QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT TẠI CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN LỆ KHÁNH CHÂU

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
TẠI CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI
THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2021


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN LỆ KHÁNH CHÂU

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
TẠI CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI
THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC

Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN THỊ MAI LAN

HÀ NỘI, 2021

LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên là Nguyễn Lệ Khánh Châu, học viên cao học ngành Quản lý
giáo dục, đợt 2 - 2019. Tôi xin cam đoan rằng các số liệu và kết quả nghiên
cứu trong luận văn này là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn
chưa từng công bố trong bất kì cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Lệ Khánh Châu


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô Lãnh đạo Học viện Khoa
học xã hội, các thầy cô Khoa Tâm lý – Giáo dục các phòng ban chức năng của Học
viện Khoa học xã hội đã giúp tơi trong q trình học tập và hồn thành luận văn này.
Tơi xin cám ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Mai Lan cô giáo hướng dẫn luận
văn của tơi đã tận tình chỉ bảo và hướng dẫn tơi trong q hồn thành luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn đơn vị công tác và các trường tiểu học quận Cầu
Giấy, Hà Nội đã giúp tơi trong q trình học tập và hồn thành luận văn này.
Tơi xin chân thành cám ơn gia đình và bạn bè đã giúp tơi trong q trình học
tập và hoàn thành luận văn này.
Tác giả luận văn

Nguyễn Lệ Khánh Châu


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1: LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT TẠI
TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

NGƯỜI HỌC ........................................................................................................... 11
1.1.Một số khái niệm cơ bản................................................................................ 11
1.2.Dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học theo định hướng phát triển
năng lực người học............................................................................................. 16
1.3.Nội dung quản lý dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học ............................................................... 26
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn tiếng Việt ở trường
tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học .......................................... 32
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
TẠI CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI THEO
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC .......................................... 36
2.1. Khái quát về địa bàn, khách thể khảo sát thực trạng và phương pháp
nghiên cứu ......................................................................................................... 36
2.2. Thực trạng dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học quận Cầu
Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học ................................. 39
2.3. Thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học
quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học ................. 46
2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn tiếng Việt
tại các trường tiểu học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng
lực người học ..................................................................................................... 56
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt ở các
trường tiểu học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực
người học .......................................................................................................... 57
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT TẠI
CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI THEO
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC .......................................... 61
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 61


3.2. Một số biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu

học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học .......... 62
3.3. Mối liên quan giữa các biện pháp ............................................................. 81
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .................. 82
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 86
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 90
PHỤ LỤC ................................................................................................................. 94


DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 2.1: Đánh giá kiến thức, kĩ năng của học ........................................................ 36
Bảng 2.2: Thành tích học tập và rèn luyện của học sinh .......................................... 37
Bảng 2.3: Khoảng điểm trung bình đối với thang đánh giá thực trạng ..................... 38
Bảng 2.4: Thực trạng mục tiêu dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học .......... 39
Bảng 2.5: Thực trạng dạy môn tiếng Việt của giáo viên ở các trường tiểu học.......... 40
Bảng 2.6: Thực trạng học môn tiếng Việt của học sinh ở các trường tiểu học ......... 41
Bảng 2.7: Thực trạng phương pháp dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học ....... 42
Bảng 2.8: Thực trạng hình thức dạy học mơn tiếng Việt ở các trường tiểu học ......... 43
Bảng 2.9: Thực trạng đánh giá kết quả học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học .. 44
Bảng 2.10: Thực trạng mức độ đáp ứng của cơ sở vật chất dạy học môn tiếng
Việt ở các trường tiểu học .............................................................................. 45
Bảng 2.11: Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học môn tiếng Việt ở các trường
tiểu học ........................................................................................................... 46
Bảng 2.12: Thực trạng quản lý thực hiện dạy môn tiếng Việt của giáo viên ở các
trường tiểu học ............................................................................................... 48
Bảng 2.13: Thực trạng quản lý thực hiện hoạt động học môn tiếng Việt ở các
trường tiểu học ............................................................................................... 49
Bảng 2.14: Thực trạng quản lý thực hiện phương pháp dạy học môn tiếng Việt
ở các trường tiểu học ...................................................................................... 51
Bảng 2.15: Thực trạng quản lý hình thức dạy học mơn tiếng Việt ở các trường
tiểu học ........................................................................................................... 52

Bảng 2.16: Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn tiếng
Việt ở các trường tiểu học .............................................................................. 53
Bảng 2.17: Thực trạng kiểm tra, đánh giá dạy học môn tiếng Việt ở các trường
tiểu học ........................................................................................................... 55
Bảng 2.18: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn tiếng
Việt ở các trường tiểu học .............................................................................. 56
Bảng 3.1. Cách cho điểm và chuẩn đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của
các biện pháp đề xuất ..................................................................................... 82
Bảng 3.2. Đánh giá về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất ......................... 83
Bảng 3.3. Đánh giá về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất............................ 84


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

BGD & ĐT

Bộ Giáo dục và Đào tạo

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

NL

Năng lực

HS

Học sinh

GV

Giáo viên

TP Hà Nội

Thành phố Hà Nội


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cấp tiểu học là cấp học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Bởi lẽ, cấp
học này có nhiệm vụ giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển
toàn diện về nhân cách, là cơ sở nền móng để học sinh tiếp tục học tập ở các cấp học
tiếp theo. Vì vậy để đào tạo ra những con người có năng lực, có nhân cách đáp ứng
yêu cầu của sự phát triển đất nước cần tập trung vào bậc học đầu tiên - bậc Tiểu học.
Giáo dục tiểu học phải trang bị cho học sinh những năng lực cần thiết, làm tiền đề cho
các cấp học tiếp theo như: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo,
năng lực hợp tác, năng lực tính tốn, năng lực văn học, năng lực giao tiếp, năng lực
công nghệ thông tin và truyền thông, năng lực thẩm mỹ, năng lực thể chất,…
Tiếng Việt là một trong những môn học quan trọng và cần thiết nhất ở bậc Tiểu
học, thông qua dạy học môn tiếng Việt sẽ giúp học sinh có được hình thành và phát
triển các năng lực cốt lõi và năng lực đặc thù của môn học; đặc biệt là năng lực giao
tiếp (kiến thức tiếng Việt cùng với 4 kĩ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết và khả năng
ứng dụng các kiến thức và kĩ năng ấy vào các tình huống giao tiếp khác nhau trong
cuộc sống) và năng lực cảm thụ, thưởng thức văn học; bồi dưỡng và nâng cao vốn văn
hố cho người học thơng qua những hiểu biết về ngơn ngữ và văn học, góp phần tích

cực vào việc giáo dục, hình thành và phát triển cho học sinh những tư tưởng, tình cảm
nhân văn, trong sáng, cao đẹp, đây chính là cơ sở cho việc hình thành năng lực văn
học cho học sinh.

Dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực
người học giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất chủ yếu với các
biểu hiện cụ thể: yêu thiên nhiên, gia đình, q hương; có ý thức đối với cội nguồn;
u thích cái đẹp, cái thiện và có cảm xúc lành mạnh; có hứng thú học tập, ham thích
lao động; thật thà, ngay thẳng trong học tập và đời sống; có ý thức thực hiện trách
nhiệm đối với bản thân, gia đình, xã hội và mơi trường xung quanh. Giúp học sinh
bước đầu hình thành các năng lực chung, phát triển năng lực ngôn ngữ ở tất cả các kĩ
năng đọc, viết, nói và nghe với mức độ căn bản: đọc đúng, trôi chảy văn bản; hiểu
được nội dung, thơng tin chính của văn bản; liên hệ, so sánh ngồi văn bản; viết đúng
chính tả, ngữ pháp; viết được một số câu, đoạn, bài văn ngắn (chủ yếu là bài văn kể và
tả); phát biểu rõ ràng; nghe hiểu ý kiến người nói. Phát triển năng lực văn học với yêu
cầu phân biệt được thơ và truyện, biết cách đọc thơ và truyện; nhận biết được vẻ đẹp
của ngôn từ nghệ thuật; có trí tưởng tượng, hiểu và biết xúc động trước cái đẹp, cái
thiện của con người và thế giới xung quanh được thể hiện trong các văn bản văn học.

1


Tuy nhiên, dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo hướng phát triển
năng lực người học mới chỉ được triển khai bước đầu. Do vậy, để thực hiện hiệu quả
nhiệm vụ này thì địi hỏi các chủ thể quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt theo
tiếp cận năng lực người học cần phải thực hiện tốt các nội dung quản lý hoạt động này.
Tuy nhiên do mới thực hiện nhiệm vụ này nên việc quản lý hoạt động dạy học môn
tiếng Việt theo tiếp cận năng lực người học không tránh khỏi những lúng túng, những
hạn chế nhất định. Do vậy, rất cần có những nghiên cứu chuyên sâu, hệ thống từ góc
độ khoa học quản lý giáo dục về quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt theo tiếp

cận năng lực người học nhằm tìm ra những khó khăn, hạn chế và ngun nhân của nó
để từ đó có căn cứ thực tiễn và khoa học đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy
học môn tiếng Việt theo tiếp cận năng lực người học phù hợp và hiệu quả hơn. Do vậy,
việc lựa chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu
học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học” là đề tài luận
văn thạc sĩ ngành Quản lý giáo dục là cấp bách trong giai đoạn hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
2.1. Các nghiên cứu về dạy học và dạy học môn tiếng Việt tại trường phổ thông theo
hướng phát triển năng lực người học
Dạy học theo tiếp cận năng lực học sinh tại nhà trường là xu thế toàn cầu. Do
vậy, vấn đề nghiên cứu này được quan tâm đặc biệt bởi các nhà nghiên cứu trên thế
giới cũng như Việt Nam.
Bàn về vấn đề dạy học theo tiếp cận năng lực, tác giả R.E Boyatzid (1982) cũng
đã khẳng định rằng: các chương trình giáo dục và đào tạo dựa trên mơ hình năng lực
cần thiết lập thơng qua các khía cạnh: xác định các năng lực; phát triển và định hướng
sự phát triển theo mục tiêu đề ra; đánh giá, kiểm tra một cách khách quan, minh bạch
[dẫn theo 16].
Tác giả I.F.Khalamop (1987), đã tiến hành nghiên cứu về “Các phương pháp
dạy học hiệu quả”. Kết quả nghiên cứu đã khẳng định rằng, để phát triển năng lực học
sinh, giáo viên phải biết lựa chọn và sử dụng phương pháp dạy học hiệu quả. Các
phương pháp dạy học này phải giúp học sinh tích cực học tập, sáng tạo học tập và phát
huy năng lực học tập của bản thân để học tốt [23].
J. Dewey (1938) và C. Rogers (1969) trong nghiên cứu “Dạy học hướng đến
người học” đã trình bày tư tưởng dạy học theo hướng phát triển năng lực người học
thông qua dạy học hướng vào người học và đã đề ra mơ hình dạy học hướng đến người
học, phát triển năng lực người học: 1) Mục đích của dạy học tạo một môi trường thuận
lợi cho việc tiếp thu tri thức của người học; 2) Tổ chức hoạt động dạy học theo mơ
hình mặt đối mặt giữa người học với nhau để trao đổi, đối thoại; 3) Kĩ thuật dạy học
cho phép người học lựa chọn những phương pháp lập luận riêng, từ những nỗ lực cá

2


nhân mà giải quyết nhiệm vụ học tập, cho phép người học xác lập các chuẩn đánh giá,
mức độ tiến độ của mình [Dẫn theo 23].
Lê Đình Trung và Phan Thị Thanh Hội (2016) với cơng trình “Dạy học theo
định hướng hình thành và phát triển năng lực người học ở trường phổ thơng” đã trình bày
một số vấn đề chung về hình thành và phát triển năng lực người học ở trường phổ thông
trung học, định hướng dạy học theo tiếp cận năng lực ở trường phổ thông trung học, kiểm
tra đánh giá theo định hướng hình thành và phát triển năng lực người học [39].
Phạm Văn Khanh (2015), với nghiên cứu có tựa đề “Dạy học phát triển phẩm
chất, năng lực trong mối quan hệ với phát triển nhân cách” đã cho rằng: dạy học phát
triển phẩm chất năng lực người học được xem như một nội dung giáo dục, một phương
pháp giáo dục như phương pháp dạy học nêu vấn đề, phương pháp phát huy tính tích
cực của học sinh. Điểm khác nhau giữa các phương pháp là ở chỗ dạy học phát triển
phẩm chất năng lực người học có yêu cầu cao hơn, mức độ khó hơn, địi hỏi người dạy
phải có phẩm chất năng lực giảng dạy cao hơn trước đây. Điều quan trọng hơn cả là
nếu so sánh với các quan niệm dạy học trước đây, việc dạy học phát triển phẩm chất,
năng lực sẽ làm cho việc dạy và việc học được tiếp cận gần hơn, sát hơn với mục tiêu
hình thành và phát triển nhân cách con người [22].
Phạm Đỗ Nhật Tiến (2015) trong bài viết “Bài toán đổi mới đánh giá người học
trong giáo dục theo tiếp cận năng lực đã trình bày một nội dung, vấn đề của dạy học
và giáo dục theo hướng phát triển năng lực”. Bài viết đã trình bày các vấn đề: cụ thể
hóa các năng lực để đánh giá, các nguyên tắc đánh giá theo tiếp cận năng lực (đánh giá
phải chính đáng, tin cậy và có căn cứ, lấy người học làm trung tâm), phương pháp
đánh giá theo tiếp cận năng lực (đánh giá tổng kết, đánh giá định hình,…) từ đó đưa ra
các kiến nghị cụ thể để đổi mới đánh giá [34].
Các nghiên cứu về dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học cũng đã được
nghiên cứu khá nhiều, trong đó gồm có các cơng trình nghiên cứu như:
Tác giả Vũ Thị Thương, Ngạc Thị Thu Giang (2019), trong bài viết: “Nâng cao

