SÓNG (Xuân Quỳnh) docx

SÓNG (Xuân Quỳnh)

MỤC TIÊU BÀI HỌC:
- Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và niềm khao khát mãnh liệt về hạnh phúc
của người phụ nữ trong tình yêu.
- Nắm được nghệ thuật kết cấu, xây dựng hình ảnh, ngôn từ và nhịp điệu của
bài thơ
I. Tìm hiểu chung
1. Tiểu dẫn
- Xuân Quỳnh sinh năm 1942 và mất năm 1988, tên khai sinh là Nguyễn Thị
Xuân Quỳnh. Quê làng La Khê, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây. Xuất thân trong một
gia đình công chức. Mẹ mất sớm, Xuân Quỳnh ở với bà nội.
- 13 tuổi, Xuân Quỳnh từng là diễn viên múa đoàn văn công Trung ương, Biên
tập báo Văn nghệ, biên tập viên NXB Tác phẩm mới, Uỷ viên BCH Hội nhà văn Việt
Nam khoá III. Xuân Quỳnh mất đột ngột cùng chồng là nhà viết kịch nổi tiếng Lưu
Quang Vũ vì tai nạn giao thông tại Hải Dương (chiều 29/4/1988).
- Tác phẩm gồm có:
+ Tơ tằm, chồi biếc (in chung với Cẩn Lai) (1963)
+ Hoa dọc chiến hào (1968)
+ Gió Lào cát trắng (1974)
+ Lời ru trên mặt đất (1978)
+ Tự hát (1984)
+ Sân ga chiều em đi (1984)
+ Hoa cỏ may (1989) (sau khi nhà thơ mất)
Một số tập dành riêng cho thiếu nhi
Truyện: Bến tàu trong thành phố, Bầu trời trong quả trứng, Vẫn còn ông trăng
khác.
- Truyện viết cho thiếu nhi mang đến cho các em những tình cảm trong trẻo,
trìu mến, nhân hậu và cái nhìn hỏm hỉnh thông minh.
- Xuân Quỳnh được xem là một trong những người viết thơ tình hay nhất trong
nền thơ Việt Nam từ sau 1945. Đó là tình yêu vừa nồng nàn, sôi, say đắm, vừa tha

thiết dịu dàng, vừa giàu trực cảm, vừa lắng sâu trải nghiệm suy tư. Cái tôi của thi sĩ là
cái tôi thành thật:
Không sĩ diện đâu nếu tôi yêu được một người
Tôi sẽ yêu anh hơn anh ta yêu tôi nhiều lắm
Tôi yêu anh dẫu vạn lần cay đắng…
- Xuân Quỳnh thể hiện trong thơ khát vọng sống, khát vọng yêu và đi liền với
nó là những dự cảm về sự biến suy, phai bạc:
+ “Bây giờ yêu mai có thể xa rồi”
+ “Mùa thu hoa vẫn vàng như thế
Chỉ em là đã khác với em xưa”
- Thơ Xuân Quỳnh nổi bật ở vẻ đẹp nữ tính. Đó là thiên chức làm vợ, làm mẹ
với tâm hồn tinh tế, chăm lo, tạo dựng đời sống bình yên. Thơ Xuân Quỳnh cũng là
thơ tự bộc bạch giãi bày, mong được nương tựa, chở che, gắn bó.
2. Bài thơ Sóng
a. Hoàn cảnh và mục đích sáng tác
- Bài thơ viết năm 1967. Lúc này Xuân Quỳnh đang ở độ tuổi 25. Người phụ
nữ ở độ tuổi này có suy nghĩ rất chín về tình yêu. Mặt khác cũng thấy được ý thức của
cái tôi bên cạnh cái ta chung.
- Tác giả cũng không đặt tình yêu trong quan hệ cảm tính một chiều mà thể
hiện khát vọng tình yêu như một nhu cầu tự nhận thức, khám phá. Cảm xúc thơ do vậy
vừa sôi nổi mãnh liệt, vừa gợi tới chiều sâu của sự triết lí.
b. Chủ đề
Sóng và em là hai hình tượng sóng đôi, để từ đó những khám phá về sóng, em
thấy mình. Tình yêu trong em là sự vươn lên cái cao cả, lớn lao, là nỗi nhớ thương,
thuỷ chung son sắt. Đồng thời là khát vọng mãnh liệt của tình yêu, nỗi lo âu giữa cái
hữu hạn của đời người với cái vô cùng, vô hạn của thời gian.
II. Đọc hiểu văn bản
1. Cấu trúc bài thơ
- Bài thơ có cấu trúc song hành giữa sóng và em. Sóng cũng là em mà em cũng
là sóng.

