Những học thuyết cơ bản trong đông y

Kế Hoạch hoạt động
năm 2018- 2019



Những học thuyết cơ bản trong đông y


Nội dung

∗
∗
∗

Học thuyết Âm- Dương
Học thuyết Ngũ Hành
Tinh – Khí – Thần


Âm - Dương

Âm – Dương
Bóng tối – Ánh Sáng
Lạnh – Nóng
Trong – Ngồi
Dưới – Trên
Ức chế - Hưng phấn
Tĩnh tại – Hoạt động
Huyết - Khí
Vật chất – Cơng năng
Thăng lên - Giáng Xuống

Các quy luật của Âm Dương

∗
∗
∗
∗

Âm Dương đối lập
Âm Dương hỗ căn
Âm Dương bình hành
Âm Dương tiêu trưởng


Nội dung

∗

Âm Dương đối lập: là sự mâu thuẫn, chế ước, đấu tranh giữa 2 mặt Âm
Dương.

∗

Âm Dương hỗ căn: là nương tựa lẫn nhau, quan hệ chặn chẽ với nhau cùng
tồn tại, liên kết với nhau tạo thành một thực thể, chúng khơng thể thiếu nhau
hoặc đứng một mình.

∗

Hai tính chất này nương tựa vào nhau cùng tồn tại và phát triển


Nội dung

∗

Âm dương bình hành: 2 mặt Âm Dương đối lập nhau nhưng luôn vận động
song song với nhau kiểm soát lẫn nhau để đạt một trạng thái cân bằng.

∗

Âm Dương tiêu trưởng: 2 mặt âm dương trong quá trình vận động chuyển hóa
chế ước lẫn nhau, khi cái này tăng, cái kia giảm và ngược lại để duy trì mức
cân bằng giữa 2 mặt Âm Dương.


Ứng dụng
về cấu trúc và sinh lý cơ thể người

Dương

Âm

Phần trên cơ thể

Phần dưới cơ thể

Bên ngoài cơ thể

Bên trong cơ thể

Mặt ngoài chi

Mặt trong chi

Mặt sau cơ thể

Mặt trước cơ thể

Bên Trái

Bên Phải

Khí

Huyết

Cơ năng

Vật Chất

Phủ

Tạng


Ứng dụng
về cơ chế sinh bệnh

∗
∗
∗
∗
∗

Mọi bệnh tật hình thành đều do sự mất cân bằng giữa 2 mặt Âm và Dương
Âm thắng sinh nội hàn
Dương thắng sinh Ngoại nhiệt
Âm suy sinh Nội nhiệt
Dương suy sinh Ngoại Hàn


Ứng dụng
về cơ chế sinh bệnh

8
7
6
5
4
3
2
1
0


Ứng dụng
trong chẩn đoán
Âm chứng

Dương chứng

Lãnh đạm thờ ơ, tinh thần yếu đuối, người mệt mỏi

Kích động bồn chồn cáu kỉnh, sắc da sáng, chất lưỡi

khơng có sức, sắc da tối, chất lưỡi nhợt, bệu

thon, đỏ, rêu thường vàng

Giọng nói nhỏ yếu đoản hơi,

Giọng nói to, thở nhanh,

dịch tiết trong lỗng

dịch tiết dày dính

Ớn lạnh, khơng có cảm giác ngon miệng, thích ăn đồ

Sốt, thích ăn đồ mát, hay khát, khơ miệng, phân khơ

cay nóng, cảm giác mệt mỏi, tiểu trong dài, buồn

cứng, tiểu ít, nước tiểu vàng, bệnh diễn biến nhanh

ngủ, đau không rõ ràng, bệnh diễn biến chậm, mãn

cấp tính

tính

Mạch trầm trì, vơ lực

Mạch phù sác, hữu lực

Đau thiện án

Đay cự án


Ứng dụng điều trị
∗
−
−
•
−

Lập lại cân bằng giữa 2 mặt âm dương
Hư thì bổ, thực thì tả
Nhiệt thì làm mát, Hàn thì làm ấm
Chú ý
Nhiệt cực sinh Hàn: Ơn Bệnh( nhiệt) diễn biến nặng sẽ sẽ trở nên lạnh tay
chân, rét run, mạch khơng bắt được (hàn chứng) thì phải dùng phép Thanh
làm mát

−

Hàn cực sinh nhiệt: tiết tả ( hàn) diễn biến nặng khiến cho bệnh nhân khát,

da nóng, bứt rứt vật vã (nhiệt chứng) thì phải dùng phép Ôn làm ấm


Ứng dụng trong các phương pháp điều trị

∗
−
−
•
−

Dùng thuốc
Bệnh Nhiệt dùng thuốc Hàn,
bệnh Hàn dùng thuốc Nhiệt.
Châm cứu:
bệnh ở tạng (âm) dùng bối huyệt (dương) ở lưng, bệnh ở phủ (dương) dùng
mộ huyệt ở ngực bụng (âm).


Ngũ Hành

∗

Khái niệm ngũ hành trong YHCT không phải
biểu thị cho 5 loại hình thái vật chất đặc
thù, mà là đại biểu cho 5 loại thuộc tính
cơng năng, lấy quan điểm cấu tạo hệ thống
để quan sát cơ thể con người, miêu tả đơn
giản quan hệ hữu cơ giữa các bộ phận trong
cơ thể.

Đặc tính của ngũ hành

∗

+ Mộc: là hình thái sinh trưởng của cây (gỗ), đặc tính hướng lên trên, hướng ra ngồi. Sự vật có tính
chất - tác dụng sinh trưởng, thăng phát, thơng thốt đều thuộc mộc.

∗

+ Hoả: là sức nóng của lửa, đặc tính đưa lên trên. Sự vật có tác dụng bốc lên trên, ơn nhiệt đều thuộc
hoả

∗
∗
∗

+ Thổ: là đất. Sự vật có tác dụng hố sinh, truyền tải, thu nạp đều thuộc thổ.
+ Kim: là kim loại. Sự vật có tác dụng thanh khiết, đưa xuống dưới, thu liễm đều thuộc kim.
+ Thuỷ: là nước, đặc tính tư nhuận, hướng xuống dưới. Sự vật có tính hàn lương, tư nhuận, hướng xuống
dưới vận hành đều thuộc thuỷ.

Tinh - Khí - Thần

∗

Tinh- Khí- Thần là tam bảo của
con người

∗
∗
∗

Tinh như dầu đèn
Khí như ngọn lửa
Thần như ánh sáng


Tinh

∗

Tinh là vật chất trong yếu cấu tạo nên cơ thể sống và duy trì hoạt động sống
của cơ thể người.

∗

- Căn cứ vào nguồn gốc mà nói, có thể phân tinh ra 2 loại: tinh tiên thiêntinh hậu thiên.

∗

- Căn cứ vào chức năng có thể phân thành tinh sinh dục - tinh duy trì hoạt

động sống


Tinh

∗

Bệnh lý chủ yếu của tinh là tinh hao. Vì tinh có thể hóa khí, khí sung túc thì
thần tỉnh táo.

∗

- Lâm sàng: đoản khí, dễ mệt, hư phiền, ăn uống kém, miệng khô, đại tiện
táo, mạch vô lực... Nếu thận tinh hao hư, đối với nam giới sẽ thấy đau lưng,
mỏi gối, giảm trí nhớ di tinh, tảo tiết, không thụ thai được; đối với nữ giới thấy
thống kinh, bế kinh, không thụ thai...