Giáo án môn Hóa học lớp 10 sách Kết nối tri thức: Bài 5

BÀI 5: CẤU TẠO CỦA BẢNG TUẦN HỒN CÁC NGUN TỐ HĨA HỌC
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
­ Nêu được lịch sử phát minh định luật tuần hồn và bảng tuần hồn các ngun tố hóa 
học.
­ Mơ tả được cấu tạo của bảng tuần hồn các ngun tố hóa học và nêu được các khái 
niệm liên quan ( ơ, chu kì, nhóm).
­ Nêu được ngun tắc sắp xếp của BTH các ngun tố  hóa học ( dựa theo cấu hình 
electron)
­ Phân loại được các ngun tố  (dựa theo cấu hình electron: ngun tố  s, p d, f ; dựa  
theo tính chất hóa học: kim loại, phi kim, khí hiếm).
2. Năng lực:
2.1. Năng lực chung: 
­ Năng lực tự  chủ  và tự  học:  Kĩ năng tìm kiếm thơng tin trong SGK,  trên mạng 
internet , quan sát hình  ảnh về   bảng tuần hồn các ngun tố  hóa học để  tìm ra đặc 
điểm cấu tạo của bảng TH.
­ Năng lực giao tiếp và hợp tác: Làm việc nhóm tìm hiểu về  lịch sử phát minh BTH 
các ngun tố hóa học và cấu tạo của BTH.
2.2. Năng lực hóa học: 
a. Nhận thức hố học: Học sinh đạt được các u cầu sau:
­ Nêu được lịch sử phát minh định luật tuần hồn và bảng tuần hồn các ngun tố hóa 
học.
­ Mơ tả được cấu tạo của bảng tuần hồn các ngun tố hóa học và nêu được các khái 
niệm liên quan ( ơ, chu kì, nhóm).
­ Nêu được ngun tắc sắp xếp của BTH các ngun tố  hóa học ( dựa theo cấu hình 
electron)
­ Phân loại được các ngun tố  (dựa theo cấu hình electron: ngun tố  s, p d, f ; dựa  
theo tính chất hóa học: kim loại, phi kim, khí hiếm).
b. Tìm hiểu tự nhiên dưới góc độ hóa học được thực hiện thơng qua cac ho
́ ạt động: 
Thảo luận nhóm, quan sat 

́ hình ảnh.
c. Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học  xác định được vị  trí các ngun tố  hóa học 
trong BTH.
3. Phẩm chất 
­ Chăm chỉ, tự tìm tịi thơng tin trong SGK, trên internet về lịch sử phát minh ra BTH 
các ngun tố hóa  học, cấu tạo của BTH
­ HS có trách nhiệm trong việc hoạt động nhóm, hồn thành các nội dung được giao.
II. Thiết bị dạy học và học liệu


­

BTH các  ngun tố  hóa học cỡ lớn

­

Một số câu chuyện về sự phát minh ra định luật tuần hồn và BTH các ngun 
tố hóa học

­

Tranh ảnh và video liên quan đến BTH

­

Phiếu bài tập số 1, số 2, số 3, số 4, số 5, số 6, số 7

III. Tiến trình dạy học
1. Hoạt động 1: Khởi động
a) Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập cho học sinh đi tìm hiểu kiến thức của bài học 

thơng qua trị chơi.
b) Nội dung:  Học sinh cả  lớp cùng tham gia trị chơi “ Đi tìm bức tranh bí  ẩn” 
trong phiếu học tập số 1
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
TRỊ CHƠI: ĐI TÌM BỨC TRANH BÍ ẨN

       1

2

3

4

Học sinh trả lời câu hỏi ở mỗi ơ, trả lời đúng phần bức tranh ở ơ đó sẽ được mở 
ra:
Ơ số 1: Xác định số proton, neutron, elelctron của ?
Ơ số  2: Cho cấu hình electron ngun tử: . Hỏi ngun tử  đó có bao nhiêu lớp 
electron, số electron lớp ngồi cùng ?
Ơ số  3: Ngun tố  mà ngun tử  có 1, 2, 3 electron lớp ngồi cùng thường là 
ngun tố gì?
Ơ số 4: Thế nào là ngun tố hóa học ?
c) Sản phẩm: Học sinh lật mở được bức tranh trong phiếu học tập số 1, nói được  
nội dung liên quan đến bài học.


Bức  tranh: Nhà  bác  học Men­đê­lê­ép – Người phát minh ra bảng tuần hồn các  
ngun tố hố học.
d) Tổ  chức thực hiện: HS làm việc độc lập, HS nào có câu trả  lời nhanh sẽ  được 
gọi , GV gợi ý, hỗ trợ HS.

2. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới
Hoạt động 1: Lịch sử phát minh bảng tuần hồn các ngun tố hóa học
Mục tiêu: Nêu được lịch sử  phát minh định luật tuần hồn và bảng tuần hồn các 
ngun tố hóa học
Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Giao nhiệm vụ học tập: GV chia lớp 
làm 4 nhóm, các nhóm cùng tham gia trị 
chơi « Tìm mảnh ghép » , thời gian 3 
phút, trong phiếu học tập số 2. 
Thực hiện nhiệm vụ: HS hồn thành 
phiếu học tập số 2
Báo cáo, thảo luận: Đại diện nhóm HS 
đưa ra nội dung kết quả thảo luận của 
nhóm.
Kết luận, nhận định: GV nhận xét, bổ 
sung, kết luận : Bảng tuần hồn chúng ta 
học là bảng tuần hồn của Men­đê­le­ep.
Hoạt động 2: Ngun tắc sắp xếp các ngun tố trong bảng tuần hồn
Mục tiêu: HS nêu được ngun tắc sắp xếp các ngun tố  trong BTH dựa vào cấu 
hình electron.
Giao nhiệm vụ học tập: GV cho HS 
**   Nguyên   tắc   sắp   xếp   các   ngun   tố 
quan sát BTH các ngun tố hóa học, u  trong BTH:
cầu HS các nhóm hồn thành nội dung 
­ Các   ngun   tố   được   sắp   xếp   theo 

phiếu học tập số 3.
Thực hiện nhiệm vụ: HS hồn thành 
nội dung phiếu học tập số 3.
Báo cáo, thảo luận: Đại diện nhóm HS 
đưa ra nội dung kết quả thảo luận của 
nhóm.
Kết luận, nhận định:GV nhận xét, đưa 
ra kết luận: Khi sắp xếp các ngun tố 
như  vậy, sự  tuần hồn về  tính chất của  
các đơn chất và hợp chất được thể  hiện 
qua chu kì ( hàng) và nhóm ( cột).

chiều tăng dần của điện tích hạt nhân 
ngun tử.
­ Các ngun tố  có cùng số  lớp electron 
trong   nguyên   tử   được   xếp   thành   một 
hàng.
­ Các ngun tố  có cùng số  electron hóa 
trị trong ngun tử được xếp thành một 
cột.
** Electron hóa trị  là các electron có khả 
năng tham gia tạo thành liên kết hóa học, 
chúng thường nằm  ở  lớp electron ngồi 
cùng và phân lớp sát ngồi cùng. 

Hoạt động 3: Cấu tạo của bảng tuần hồn
Mục tiêu: HS nêu được cấu tạo của BTH các ngun tố hóa học, nêu được các khái 
niệm chu kì, nhóm. Phân loại được các ngun tố  dựa vào cấu hình electron, dựa  
theo tính chất hóa học.
Giao nhiệm vụ học tập: GV sử dụng kĩ 

thuật “ trạm”, chia 4 nhóm thành 4 trạm 
tương ứng. Tại mỗi trạm các nhóm sẽ 
làm việc trong thời gian 3 phút, hết 3 
phút chuyển trạm.
Thực hiện nhiệm vụ: Các nhóm thực 
hiện nhiệm vụ tại các trạm với phiếu 
học tập số 4, 5, 6, 7.

1. Ơ ngun tố

Báo cáo, thảo luận: Đại diện các nhóm 
1,2,3,4 lên trình bày nội dung của các 
trạm tương ứng, nhóm cịn lại nhận xét, 
bổ sung.
Kết luận, nhận định: GV nhận xét, 
đánh giá, kết luận.

STT ơ ngun tố  = số  hiệu ngun 
tử  = số  đơn vị  điện tích hạt nhân = số 
hạt electron = số hạt proton.
2. Chu kì
­ Chu   kì   là   dãy   các   nguyên   tố   mà 
nguyên tử   của  chúng có  cùng  số 


lớp electron, được xếp theo chiều 
tăng dần điện tích hạt nhân.
Có 7 chu kì

­

Chu 
kì

1

2

3

4

5

6*

7*

Số 
lớp e
Số 
NT

1

2

3

4

5

6

7

2

8

8

18

18

32

32

VD: Na (Z=11): 
Na thuộc chu kì 3

3. Nhóm ngun tố

­ Nhóm ngun tố gồm các ngun tố mà 

ngun   tử   của   chúng   có   cấu   hình 
electron tương tự nhau, do đó tính chất 
hóa   học   gần   giống   nhau,   được   xếp 

thành một cột.
­ Có   18  cột,   chia   thành  8  nhóm  A   (IA­
VIIIA, mỗi nhóm 1 cột) và 8 nhóm B 
(IB­VIIIB), nhóm VIIIB có 3 cột.
VD: Nhóm IA: nhóm kim loại kiềm
        Nhóm VIIA: nhóm halogen.