hiệu quả dạy học tiếng Việt ở tiểu học thơng qua hoạt động sân khấu hóa tác phẩm
văn học” đã cho rằng, tiểu học là cấp học nền tảng cho việc hình thành, phát triển nhân
cách con người, phân môn Tiếng Việt là một trong những môn học quan trọng và cần
thiết nhất. Tuy nhiên, chương trình sách giáo khoa hiện nay đang là chương trình năm
2000, dạy học theo hướng chú trọng nội dung: giáo viên là người truyền đạt tri thức và
học sinh tiếp thu thụ động những tri thức đó. Vì thế, khi học tiếng Việt, hầu như các em
chưa thực sự hứng thú với môn học, kiến thức tích lũy được khó khắc sâu. Sân khấu hóa
là một hình thức tổ chức dạy học mới, là sân chơi để học sinh có cơ hội trau dồi, phát triển
các kĩ năng như hát, múa, kể chuyện, diễn kịch…, giúp các em thêm sự tự tin và bộc lộ trí
tưởng tượng, tư duy sáng tạo; khơi dậy tình yêu tiếng Việt, yêu văn học [38].

3


Các tác giả Trần Thị Tú Anh, Trịnh Thị Thúy (2017), đã cơng bố bài viết trên
tạp chí với tựa đề: “Phát triển năng lực cảm xúc – xã hội cho học sinh lớp 3 thông qua
dạy học môn tiếng Việt”. Bài báo này trình bày kết quả nghiên cứu thực trạng việc phát
triển năng lực cảm xúc – xã hội cho học sinh lớp 3 của 30 giáo viên tại hai trường tiểu
học trên địa bàn Thừa Thiên Huế. Kết quả nghiên cứu cho thấy, đa số giáo viên tiểu
học ít thấy cần thiết và cũng chưa thực sự phát triển năng lực cảm xúc – xã hội cho học
sinh tiểu học. Tuy nhiên, họ cũng cho biết có thể phát triển năng lực này thông qua dạy
học môn Tiếng Việt. Bài báo khuyến nghị cần quan tâm bồi dưỡng năng lực cảm xúc –
xã hội cho giáo viên tiểu học và khuyến khích họ tăng cường phát triển năng lực này
cho học sinh thông qua dạy học môn Tiếng Việt bởi tính phù hợp của nội dung và
phương pháp dạy học [1].
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu về quản lý dạy học tại trường tiểu học và quản lý dạy
học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo tiếp cận năng lực
Đã có một số nghiên cứu cụ thể về quản lý dạy học tại trường tiểu học được
thực hiện, có thể nêu dẫn cụ thể một số nghiên cứu sau:
Tác giả Đào Xuân Đức (2020) thực hiện luận văn thạc sĩ với đề tài: “Đảm bảo

chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng trong bối
cảnh đổi mới giáo dục”. Nghiên cứu đã hệ thống hóa khung lí luận, khảo sát thực tiễn
và đưa ra các biện pháp quản lý đảm bảo chất lượng dạy học trong các trường tiểu học:
1) tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên đáp ứng
yêu cầu đảm bảo chất lượng; 2) tổ chức khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị
học liệu phục vụ dạy học theo yêu cầu đảm bảo chất lượng; 3) tổ chức các hoạt động
ngoài giờ lên lớp đáp ứng yêu cầu đảm bảo chất lượng; 4) tổ chức đánh giá và sử dụng
kết quả tự đánh giá nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng dạy học; 5) tổ chức xây
dựng và tuyên truyền giá trị cốt lõi, mục tiêu và kế hoạch phát triển của nhà trường
[11].
Tác giả Hoàng Minh Việt (2013) đã thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ “Quản lý
hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh
Phúc”, từ kết quả nghiên cứu lí luận và thực trạng luận văn đã đưa ra 6 biện pháp quản
lý dạy học trong các trường tiểu học: 1) bồi dưỡng, nâng cao nhận thức cho hiệu
trưởng về đổi mói quản lý hoạt động dạy học trong các trường tiểu học; 2) tăng cường
bồi dưỡng chun mơn, nâng cao trình độ và năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ
quản lý nhà trường; 3) tăng cường chỉ đạo xây dựng nề nếp dạy và học; 4) tổ chức chỉ
đạo nâng cao chất lượng giảng dạy trên lớp của giáo viên; 5) tăng cường đầu tư cơ sở
vật chất, đồ dùng dạy học, phương tiện kĩ thuật hỗ trợ cho hoạt động dạy học; 6) đổi
mới kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn của giáo viên trong giáo dục theo tiếp
cận năng lực [47].

