A2 
i 1

A2, , n, tí h ềnh nghĩ nhƣ s u:

1,

 An = {(x1,x2,

ủ n t p hợp

,xn) xi Ai, i=1

n}

1,

A2 ,

,

n

l một t p


hƣơng 2:

u nh

h nh thự thể k t hợp v m h nh qu n h

ƣợ hiểu nhƣ l t p on ủ tí h ề-

25
ủ một h y nhiều miền.

–

ỗi h ng ủ qu n h gọi l một ộ.

–

u n h l một t p on ủ tí h ề-các D1  D2 

–
–

ỗi ộ ủ qu n h ó n th nh phần v n ột.
ột ủ qu n h gọi l
thuộ tính.

 Dn gọi l qu n h n ng i

Định nghĩa:
Gọi U ={A1,A2,…,An} là tập hữu h n các thuộc tính, mỗi thuộc tính Ai (i =
1,…,n) có miền giá trị tương ứng là DOM(Ai ). Người ta gọi r là quan hệ trên tập
thuộc tính U nếu r là tập con của tích Đề-các của n miền DOM(Ai)
r  DOM(A1)  DOM(A2)  … DOM(An)
Khi đó ký hiệu r(U) hoặc r(A1, A2,…, An).
ể m tả qu n h r gồm p ộ ó n thuộ tính, ngƣời t d ng một ảng gồm n ột
v p+1 h ng, h ng thứ nhất l t n
một ộ ủ qu n h .

thuộ tính,

ột qu n h r ƣợ m tả nhƣ ảng dƣới
A1
a11
a12

A2
a21
a22

MA_SO
001
002
003

y:
An
an1
an2

Ví dụ 2.12: X t qu n h
_VI
o gồm
_ I , UO G l một qu n h 4 ng i
NHAN_VIEN
t1
t2
t3

h ng òn l i, mỗi h ng ứng với

HO_TEN
guyễn Xu n n
rần inh nh
guyễn h o

thuộ tính :
NAM_SINH
1960
1970

1985

DO (
_ O) = t p
m nh n vi n m
ng ty ng quản lý
DO ( O_
) = t p d nh s h họ t n nh n vi n ủ
ng ty
t1= (001, „ guyễn Xu n n‟, 1960, 50000) l một ộ ủ qu n h
hú ý :
– hứ tự
thuộ tính kh ng ƣợ x t n.
– rong một qu n h kh ng ó h i ộ giống nh u.

_ O,

O_

,

LUONG
50000
30000
40000

_VI

Định nghĩa khác:
Một quan hệ r trên tập thuộc tính U = (A 1, A2,…, An), là một tập các n bộ

r=t1, t2, …,tn, trong đó mỗi một n-bộ ti là một danh sách có thứ tự của n giá trị
ti = <v1,v2,…,vn>