Chiếc thuyền ngoài xa Ý nghĩa nhan đề + đoạn cuối

CHIẾC THUYỀN NGỒI XA
A.

NHAN ĐỀ
1. Hình ảnh chiếc thuyền
a. Nghĩa tả thực
Là nơi cư ngụ của gia đình hàng chài
➔ Nghề chài lưới là cơng việc chính ni sống cả gia đình của hai vợ
chồng, cho nên mọi sinh hoạt đều diễn ra chủ yếu trên chiếc
thuyền lênh đênh giữa biển.
Là chủ thể chính trong tấm ảnh bộ lịch năm ấy - hình tượng trong
bức ảnh nghệ thuật của người nghệ sĩ
+ Mục đích chuyến đi của nghệ sĩ Phùng là chụp bức ảnh về thuyền
và biển nhằm mang đến cho những người yêu nghệ thuật một tác
phẩm chỉn chu, hồn thiện. Chỉ để chụp một tấm ảnh thơi mà
Phùng đã mất gần một tuần lễ tìm kiếm. Qua 4 lần lựa chọn và
cho đến lần thứ 5 anh mới phát hiện ra:“Một chiếc thuyền vó lưới
mà tơi đốn là trong nhóm đánh cá ban nãy đang chèo thẳng vào
trước mặt tôi”. Đây là cảnh thuyền đánh cá thu lưới vào lúc bình
minh
➔ Hình ảnh chiếc thuyền đã hóa thân thành trung tâm của tác phẩm
với tất cả những vẻ đẹp của tự nhiên, chân thực và giản dị trong
đời sống thường ngày.
➢ Một bức tranh phong cảnh hùng vĩ miền biển thật đẹp vào một
buổi sương sớm.
b. Nghĩa biểu tượng
- Biểu tượng cho cuộc sống lam lũ, cực nhọc:
+ “Chiếc thuyền” không chỉ biểu tượng cho bức tranh thiên nhiên về
biển mà còn là biểu tượng cho cuộc sống sinh hoạt của người dân
hàng chài, cho sự bấp bênh của những thân phận, những cuộc
đời trôi nổi trên sông nước, biển khơi. Đằng sau vẻ đẹp tuyệt diệu

ấy lại là cuộc sống của những người dân chài bị giam cầm bởi đói
nghèo tăm tối và bạo lực gia đình.
+ Chiếc thuyền ngoài xa nêu lên nạn bạo hành của một gia đình
hàng chài cùng những bi kịch tinh thần đau đớn của người vợ
hàng chài xuất phát từ cuộc sống khó khăn, con cái nheo nhóc, tù


túng trên con thuyền chật chội. Những cảnh tượng đó,những thân
phận đó nếu nhìn từ xa,ở ngồi xa thì sẽ không thấy được.
- Biểu tượng cho vẻ đẹp nghệ thuật:
+ Chiếc thuyền là chủ thể trong bức tranh thiên nhiên đẹp và cuộc
sống sinh hoạt của người dân làng chài “Trước mặt tôi là một bức
tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét
mơ hồ lịe nhịe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút
màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn
trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum
khum,đang hướng mặt vào bờ.”
+ Nếu như nhìn nhận bằng con mắt nghệ thuật thuần túy, hình ảnh
chiếc thuyền ngồi xa như một tác phẩm nghệ thuật thực sự với
vẻ đẹp đơn giản và tồn bích để mọi người nhìn ngắm, chiêm
ngưỡng với tất cả những vẻ đẹp về màu sắc, đường nét, bố
cục...và khi thưởng thức bức ảnh đó, những người sành nghệ
thuật thể có cái cảm giác "trở nên bối rối", cảm thấy "trái tim như
có cái gì bóp thắt vào" và "khám phá thấy cái chân lý của sự hoàn
thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn"
➢ sự đối lập giữa ngoại cảnh và hiện thực cuộc sống.
2. Góc nhìn
a) Theo nhan đề tác phẩm, con thuyền được chiêm ngưỡng từ góc nhìn
“ngồi xa”
- “Ngồi xa” là cự ly quan sát của người nghệ sĩ tính từ bờ biển đến

