Hệ điều hành MS-DOS

SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

1


Bài 1: Khái nim c bn v tin hc - H điu hành MS_DOS


I. Khái nim chung

1.1. Khái nim v tin hc
Tin hc là ngành khoa hc công ngh nghiên cu các phng pháp, các quá trình
x lý thông tin mt cách t đng da trên các phng tin k thut mà ch yu là máy
tính đin t.

1.2. Các lnh vc ca tin hc

Phn cng: Gm nhng đi tng vt lý hu hình nh vi mch, bn mch in,
dây cáp ni mch đin, b nh, màn hình, máy in, thit b đu cui, ngun nuôi, Phn
cng thc hin các chc nng x lý thông tin c bn  mc thp nht tc là các tín
hiu nh phân {0,1}

Phn mm: Là các chng trình (program) điu khin các hot đng phn cng
ca máy vi tính và ch đo vic x lý d liu. Phn mm ca máy tính đc chia làm
hai loi: Phn mm h thng(System software) và phn mm ng dng( Applications
software). Phn mm h thng khi đc đa vào b nh chính, nó ch đo máy tính
thc hin các công vic. Phn mm ng dng là các chng trình đc thit k đ gii

quyt mt bài toán hay mt vn đ c th đ đáp ng mt nhu cu riêng trong mt s
lnh vc.
Máy tính cá nhân PC( Personal Computer). Theo đúng tên gi ca nó là máy tính có
th s dng bi riêng mt ngi.


1.3. n v lu tr thông tin:
n v bé nht dùng đ lu tr thông tin là bit. Lng thông tin cha trong 1 bit là va
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

2
đ đ nhn bit mt trong 2 trng thái có xác sut xut hin nh nhau.Trong máy vi tính
tu theo tng phn mm, tng ngôn ng mà các s khi đa vào máy tính có th là các
h c s khác nhau, tuy nhiên mi c s khác nhau đu đc chuyn thành h c s 2
( h nh phân). Ti mi thi đim trong 1 bit ch lu tr đc hoc là ch s 0 hoc là
ch s 1. T bit là t vit tt ca Binary Digit (Ch s nh phân).
Trong tin hc ta thng dùng mt s đn v bi ca bit sau đây:



tên gi Vit tt Giá tr
Byte
Kilobyte
Megabyte
Gigabyte
B

KB
MB
GB
8 bit
1024 bytes = 2
10
B
1024KB = 2
10
KB
1024MB = 2
10
MB


II. H iu Hành MS-DOS


2.1. H điu hành là gì?
H điu hành là phn mm quan trng nht cho máy tính đin t có nhim v điu
khin mi hot đng c s ca máy tính, giúp phn mm ca ngi s dng có th chy
đc trên máy tính. Các h điu hành thông dng: MS-DOS, Windows, Unix, Linux, OS/2,
Macintosh …

2.2. H điu hành MS - DOS
MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) là h điu hành(HH) ca tp đoàn khng l
Microsoft. Phiên bn đu tiên ca MS-DOS đc vit nm 1981.
MS-DOS là HH đn nhim (ti mt thi đim ch chy đc mt trình ng dng).
MS-DOS giao din vi ngi s dng thông qua dòng lnh.

2.3. Khi đng h thng:
 khi đng h thng, Chúng ta phi có mt đa mm gi là đa h thng hoc đa cng
đc cài đt  đa C là đa h thng. a h thng cha các chng trình ht nhân ca h
điu hành DOS. Ít nht trên đa phi có các tp tin IO.SYS, MSDOS.SYS và
COMMAND.COM.
Chúng ta có th khi đng MS-DOS bng các cách sau:


TH1: Khi đng t  đa cng ta ch vic bt công tc đin ca máy tính (Power).
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

3
TH2: Khi đng t  đa mm: đt đa khi đng vào giá đ ca  đa mm và bt
công tc đin.
TH3: Khi đng t HH Windows 98: Start/ Run/ Command/OK
TH4: Khi đng t HH Windows 2000/ XP: Start/ Run/ CMD/ OK

Khi đng li h thng:
Ta chn 1 trong các cách sau:
Nhp nút Reset trên khi h thng ( khi đng nóng).
Dùng t hp phím CTRL + ALT + DEL (khi đng nóng).
Khi 2 cách này không có tác dng, chúng ta phi tt công tc khI h
thng và ch khong 1 phút ri khi đng li ( khi đng ngui)

2.4. Tp tin (File):

Tp tin (hay còn gi là Tp) là hình thc, đn v lu tr thông tin trên đa ca
H điu hành.