+ Sóng nước xôn xao, triền miên vô tận, gợi sóng lòng em tràn đầy khao khát
trước tình yêu đôi lứa
+ Cả bài thơ đoạn nào cũng nói về sóng, miêu tả nhiều về sóng.
* Giàu biến thái (dữ dội, dịu êm, ồn ào, lặng lẽ…). Đó là
* Sóng có tính cách phức tạp nhưng mang vẻ thống nhất của tự nhiên.
Đó là sinh ra từ biển. Sóng là nỗi khát khao của biển, là sự hoà hợp giữa biển
và bờ. “Con nào chẳng tới bờ/ Dù muôn vời cách trở”.
+ Âm điệu bài thơ cũng là âm điệu của sóng
* Thể thơ năm chữ tạo ra giai điệu sóng vỗ
* hoà trộn âm thanh của sóng vỗ với tâm trạng người con gái đang yêu. Đó là
khao khát, nhớ thương, hờn giận. Sóng cũng là em vì lẽ đó.
2. Nhận thức về bản thân qua mỗi khám phá về sóng
- hai khổ đầu:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ

Bồi hồi trong ngực trẻ
Hai câu đầu: “Dữ dội lặng lẽ” tác giả tạo ra tiểu đổi để diễn tả biến thái phức
tạp của sóng cũng là tâm trạng của em. Khi tình yêu đến với người con gái, họ có thể
sôi nổi, cười, nói, hát suốt ngày. Nhưng cũng có lúc lặng lẽ trong suy tư. Điều đáng
nhớ là khát vọng tình yêu, nhất là tình yêu đôi lứa bao giờ cũng thường trực trong trái
tim tuổi trẻ:
Ôi con sóng ngày xưa

Bồi hồi trong ngực trẻ
Điều đáng nói nhất ở hai khổ thơ này là sự chủ động của người con gái khi yêu:
Sóng không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Chủ động không phải là ngỏ lời mà vươn tới cái cao cả, cái lớn lao.
- Khổ 3 và 4

Trước muôn trùng sóng bể

Khi nào ta yêu nhau
“Em nghĩ” hai tiếng ấy lặp lại như là sự khám phá, tìm tòi. Em nhận thức được
“Sóng bắt đầu từ gió”. Nhưng gió từ đâu? Nào ai biết. Người ta có thể chứng minh
nguồn gốc của gió qua ngành khoa học. Nhưng không thể giải thích được nguồn gốc
của tình yêu. Có nhà thơ tự bộc bạch:
Anh yêu em vì sao không biểt rõ
Chỉ biết yêu em, anh thấy yêu đời
Như chim bay tỏa hút khí trời
Như ruộng lúa uống dòng nước ngọt
Và cũng có người:
Anh yêu em như yêu đất nước
Vất vả gian lao tươi thắm vô ngần
Họ yêu nhau. Nhưng hỏi tình yêu bắt đầu từ đâu và tình yêu là gì thì có bao
nhiêu cách trả lời.
Nhân vật em trong bài thơ của Xuân Quỳnh cũng cảm nhận thấy điều ấy.
Nguồn gốc tình yêu rất lạ lùng. Nó lạ lùng bí ẩn nhưng cũng rất tự nhiên. Không ai có
thể tìm thấy câu trả lời tình yêu bắt đầu từ đâu? Tình yêu hấp dẫn là ở chỗ đó. Thơ
Xuân Quỳnh sâu sắc và tế nhị vì khát vọng về tình yêu thực sự là nhu cầu tự nhận
thức và khám phá.
- Ba khổ thơ (5, 6, 7)
Con sóng dưới lòng sâu

Dù muôn vời cách trở
- Khổ năm đọng lại một chữ “nhớ”
Nhớ:
+ Gắn với không gian dưới lòng sâu, trên mặt nước
+ Gắn với bờ
+ Không ngủ được

+ Đến anh
Một tiếng “nhớ” mà nói được nhiều điều. Em đã hoá thân vào sóng. Sóng đã
hoà nhập vào tâm hồn em để trở nên có linh hồn thao thức. Hai câu thơ đọng lại điều
sâu sắc nhất: “Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức”.Nhớ cả lúc tỉnh, cả trong
vô thức.
Khổ 6, 7 mượn hình ảnh sóng vỗ vào bờ “Con nào chẳng tới bờ” để khẳng định
tấm lòng son sắt thuỷ chung. Dù đi đâu vào Nam ra Bắc, em đều nghĩ tới anh, hướng
về anh.
- Hai khổ 8, 9:
Cuộc đời tuy dài thế

Để ngàn năm còn vỗ
Khổ thơ thứ tám là khổ khắc khoải tự nhận thức về mình, về tình yêu và hạnh
phúc trong cái qui luật muôn thuở của con người.
- Biển vẫn rộng, gió thổi, mây vẫn bay. Những hình ảnh này là biểu hiện sự
nhạy cảm với cái vô hạn của vũ trụ. So với cái vô cùng, vô tận ấy, cuộc sống con
người thật ngắn ngủi. Một tiếng thở dài nuối tiếc. Nhịp thơ lúc này như lắng xuống,
hình ảnh thơ mở ra qua các từ (đi qua, biển dẫu rộng, bay về xa). Nhận thức, khám
phá, thơ Xuân Quỳnh mang đến những dự cảm. Đó là nỗi lo âu, sự trăn trở bởi hạnh
phúc hữu hạn của đời người giữa cái vô cùng, vô tận của thời gian.
- Suy nghĩ như thể, thơ Xuân Quỳnh không dẫn người ta đến bế tắc, buồn chán
mà thành khát vọng:
“Làm sao được tan ra
còn vỗ”
Khao khát tình yêu của mình hoà trong tình yêu của mọi người. “Tan ra” không
phải mất đi mà hoà giữa cái chung và cái riêng. Tình yêu như thế không bao giờ cô
đơn.