chiếc thuyền, ngồi xa khơng chỉ là khoảng cách từ một điểm đến
một điểm mà còn là khoảng cách của người nghệ sĩ với cuộc đời.
+ Nhìn từ một khoảng cách xa, hình ảnh con thuyền hiện lên đẹp như
một bức họa diệu kì của cuộc sống khiến cho người nghệ sĩ rung động,
trở nên bối rối để rồi thu trọn khoảnh khắc ấy vào chiếc ống kính máy
ảnh.
+ Một góc nhìn từ xa khiến cho người nghệ sĩ có được cái nhìn tồn
cảnh, một bức tranh hài hịa và có giá trị cao về mặt thẩm mĩ. Chiếc
thuyền được đặt ở cự ly ngoài xa cho ta thấy được một bức tranh nghệ
thuật tuyệt mĩ.
➢ Khi “chiếc thuyền” được nhìn từ “ngồi xa”, nó trở thành cảnh đắt
“trời cho”, một vẻ đẹp thanh sơ mà “tồn bích” gắn với một chiếc


thuyền ngồi xa trong cảnh biển mù sương. Nó đem lại cho người
nghệ sĩ niềm hạnh phúc kì diệu khi được sống với “khoảnh khắc
trong ngần” của tâm hồn và cảm nhận một cách thấm thía “cái đẹp
chính là đạo đức”. Nhưng nếu rút ngắn khoảng cách, con thuyền
được nhìn ngắm ở một cự li rất gần sẽ như thế nào?
b) Con thuyền được chiêm ngưỡng từ góc nhìn gần, cự li ngắn.
- Ở một cự li gần hơn, không cịn là vẻ đẹp tồn bích mà thay vào
đó là bao ngang trái, đau khổ, phũ phàng. Cuộc sống gia đình dân
chài đơng con, khó kiếm ăn, cuộc sống túng quẫn là nguyên nhân
làm cho người chồng trở nên cục cằn, thô lỗ và biến vợ thành đối
tượng của những trận đòn.
→Chiếc thuyền khi đến gần lại chứa đựng một hiện thực dữ dội, đầy
những nghịch lý. Như vậy, “xa” và “gần” khơng chỉ đo bằng thước đo địa
lí mà là mức độ tiếp cận và thâm nhập, thấu hiểu của người nghệ sĩ và
người nghệ sĩ đấy cần đi sâu vào cuộc sống, có cái nhìn đa diện, nhiều
chiều để phát hiện ra bản chất thực sự sau bề ngoài của hiện tượng

→Cùng một người quan sát, cùng một đối tượng quan sát nhưng ở hai
cự li khác nhau lại cho ra kết quả hoàn toàn đối lập. Sự đối lập tàn nhẫn
giữa ngoại cảnh và hiện thực cuộc sống ở cự li và góc độ quan sát
khiến nhan đề trở thành một biểu tượng khơi gợi nhiều ý nghĩa
➢ Nhan đề “chiếc thuyền ngoài xa” là biểu tượng cho mối quan hệ
giữa nghệ thuật và cuộc sống. Qua những góc nhìn của nghệ
thuật, của người nghệ sĩ; khơng chỉ cái đẹp trong cuộc sống được
hiện lên mà nó còn hiện lại những bản chất thực sự của đời sống
con người, là những bi kịch của cuộc đời. Để từ đó ta thấy rằng,
nhà văn Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm cái nhìn, quan điểm của
mình về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời ngay từ nhan
đề. Đây là một trong những nội dung quan trọng đáng chú ý trong
tác phẩm này.
3. Thông điệp
a.
Bài học nhận thức
● Hiện thực ẩn sau cái đẹp hào nhoáng
Đằng sau cái đẹp khơng phải bao giờ cũng là chân lí của đạo đức,
của sự hoàn thiện


Cùng một chiếc thuyền nhưng lại mở ra hai thế giới đối lập nhau,
một bên là vẻ đẹp nên thơ tồn bích của cảnh sắc thiên nhiên với những
gam màu tươi sáng tràn đầy sức sống, một bên là bức tranh bạo lực gia
đình được bao phủ bởi màu xám đen và dần dần hé lộ những góc khuất
bên trong. Cuộc sống này chính là như vậy, tất cả những gì chúng ta
chứng kiến chỉ là bề nổi của tảng băng chìm, muốn hiểu thấu đáo một
sự việc, một con người cần thời gian tìm hiểu, cần học cách quan sát
mọi thứ trên nhiều phương diện, nhiều góc nhìn khác nhau
● Cái nhìn đa chiều về cuộc sống