Tp gm có tên tp và phn m rng (Phn m rng dùng đ nhn bit tp
đó do chng trình nào to ra nó).

TênTp tin đc vit không quá 8 ký t và không có du cách, + , - ,* , / .
Phn m rng không quá 3 ký t và không có du cách. Gia tên và phn m rng
cách nhau bi du chm (.).
Tp tin có th là ni dung mt bc th, công vn, vn bn, hp đng hay mt tp hp
chng trình.


Ví d:
COMMAND.COM Phn tên tp là COMMAND còn phn m rng là COM
MSDOS.SYS Phn tên tp là MSDOS còn phn m rng là SYS
BAICA.MN Phn tên tp là BAICA còn phn m rng là MN
THO.TXT. Phn tên tp là THO còn phn m rng là TXT
Ngi ta thng dùng đuôi đ biu th các kiu tp tin. Chng hn tp vn bn thng
có đuôi DOC, TXT, VNS,
Tp lnh thng có đuôi COM, EXE
Tp d liu thng có đuôi DBF,
Tp chng trình thng có đuôi PRG,
Tp hình nh thng có đuôi JPG, BMP

2.5. Th mc và cây th mc
 có th t chc qun lý tt tp tin trên đa ngi ta lu các tp tin thành tng nhóm và
lu trong tng ch riêng gi là th mc.
Mi th mc đc đc trng bi 1 tên c th, quy tc đt tên th mc ging nh tên tp.

Các th mc có th đt lng trong nhau và to thành mt cây th mc.
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

4
Trong th mc có th to ra các th mc con và c tip tc nhau do đó dn đn s hình
thành
mt cây th mc trên đa. Nh vy các th mc bn to ra có th là th mc cp1
hay th mc 2

Th mc gc là th mc do đnh dng đa to ra và chúng ta không th xoá đc.
Mi đa ch có mt th mc gc, t đây ngi s dng to ra các th mc con. Ký hiu th
mc gc là du (\).


Ví d : Cây th mc









Trong đó C:\>_ là th mc gc. Sau đó là đn các th mc con các cp và các tp.

Th mc hin hành là th mc đang đc m, và con tr đang nhâp nháy ch
lnh.
Khi thc thi, DOS s tìm kim và thi hành  th
mc hin hành trc, sau đó mi tìm các
th mc và  đa đc ch ra.

ng dn.
Khi cn tác đng đn mt th mc hoc tp tin ta phi ch ra v trí ca th mc hay tp tin
đó  trên đa hay là phi ch ra đng dn, tên đng dn ca th mc hoc tp tin tác
đng ti.

Ví d:
Mun truy xut ti tp d liu kyson.txt  cây th mc trên ta phi tin hành ch ra đng
dn nh sau;
C:\>Nghean\kyson.txt

Ký t đi din * và ?

Ký t đi din
*: Nó có th đng trong phn tên chính hay phn tên m rng ca tp tin,
nó đng  v trí nào s đi din cho kí t đó hoc nhóm ký t t v trí đó đn kí t sau nó.
Ví d:
C:\>_NGHEAN\A*B.DOC : Ngha là ch ra tt c các tp có trong th mc NGHEAN
C:
\
>
_
TPVinh N
g

hiLoc K
y
Son.txt NamDan
NgheAn
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

5
có phn m rng là DOC mà có tên bt đu bng kí t A và kt thúc bng kí t B
C:\>_NGHEAN\
*.* : Ngha là ch ra tt c các tp có trong th mc NGHEAN
C:\>_NGHEAN\
*.TXT : Ngha là ch ra tt c các tp có trong th mc NGHEAN mà
có phn m rng là TXT


Ký t đi din ?: Nó có th đng trong phn tên chính hay phn tên m rng ca tp tin,
nó đng  v trí nào s đi din cho 1 ký t ti v trí đó.
Ví d:

C:\>_
?.TXT : Ngha là mun ch ra Các tp có trong  đa C mà có phn tên ch là
mt kí t bt k và có phn m rng là TXT

2.6.  đa
Bao gm :
 đa mm - gi là  đa A: a mm có dung lng 1,44 MB.

 đa cng - Thng là  C,D,E : và nó nm  trong thùng máy, thng có dung lng
ln gp nhiu ln so vi đa mm.

 đa CD - Là dùng đ đc các đa quang. a quang thng có dung lng vài trm MB.