4


Bên cạnh các nghiên cứu về quản lý dạy học tại trường tiểu học nói chung thì
đã có một số nghiên cứu về quản lý dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo
tiếp cận năng lực. Các nghiên cứu theo hướng này đã được các học viên cao học lựa
chọn và thực hiện luận văn thạc sĩ ngành Quản lý giáo dục.
Nguyễn Thị Thu Hương (2020) đã thực hiện luận văn thạc sĩ “Quản lý dạy học

môn tiếng Việt trong trường tiểu học huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng theo
hướng phát triển năng lực học sinh”, luận văn đã xây dựng cơ sở lí luận về quản lý
dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực học sinh
(khái niệm, nội dung quản lý và các yếu tố ảnh hưởng); khảo sát 114 cán bộ quản lý
trường tiểu học, giáo viên các trường tiểu học Thủy Nguyên, Hải Phòng và chỉ ra thực
trạng dạy học môn tiếng Việt và quản lý dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học
của huyện đạt loại khá, mức độ ảnh hưởng của các yếu tố trong và ngoài nhà trường
tiểu học rất nhiều, trong đó yếu tố bên trong nhà trường có mức độ tác động nhiều hơn
yếu tố bên ngoài nhà trường. Từ đó nghiên cứu đã đề xuất 6 biện pháp quản lý dạy học
môn tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực học sinh: 1) Tổ chức xác định các năng
lực học tập môn tiếng Việt của học sinh tiểu học; 2) Chỉ đạo giáo viên soạn bài dạy
học môn tiếng Việt theo hướng phát triển kỹ năng. năng lực cho học sinh; 3) Chỉ đạo
đổi mới phương pháp dạy học môn tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực học sinh,
…[20].
Tác giả Đặng Thị Yên (2020) đã thực hiện đề tài luận văn “Quản lý dạy học
phân môn tập làm văn lớp 4,5 ở các trường tiểu học huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh
theo hướng phát triển năng lực học sinh”. Luận văn đã hệ thống cơ sở lý luận và khảo
sát thực tiễn 80 cán bộ quản lý nhà trường và tổ chuyên môn, giáo viên 14 trường tiểu
học phát hiện thực trạng dạy học phân môn tập làm văn lớp 4,5, quản lý dạy học phân
môn này để xây dựng cơ sở thực tiễn và đã đề xuất 5 biện pháp quản lý dạy học theo
hướng phát triển năng lực học sinh: 1) tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho
giáo viên về tầm quan trọng của dạy học phân môn tập làm văn theo hướng phát triển
năng lực học sinh; 2) chỉ đạo quán triệt các thành tố của q trình dạy học phân mơn
tập làm văn theo hướng phát triển năng lực học sinh [49].
Nguyễn Phúc Phân (2006), đã bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ Quản lí giáo
dục “Quản lý dạy học mơn tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số Xê
Đăng tỉnh Kon Tum”. Luận văn đã hệ thống hóa và xác định được các vấn đề lí luận về
dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số và quản lý dạy
học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số trên cơ sở đó phân
tích, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt tại

các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt
động này [43].

5


Tác giả Ngô Thị Việt Hà (2014), thực hiện luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục
với tựa đề “Quản lí hoạt động dạy học mơn tiếng Việt ở các trường tiểu học thành phố
ng Bí, tỉnh Quảng Ninh”. Luận văn đã phân tích lí luận và thực trạng quản lí hoạt
động dạy học mơn tiếng Việt ở các trường tiểu học thành phố ng Bí, tỉnh Quảng
Ninh từ đó đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn tiếng Việt ở các
trường tiểu học thành phố ng Bí, tỉnh Quảng Ninh góp phần nâng cao hiệu quả hoạt
động dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học [13].
Tổng hợp lại ta thấy rằng, các nghiên cứu về quản lý dạy học tại trường tiểu
học và quản lý dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học đã được tiến hành nghiên
cứu. Các nghiên cứu dựa chính trên các cách tiếp cận như: tiếp cận quá trình dạy học,
tiếp cận chức năng quản lý, tiếp cận năng lực,... Các nghiên cứu về quản lý dạy học
môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học chưa
được nghiên cứu nhiều, đặc biệt là ở khu vực quận Cầu Giấy, Hà Nội. Do vậy trong
bối cảnh Việt Nam đã và đang thực hiện chương trình giáo dục phổ thơng 2018 thì
việc nghiên cứu quản lý dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo hướng phát
triển năng lực người học là cần thiết và cấp bách.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường
tiểu học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học, đề xuất một
số biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát
triển năng lực người học góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn tiếng Việt tại các
trường tiểu học quận Cầu Giấy, Hà Nội.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Xác định những vấn đề lý luận về quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường
tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu
học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học.
- Đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học quận
Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học và khảo nghiệm tính cần
thiết và khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu
học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học đã đề xuất.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học quận Cầu Giấy,
Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học.

6


4.2. Phạm vi nghiên cứu
-Giới hạn về phạm vi nội dung nghiên cứu:
Có rất nhiều cách tiếp cận để xác định các nội dung quản lý dạy học môn tiếng
Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học. Tuy nhiên, việc
xác định các nội dung quản lý trong nghiên cứu này dựa chính trên tiếp cận quá trình.
-Giới hạn về khách thể và địa bàn nghiên cứu:
+Về địa bạn nghiên cứu: Nghiên cứu chỉ tiến hành nghiên cứu thực trạng tại 3
trường tiểu học quận Cầu Giấy, Hà Nội, cụ thể như sau: Trường tiểu học Dịch Vọng
B; Trường tiểu học An Hòa; Trường tiểu học Nam Trung Yên.
+Về khách thể khảo sát thực tiễn:
Tổng số khách thể khảo sát thực tiễn là 130 cán bộ quản lý giáo dục và giáo
viên của 3 trường tiểu học công lập quận Cầu Giấy, Hà Nội. Cụ thể như sau: Cán bộ
quản lý giáo dục: 24 người; Giáo viên tiểu học 106 người.
-Giới hạn về chủ thể quản lý: Có nhiều chủ thể tham gia vào quản lý dạy học

môn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học. Trong
nghiên cứu này xác định hiệu trưởng sẽ là chủ thể chính, các chủ thể khác là chủ thể
phối hợp.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
5.1.1. Tiếp cận năng lực
Dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực
người học là nhằm vào việc giúp học sinh tiểu học có được những năng lực về tiếng Việt
bậc tiểu học. Do vậy, với tiếp cận năng lực sẽ giúp cho nghiên cứu xác định được các
năng lực tiếng Việt của học sinh tiểu học, từ đó xác định được mục tiêu, nội dung,
chương trình, phương pháp, hình thức tổ chức, kiểm tra đánh giá dạy học môn tiếng Việt
tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học nhằm giúp học sinh có
được năng lực tiếng Việt phù hợp và có cơ sở để xác định các biện pháp quản lý dạy học
môn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học phù
hợp, hiệu quả.
5.1.2. Tiếp cận hoạt động
Khi nghiên cứu quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học cần sử dụng tiếp cận hoạt động. Bởi lẽ, dạy học
môn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học là tập
hợp các hoạt động để giúp học sinh tiểu học có được các năng lực tiếng Việt bậc tiểu
học. Mặt khác tiếp cận này cũng sẽ giúp chủ thể quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các
trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học lựa chọn được các biện pháp

