Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học: Chương 2 - Trường ĐH Xây dựng

CHƯƠNG 2

SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA
GIAI CẤP CÔNG NHÂN


NỘI DUNG CHÍNH

I. Quan điểm
cơ bản của
Chủ nghĩa Mác –
Lênin về GCCN
và sứ mệnh lịch
sử thế giới của
GCCN

II. GCCN và
việc thực
hiện sứ mệnh
lịch sử của
GCCN hiện
nay

III. Sứ mệnh lịch
sử của GCCN
Việt Nam


I. Quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin về giai cấp
công nhân và sứ mệnh lịch sử thế giới của giai cấp công nhân
1. Khái niệm và đặc điểm của giai cấp công nhân

Giai cấp vô sản

Giai cấp
công nhân
hiện đại

Giai cấp vô sản
hiện đại

Thuật ngữ của C.Mác
và Ph.Ăngghen

Giai cấp công nhân đại công nghiệp

Giai cấp xã hội chỉ
hồn tồn dựa vào
việc bán sức lao
động của mình


* Đặc điểm của giai cấp công nhân trên phương diện kinh tế - xã
hội

1.

Công nhân là người lao động trực tiếp hoặc gián tiếp vận
hành các công cụ sản xuất có tính chất cơng nghiệp ngày
càng hiện đại và xã hội hóa ngày càng cao.

2.

Cơng nhân là người khơng có hoặc cơ bản khơng có TLSX,
phải bán sức lao động và bị bóc lột giá trị thặng dư.


* Đặc điểm của GCCN trên phương diện chính trị - xã hội
Nội dung

01
01

 Cùng với sự phát triển của phương thức sản xuất TBCN, GCCN đã trở
thành lực lượng chính trị - xã hợi có quy mơ toàn thế giới, vừa mang
bản chất quốc tế vừa mang đặc điểm dân tợc.

02

03

 GCCN có những phẩm chất đặc biệt về tính tổ chức, kỷ luật lao động,
tinh thần hợp tác và tâm lý lao động công nghiệp.

 Là một giai cấp cách mạng và có tinh thần
cách mạng triệt để.


* Khái niệm Giai cấp công nhân
Giai cấp công nhân là một tập đoàn xã hội ổn định, hình thành và phát triển

cùng với quá trình phát triển của nền công nghiệp hiện đại; Là giai cấp đại

diện cho lực lượng sản xuất tiên tiến; Là lực lượng chủ yếu của tiến trình lịch
sử quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội; Ở các nước tư bản chủ
nghĩa, giai cấp công nhân là những người không có hoặc về cơ bản không có
tư liệu sản xuất phải làm thuê cho giai cấp tư sản và bị giai cấp tư sản bóc lột
giá trị thặng dư; Ở các nước xã hội chủ nghĩa, giai cấp công nhân cùng nhân
dân lao động làm chủ những tư liệu sản xuất chủ yếu và cùng nhau hợp tác lao

động vì lợi ích chung của toàn xã hội trong đó có lợi ích chính đáng của mình.


Theo quan niệm của chủ
nghĩa Mác - Lê nin

Do cuộc cách mạng công nghiệp
sản sinh ra

Phương thức lao động công nghiệp

GIAI CẤP
CƠNG NHÂN

Về có bản khơng có TLSX, làm
th (trong TBCN)
Có tính tổ chức, ý thức kỷ luật
cao, tính kiên định và triệt để
cách mạng
Có sứ mệnh lịch sử phủ định chế
độ TBCN, xây dựng thành công
CNXH, CNCS

2. Nội dung và đặc điểm sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

a) Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp cơng nhân
Nội dung chính trị - xã hội
• Tiến hành cách mạng chính trị lật đổ quyền thống trị của
giai cấp tư sản, giành quyền lực về tay giai cấp cơng
nhân và nhân dân lao động.
• Xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN để thực thi các
nhiệm vụ cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới.
• Giải quyết đúng đắn nhiệm vụ liên minh giai cấp, tầng lớp;
đoàn kết dân tộc …


Nội dung kinh tế:
•Là chủ thể của q trình sản xuất vật chất trong lĩnh
vực công nghiệp và dịch vụ cơng nghiệp.
•Tạo ra tiền đề vật chất - kỹ thuật cho sự ra đời của

XH mới.
•Thực hiện một kiểu tổ chức xã hội mới về lao động
hướng tới sở hữu, quản lý, phân phối phù hợp với
phát triển sản xuất tiến bộ, công bằng xã hội.