4. Phân loại nguyên tố
a. Theo cấu hình electron

­ Các   nguyên   tố   s,   p,   d,   f   là   những 

nguyên   tố   mà   nguyên   tử   có   electron 
cuối cùng được điền vào các phân lớp 
s,p, d, f.
­ VD: 12Mg: 1s22s22p63s2 ( nguyên tố s)
        9F: 1s22s22p5          ( nguyên tố p)
­ Nhóm A: Gồm nguyên tố  s (IA, IIA), 
p (IIIA­VIIIA)
         Nhóm B: Gồm nguyên tố  d, f (IB­


VIIIB)

b. Theo tính chất hóa học

­ Nhóm IA, IIA, IIIA: là kim loại (trừ 

H, B)
­ Nhóm VA, VIA, VIIA: thường là phi 

kim
­ Nhóm VIIIA: khí hiếm
­ Nhóm B: kim loại chuyển tiếp.
3. Hoạt động 3: Luyện tập
a) Mục tiêu: ­ Củng cố lại kiến thức đã học về ngun tắc sắp xếp các ngun tố 
trong bảng tuần hồn, cấu tạo bảng tuần hồn
­ Kỹ năng: Xác định vị  trí của một ngun tố dựa vào đặc điểm cấu tạo ngun 
tử và ngược lại. 
­ Tiếp tục phát triển các năng lực: tự học, sử dụng ngơn ngữ hóa học, phát hiện 
và giải quyết vấn đề thơng qua mơn học. 
 b) Nội dung: GV đưa ra các bài tập cụ thể, gọi HS lên làm và chữa lại.
                                   HS hồn thành các bài tập sau:
Câu 1: Trong BTH, các ngun tố được sắp xếp theo 3 ngun tắc, ngun tắc nào sau  
đây là đúng?
A. Ngun tử khối tăng dần                            C. Điện tích hạt nhân tăng dần
B. Cùng số lớp e xếp cùng 1 cột                     D. Cùng số e hóa trị xếp cùng hàng
Câu 2:  Ở trạng thái cơ bản, cấu hình electron ngun tử của ngun tố X là 1s22s22p63s23p4. 
Vị trí của ngun tố X trong bảng tuần hồn là
      A. ơ thứ 16, chu kì 3, nhóm IVA.
             B. ơ thứ 16, chu kì 3, nhóm VIA.
      C. ơ thứ 16, chu kì 3, nhóm IVB.

             D. ơ thứ 16, chu kì 3, nhóm VIB.

Câu 3:  Biết rằng ngun tố cacbon thuộc chu kì 2, nhóm IVA. Cấu hình electron của cacbon 
là:
      A. 1s22s22p2

B. 1s22s22p3

C. 1s22s22p63s23p64s2

D. 1s22s22p4

C. Kim loại kiềm

D. Khí hiếm

Câu 4: Đứng đầu chu kì thường là một ngun tố
      A. Kim loại

B. Phi kim

Câu 5: Ngun tố s thuộc những ngun tố nào?
      A. Nhóm A

         B. Nhóm B

      C. Nhóm IA và IIA

         D. Nhóm IIIA, IVA, VA, VIA, VIIA và VIIIA

c) Sản phẩm: 
Câu 1: C          Câu 2: B        Câu 3: A         Câu 4: C         Câu 5: C
d) Tổ chức thực hiện: HS làm việc cá nhân.
4. Hoạt động 4: Vận dụng


a) Mục tiêu :Giúp HS vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học trong bài để giải quyết 
các các câu hỏi, bài tập gắn với thực tiễn và mở  rộng kiến thức của HS, khơng bắt  

buộc tất cả HS đều phải làm, tuy nhiên GV nên động viên khuyến khích HS tham gia,  
nhất là các HS say mê học tập, nghiên cứu, HS khá, giỏi và chia sẻ kết quả với lớp. 
b) Nội dung : Em hãy tìm hiểu qua tài liệu, internet. . . và cho biết hiện nay có bao 
nhiêu ngun tố hóa học đã được tìm ra? Lấy một ngun tố mới được tìm ra chưa có  
trong bảng HTTH, nêu một vài thơng tin về ngun tố đó?
c) Sản phẩm: Bài viết/báo cáo hoặc bài trình bày powerpoint của HS
d) Tổ  chức thực hiện:  GV hướng dẫn HS về  nhà làm và hướng dẫn HS tìm 
nguồn tài liệu tham khảo qua internet, thư viện….