2.7.Mt s lnh ni trú và lnh ngoi trú
1. Lnh ni trú:
Lnh ni trú là loi lnh lu thng trc trong b nh trong ca máy tính. Nó đc np
vào khi np h điu hành.
Chúng ta thng gp mt s lnh ni trú sau:
Lnh xem danh sách th mc và tp tin : DIR

Lnh to lp th mc: MD

Lnh hu b th mc rng: RD

Lnh chuyn đi th mc: CD

Lnh thay đi du nhc lnh : PROMPT

Lnh to lp tp tin: COPY CON

Lnh đi tên tp tin: REN

Lnh sao chép tp tin: COPY
SARAVIETNAM

Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

6

Lnh hin th ni dung tp tin: TYPE

Lnh xoá tp tin: DEL

Lnh xoá màn hinh: CLS

Lnh sa đi gi ca h thng: TIME

Lnh sa đi ngày ca h thng : DATE

Lnh hi nhãn đa: VOL

Lnh xem phiên bn ca DOS: VER


2. Lnh ngoi trú:
Lnh ngoi trú là lnh nm trong b nh ngoài. Mun thc hin các lnh ngoi trú thì
buc trên đa phi có các tp này. Nu không có thì phi COPY vào đ thc hin.
Chúng ta thng gp mt s lnh ngoi trú sau:

Lnh đt nhãn đa: LABEL

Lnh hin th cây th mc: TREE

Lnh to khuôn cho đa (đnh dng đa): FORMAT

Lnh kim tra đa: CHKDSK

Lnh gán thuc tính :ATTRIB

Lnh in: PRINT

Lnh khôi phc tp đã b xoá: UNDELETE


SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

7




Bài 2: Các lnh ca H điu hành MS_DOS




1. Các lnh ni trú
Lnh ni trú là nhng lnh thi hành nhng chc nng ca HH, thng xuyên đc s dng,
đc lu tr vào b nh ca máy tính t khi khi đng và thng trú  trong đó cho ti khi tt
máy.
Cách vit chung:

<Tên lnh> [<Tham s>] [<tùy chn>]

1.1. Mt s lnh v h thng

. Lnh xem và sa ngày: DATE
Current Date is Sat 02-04-2000
Enter new Date (mm-dd-yy)
Lúc này có hai tu chn
Nu không thay đi ngày gi gõ Enter
Nu sa ngày hin hành  dòng mt thì sa theo khuôn mu (tháng -ngày-nm).
Bn hãy thay đi ngày li cho máy tính ví d 31/07/2004.

. Lnh xem và sa gi: TIME
Current time is 4:32:35.23a
Enter new time:
Lúc này có hai la chn:
-Nu không sa gi hin hành ca dòng mt thì gõ Enter
- Nu sa gi hin hành thì sa theo khuôn mu (gi: phút:giây.% giây)
Bn hãy thay đi gi li cho máy tính thành 05 gi 05 phút.
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

8
. Lnh thay đi du nhc lnh ca DOS: PROMPT
Lnh thay đi du đi lnh đ có th hin th mt s thông tin hin hành theo ý riêng ca Ngi
s dng.
Prompt [Chui ký t]

$P: Th mc hin hành $D: Ngày hin hành
$G: Du > $T: Gi hin hành
$: Xung dòng

Ví d: C>PROMPT $T $P$G
. Lnh xem phiên bn DOS: VER
VER

Bn mun xem hin ti mình đang giao tip vi HH MS-DOS là phiên bn nào.
Ví d:
C:\VER
Windows 98 [Version 4.10.2222]

. Lnh xoá màn hình: CLS
CLS
Lnh xoá toàn b d liu trên màn hình đa con tr v góc trên cùng bên trái màn hình.

. Chuyn đi  đa
Gõ tên  đa và du hai chm, sau đó nhn
ENTER.
Ví d:
A: C:


1.2. Các lnh v th mc
. Lnh xem ni dung th mc.DIR
DIR [drive:] [Path] [Tên th mc] [/A][/S]{/P][W]}
Trong đó: /P : đ xem tng trang
/W: Trình bày theo hàng ngang
/A : xem các tp tin có thuc tính n và h thng

/S: Xem c th mc con

Ví d:
DIR C:\WINDOWS /P /W

Lnh trên s hin th các tp, th mc thuc th mc WINDOWS nm trong th mc gc 
đa C thành 5 hàng và dng li sau khi hin th ht mt trang màn hình. Mun xem tip ch
vic nhn mt phím bt k.

