Đánh giá ô nhiễm ấu trùng Sán Lá Gan nhỏ trên cá nước ngọt tại các chợ ở Hà Nội pptx

đánh giá ô nhiễm ấu trùng sán lá gan nhỏ
trên cá n-ớc ngọt tại các chợ ở Hà Nội
Nguyễn Văn Đề
Viện Sốt rét, KST-CT TƯ
Điều tra tại 5 chợ ở Hà Nội: Chợ Đặng Trần Côn thuộc quận Đống Đa, chợ Thanh Xuân Bắc thuộc
quận Thanh Xuân, chợ Thành Công thuộc quận Ba Đình, chợ Văn Điển thuộc huyện Thanh Trì và chợ
Phùng Khoang Thuộc huyện Từ Liêm. Với 10 loài cá n-ớc ngọt đ-ợc xét nghiệm (Cá mè
Hypophthalmichthys molitrix, Rô phi Tilapia mossambica, Cá trắm Mylopharyngodon piceus, Cá trôi
Cirrhina molitorella, Cá chày Squaliobabus curriculus, Cá chép Cyprinus carpio, Cá diếc Carassius
carassius, Cá chuối Ophicephalus maculatus, L-ơn Fluta alba, Cá trê Clarias fuscus: mỗi loài xét nghiệm
60 con) có 7 loài d-ơng tính ấu trùng sán lá gan nhỏ. Loài ấu trùng sán lá gan nhỏ trên cá tại chợ Hà Nội
đ-ợc xác định là loài Clonorchis sinensis bằng hình thái học và sinh học phân tử hệ gen ty thể.
sinh và gây bệnh tại đó. Nhiễm sán lá gan,
I. Đặt vấn đề:
ng-ời bệnh bị xơ gan và có thể bị ung th-
Bệnh sán lá gan nhỏ Clononorchiasis và
đ-ờng mật Cholangiocarcinoma.
Opisthorchiasis l-u hành ở nhiều nơi trên thế
Việt Nam là một n-ớc nông nghiệp có
giới với 20 triệu ng-ời mắc và nhiễm bệnh có
nghề nuôi cá từ lâu đời và đặc biệt chủ yếu
liên quan đến tập quán ăn gỏi cá hoặc ăn cá
nuôi cá bằng n-ớc thải, thậm chí có một số
ch-a nấu chín.
địa ph-ơng còn nuôi cá bằng phân ng-ời và
Cá là nguồn thực phẩm không thể thiếu
tập quán ăn gỏi cá phổ biến ở nhiều nơi, là
đối với con ng-ời. Hiện nay thực phẩm bị ô
yếu tố thuận lợi cho bệnh sán lá gan l-u hành
nhiễm đang ở mức báo động, trong đó có cá.
và gây ảnh h-ởng lớn đối với sức khoẻ và trở

Ô nhiễm cá chủ yếu gồm 3 nhóm nguyên
nên gánh nặng cho gia đình và xã hội. Hiện
nhân, đó là: nhóm hoá chất bảo quản cá, các
nay tại Việt Nam đã xác định ít nhất có 18 tỉnh
độc chất từ cá sinh ra (cá nóc, mật cá trắm )
có bệnh sán lá gan nhỏ l-u hành, có nơi tỷ lệ
và các hoá chất trong môi tr-ờng nuôi cá, đặc
nhiễm 37% nh- Nam Định, Phú Yên [2,5]. Tại
biệt là cá nuôi bằng n-ớc thải; nhóm vi
các địa ph-ơng này hầu hết cá nuôi ở ao đều
trùng/siêu vi trùng và độc chất của chúng
nhiễm ấu trùng sán lá gan, có loài nhiễm tới
xâm nhập vào cá; nhóm ký sinh trùng, trong
90%. Vậy, những địa ph-ơng khác, kể cả Hà
đó có sán lá và một số giun truyền qua cá. Cá
Nội, tình hình cá nhiễm ấu trùng sán lá gan
là vật chủ trung gian của nhiều loài giun sán
nhỏ ra sao? để có góp phần đ-a ra giải pháp
gây bệnh cho ng-ời (Fish born helminthes)
trong vệ sinh an toàn thực phẩm, việc nghiên
[3].
cứu đánh giá ô nhiễm ấu trùng sán lá gan nhỏ
Mầm bệnh giun sán truyền qua cá xâm
trong cá tại chợ ở Hà Nội là hết sức cần thiết
nhập vào ng-ời qua đ-ờng ăn uống một cách
hiện nay, nhằm mục đích:
thụ động do ăn phải cá có ấu trùng sán còn
- Xác định ô nhiễm ấu trùng sán lá gan
sống d-ới hình thức ăn gỏi cá hoặc ăn cá
nhỏ truyền cho ng-ời trong cá n-ớc ngọt tại

