HỆ THỐNG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ TRONG THƯƠNG MẠI

CHƯƠNG 3
HỆ THỐNG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ TRONG
THƯƠNG MẠI


NỘI DUNG

• MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ
• VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Thanh tốn trực tuyến là một trong những vấn đề cốt yếu của TMĐT. Thiếu một hạ tầng thanh toán
điện tử cần thiết, chưa thể có thương mại điện tử theo đúng nghĩa của nó. Phần tiếp theo sẽ giới
thiệu một số vấn đề khái lược về hệ thống thanh toán điện tử điển hình cho TMĐT.
Hệ thống thanh tốn và các định chế tài chính đóng một vai trị quan trọng trong các nghiệp vụ
thanh tốn điện tử. Điều đó thể hiện ở chỗ:

• Hệ thống thanh tốn điện tử cung cấp các truyền tải bí mật
• Hệ thống này giúp xác nhận các bên tham gia
• Đảm bảm tính chân thực của các thanh tốn về hàng hóa và dịch vụ
• Xác nhận về nhận dạng của người dùng thẻ và người bán cho các bên


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

• Chấp nhận thanh tốn điện tử là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng đối với các hoạt động kinh
doanh hiện đại,

• Đơn vị kinh doanh khơng nhất thiết phải lớn mới có thể tham gia thanh tốn trực tuyến

• Rất dễ dàng để có thể chấp thuận séc hay hóa đơn đối với bán hàng trực tuyến và sau đó xử lý
thanh tốn theo cách truyền thống.

• Chấp nhận thanh toán trực tuyến cơ sở bán hàng sẽ phải tiến hành một số thỏa thuận ngân hàng

đặc biệt. Tuy nhiên, điều này khơng có nghĩa là cơ sở bán hàng nhất thiết phải có một dịch vụ hỗ
trợ bán hàng


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Thanh tốn bằng thẻ tín dụng: trong thương mại
điện tử việc áp dụng thẻ tín dụng đã trở thành
một phương pháp thanh tốn phổ biến nhất cho
việc mua hàng của người tiêu dung trên không
gian ảo hiện nay.
Những người tham gia: chủ thẻ, đơn vị chấp nhận
thẻ, người phát hành thẻ, người nhận thanh toán,
hiệp hội thẻ


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Quy trình thanh tốn bằng thẻ tín dụng: trong một nghiệp vụ thanh tốn sử dụng thẻ tín dụng điển
hình thường bao gồm các bước cơ bản sau

• Phát hành thẻ tín dụng cho một người sở hữu thẻ tiềm năng
• Người chủ thẻ trình thẻ cho một người kinh doanh bất cứ khi nào anh ta cần trả tiền cho một
hàng hóa hay dịch vụ nào đó

• Người kinh doanh, sau đó, yêu cầu sự xác nhận từ công ty nhãn hiệu thẻ và giao dịch được thanh
tốn bằng thẻ tín dụng. Người kinh daonh giữ lại một phiếu bán hàng

• Người kinh doanh chuyển phiếu bán hàng cho ngân hàng chấp nhận thanh tốn và trả cho họ một
khoản phí dịch vụ này. Đây được gọi là quá trình xử lý lưu giữ.

• Ngân hàng chấp nhận thanh tốn u cầu cơ quan nhãn hiệu trừ khoản tín dụng và nhận tiền trả.
Sau đó, cơ quan nhãn hiệu yêu cầu khoản đã trừ với ngân hàng phát hành

• Số tiền được chuyển từ cơ quan phát hành đến cơ quan nhãn hiệu. Số tiền tương đương được
khấu trừ tài khoản của người sở hữu thẻ ở ngân hàng phát hành.


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ
Mơ tả về hoạt động giao dịch thẻ ở Việt Nam thông qua hệ thống Banknetvn:

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Khi một khách hàng có thể đưa thẻ vào máy ATM hay cà thẻ tại máy EFTPOS thì hệ thống sẽ thực hiện yêu cầu nhập số
mật mã cá nhân PIN để xác thực, sau khi xác thực xong ATM sẽ hiện các yêu cầu có thể thực hiện
Sau khi khách hàng thực hiện lệnh yêu cầu hệ thống thì yêu cầu sẽ được gửi sang Banknetvn nếu thẻ này là thẻ được
giao dịch trong mạng lưới Banknetvn
Sau khi nhận được yêu cầu từ ngân hàng chấp nhận, Banknetvn dựa trên số thẻ của khách hàng để gửi yêu cầu sang
ngân hàng phát thẻ
Dựa vào yêu cầu của chủ thẻ, ngân hàng phát hành sẽ kiểm tra thông tin được yêu cầu và trả lời yêu cầu của thẻ