Nội dung văn hóa, tư tưởng
• Xác lập hệ giá trị mới của xã hội: lao động, công bằng, dân chủ,

bình đẳng, tự do, tiến bộ, phát triển bền vững…)
• Thực hiện cuộc cách mạng về văn hóa - tư tưởng: Cải tạo

cái cũ, lạc hậu, xây dựng cái mới trên cơ sở kế thừa tinh hoa của
nhân loại, thời đại và giá trị truyền thống của dân tộc
• Phát triển văn hóa, xây dựng con người mới xã hội chủ
nghĩa. Con người được phát triển tự do, toàn diện trong một xã
hội dân chủ, công bằng, văn minh


b) Đặc điểm sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Điểm khác biệt về sứ mệnh lịch sử của GCCN:

Các giai cấp khác
trong lịch sử

Thay thế hình thức tư hữu này bằng hình thức tư hữu
khác cao hơn
Mưu cầu lợi ích cho thiểu số

Thiết lập chế độ cơng hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu

GCCN

Mang lại lợi ích cho đa số (nhân dân lao động)

Thực hiện mục tiêu cao cả: giải phóng triệt để con người


3. Những điều kiện quy định sứ mệnh lịch sử của GCCN

Khách quan
Điều kiện

Chủ quan


a) Điều kiện khách quan
Thứ nhất, do địa vị kinh tế của GCCN là giai
cấp gắn với nền sản xuất công nghiệp TBCN.

=> Đại diện cho lực lượng sản xuất tiên tiến.
=> Có lợi ích đối kháng trực tiếp với GCTS.

Thứ hai, do đặc điểm chính trị - xã hội của
giai cấp cơng nhân quy định

• Có ý thức tở chức kỷ luật cao.
• Tinh thần cách mạng triệt để nhất.
• Có bản chất quốc tế.

Những đặc điểm này tạo cho
GCCN trở thành giai cấp đi tiên
phong trong cách mạng XHCN.


b) Điều kiện chủ quan

Những điều
kiện chủ quan
để giai cấp cơng
nhân hồn
thành sứ mệnh

lịch sử

 Thứ nhất, sự phát triển của bản thân
giai cấp công nhân

 Thứ hai, sự lãnh đạo của Đảng cộng sản

 Thứ ba, sự liên minh giữa GCCN với
các giai cấp nông dân và các tầng lớp
nhân dân lao động khác.


* Thứ nhất, sự phát triển của bản thân giai cấp công nhân

Số lượng

=> Lực lượng đông đảo
tạo nên sức mạnh trong
đấu tranh cách mạng.

Phát triển

Chất lượng

=> Tiếp thu lý luận cách mạng,
đánh dấu bằng sự thành lập đảng
chính trị.
=> Trình độ chuyên môn ngày càng
cao, làm chủ quá trình sản xuất.

* Thứ hai, sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản.
Khi GCCN đã giác ngộ lý luận cách mạng => nhận thức việc cần lập ra
tổ chức chính trị để lãnh đạo cách mạng.

Quy luật chung của thành lập ĐCS
Chủ nghĩa
Mác – Lê nin

&

Phong trào
công nhân

ĐCS là đội tiền phong của GCCN, ra đời
nhằm đảm nhận vai trò lãnh đạo CMXHCN

Đảng cộng sản


Mối quan hệ giữa ĐCS và GCCN

GCCN
ĐCS

Là cơ sở giai cấp của ĐCS,
là nguồn bổ sung lực lượng
cho ĐCS.

Là bộ tham mưu chiến đấu của

GCCN, đại biểu trung thành
cho lợi ích của GCCN, toàn
thể NDLĐ và của dân tộc.

Tại sao nói Đảng cộng sản là điều kiện chủ quan quan trọng nhất
để giai cấp công nhân thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử?


ĐCS lãnh đạo CMXHCN như thế nào?

 Đề ra đường lối, chiến lược, sách lược.
 Chỉ ra mục tiêu, phương hướng,
phương pháp đấu tranh.

Căn cứ trên cơ sở
những điều kiện cụ
thể của từng giai
đoạn cách mạng.


* Thứ ba, có sự liên minh giai cấp giữa giai cấp công nhân với

giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác
- Liên minh giai cấp dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản, tạo nên lực lượng cách
mạng hùng hậu để đưa cách mạng đi tới
thành công.
- Nếu không liên minh thì GCCN không
thể thực hiện được SMLS của mình.