ch-a nấu chín kỹ.
một số chợ ở Hà Nội.
Khi ng-ời ăn phải ấu trùng sán lá gan
- Xác định thành phần loài ấu trùng
trong cá, ấu trùng theo đ-ờng mật vào gan ký
sán lá gan nhỏ bằng sinh học phân tử.
TCNCYH 30 (4) - 2004
+ Soi tìm ấu trùng sán d-ới kính lúp hoặc
II. Đối t-ợng và ph-ơng pháp
kính hiển vi vật kính 10.
nghiên cứu:
Xác định thành phần loài bằng hình thái
1. Chọn mẫu và cỡ mẫu nghiên cứu:
học theo Miyazaki 1991 và Ooi 2001 [7].
- Chọn ngẫu nhiên các mẫu cá n-ớc ngọt
Các ấu trùng sán đ-ợc rửa bằng n-ớc
bán tại chợ ở Hà Nội đại diện cho các quận
muối sinh lý và chụp ảnh qua kính hiển vi,
nội thành và ngoại thành.
o
đồng thời l-u mẫu ở nhiệt độ 20 C. Thẩm định
- Xét nghiệm kiểm tra 10 loài cá n-ớc ngọt
loài bằng ph-ơng pháp sinh học phân tử hệ
cho mỗi chợ và mỗi loài 60 con.
gen ty thể với kỹ thuật PCR.
2. Địa điểm nghiên cứu:
Tóm tắt các b-ớc của ph-ơng pháp sinh
2.1. Tại 3 chợ nội thành:
học phân tử nh- sau:
- Chợ Đặng Trần Côn thuộc quận Đống

! Tách chiết AND tổng số;
Đa, cách trung tâm Hà Nội 5 km về phía Tây -
! Chọn mồi chung và mồi đặc hiệu;
Nam.
! Thực hiện phản ứng PCR;
- Chợ Thanh Xuân Bắc thuộc quận Thanh
! Dòng hoá sản phẩm;
Xuân, cách trung tâm Hà Nội 9 km về phía
! Giải trình tự;
Tây - Nam.
! Phân tích, xử lý theo ch-ơng trình Sinh-tin
- Chợ Thành Công thuộc quận Ba Đình,
học
cách trung tâm Hà Nội 6 km về phía Tây -
Tây-Nam.
Tách chiết AND tổng số:
2.2. Tại 2 chợ ngoại thành:
ADN tổng số đ-ợc tách chiết bằng bộ hoá
chất Genomic-Tip Kit (QIAGEN Inc.) theo qui
- Chợ Văn Điển thuộc huyện Thanh Trì,
trình của nhà sản xuất. Mô tả rút gọn nh- sau:
cách trung tâm Hà Nội 15 km về phía Nam.
mẫu vật bảo quản trong cồn 70% đ-ợc lấy ra
- Chợ Phùng Khoang thuộc huyện Từ
và cho cồn bay hơi hết trong ly tâm chân
Liêm, cách trung tâm Hà Nội 10 km về phía
không, sau đó rửa nhiều lần trong PBS. Mẫu
Tây - Nam.
vật đ-ợc nghiền kỹ và xử lý với các dung môi
3. Ph-ơng pháp nghiên cứu:

của Kit, rồi hấp phụ lên màng và ly chiết ADN
Xét nghiệm tìm ấu trùng sán lá gan nhỏ
theo qui trình tách chiết. Hàm l-ợng ADN sử
trên cá theo ph-ơng pháp tiêu cơ nhân tạo
dụng cho mỗi phản ứng PCR (50 microlit) là
bằng pepsin axit.
khoảng 150 nanogam.
Dung dịch tiêu cơ nhân tạo:
Thiết kế và tổng hợp mồi PCR:
- Pepsin 7 gr;
Gen cox1 (cytochrome oxidase 1) là gen
ty thể đ-ợc chọn làm đích nghiên cứu. Cặp
- HCL 11ml;
mồi (primer) dùng trong nhân bản ADN đích
- N-ớc muối sinh lý 8,5%: 1000ml.
bằng phản ứng PCR (polymerase chain
Quy trình xử lý mẫu:
reaction), đ-ợc thiết kế trên cơ sở các trình tự
+ Cá đ-ợc lọc bỏ bớt các phần x-ơng và
bảo tồn của gen cox1 có trong Ngân hàng
vây.
Gen, bao gồm mồi xuôi: JB3F:
5'TTTTTTGGGCATCCTGAGGTTTAT3',và
+ Đ-ợc nghiền nhỏ trong cối xay thịt.
+ Ngâm vào dung dịch tiêu cơ ít nhất 4 giờ.
+ Lọc bã và làm lắng cặn
mồi ng-ợc: JB4.5R:
5TAAAGAAAGAACATAATGAAAATG3'.
Các trình tự t-ơng ứng với đoạn ADN nghiên
TCNCYH 30 (4) - 2004

62
cứu từ một số quần thể thuộc họ lạc theo ph-ơng pháp kháng sinh và chỉ thị
Opisthorchiidae và giống Paragonimus đã màu (SAMBROOK và RUSSELL, 2001).
đ-ợc công bố (Blair và cs, 1997 LE và cs, ADN của plasmid có chứa PCR đ-ợc tách
2002) và đăng ký tại Ngân hàng Gen chiết với bộ hoá chất QIAprep Spin Plasmid
() đ-ợc sử dụng Extraction Kit (QIAGEN Inc.). Chuỗi ADN
để so sánh đối chiếu. đ-ợc giải trình tự trên máy giải trình tự động
ABI 377 PRISM (Perkin- Elmer) và thực hiện
Chạy PCR, giải trình tự và chọn chuỗi so
với số l-ợng nhiều plasmid tái tổ hợp nhằm
sánh:
thu đ-ợc kết quả chính xác. Sắp xếp, đối
ADN đích đã đ-ợc nhân bản bằng PCR
chiếu trình tự t-ơng ứng của đoạn gen bằng
tiêu chuẩn với bộ hoá chất PCR Master Mix
hệ ch-ơng trình máy tính AsemblyLIGN 1.9
Kit (Promega). Chu trình nhiệt của PCR trên
và Mac Vector 6.5.3 (Oxford Molecular Inc.).
máy Perkin-Elmer (Perkin-Elmer Inc., Mỹ)
Trình tự axit amin đ-ợc dịch mã theo bảng mã
0
gồm các b-ớc nh- sau: 94 C - 5 phút trong 1
di truyền mt-DNA số 21 của sán dẹt
0
chu kỳ; tiếp theo là 35 chu kỳ ở 94 C - 1 phút,
(platyhelminth mtDNA genetic code) giới
00
50 C - 1 phút và 72 C - 1 phút; chu kỳ cuối kéo
thiệu trong Ngân hàng Gen.
0

dài 10 phút ở 72 C. Sản phẩm PCR đ-ợc tinh
Các chuỗi cox1 của Clonorchis sp của
chế bằng bộ hoá chất QIAquick PCR
Việt Nam sẽ đ-ợc so sánh với các loài của
Purification Kit (QIAGEN Inc.) và đ-ợc dòng
Trung Quốc và Hàn Quốc.
hoá vào vector pCR2.1 của bộ hoá chất TA-
cloning Kit (Invitrogen Inc.). Vector pCR2.1
III. Kết quả nghiên cứu
tiếp nhận sản phẩm PCR đ-ợc chuyển nạp
1. Xét nghiệm cá tại 5 chợ ở Hà Nội
vào dòng tế bào IVNaF' và chọn lọc khuẩn
Chợ Thành
Công
Chợ Đặng
Trần Côn
Chợ Thanh
Xuân
Chợ Văn
Điển
Chợ Phùng
Khoang
Tổng
S
T
T
Tên chợ

Tên loài cá

Số
XN
(+)

Số
XN
(+)

Số
XN
(+)

Số
XN
(+)

Số
XN
(+)

Số
XN
(+)