Banknetvn nhận trả lời yêu cầu của chủ thẻ và gửi sang ngân hàng chấp nhận
Dựa vào trả lời của yêu cầu chủ thẻ mà ATM/POS thực hiện trả tiền hoặc hiện các thông tin được yêu cầu


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Trong q trình thanh tốn TMĐT trực tuyến, máy
tính u cầu các bạn nhập vào số thẻ, tên người
sở hữu thẻ, ngày hết hạn thẻ. Các câu trả lời cho
những câu hỏi này thường được mã hóa. Tuy
nhiên khơng phải tất cả người tiêu dung đều tin
tưởng vào tính an tồn của việc truyền các thông
điệp trực tuyến và e ngại cung cấp các thơng tin
về thẻ tín dụng của họ trên mạng.
Hiện nay nhiều công ty sử dụng giao thức
SSL(Secure Socket Layer) để cung cấp sự bảo
mật và bảo vệ tính riêng tư. Visa và MasterCard
đã cùng nhau phát triển một giao thức an toàn
hơn, được gọi là SET (Secure Electronic
Transaction)


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Thanh tốn bằng thẻ truyền thống offline: đây là
dạng thanh toán phổ biến và áp dụng cần phải có
một dịch vụ hỗ trợ bán hàng (Merchant Service),
máy PDQ (process Data Quickly) từ ngân hàng
chấp nhận (Acquiring Bank)

MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ
10 bước để tiến hành thanh toán điện tử offline:

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Người bán đề nghị ngân hàng một dịch vụ hỗ trợ bán hàng
Đàm phán về chi phí của dịch vụ
Trường hợp được chấp nhận, người bán trả chi phí cho việc thiết lập các dịch vụ hỗ trợ bán hàng
Nhận và lắp đặt 1 máy PDQ
Khi khách hàng mua hàng và thanh toán thẻ, đưa thẻ của khách hàng qua thiết bị chuyên dụng để
thu nhận các chi tiết về thẻ tín dụng hay thẻ ghi nợ của họ
Chờ các chi tiết của thẻ được chuyển tới ngân hàng chấp nhận để được chấp nhận việc khách
hàng thanh toán bằng thẻ

7. Đề nghị khách hàng ký vào phiếu trả tiền hàng hóa
8. Kiểm tra chữ ký và xử lý thanh tốn
9. Một khoản phí nghiệp vụ được tự động chuyển trả cho ngân hàng chấp nhận thanh tốn
10.Khách hàng ra về với hàng hóa và dịch vụ họ đã mua


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Thanh tốn theo dạng đặt hàng qua thư (Mail –
Order): thanh toán đặt hàng theo thư thông qua

điện thoại, bưu điện hoặc fax có rủi ro lừa đảo
cho các ngân hàng và định chế tài chính cao hơn
các nghiệp vụ ở đó các khách hàng hiện diện tại
điểm bán hàng.
Với một kế hoạch tốt, hoạt động đặt hàng bằng
thư của doanh nghiệp có thể nhận được dịch vụ
hỗ trợ bán hàng khơng có sự hiện diện của
khách hàng từ các ngân hàng không mấy khó
khăn. Nếu doanh nghiệp đã có dịch vụ offline,
cần lưu ý đàm phán với ngân hàng để tránh trả
thêm chi phí thiết lập.


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Thanh tốn trực tuyến
Mua bán trực tuyến sử dụng:

• PSP

(Payment service provider) là nhà cung
cấp dịch vụ thanh toán. Trong thế giới ảo cơ
sở bán hàng thường không sử dụng thiết bị
PDQ offline, do đó một PSP sẽ cung cấp phần
mềm để mơ phỏng việc xử lý các thẻ thanh
toán và thu thập các chi tiết về thẻ rồi sau đó
sẽ chuyển chúng tới ngân hàng chấp nhận của
đơn vị

MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Thanh tốn trực tuyến
Mua bán trực tuyến sử dụng:

• IMS (Internet merchant service) là dịch vụ hỗ trợ bán hàng qua mạng. Đây là một dạng tương
đương của dịch vụ bán hàng offline nhưng là một dịch vụ đặc biệt, trực tuyến với những tính chất
riêng đó là:

•
•
•
•
•
•
•

Khách hàng khơng hiện diện
Khách hàng điền vào giỏ hàng trực tuyến các sản phẩm cần mua, sau đó tiến tới một cửa ra ảo
Một PSP thu nhận các chi tiết về thẻ và xác định tổng giá trị của nghiệp vụ
Sau đó, một ngân hàng chấp nhận chứng thực nghiệp vụ
Giới hạn của thẻ tạm thời giảm đi một số tiền bằng lượng giá trị của nghiệp vụ
Hàng hóa được chuyển tới người mua và sau đó giá trị của nghiệp vụ được thực hiện từ thẻ
Một lượng chi phí nghiệp vụ nhỏ được tính trả cho PSP và ngân hàng được chấp thuận