. Lnh chuyn v th mc gc và vào mt th mc nào đó.
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

9

Chuyn t th mc hin thi v th mc gc ca  đa hin hành.
CD\


Lnh chuyn v cp th mc cao hn mt bc.
CD


Chuyn vào mt th mc
Lnh này thay đi th mc hin hành cn làm vic ca đa nào đó
CD [drive:]\[path] ( tên th mc cn vào)

Ví d:

T th mc C:\ chuyn vào th mc DAIHOC (Th mc DAIHOC nm trên  đa C)
C:\CD DAIHOC

C:\DAIHOC>_

T th mc DAIHOC, chuyn sang th mc BAITAP( Th mc BAITAP nm trên  đa C)
C:\DAIHOC>CD BAITAP

C:\DAIHOC\BAITAP>_


. Lnh xem ý ngha ca câu lnh(Tr giúp)
C:\> [Tên lnh] /?


Ví d: Xem ý ngha ca câu lnh CD
C:\CD /?


. Lnh to th mc con(MD):
MD [drive:]\[path]

[drive:]\[path] : Ch ra đng dn đn ni cn to th mc.
Ví d:

C:\MD HOC
To Th mc HOC Trên th mc gc ca  đa C
C:\MD HOC\HOCDOS

To th mc HOCDOS là th mc con cua th mc HOC
C:\MD A:\DAIHOC
To th mc DAIHOC trên  đa A

.Lnh xoá th mc con(RD)
Lnh hu b (xoá) th mc:
RD [drive:]\[path]
Chú ý: th mc cn xoá không phi là th mc hin hành và phi là th mc rng (Empty
Directory) ( tc là không có mt tp hay mt th mc nào nm trong nó).
Ví d: C:\RD DAIHOC
Xoá th mc DAIHOC( Là th mc rng) trên  đa C
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

10


1.3. Các lnh làm vic vi tp tin
. Lnh sao chép tp tin(COPY):
Lnh này sao chép mt hay mt nhóm tp t th mc này sang th mc khác.
Copy [drive1:]\[path1]\[Filename 1] [drive2:]\[path2]\[Filename 2]
Copy [ đa]\[đng dn]\[tên tp ngun]  đa ]\[đng dn đích]

Ví d 1: Chép tp BAOCAO.VNS t th mc A:\BKED vào th mc gc ca  đa C: và
ly tên là BAOCAO.VNS.
C:\>COPY A:\BKED\BAOCAO.VNS

Ví d 2: Sao chép tp TUHOC.TXT t th mc gc  đa C thành tp HOCTHUOC.TXT
 th mc HOC nm trong th mc g  đa A.
C:\COPY C:\TUHOC.TXT A:\HOC\HOCTHUOC.TXT


Lnh cng tp:
Cng ni dung file:
Copy [ đa][đng dn][tên tp 1]+[ đa][đng dn] [tên tp 2]+ [ đa][đng
dn][tên tp mi]
Trong cú pháp trên lnh s thc hin nh sau:
Ln lt cng ni dung ca các tp: Tên tp 1, Tên tp 2, thành mt tp duy nht có tên
là Tên tp mi.
Chú ý: Trc tên tp mi không có du (+), còn trc tên tp mun công phi có du cng.
Ví d: C:\COPY CD1.TXT+CD2.TXT+CD3.TXT C:\MYDOCU~1\CD.TXT

Lnh to tp tin(COPY CON):
To ra file đ lu tr ni dung ca mt vn đ nào đó.
C:\COPY CON [drive:]\[path]\[File name]

Nhp ni dung ca tp
F6
<End of File>
1 file(s) is copied
C:\_
(Nu nh tp đc to thì sau khi nhn F6 s có thông báo: 1 file(s) is copied trên màn hình,
nu nh tp không đc to vì mt lý do nào đó thì dòng thông báo s là 0 file(s) is copied)

Ví d: C:\>COPY CON BAITHO.TXT To tp BAITHO.TXT trên  đa C

. Lnh xem ni dung tp tin (TYPE):
Lnh dùng đ xem (hin th) ni dung mt tp tin trên màn hình.
TYPE <ng dn>\<tp tin mun xem ni dung>
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

11
Sau khi nhp đúng đng dn và tp tin thì ni dung s đc hin th trên màn hình.
Nu nh trong cú pháp trên không đúng hoc sai tên tp tin, đng dn thì s có dòng
thông báo li hin th ví d nh:
- Bad command or filename
- Invalid drive Specification
- Path not found -
- Requirent parameter missing

Ví d: C:\>TYPE BAITHO.TXT Dùng đ xem ni dung tp tin BAITHO.TXT
Trên  a C.
. i tên tp tin(REN):
Thay đi tên file còn ni dung thì gi nguyên.
REN [d:][path][fileName]


Ví d: C:\REN VANBAN\THUVIEN.DOC \VANBAN\HOPDONG.TXT¿
i tên file THUVIEN.DOC thành file HOPDONG.TXT nm trong cùng mt th mc.