7


quản lý phù hợp, nâng cao hiệu quả dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học tại nhà trường.
5.1.3. Tiếp cận phối hợp giữa chức năng quản lý và tiếp cận quá trình
Tiếp cận phối hợp chức năng quản lý với các thành tố của q trình dạy học

mơn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học sẽ giúp
nghiên cứu quản lý hoạt động này một cách tồn diện. Trong đó, dạy học mơn tiếng
Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học bao gồm nhiều
thành tố, các thành tố của q trình dạy học mơn tiếng Việt tại trường tiểu học có mối
quan hệ chặt chẽ và tương tác qua lại với nhau cho nên để đánh giá một q trình dạy
học mơn tiếng Việt tại trường tiểu học cần phải xem xét các thành tố của quá trình này.
Chất lượng dạy học mơn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát triển năng
lực người học phản ánh rõ nét hiệu quả quản lý dạy học mơn tiếng Việt tại các trường
tiểu học, trong đó quản lý dạy học môn tiếng Việt tại các trường tiểu học được tiếp cận
là một quá trình thực hiện các chức năng quản lý tác động lên đối tượng quản lý với
phương tiện, công cụ và phương pháp phù hợp. Vì vậy tiếp cận theo hướng xem xét chủ
thể quả lý thực hiện các chức năng quản lý như thế nào trong quá trình tác động vào các
thành tố của q trình dạy học mơn tiếng Việt tại các trường tiểu học theo hướng phát
triển năng lực người học sẽ cung cấp cơ sở để nghiên cứu thực tiễn quản lý hoạt động
này hiệu quả.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết được mục đích và nhiệm vụ của đề tài luận văn đặt ra, nghiên cứu
sẽ sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu;
+Mục đích của phương pháp:
Phương pháp này được sử dụng nhằm mục đích tổng quan các nghiên cứu trên
thế giới và ở Việt Nam về dạy học và dạy học môn tiến Việt theo tiếp cận năng lực,
quản lý dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người
học cũng như các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động này. Trên cơ sở tổng quan
các cơng trình nghiên cứu trong và ngoài nước xác định phương pháp tiếp cận, cơ sở lý
luận để xây dựng khung lý thuyết của đề tài. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng bộ
công cụ nghiên cứu thực tiễn của đề tài.
+Nội dung của phương pháp:
Nghiên cứu các văn bản pháp quy của Đảng và Nhà nước, của cơ quan quản lý
giáo dục (Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐTquận Cầu Giấy, Hà Nội); Nghiên

cứu các cơng trình khoa học trong và ngoài nước liên quan đến đề tài luận văn; Nghiên
cứu các số liệu thứ cấp qua (báo cáo của cơ quan quản lý giáo dục, các trường tiểu học
quận Cầu Giấy, Hà Nội).

8


+ Cách thực hiện phương pháp:
Thu thập tài liệu trong và ngoài nước liên quan tới đề tài luận văn; Dịch các tài liệu
nước ngồi ra tiếng Việt; Phân tích, đánh giá tổng quan các tài liệu về dạy học môn tiếng
Việt theo hướng phát triển năng lực người học, quản lý dạy học môn tiếng Việt ở trường
tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học cũng như các yếu tố ảnh hưởng tới
quản lý hoạt động này.
Từ phân tích các tài liệu xác định cách tiếp cận nghiên cứu cho luận văn, các khái
niệm công cụ của luận văn, nội dung lý luận về quản lý dạy học môn tiếng Việt ở
trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học cũng như các yếu tố ảnh
hưởng tới quản lý hoạt động này, xác định các chỉ báo để xây dựng bộ công cụ nghiên
cứu của luận văn.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi;
- Phương pháp phỏng vấn sâu;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm;
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động;
- Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học.
Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn sẽ được trình bày cụ thể ở chương 2 và
chương 3 của luận văn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn đã hệ thống hóa và làm sáng tỏ những lý luận cơ bản về dạy học môn
tiếng Việt ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học và quản lý dạy

học môn tiếng Việt ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực người học, qua đó
bổ sung một số lý luận về vấn đề này vào khoa học quản lý giáo dục. Đồng thời, kết quả
nghiên cứu này có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu, giảng dạy
những vấn đề có liên quan đến đề tài.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn đã chỉ ra thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu
học quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học. Đề xuất một số
biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học
quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học trong thời gian tới.
Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu tham khảo cho những nhà quản lý
giáo dục tiểu học, cho giáo viên tiểu học dạy học mơn tiếng Việt theo chương trình
giáo dục phổ thơng 2018.

9


7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, phần
nội dung chính của luận văn được trình bày gồm 3 chương:
Chương 1: Lý luận về quản lý dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học;
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học
quận Cầu Giấy, Hà Nội theo hướng phát triển năng lực người học;
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học ở các trường tiểu học quận Cầu Giấy, Hà
Nội theo hướng phát triển năng lực người học.

10


Chương 1

LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC
1.1.Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm dạy học và dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học
-Khái niệm dạy học:
Khái niệm dạy học đã được rất nhiều ngành khoa học khác nhau bàn đến như: điều khiển
học, tâm lý học, giáo dục học,... Có thể nêu dẫn một số khái niệm dạy học cụ thể sau đây:
Ở góc độ điều khiển học khái niệm dạy học được trình bầy như sau: “Dạy học
là quá trình cộng tác giữa thầy với trò nhằm điều khiển - truyền đạt và tự điều khiển lĩnh hội tri thức nhân loại nhằm thực hiện mục đích giáo dục” [10; tr 51].
Tác giả Nguyễn Quang Uẩn xem xét khái niệm dạy học từ góc độ khoa học
Tâm lý học và đưa ra khái niệm như sau: “Sự học được hiểu là sự biến đổi hợp lý hoạt
động và hành vi” [42; tr 148];
Các tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt ở góc độ giáo dục học “Dạy học - một
bộ phận của q trình tổng thể giáo dục nhân cách tồn vẹn - là quá trình tác động qua
lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học, những kỹ
năng và kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, để trên cơ sở đó hình thành thế giới
quan, phát triển năng lực sáng tạo và xây dựng các phẩm chất của nhân cách người
học” [27; tr 22].
Từ việc phân tích các khái niệm dạy học nêu trên, luận văn xác định khái niệm
dạy học như sau:
Dạy học là quá trình gồm hai hoạt động thống nhất biện chứng: hoạt động dạy
của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Trong đó dưới sự tổ chức, điều khiển
của giáo viên, người học tự giác, tích cực tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập
của mình nhằm thực hiện các nhiệm vụ học tập.
- Khái niệm dạy học môn tiếng Việt ở cấp tiểu học:
Mơn Tiếng Việt ở cấp Tiểu học nhằm hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ
năng sử dụng tiếng Việt (đọc, viết, nghe, nói) để học tập và giao tiếp trong các môi
trường hoạt động của lứa tuổi. Thơng qua việc dạy học Tiếng Việt, góp phần rèn luyện
các thao tác tư duy. Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về tiếng Việt; về

tự nhiên, xã hội và con người; về văn hoá, văn học của Việt Nam và nước ngồi. Bồi
dưỡng tình u tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của
tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa cho
học sinh.