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Quy trình các bước mua trực tuyến

MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ
Hoạt động mua hàng điện tử có thể được chia thành một số bước như sau:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Chủ thẻ xem lướt qua các danh mục theo nhiều cách khác nhau như: sử dụng browser để xem
các catalog trực tuyến trên trang web mua bán, xem catalog do người bán hàng cung cấp
thêm
Chủ thẻ lựa chọn danh mục sẽ mua
Chủ thẻ nhận được form đặt hàng chứa các thơng tin như giá cả,…..Form đặt hàng có thể được
đưa qua mạng từ server của người bán hoặc được tạo ra từ trên máy tính của chủ thẻ bằng
phần mềm mua hàng điện tử
Chủ thẻ lựa chọn phương tiện thanh toán
Chủ thẻ gửi cho người bán hàng một đơn đặt hàng hoàn chỉnh cùng với hướng dẫn thanh toán
Người bán hàng yêu cầu xác nhận thanh toán từ định chế tài chính của chủ thẻ
Người bán hàng gửi khẳng định về đơn đặt hàng
Người bán bán gửi hàng hoặc thực hiện dịch vụ được yêu cầu theo đơn hàng
Người bán yêu cầu thanh toán từ định chế tài chính của chủ thẻ


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ

Lợi ích của thanh tốn trực tuyến: Thanh tốn điện tử có thể mang lại những lợi ích cho kinh doanh
của doanh nghiệp nhờ việc mở rộng cơ sở khách hàng,… 5 lý do vì sao thanh tốn điện tử nâng cao
chất lượng dịch vụ cung cấp cho khách hàng 5C

• Sự lựa chọn (Choice): Giống như các đối thủ của mình doanh nghiệp có thể đưa ra một dải rộng
các lựa chọn thanh tốn cho khách hàng

• Thuận tiện (Convenience): thanh tốn điện tử thay thế các nhu cầu về hóa đơn, séc, tiền mặt và
BAC

• Tín dụng (Credit): chúng có thể cho phép mua hàng ngay cả trong trường hợp khách hàng chưa
có sẵn tiền

• Sự ưu tiên (Concession): một khoản chiết khấu nhỏ để khuyến khích mua hàng trực tuyến giúp
nâng cao nhận thức về giá trị

• Năng lực cạnh tranh (Competitive Edge): nếu cơ sở bán hàng không đưa ra một dãy đầy đủ các
lựa chọn thanh toán nhưng đối thủ cạnh tranh của họ lại làm, điều này sẽ nói nên điều gì đối với
doanh nghiệp của bạn.


MỘT SỐ MƠ HÌNH THANH TỐN ĐIỆN TỬ
5 Lý do tại sao thanh toán điện tử làm tăng khả năng sinh lợi:

1.
2.
3.
4.
5.

Sự thuận tiện: thay thế các nguồn lực hành chính u cầu nếu sử dụng hóa đơn, séc và tiền
mặt
Tính tức thời: thẻ tín dụng giúp việc mua tức thì khơng chậm trễ
Tăng khả năng lưu thơng tiền tệ: thanh toán vào lúc mua giảm các áp lực gây ra bởi các hóa
đơn 30 ngày
Tăng tưởng: việc mở ra kênh thanh tốn bổ sung thơng qua điện thoại, đặt hàng qua thư và
Internet làm tăng cơ sở khách hàng của bạn. Thêm khách hàng đồng nghĩa với việc tăng thêm
thu nhập
Lợi thế cạnh tranh: phù hợp với nhu cầu của khách hàng và đánh bại các dịch vụ của các đối
thủ và giành lợi thế cạnh tranh


VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TOÁN ĐIỆN
TỬ

Dịch vụ của người bán hàng


VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TỐN ĐIỆN
TỬ

Quy trình này bao gồm 3 bộ phận chính thể hiện qua sơ đồ sau:

• Ngân hàng mà các chi tiết về thẻ được chuyển tới là ngân hàng chấp nhận
• Cửa hàng có một ID đặc biệt để tự nhận dạng ngân hàng chấp nhận và được đưa tới cho chúng
như là một dịch vụ bán hàng được cung cấp bởi ngân hàng chấp nhận

• Dịch vụ bán hàng cũng sẽ cung cấp cho thiết bị PDQ mà các thẻ sẽ được đưa qua.

VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TỐN ĐIỆN
TỬ
Sự khơng hiện diện của khách hàng: đôi khi một
khách hàng không thực sự hiện diện ở một cửa hàng
hoặc tại một điểm bán hàng đối với nghiệp vụ thẻ tín
dụng. Tình huống này được gọi là nghiệp vụ khơng có
sự hiện diện của khách hàng. Việc chấp nhận đơn
hàng qua Internet nghĩa là khách hàng khơng có sự
hiện diện
Ngân hàng chấp thuận thanh tốn hợp thành một bộ
phận thống nhất quan trọng của quá trình thực hành
thanh toán điện tử


VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TỐN ĐIỆN
TỬ
Hệ thống thanh tốn trực tuyến (Online payment Bureaus) Một trung tâm thanh toán là cách dễ
nhất trong việc thanh tốn trực tuyến vì chúng làm tất cả các công việc cho bạn. Các trung tâm này
chấp nhận hầu hết các dạng kinh doanh và có quy trình chấp nhận đơn giản.
Lợi thế của hệ thống này:

• Dịch vụ này chấp nhận hầu hết các loại kinh doanh
• Việc ghi chép bán hàng hay độ dài của việc bán hàng thường khơng thành vấn đề
• Thủ tục chấp thuận đơn giản: vài ngày làm việc so với hàng tuần cho việc chấp nhận một người
bán hàng mới


VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TỐN ĐIỆN
TỬ

Lợi thế của hệ thống này:

• Dịch vụ này chấp nhận hầu hết các loại kinh doanh
• Việc ghi chép bán hàng hay độ dài của việc bán hàng thường khơng thành vấn đề
• Thủ tục chấp thuận đơn giản: vài ngày làm việc so với hàng tuần cho việc chấp nhận một người
bán hàng mới

Bất lợi của hệ thống

• Vốn của người bán bị giữ 30 – 60 ngày
• Phí nghiệp vụ cao hơn (4-8%)


VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TOÁN ĐIỆN
TỬ

Các nghiệp vụ trực tuyến an toàn như là một phương pháp rất cơ bản của việc tiến hành đặt hàng
thông qua catalogue trực tuyến của bạn điều này có thể được làm bằng tay và cần nhiều lao động.
Một nút “mua” tự động có thể đưa cho người sử dụng tới trang mẫu đặt hàng ở đó các chi tiết về
sản phẩm đưa cho người sử dụng tới trang mẫu đặt hàng ở đó các chi tiết về sản phẩm đã được
điền nhưng các khách hàng là những người muốn mua các ản phẩm riêng biệt cần mãu mới cho
mỗi người và nó nhanh chóng trở nên rõ rang là một sản phẩm xe đẩy hàng đơn giản là một cách có
hiệu quả


VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TỐN ĐIỆN
TỬ
Lợi ích của các nghiệp vụ trực tuyến an tồ n

• Form an tồn địi hỏi một chi phí tối thiểu

• Tránh được việc phải trả cho các thiết bị của nhà cung cấp dịch vụ thanh tốn
• Người bán hàng có thể kiểm tra đơn hàng bằng tay khi chúng đến và từ chối các nghiệp vụ rủi ro
Bất lợi của các nghiệp vụ trực tuyến an tồn

• Form an tồn hạn chế dùng cho nhiều hơn 1 sản phẩm trên site
• Một số dịch vụ chập nhận của ngân hàng từ chối những người bán dung một số thương mại offline

cho nghiệp vụ Internet do vậy người bán có thể rơi vào tình trạng vi phạm các quy định và điều
kiện của ngân hàng chấp nhận

• Khơng có sự chứng nhận “live” các chi tiết về thẻ do vậy các chi tiết khơng chính xác sẽ vẫn xuất
hiện để được chấp nhận. Liên hệ sau đó có thể là cần thiết

• Các nghiệp vụ được xử lý bằng tay làm tốn thời gian


VẤN ĐỀ XỬ LÝ, CHI PHÍ VÀ RỦI RO CỦA HỆ THỐNG THANH TOÁN ĐIỆN
TỬ
Hệ thống bù trừ tự động của ngân hàng (BACS) là phù hợp lý tưởng cho các nghiệp vụ B2B với các
khách hàng thường xuyên và lặp lại.
Lợi ích của BACS

• Thanh tốn tự động thường xun
• Giảm thời gian và chi phí quản lý tập thanh tốn
• Giúp quản lý luồng tiền và nâng cao kiểm sốt tài chính
• Giảm rủi ro lỗ, thanh tốn chậm và ăn cắp của khách hàng
Bất lợi của BACS

• Khi xử lý BACS là điện tử nó loại trừ sự cần thiết viết séc, là một quá trình tốn kém, là đối tượng

của các sai sót của con người. Việc thanh tốn có thể được thực hiện muộn hơn nhiều vào một
ngày làm việc