. Xoá ni dung tp tin(DEL):
DEL [ đa][đng dn][tên tp cn xoá]

VD: C:\DEL C:\VANBAN\HOPDONG.TXT
Xoá tên file HOPDONG.TXT trong th mc VANBAN   đa C:

2. Lnh ngoi trú
Là nhng lnh thi hành chc nng nào đó ca HH nhng ít đc s dng và đ tn b nh
ca máy ngi ta lu tr nó trên đa di dng các tp tin có phn m rng là: COM hoc EXE
[d:] [path] <Tên lnh> [<Tham s>] [<Tu chn>]
[d:] [path]:  đa đng dn đn tên lnh
<Tên lnh>: là tên chính ca tên tp tin chng trình


Lnh đnh dng đa (FORMAT)
To dng cho đa mm hay đa cng
[d:] [path] Format [d1] [/tham s]
[d:][Path]:  đa đng dn đn tên lnh
[d:]: Tên  đa cn đnh dng
Tham s:
/s: To đa h thng.
/u: format mà sau đó không th s dng lnh UNFORMAT đ ly li d liu.
/q: đnh dng nhanh
Ví d: nh dng đa mm trong  đa A theo đúng dung lng ca  đa và sao chép các
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

12
tp cn thit đ khi đng máy vào đa.

C\:FORMAT A: /S


Lnh sao chép các tp tin h thng:
Tác dng: cho phép chép các tp tin h thng.
[d:][Path]sys [d1:]

Ví d: C:\sys A:

Lnh phc hi đa(UNDELETE)
Phc hi đa b xoá bi lnh đnh dng đa FORMAT
[d:][Path] UNDELETE [d1][path1][file Name]

Lnh kim tra đa(CHKDSK):
Kim tra đa và thông báo tình trng đa.
CHKDSK<Tên  đa>[/F]
Tham s /F s hin th s Sector b hng khi kt thúc quá trình kim tra.

Ví d: CHKDSK C:

Lnh SCANDISK :
Lnh này dùng đ kim tra cu trúc tp ca đa và sau đó tin hành kim tra các li vt lý trên
b mt đa.
SCANDISK tên  đa


Ví d: SCANDISK A:


Tp lnh bó:

Lnh bó thc cht là mt tp trong đó lit kê th t thc hin các lnh đc lit kê trong tp.
Trong s các tp lnh bó, quan trng nht bao gm hai tp sau:

Tp AUTOEXEC.BAT
Tp lnh Autoexec.bat là mt tp lnh đc bit nm  th mc gc  đa khi đng. Khi khi
đng h điu hành, các lnh trong tp Autoexec.bat s thc hin theo tun t.

Ví d:
@ECHO - Lnh hin th mt dòng trng trên màn hình
SMARTDRV.EXE - Gi tp to vùng đm cho đa
MSCDEX /D:MSCD001 /V - Gi tp khi to chng trình đ
iu khin  CD trên DOS.
SET BLASTER=A220 I5 D0 P300 - Lnh đt đng điu khin âm thanh trên DOS ra loa.
SET PATH=%PATH%;C:\PROGRA~1\COMMON~1\AUTODE~1 - Lnh thit đt đng dn
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

13
mc đnh khi tìm tp.

Tp CONFIG.SYS
Tp lnh CONFIG.SYS là tp đc gi chy đu tiên ca h điu hành khi khi đng máy.
Sau khi nhn đc lnh khi đng máy t ROM-BIOS, h điu hành s ln lt gi chy các
tp COMMAND.COM, MS-DOS.SYS, IO.SYS. Sau khi quá trình trên kt thúc, h điu hành
s tìm kim trên th mc gc  đa khi đng xem có tp CONFIG.SYS hay không, nu có
nó s tun t thc hin các lnh trong tp đó, nu có/không thì sau đó vn tip tc kim tra
xem có tp AUTOEXEC.BAT hay không, nu có thì cng tun t thc hin các lnh có trong

tp này, nu có/không thì kt thúc quá trình khi đng và tr li quyn điu khin cho ngi
s dng.