1. Cá mè
Hypophthalmichthys
molitrix
10 0 10 0 10 0 15 0 15 0 60 0
2. Rô phi
Tilapia mossambica

10 0 10 0 10 0 15 1
(6.7%)
15 0 60 1
(1,7%)
3. Cá trắm
Mylopharyngodon piceus
10 1
(10
%)
10 2
(20%)
10 0 15 3
(20%)
15 2
(13,3%)
60 8
(13,3%)
4. Cá trôi
Cirrhina molitorella
10 0 10 0 10 0 15 1
(6,7%)
15 0 60 1
(1,7%)
5. Cá chày
Squaliobabus curriculus
10 0 10 0 10 0 15 0 15 0 60 0
6. Cá chép
Cyprinus carpio
10 0 10 0 10 0 15 1
(6,7%)

15 1
(6,7%)
60 2
(3,3%)
7. Cá diếc
Carassius carassius
10 0 10 1
(10%)
10 6
(60%)
15 2
(13,3%)
15 4
(26,7%)
60 13
(21,7%)
8. Cá quả
Ophicephalus maculatus
10 0 10 1
(10%)
10 0 15 1
(6,7%)
15 0 60 2
(3,3%)
9. L-ơn
Fluta alba
10 0 10 0 10 0 15 0 15 0 60 0
10. Cá trê
Clarias fuscus
10 0 10 0 10 0 15 2

(13,3%)
15 2
(13,3%)
60 4
(6,7%)
Tổng số 100 1(1%) 100 4(4%) 100 6(6%) 150 11 (7,3%) 150 9 (6%) 600 31 (5,2%)

Ghi chú: Số (+) là mẫu có ấu trùng sán lá gan nhỏ.
TCNCYH 30 (4) - 2004
Bảng 1: Kết quả xét nghiệm tìm ấu trùng sán lá gan nhỏ trên 10 loài cá n-ớc ngọt
63
Nhận xét: Trong số 10 loài cá ở chợ Hà Nội đ-ợc xét nghiệm, có 7 loài nhiễm ấu trùng sán lá
gan nhỏ với tỷ lệ 1,7 - 21,7%, trung bình 5,2%. Tất cả 5 chợ đ-ợc điều tra đều có cá nhiễm ấu
trùng sán lá gan, trong đó chợ Văn Điển có tới 7 loài cá nhiễm ấu trùng. Nh- vậy, tại Hà Nội cũng
có thể bị nhiễm sán lá gan, nếu ăn cá ch-a nấu chín.
Hình 1: ấu trùng (Metacercaria) sán lá gan nhỏ trong cá
2. Thẩm định thành phần loài sán lá gan nhỏ bằng sinh học phân tử:
Giải trình trình tự nucleotit và axit amin của ấu trùng sán lá gan trên cá
NUCLEOTIT
CsNgTH :TTTTTTGGGCATCCTGAGGTTTATGTGTTAATATTGCCGGGGTTTGGTATGATTAGTCACATTTGTACTACTTTAACAGGTAAAGATTCGTTGTTTGGTTATGGGGGCTTGGT :
113
CsNgND : :
113
CsHNmeta : T G :
113
Cs(CN) : C :
113
Cs(Kor) : C :
113

120 * 140 * 160 * 180 * 200 * 220
CsNgTH : GTTGGCTATGTTTGCTATAGTTTGTCTGGGTAGGGTGGTTTGAGCTCATCATATGTTTACTGTTGGGCTGGATTTGGGGACTGCTGTTTTTTTTAGCTCGGTTACTATGATTA :
226
CsNgND : :
226
CsHNmeta : :
226
Cs(CN) : :
226
Cs(Kor) : :
226

* 240 * 260 * 280 * 300 * 320 *
CsNgTH : TAGGTGTGCCTACGGGGATCAAGGTTTTTTCATGATTATATATGCTT GCTGGAACTCGGGAGCGTCTATGAGATCCAATCATGTGGTGGATAATCGGGTTTGTGGTGCTT :
336
CsNgND : :
336
CsHNmeta : :
336
Cs(CN) : :
336
Cs(Kor) : :
336

* 360 * 380 * 400 * 420 * 440
CsNgTH : TTCACTATAGGCGGGGTTACTGGGATAGTTCTTTCTGCTTCTGTAATTGATGCCTTGTTTCATGATACTTGGTTTGTTATTGCTCATTTTCATTATGTTCTATCTTT : 443
CsNgND : : 443
CsHNmeta : T : 443
Cs(CN) : T : 443
Cs(Kor) : T : 443