II. GCCN VÀ VIỆC THỰC HIỆN SỨ MỆNH LỊCH SỬ
CỦA GCCN HIỆN NAY

* GCCN hiện nay

• Xét từ góc độ kinh tế - xã hội
• Xét từ góc độ chính trị - xã hội

• Ở các nước TBCN

* Thực hiện sứ mệnh • Ở các nước theo định hướng XHCN
lịch sử của GCCN • Những vấn đề đặt ra
trên thế giới hiện nay


1. Giai cấp công nhân hiện nay
GCCN thế kỷ XIX

GCCN hiện nay

* Điểm tương đồng
- Vẫn là LLSX hàng đầu của xã hội hiện đại.
- Vẫn bị giai cấp tư sản bóc lột.
- Phong trào cộng sản và cơng nhân ở nhiều
nước vẫn ln đi đầu trong cuộc đấu tranh
vì hịa bình, tiến bộ xã hội, và CNXH


* Những biến đổi và khác biệt của GCCN hiện đại

Số lượng công nhân tăng nhanh
Được đào tạo chuẩn mực và thường xuyên được
đào tạo lại theo các chu kỳ thay đổi cơng nghệ

Xét từ góc độ
kinh tế - xã hội

Xu hướng trí tuệ hóa và kinh tế tri thức làm cho
công nhân tri thức là đại biểu tiêu biểu cho GCCN
Tính chất xã hội hóa của lao động cơng nghiệp đang
có những biểu hiện mới: Sản xuất cơng nghiệp
hướng theo chuỗi giá trị tồn cầu; sản phẩm làm ra
có sự liên kết vùng miền, khu vực; …
Tri thức và công nghệ đang được kinh tế tri thức
“chuyển dịch” từ nhà tư bản sang GCCN.


* Những biến đổi và khác biệt của giai cấp công nhân
hiện đại
Một bộ phận công nhân tham gia sở hữu TLSX qua
cơ chế cổ phần hóa, cơng nhân khơng cịn là “vơ
sản” nữa và có mức sống “trung lưu hóa”.

Xét từ góc
độ chính trị
- xã hội

Cơ cấu giai cấp và phương thức sinh hoạt của
cơng nhân có nhiều biến đổi.

Mối quan hệ giữa lợi ích của g/c cơng nhân và lợi ích
quốc gia dân tộc đang xuất hiện những tình huống mới
(liên kết về LLSX, nhưng chia rẽ trong QHSX vì gắn bó
với lợi ích của doanh nghiệp; vừa gắn bó với lợi ích của
quốc gia - dân tộc, vừa phụ thuộc vào thành phần kinh tế,
tác động của thị trường sức lao động và biến động của
kinh tế toàn cầu….


2. Thực hiện sứ mệnh lịch sử của GCCN trên thế giới hiện nay
a) Ở các nước tư bản chủ nghĩa
+ Về thực hiện nội dung kinh tế: Lực lượng sản xuất
đang đạt được trình độ xã hội hóa cao; tỷ lệ lao động
công nghiệp đông; năng xuất lao động cao; cơng nghệ
hiện đại… => CNTB một mặt có nhiều tiềm năng phát
triển, mặt khác tạo điều kiện cho việc hình thành những
nhân tố phủ định nó.
- Mâu thuẫn lợi ích cơ bản giữa giai cấp công nhân và
giai cấp tư sản ngày càng sâu sắc ở mỗi quốc gia và
trên phạm vi toàn cầu.


2. Thực hiện sứ mệnh lịch sử của GCCNtrên thế giới hiện nay

a) Ở các nước tư bản chủ nghĩa
+ Về thực hiện nội dung chính trị - xã
hội:
Các tổ chức của cơng nhân (Nghiệp đồn, Hiệp hội bảo vệ người lao
động…) đang là một thế lực chính trị ở nhiều nước; các đảng cộng
sản, đảng dân chủ xã hội, cánh tả và nhiều tổ chức tiến bộ xã hội

vẫn đang đấu tranh mạnh mẽ chống sự bất công, áp đặt, bất bình
đẳng, chống “chủ nghĩa tự do mới”. Kinh tế thị trường xã hội, nhà
nước phúc lợi xã hội là những thành quả vì dân sinh và tiến bộ xã
hội.