Ví d: Ni dung ca mt tp CONFIG.SYS
DEVICE=C:\WINDOWS\HIMEM.SYS - Np chng trình khi to và điu khin b nh m

rng
DEVICE=C:\CDPRO\VIDE-CDD.SYS /D:MSCD001 Np chng trình khi to và điu khin
 CD
FILES=90 - Quy đnh s tp đc m đng thi ti đa
BUFFERS=40 - Quy đnh s b nh đm cho mi ln m tp



3.VIRUS tin hc
3.1. Khái nim VIRUS
VIRUS tin hc là mt chng trình máy tính do con ngi to ra nhm thc hin ý đ
nào đó.
Các chng trình này có đc đim:
- Kích thc nh.
- Có kh nng lây lan, tc là t sao chép chính nó lên các thit b lu tr d liu nh
đa cng, đa mm, bng t
- Hot đng ngm: hu nh ngi s dng không th nhn bit đc s thc hin ca
mt chng trình VIRUS vì kích thc ca nó nh, thi gian thc hin nhanh và ngi
vit VIRUS luôn tìm cách che du s hin din ca nó. VIRUS nm thng trú  b
nh trong đ tin hành lây lan và phá hoi. Hu ht các VIRUS đu thc hin công vic
phá hoi nh ghi đè lên các tp d liu, phá hng bng FAT, khng ch bàn phím, sa
đi cu hình h thng, chim vùng nh trong.

Tu theo nguyên tc hot đng, có th chia VIRUS thành hai loi:

- Boot VIRUS là các loi nhim vào Master Boot và Boot Sector. Nhng virus này có
th làm máy tính không khi đng đc, làm mt ht d liu trên đa cng, thm chí
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

14
không khi to đc đa cng.
-File virus là loi nhim vào các tp chng trình có đuôi EXE và COM. VIRUS này làm
các chng trình chy sai hoc không chy. VIRUS thng ni thân ca mình vào đu
hoc cui tp chng trình, nh vy kích thc tp tng khi nhim.
- Nu mt đa mm có VIRUS ta cho đa này vào máy có  cng sch thì  cng ca
máy này s b nhim VIRUS. Nu mt máy tính có  cng đã b nhim VIRUS, ta cho
mt đa mm sch vào  A và chy nhng không đóng nút chng ghi li thì đa mm s
b nhim VIRUS, t đa mm này khi ta mang đa mm sang các máy khác đ chy thì
VIRUS s lan sang máy khác.

3.2. Nguyên tc phòng nga VIRUS.
Vì vt trung gian đ lây VIRUS là đa mm, đ phòng VIRUS ta phi rt hn ch dùng mt
đa mm l. Nu bt buc phi dùng thì ta kim tra VIRUS đa mm l bng các chng
trình chng VIRUS trc khi s dng. Song điu đó không th hoàn toàn tin tng vì các
chng trình chng VIRUS ch có kh nng phát hin và dit nhng VIRUS mà chúng đã
bit. Các VIRUS mi không phát hin đc. Các chng trình chng VIRUS ca nc
ngoài không th phát hin các VIRUS sn xut trong nc. Cn kt hp nhiu chng
trình chng VIRUS và luôn cp nht chng trình mi nht.
Khi mang đa mm ca mình đi chy  các ni khác có  cng thì phi bt ly chng ghi đ
tránh VIRUS xâm nhp vào đa. Ht sc lu ý khi ghi thông tin t máy khác vào đa ca
mình.

Nu trên máy có nhiu ngi s dng thì trc khi làm vic ta nên s dng các chng
trình chng VIRUS đ kim tra VIRUS trên đa cng.
 phòng chng nên có mt h thng sch (không có virus) đ khi đng máy t  A, đa
này ngoài các tp cn thit đ khi đng máy còn cn có các tp ca DOS nh:
Format.com, Fdisk.exe, unformat.com, Undelete.com, Scandisk.exe. ng thi ta phi có
các đa mm cha các chng trình chng virus vi các phiên bn mi nht b SCAN,
FPROT, ATV, BKAV,D2… các chng trình này cng phi ly t ngun đáng tin cy, các
đa mm luôn đc dán nhãn bo v.

3.3. Mt s triu chng khi máy nhim virus
- Mt s tp có đuôi COM và EXE t nhiên b tng thêm s byte, khi đó ta ngh máy
nhim F-virus.  bit điu đó ta nh kích thc ca mt s tp quan trng:
command.com 54645 byte (ca DOS6.22), foxpro.exe 411032 byte (forpro 2.6)
- Tp chng trình đuôi COM hoc EXE không chy hoc sai.
- Máy không khi đng đc t đa cng hoc không nhn bit đc  c
ng khi khi
đng máy t  đa mm, khi đó ta nghi máy b nhim B-virus.
- Máy chy b treo.
Tt nhiên các triu chng trên còn có th là do li phn cng.

SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

15
3.4. Cách x lý khi máy b nhim virus.
Khi máy b nhim VIRUS chúng ta tin hành các bc sau:

1. Tt hoàn toàn máy tính đ loi virus ra khi b nh trong. Khi đng li máy bng đa
mm h thng t  A.
2. Sau khi thc hin xong bc mt máy nhn bit đc  C thì thc hin bc 3. Nu
máy không nhn đc  C thì thc hin bc 4:
3. Chy các chng trình kim tra và dit virus. Sau khi kt thúc quá trình trên thì khi
đng li máy t  cng và làm vic bình thng.
4. Chy chng trình kim tra và sa đa nu nh cn gi li thông tin trên đa cng
(NDD.EXE). Sau khi sao lu d liu nên làm theo các bc sau:
a. Chy FDISK.EXE đ khi to li bng Partition (FAT) cho  cng.
b. Chy FORMAT.COM C: /S đ đnh dng li  đa.
c. Cài li h điu hành và ng dng cn thit.
d. Sao d liu li  đa và làm vic bình thng.
Nu nh trên  đa không cn sao lu d liu li thì có th chy ngay FDISK.EXE mà
không cn chy qua NDD.EXE.









SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

16

Bài 3: Norton Commander (NC)


1. NC là gì?
NC là phn mm qun lý tp và th mc, cho phép s dng các lnh c bn ca DOS
di dng nhanh chóng, hiu qu hn.

2.Phng pháp làm vic:
- S dng phím chc nng đ thi hành lnh, S dng hp thoi đ giao tip vi ngi
dùng.
- S dng hình nh trc quan.
- H tr vic s dng chut trong các hot đng ca chng trình.
- Có phn hng dn s dng (F1).
 s dng đc NC ít nht ta phi có các tp tin sau:
• NC. EXE
• NCMAIN. EXE
• NC.HLP
• NC.INI

3. Khi đng và thoát khi NC:

3.1. Khi đng NC: Chng trình NC. EXE thng đc đt trong th mc NC ca 
đa C
 khi đng NC ta chy tp tin NC. EXE t du nhc lnh ca MS-DOS nh sau:
C:\>NC\NC

SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

17
3.2. Thoát khi NC:  thoát khi NC ta n phím F10 ri chon YES




3.3. Màn hình làm vic ca NC:
Khi khi đng NC s hin th nh sau:

SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

18


Dòng di cùng th hin mt s phím chc nng tt tng ng vi các phím t F1 đn
F10
và t hp CTRL + Fn, ALT + Fn, (trong đó n = 1 10 ). trong đó:
Lnh F1: (Help)Lnh tr giúp
Lnh F2: (Menu)Lnh to menu cho ngi s dng

Lnh F3: (View) Lnh xem ni dung tp
Lnh F4: (Edit)Lnh xem và sa ni dung tp
Lnh F5: (Copy)Lnh sao chép (copy)
Lnh F6: (RenMov)Lnh đi tên và di chuyn tp tin
Lnh F7: (MkDir)Lnh to th mc
Lnh F8: (Delete)Lnh xoá th mc và tp tin
Lnh F9: (PullDn)Truy cp thanh menu ca NC
Lnh F10: (Quit)Thoát khi NC.

Lnh ATL + F1: Lnh chuyn đi  đa bên ca s bên trái.
Lnh ATL + F2: Lnh chuyn đi  đa bên ca s bên phi.
Lnh ATL + F3: Lnh xem ni dung tp tin
Lnh ATL + F4: Lnh son tho tp tin
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

19
Lnh ATL + F5: Lnh nén các tp tin
Lnh ATL + F6: Lnh gii nén tp tin nén
Lnh ATL + F7: Lnh tìm kim
Lnh ATL + F8: Lnh hin th các dòng lnh s dng gn đây nht
Lnh ATL + F9: Lênh chuyn đi màn hình v dng 40 dòng hoc 25 dòng.
Lnh ATL + F10: Lnh hin th cây th mc ca  đa hin thi.