TCNCYH 30 (4) - 2004
64
AXIT AMIN
* 20 * 40 * 60 * 80
CsNgTH : FFGHPEVYVLILPGFGMISHICTTLTGNDSLFGYGGLVLAMFAIVCLGSVVWAHHMFTVGLDLGTAVFFSSVTMIIGVPTGIKVFS : 86
CsNgND : : 86
CsHNmeta : : 86
Cs(CN) : : 86
Cs(Kor) : : 86

* 100 * 120 * 140
CsNgTH : WLYML-AGTRERLWDPIMWWIIGFVVLFTIGGVTGIVLSASVIDALFHDTWFVIAHFHYVLS : 147
CsNgND : : 147
CsHNmeta : : 147
Cs(CN) : : 147
Cs(Kor) : : 147
Các mẫu ấu trùng sán lá gan trên cá tại Các bệnh nhân sán lá gan từ các tỉnh về
các chợ ở Hà Nội đ-ợc thẩm định bằng sinh Hà Nội điều trị đã thải ra môi tr-ờng với khối
học phân tử (kỹ thuật PCR với hệ gen ty thể) l-ợng trứng sán đáng kể, làm ô nhiễm nguồn
là loài Clonorchis sinensis, hệ số t-ơng đồng n-ớc thải mà việc nuôi cá bằng n-ớc thải là
về nucleotid là 98,9 % và axit amin là 100% phổ biến ở Hà Nội. Đó là khả năng ô nhiễm cá
so với loài Clonorchis sinensis của Trung bởi mầm bệnh giun sán ngay tại Hà Nội. Bên
Quốc và Triều Tiên; so với Clonorchis cạnh đó, nguồn thực phẩm trong đó có cá
sinensis trên ng-ời tại Thanh Hoá và Nam n-ớc ngọt đ-ợc mang từ các nơi về Hà Nội
Định thì hệ số t-ơng đồng về nucleotit của không thể kiểm soát đ-ợc [3].
mẫu nghiên cứu là 99,3% và t-ơng đồng về
Các ấu trùng sán lá gan nhỏ thu thập từ
axit amin là 100%.
các mẫu cá n-ớc ngọt tại chợ Hà Nội đ-ợc

xác định là loài Clonorchis sinensis. T-ơng tự
IV. Bàn luận:
nh- thành phần loài sán lá gan nhỏ ở đồng
1. Sự ô nhiễm ấu trùng sán lá gan nhỏ
bằng Bắc Bộ đã đ-ợc xác định tr-ớc đây (sán
trên cá n-ớc ngọt:
tr-ởng thành thu thập trên bệnh nhân và ấu
trùng thu thập trên cá tại vùng l-u hành bệnh)
Tại 5 chợ ở Hà Nội, với 600 cá n-ớc ngọt
[4,6]. Nh- vậy, chúng ta có thể điều tra ấu
đ-ợc xét nghiệm bao gồm 10 loài, có 7 loài
trùng sán lá gan trên cá để h-ớng tới xác định
d-ơng tính ấu trùng sán lá gan nhỏ: cá diếc
vùng có bệnh l-u hành.
13/60 (21,7%), cá trắm 8/60 (13,3%), cá trê
4/60 (6,7%), cá chép 2/60 (3,3%), cá quả
2/60 (3,3%), cá rô phi 1/60 (1,7%) và cá trôi
V. Kết luận
1/60 (1,7%). Theo điều tra tr-ớc đây (1976 -
2000) tại vùng l-u hành bệnh sán lá gan nh-
1. Tại chợ ở Hà Nội, có 7/10 loài cá n-ớc
Nam Định, có 7 trong 10 loài cá đ-ợc xác
ngọt nhiễm ấu trùng sán lá gan nhỏ: cá diếc
định nhiễm ấu trùng sán lá gan, đặc biệt tỷ lệ
13/60 (21,7%), cá trắm 8/60 (13,3%), cá trê
cá mè nhiễm ấu trùng sán lá gan 44 - 92%
4/60 (6,7%), cá chép 2/60 (3,3%), cá quả
[1,2]. Nh- vậy, tại Hà Nội, nếu ăn cá ch-a nấu
2/60 (3,3%), cá rô phi 1/60 (1,7%) và cá trôi
chín cũng sẽ có nguy cơ mắc bệnh sán lá