11


Dạy học môn tiếng Việt ở cấp tiểu học được xác định như sau:
Dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học là quá trình gồm hai hoạt động thống nhất
biện chứng: hoạt động dạy môn tiếng Việt của giáo viên và hoạt động học môn tiếng
Việt của học sinh. Trong đó dưới sự tổ chức, điều khiển của giáo viên, người học tự
giác, tích cực tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập mơn tiếng Việt của mình
nhằm thực hiện các nhiệm vụ học tập môn tiếng Việt đặt ra và phát triển năng lực
tiếng Việt cho bản thân.
1.1.2. Khái niệm dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học theo hướng phát triển năng lực
người học
Trước khi xác định khái niệm dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học theo hướng phát
triển năng lực người học, nghiên cứu này sẽ phân tích và xác định các khái niệm như: khái
niệm năng lực, khái niệm phát triển năng lực người học, khái niệm dạy học theo định hướng
phát triển năng lực người học.
-Khái niệm năng lực:
Từ điển Tiếng Anh có 3 từ chỉ khái niệm năng lực: Ability: năng lực theo nghĩa có
khả năng cho phép cá nhân thực hiện hoạt động về thể chất và tinh thần; Capacity: năng
lực theo nghĩa có khả năng tạo ra cái gì, làm được, hiểu được, học được trong điều kiện
khó khăn; Competence: năng lực theo nghĩa có khả năng thực hiện cơng việc [45].
Từ điển Tiếng Việt của Hồng Phê định nghĩa năng lực bao gồm: a) Khả năng,
điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó; b) Phẩm
chất tâm lí và sinh lí tạo cho con người khả năng hồn thành một hoạt động nào đó với
chất lượng cao [44].

Chương trình giáo dục phổ thông mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo: “Năng lực
là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và q trình học
tập, rèn luyện cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các
thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,… thực hiện thành công một loại
hoạt động nhất định” [dẫn theo 20].
Nguyễn Quang Uẩn xem năng lực là “tổ hợp các thuộc tính độc đáo của
cánhân, phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt
động đó có kết quả" [42].
Từ việc phân tích các khái niệm về năng lực nêu trên, trong nghiên cứu này xác
định khái niệm năng lực như sau:
Năng lực là một tập hợp các kiến thức, kĩ năng, thái độ liên quan với nhau, có
ảnh hưởng tới khả năng hồn thành công việc hay hiệu suất của một cá nhân, có thể
đo lường thơng qua các chuẩn mà cộng đồng chấp nhận và có thể được cải tiến thơng
qua các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng.

12


Cấu trúc của năng lực bao gồm: tri thức, kỹ năng và thái độ, năng lực bao gồm
nhiều thành phần. Thông thường năng lực bao gồm 02 loại: năng lực chung là năng lực
cơ bản, thiết yếu để con người có thể sống và làm việc bình thường trong xã hội. Năng
lực này được hình thành và phát triển do nhiều môn học, liên quan đến nhiều môn học
(Ở các tài liệu khác nhau có thể gọi bằng các tên khác nhau năng lực chính, năng lực
nền tảng, năng lực chủ yếu, kĩ năng chính, kĩ năng cốt lõi); Năng lực cụ thể chuyên
biệt là năng lực được hình thành và phát triển do một lĩnh vực/mơn học nào đó (Năng
lực môn học cụ thể để phân biệt với năng lực chung).
-Khái niệm phát triển:
Trước khi xác định khái niệm phát triển năng lực học sinh, luận văn nêu dẫn
một số khái niệm phát triển của các nhà khoa học và xác định khái niệm phát triển của
luận văn, có thể nếu dẫn một số khái niệm phát triển như sau:

Đại tự điển Tiếng Việt Nguyễn Như Ý chủ biên: “Phát triển là biến đổi hoặc
làm biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp” [50].
Từ điển triết học:“Phát triển là quá trình vận động đi từ thấp đến cao từ đơn
giản đến phức tạp, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện” [48].
Như vậy có thể xác định: Phát triển là quá trình tăng trưởng về số lượng và
biến đổi về chất của sự vật hiện tượng đã có, đã xây dựng nhưng chưa hoàn chỉnh,
chưa đầy đủ được tiếp tục nâng cao để đáp ứng yêu cầu hiện thực khách quan.
Phát triển năng lực học sinh là một nhiệm vụ thường xuyên, đặc biệt quan trọng
đối với các trường tiểu học. Phát triển năng lực người học là nhằm làm cho các năng
lực chung và năng lực đặc trưng cho từng mơn học/lớp học/cấp học được hình thành,
củng cố và hồn thiện ở người học. Ở trường tiểu học, vấn đề phát triển năng lực học
sinh tiểu học phải được đặt ra theo quan điểm tồn diện, thơng qua các hoạt động giáo
dục cơ bản của nhà trường, trong đó có hoạt động dạy học nói chung và hoạt động dạy
học mơn tiếng Việt nói riêng, được tổ chức một cách đồng bộ.
Với khái niệm phát triển như trên phát triển năng lực học sinh là quá trình tăng
lên về số lượng và chất lượng năng lực của học sinh (năng lực chung và năng lực
chuyên biệt)
- Về lượng: là tăng lên về số lượng các năng lực học sinh cụ thể cần thiết của
học sinh phù hợp với điều kiện và hoạt động của học sinh.
- Về chất lượng: là tăng lên ở mức độ cao hơn, trình độ cao hơn của các năng
lực cụ thể của học sinh đáp ứng yêu cầu điều kiện mới, giúp cho học sinh thích ứng tốt
hơn và hồn thành tốt hoạt động học tập cũng như các hoạt động khác trong nhà
trường và ngoài xã hội.
- Khái niệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học:

13


Dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học được xem như một định
hướng tiếp cận dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của HS. Điểm khác nhau

giữa các phương pháp là ở chỗ dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học có
yêu cầu cao hơn, mức độ khó hơn, địi hỏi người dạy phải có phẩm chất,năng lực giảng
dạy nói chung cao hơn trước đây.
Điều quan trọng hơn cả là nếu so sánh với các quan niệm dạy học trước đây,
việc dạy học phát triển phẩm chất, năng lực sẽ làm cho việc dạy và việc học được tiếp
cận gần hơn, sát hơn với mục tiêu hình thành và phát triển nhân cách con người.
Theo tác giả Nguyễn Xuân Toàn khái niệm dạy học theo tiếp cận năng lực học
sinh: “Dạy học theo tiếp cận năng lực học sinh là quá trình cộng tác của người dạy và
người học nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng và hình thành thái
độ để người học có khả năng vận dụng liên kết tổ hợp những kiến thức, kỹ năng, kinh
nghiệm và thái độ một cách hợp lý để thực hiện tốt các nhiệm vụ đặt ra trong quá trình
học tập, đồng thời giải quyết hiệu quả những vấn đề thực tiễn trong cuộc sống” [35].
Theo tác giả Bùi Đức Thiện khái niệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực
người học như sau: “Dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học có thể hiểu
là một chiến lược giảng dạy, trong đó q trình học tập dựa trên năng lực, quá trình
giảng dạy dẫn người học đến chỗ làm chủ những kỹ năng cơ bản và những kỹ năng
sống cần thiết của cá nhân để hòa nhập tốt vào hoạt động lao động ngoài xã hội” [37].
Từ việc phân tích các khái niệm dạy học, năng lực, dạy học theo định hướng
phát triển năng lực người học ở trên luận văn xác định khái niệm dạy học theo định
hướng phát triển năng lực người học như sau:
Dạy học theo định hướng phát triển phát triển năng lực người học một chiến
lược giảng dạy, trong đó q trình học tập dựa trên năng lực, quá trình giảng dạy dẫn
người học đến chỗ làm chủ những kiến thức, kỹ năng thái độ môn tiếng Việt trang bị
giúp cá nhân để hịa nhập tốt vào hoạt động lao động ngồi xã hội, đồng thời giải
quyết hiệu quả những vấn đề thực tiễn trong cuộc sống và coi đó là căn cứ để đánh
giá kết quả dạy học đã đạt được ở người học.
-Khái niệm dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học theo định hướng phát triển năng lực
người học:
Từ việc phân tích các khái niệm dạy học, năng lực, dạy học theo định hướng phát
triển năng lực người học, môn tiếng Việt cấp tiểu học, luận văn xác định khái niệm dạy học

môn tiếng Việt cấp tiểu học theo định hướng phát triển năng lực người học như sau:
Dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học theo định hướng phát triển năng lực người
học có thể hiểu là một chiến lược giảng dạy mơn tiếng Việt, trong đó q trình học tập
dựa trên năng lực, quá trình giảng dạy dẫn người học đến chỗ làm chủ những kiến
thức, kỹ năng, thái độ mơn tiếng Việt để từ đó học sinh có được các năng lực hịa nhập

14


tốt vào hoạt động lao động ngoài xã hội đồng thời giải quyết hiệu quả những vấn đề
thực tiễn trong cuộc sống và coi đó là căn cứ để đánh giá kết quả dạy học đã đạt được
ở người học.
1.1.3. Khái niệm quản lý dạy học môn tiếng Việt tại trường tiểu học theo hướng phát triển
năng lực người học
-Khái niệm quản lý:
Nhiều nhà nghiên cứu đã đưa ra khái niệm về quản lý dưới góc độ khoa học khác
nhau như Triết học, xã hội học, tâm lý học, kinh tế học, giáo dục học,… dưới đây là một
số khái niệm cụ thể:
Theo tác giả Nguyễn Minh Đạo “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có
định hướng của chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý) lên khách thể quản lý
(đối tượng quản lý) về các mặt chính trị, văn hố, xã hội, kinh tế, ... bằng một hệ thống
các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các giải pháp cụ thể
nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng” [9; tr 7].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch
của các chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm thực hiện những mục tiêu dự
kiến”[31; tr 24].
Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý
là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến
khách thể quản lý (người bị quản lý) - trong một tổ chức - nhằm làm cho tổ chức vận
hành và đạt được mục đích của tổ chức” [7].

Từ việc phân tích các khái niệm nêu trên, luận văn này xác định khái niệm quản lý
như sau:
Quản lý là sự tác động có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lý đến đối tượng
quản lý nhằm thực hiện các mục tiêu đã đề ra.
-Khái niệm quản lý dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học theo định hướng phát triển năng lực
người học:
Quản lý hoạt động dạy học là những tác động có mục đích, có kế hoạch của cán
bộ quản lý trường học vào quá trình dạy học (được tiến hành bởi tập thể GV, HS với
sự hỗ trợ đắc lực của các lực lượng xã hội) để quá trình dạy học vận động tối ưu góp
phần hình thành, phát triển toàn diện nhân cách HS theo mục tiêu giáo dục. Quản lý
dạy học ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực HS đòi hỏi, từ xây dựng
mục tiêu dạy học, lựa chọn nội dung dạy học, sử dụng phương pháp và hình thức dạy
học đến kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học ở trường tiểu học phải được tổ chức, điều
khiển theo định hướng phát triển năng lực HS tiểu học.
Quản lý dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học theo định hướng phát triển năng
lực người học được xác định dựa trên các khái niệm như quản lý, dạy học theo tiếp cận

15


phát triển năng lực học sinh tiểu học, do đó khái niệm quản lý dạy học môn tiếng Việt
ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực người học trong luận văn này
được xác định như sau:
Quản lý dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học theo định hướng phát triển năng lực
học sinh là những tác động có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống và hợp
quy luật của chủ thể quản lý dạy học môn tiếng Việt cấp tiểu học đến khách thể quản
lý dạy học (CBQL cấp dưới, giáo viên, nhân viên, người học và các lực lượng giáo dục
khác của nhà trường) nhằm đạt được mục tiêu tạo ra các năng lực của môn tiếng Việt
cần thiết cho học sinh.
1.2.Dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực

người học
1.2.1. Vị trí, vai trị của mơn tiếng Việt trong chương trình giáo dục cấp tiểu học
Tiếng mẹ đẻ đóng vai trị to lớn trong việc hình thành những phẩm chất quan
trọng nhất của con người và trong việc thực hiện những nhiệm vụ của hệ thống giáo
dục quốc dân. Nắm ngơn ngữ, lời nói là điều kiện thiết yếu của việc hình thành tính
tích cực xã hội của nhân cách. Khơng có một khoa học nào mà người học sẽ nghiên
cứu trong tương lai, khơng có một phạm vi hoạt động xã hội nào mà khơng địi hỏi
một sự hiểu biết sâu sắc về tiếng mẹ đẻ. Trình độ trau dồi ngơn ngữ của một người nào
đó là tấm gương phản chiếu trình độ ni dưỡng tâm hồn của anh ta. Chính vì vậy,
tiếng mẹ đẻ là môn học trung tâm ở trường tiểu học.
Đặc trưng cơ bản của tiếng mẹ đẻ với tư cách một mơn học ở trường phổ thơng
nói chung và trường tiểu học nói riêng là ở chỗ nó vừa là đối tượng nghiên cứu vừa là
công cụ để học tập tất cả các môn học khác. Kĩ năng nghe, nói, đọc, viết là điều kiện
và phương tiện cần thiết của lao động học tập của học sinh. Nói cách khác, học sinh
muốn nắm kĩ năng học tập, trước hết cần nghiên cứu tiếng mẹ đẻ của mình, chìa khóa
của nhận thức, của học vấn, của sự phát triển trí tuệ đúng đắn. Thiếu ngôn ngữ, con
người không thể tham gia vào cuộc sống xã hội hiện đại, vào sản xuất hiện đại, vào sự
phát triển văn hóa, nghệ thuật. Như vậy, sở dĩ mơn Tiếng Việt giữ vai trị đặc biệt giữa
các môn học khác trong trường tiểu học là vì, một mặt do ý nghĩa của những kiến thức
phổ thông mà môn học này đưa lại cho học sinh - về ngôn ngữ như là một phương tiện
thông báo, về những đặc điểm của tiếng mẹ đẻ - hệ thống âm thanh, cấu tạo từ, cấu
trúc ngữ pháp, khả năng biểu cảm của ngôn ngữ,… Mặt khác, những kĩ năng, kĩ xảo
mà nó hình thành trong giờ học tiếng mẹ đẻ là những kĩ năng cần thiết trong cuộc sống
của người học sinh, không phụ thuộc vào nghề nghiệp tương lai của họ [26]. Môn
tiếng Việt là một trong các môn mà tất cả các lớp của cấp tiểu học đều phải học. Điều
này càng chứng minh và khẳng định rõ, mơn tiếng Việt có vị trí và vai trị vơ cùng
quan trọng đối với chương trình dạy học tại trường tiểu học.

16

1.2.2. Yêu cầu về năng lực cần đạt của môn tiếng Việt theo hướng phát triển năng
lực học sinh tiểu học
Trong chương trình giáo dục phổ thơng 2018 bao gồm quy định chương trình
tổng thể, quy định chương trình mơn học và hoạt động giáo dục của Tiểu học. Trong
đó, đối với cấp Tiểu học yêu cầu cần đạt về năng lực chung và năng lực đặc thù của
môn Tiếng Việt như sau:
-Năng lực chung: Mơn Tiếng Việt góp phần hình thành, phát triển ở học sinh
những phẩm chất chủ yếu và năng lực chung theo các mức độ phù hợp với môn học,
cấp học đã được quy định tại Chương trình tổng thể.
-Năng lực đặc thù: Năng lực đặc thù môn tiếng Việt cấp tiểu học bao gồm năng
lực ngôn ngữ, năng lực văn học, cụ thể như sau:
+Năng lực ngôn ngữ: Đọc đúng, trôi chảy và diễn cảm văn bản; hiểu được nội
dung chính của văn bản, chủ yếu là nội dung tường minh; bước đầu hiểu được nội
dung hàm ẩn như chủ đề, bài học rút ra từ văn bản đã đọc. Ở cấp tiểu học, yêu cầu về
đọc gồm yêu cầu về kĩ thuật đọc và kĩ năng đọc hiểu. Đối với học sinh các lớp đầu cấp
(lớp 1, lớp 2), chú trọng cả yêu cầu đọc đúng với tốc độ phù hợp và đọc hiểu nội dung
đơn giản của văn bản. Đối với học sinh lớp 3, lớp 4 và lớp 5, chú trọng nhiều hơn đến
yêu cầu đọc hiểu nội dung cụ thể, hiểu chủ đề, hiểu bài học rút ra được từ văn bản.
Mơn Tiếng Việt góp phần hình thành, phát triển ở học sinh những phẩm chất chủ yếu
và năng lực chung theo các mức độ phù hợp với môn học, cấp học đã được quy định
tại Chương trình tổng thể. Từ lớp 1 đến lớp 3, viết đúng chính tả, từ vựng, ngữ pháp;
viết được một số câu, đoạn văn ngắn; ở lớp 4 và lớp 5 bước đầu viết được bài văn ngắn
hoàn chỉnh, chủ yếu là bài văn kể, tả và bài giới thiệu đơn giản. Viết được văn bản kể
lại những câu chuyện đã đọc, những sự việc đã chứng kiến, tham gia, những câu
chuyện do học sinh tưởng tượng; miêu tả những sự vật, hiện tượng quen thuộc; giới
thiệu về những sự vật và hoạt động gần gũi với cuộc sống của học sinh. Viết đoạn văn
nêu những cảm xúc, suy nghĩ của học sinh khi đọc một câu chuyện, bài thơ, khi chứng
kiến một sự việc gợi cho học sinh nhiều cảm xúc; nêu ý kiến về một vấn đề đơn giản
trong học tập và đời sống; viết một số kiểu văn bản như: bản tự thuật, tin nhắn, giấy

mời, thời gian biểu, đơn từ,...; bước đầu biết viết theo quy trình; bài viết cần có đủ ba
phần (mở bài, thân bài, kết bài). Trình bày dễ hiểu các ý tưởng và cảm xúc; bước đầu
biết sử dụng cử chỉ, điệu bộ thích hợp khi nói; kể lại được một cách rõ ràng câu
chuyện đã đọc, đã nghe; biết chia sẻ, trao đổi những cảm xúc, thái độ, suy nghĩ của
mình đối với những vấn đề được nói đến; biết thuyết minh về một đối tượng hay quy
trình đơn giản. Nghe hiểu với thái độ phù hợp và nắm được nội dung cơ bản; nhận biết
được cảm xúc của người nói; biết cách phản hồi những gì đã nghe.
+Năng lực văn học: Phân biệt văn bản truyện và thơ (đoạn, bài văn xuôi và
đoạn, bài văn vần); nhận biết được nội dung văn bản và thái độ, tình cảm của người

17