Lnh CTRL + F1: Tt m khung panel bên trái
Lnh CTRL + F2: Tt m khung panel bên phi
Lnh CTRL + F3: Sp xp tp và th mc theo tên

Lnh CTRL + F4: Sp xp tp và th mc theo phn m rng
Lnh CTRL + F5: Sp xp tp và th mc theo thi gian to
Lnh CTRL + F6: Sp xp tp và th mc theo kích thc tp
Lnh CTRL + F7: B ch đ Sp xp
Lnh CTRL + F8: So sánh 2 th mc vi nhau
Lnh CTRL + F9: In tp
Lnh CTRL + F10: Chia hoc trn tp
Ngoài các t hp phím trên, NC còn cha nhiu lnh khác trên thanh menu tr xung khi bn
nhn phím F9.
Tt c các công tác làm vic vi tp, trc tiên bn phi dùng các phím di chuyn đ di chuyn
thanh sáng đn tp cn làm vic. Dùng phím TAB đ di chuyn thanh sáng qua li gia 2
khung Panel, dùng phím Insert đ chn các tp cn làm vic vi các lnh nh Copy,
Move,Delete Dùng phím (+) bên phím s đ chn tt c các tp và th mc trong th mc
hin thi, phím (-) đ b chn, phím (*) đ đi chn. Các nguyên tc làm vic vi th mc ging
nh trên MS-DOS, tuy nhiên cn chú ý rng chng trình đã to ra mt giao din thân thin
hn đ ta làm vic vì vy mà có mt s nguyên tc làm trong MS-DOS có th b qua trong NC.
Vic chuyn đi th mc hin hành rt đn gin, bn ch vic di chuyn thanh sáng đn th
mc cn vào và nhn ENTER, mun thoát khi th mc tr v th mc cp cao hn, hãy di
chuyn thanh sáng v dòng có hai du chm ( ) và nhn ENTER.






SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

20






Mt s ví d v cách thc hin các lnh trong NC
1. To mi mt th mc:
Di chuyn thanh sáng đn v trí cn to th mc
- Nhn F7
- Nhp tên th mc cn to sau đó nhn ENTER.







2. To mi tp<Dir> - Di chuyn thanh sáng đn v trí cn to tp
- Nhn t hp phím SHIFT+F4 và nhp tên tp cn to




- NC s m ra cho bn mt khung hi thoi đ nhp ni dung tp, khi nhp xong bn nhn
phím F2 đ ghi li ni dung và n ESC đ thoát.

3. Sao chép, di chuyn
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

21
- Chn các tp, th mc mun sao chép hoc di chuyn trên mt khung panel
- Trên khung panel còn li dùng thanh sáng di chuyn đn v trí cn sao chép hoc di chuyn
đn.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel cha các tp đc chn
- Nhn F5 (copy) hoc F6 (move)

4. Nén các tp tin
- Chn các tp cn nén  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh sáng
vào trong th mc mun đ tp đích.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn
- Nhn ALT + F5
- a tên tp đích vào (không cn phn m rng)

5. Gii nén tp
- Chn tp cn gii nén  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh sáng
vào trong th mc mun đ các tp sau khi gii nén.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn
- Nhn ALT + F6

6. Chia mt tp thành nhiu tp
- Chn tp cn chia ra  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh sáng
vào trong th mc mun đ các tp sau khi chia.

- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn
- Nhn CTRL + F10
- Sau khi đa s tp cn chia ra trong mc Number of splids chn Splids.
Các tp sau khi đc chia s gi nguyên tên nh tp đích và phn m rng mc đnh là *. 001,
*.002,

7. Trn nhiu tp đc chia ra thành mt tp duy nht
- Chn các tp cn gp li  trên mt khung Panel, trên khung panel còn li di chuyn thanh
sáng vào trong th mc mun đ các tp sau khi đc gp li.
- Di chuyn thanh sáng v khung panel có tp chn
- Nhn CTRL + F10
- Sau khi đa đng dn, tên tp và phn m rng ca tp đc gp trong mc Merge n files
to sau đó chn Merge. (trong đó n là tng s tp chn đ gp li).

8. Xoá tp và th mc
- Chn các tp và th mc cn xoá
- Nhn F8
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

22
- Mt hp hi thoi s m ra và hi xem chc chn bn mun xoá các tp hoc th mc hay
không, nu chc chn các bn chn DELETE.

9. In tp
- Di chuyn thanh sáng đn tp cn in
- Nhn CTRL + F9
- Chn OK



-

10. Tìm kim tp
- Di chuyn thanh sáng v  đa cn tìm kim
- Nhn ALT + F7
SARAVIETNAM



Giáo trình Tin hc c bn – MS_DOS – NC

23
- a tên tp cn tìm trong Find Files và chn Start đ bt đu. Nu tìm thy tp thì trên danh
sách phía trên s hin th tên tp, v trí ca tp.