1/60 (1,7%).
gan. Hiện nay, các nhà hàng phổ biến các
2. ấu trùng sán lá gan trên cá ở Hà Nội
món lẩu cá, cá rán ch-a kỹ, cá hấp ch-a kỹ,
đ-ợc thẩm định loài bằng kỹ thuật PCR với hệ
thậm chí cả gỏi cá nên nguy cơ nhiễm sán lá
gen ty thể là Clonorchis sinensis.
gan có thể xẩy ra ngay tại Hà Nội.
TCNCYH 30 (4) - 2004
Hình 2: Kết quả thẩm định bằng sinh học phân tử
65
sinh học phân tử hệ gen ty thể. Tạp chí Y học
TàI liệu tham khảo
Thực hành, Số 477/2004. Trang 57 - 625.
1. Lê Văn Châu, Kiều Tùng Lâm, Nguyễn
5. Nguyen Van De, KD Murrell, Le Dinh
Văn Đề, Đặng Thanh Sơn, Đinh Thị Mai,
Cong, Phung Dac Cam, Le Van Chau,
Thạch Thị Sự: Xác định vật chủ dự trữ mầm
Nguyen Duy Toan A. Dalsgaard. The Food -
bệnh và vật chủ trung gian sán lá gan. Kỷ yếu
borne Trematode zoonoses of Vietnam. The
công trình nghiên cứu khoa học Viện Sốt rét
current status of parasitic deaseases in
KST - CT - TƯ. Tập 2 - 1991-1996. Trang 63 -
Vietnam. Southeast asian Journal of Tropical
68.
Medicine and Public Health. Volume 34
2. Nguyễn Văn Đề, Kiều Tùng Lâm, Lê
Supplement 1, 2003: 12 - 34.

Văn Châu, Lê Đình Công, Đặng Thanh Sơn,
6. Lê Thanh Hoà, Nguyễn Văn Đề,
Hà Viết Viên, Nguyễn Thị Tân và ctv: Nghiên
Nguyễn Bích Nga, Đặng Thanh Sơn, Lê Đình
cứu bệnh sán lá và sán dây. Thông tin phòng
Công: Giám định loài sán lá gan bé Clo ở Việt
chống Sốt rét và các bệnh ký sinh trùng. Số
Nam bằng sinh học phân tử hệ gen ty thể.
2,1998. Trang 29 - 33.
Tạp chí Phòng chống Sốt rét và KST. Số
3. Nguyễn Văn Đề: Mầm bệnh ký sinh
4/2002. Trang 30 - 35.
trùng trong thực phẩm ở Việt Nam. Tạp chí
7. Ooi HK, Chen CI, Lin SC, Tung KC,
Thông tin Y - D-ợc. Số 9/2003. Trang 11 -15
Wang JS, Kamiya M.: Metacercariae in
4. Nguyễn Văn Đề, Lê Thanh Hoà: Giám
fishes of Sun Moon Lake which is an
định Metacercaria loài sán lá gan bé
endemic area for Clonorchis sinensis in
Clonorchis sinensis ký sinh trên cá n-ớc ngọt
Taiwan. Southeast Asian J Trop Med Hyg
ở Hà Nội và Nam Định bằng ph-ơng pháp
Publ Hlth. 1997. 28 (Suppl 1): 222 - 223
Summary
Study on Clonorchis sinensis metacercaria INfection water fish in
Hanoi MARKEtS
On 10 fresh water fish species (Hypophthalmichthys molitrix, Tilapia mossambica,
Mylopharyngodon piceus, Cirrhina molitorella, Squaliobabus curriculus, Cyprinus carpio,
Carassius carassius, Ophicephalus maculatus, Fluta alba, Clarias fuscus) from 5 markets in

Hanoi City ( the Dang Tran Con market in Dong Da district, the North Thanh Xuan market in
Thanh Xuan district, the Thanh Cong market in Ba Dinh district, the Van Dien market in Thanh Tri
district and the Phung Khoang market in Tu Liem district) were examined to find Clonorchis
metacercaria. The results showed that 7 of 10 species were infected. The Clonorchis sp
metacercaria samples were identified as Clonorchis sinensis by morphology and molecular
methods with mitochondrial genome.
TCNCYH 30 (4) - 2004
66