Mọi vấn đề trong cuộc sống đều phải được nhìn nhận, xem xét từ
nhiều góc độ khác nhau
Cái nhìn hiện thực đa chiều đã giúp con người nhìn nhận mọi việc
khơng chỉ ở những sự kiện bề nổi mà còn là phần khuất lấp trong bề sâu
của nó, nhận ra những quy luật tất yếu lẫn những ngẫu nhiên,may rủi
đầy bất trắc và khó lường trước của đời sống
b. Mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống
● Nghệ thuật xuất phát từ cuộc đời
Cuộc sống là nơi bắt đầu và là nơi đi tới của văn chương. Hiện
thực xã hội là mảnh đất sống, là chất mật làm nên tính chân thực, tính
tự nhiên của tác phẩm văn học
Nghệ thuật khơng ở đâu xa mà hiện hữu ngay trong cuộc sống
hằng ngày. Nghệ thuật không chỉ là một bức tranh đẹp mà còn là số
phận, cuộc sống của những người nghèo khổ như người đàn bà hàng
chài,...
Nghệ thuật chỉ thực sự cần cho con người, có ích cho tiến bộ xã
hội khi nó chứa đựng tính nhân văn, nghĩa là nó khơng thể xa lạ với số
phận con người.
● Nghệ thuật xuất phát từ cuộc đời nhưng giữa nghệ thuật và cuộc
đời luôn tồn tại một khoảng cách
Cuộc đời là nơi sản sinh ra cái đẹp nghệ thuật nhưng không phải
bao giờ cuộc đời cũng là nghệ thật, và con người ta cần có một khoảng
cách để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nghệ thuật
● Trách nhiệm của nghệ thuật trong phản ánh hiện thực cuộc sống
Bằng sự đối lập giữa “cái đẹp tuyệt đỉnh” của ngoại cảnh với hiện
thực nhọc nhằn mà những người dân chài đang phải chấp nhận, có thể
thấy rằng nghệ thuật có trách nhiệm can dự vào cuộc đời, phải đóng


góp tiếng nói tích cực vào việc giải phóng con người khỏi sự nghèo đói,

tăm tối và bạo lực.
Nghệ thuật khơng thể nhân danh bất cứ điều gì để lảng tránh sự
thật về con người.
Nghệ thuật đòi hỏi người nghệ sĩ phải có lịng u thương, có can
đảm đối diện với cái xấu, cái ác và nhất là khả năng thấu hiểu đời sống.
Để làm được sứ mệnh cao cả, thiêng liêng ấy, người nghệ sĩ phải
lưu tâm đến vấn đề xa và gần, bên ngoài và thẳm sâu trong quá trình
tiếp cận, khám phá, nhận chân các giá trị của cuộc đời, của con người.
➢ Nghệ thuật không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp bên ngồi mà cịn phải đi
sâu để khám phá cái bề sâu bề xa của cuộc đời vốn dĩ không đơn
giản mà tâm điểm của cuộc đời là những ngang trái, trớ trêu, bi
kịch của số phận.
B.
1.
a.
-

+
●

●

ĐOẠN KẾT
Tấm ảnh nghệ thuật
❖ Vẻ đẹp tổng thể
Vẻ đẹp nghệ thuật
Có lẽ chính nhờ sự cầu tồn, chỉn chu và tâm huyết của mình mà
điều kì diệu của nghệ thuật đã bất chợt đến với Phùng vào một
buổi sáng khung cảnh chiếc thuyền ngoài xa trong sương sớm
hiện ra.

Một khung cảnh đạt tới sự chuẩn mực theo quan niệm thẩm mĩ
của các triết gia Hy lạp cổ đại: Cái đẹp là sự hài hoà
Về màu sắc: Màu hồng hồng của ánh sương mai.
Đó là ấn tượng đặc biệt về hiệu ứng màu sắc của Phùng lúc chụp
ảnh, là niềm hân hoan khi anh phát hiện ra vẻ đẹp tuyệt đỉnh của
ngoại cảnh; cũng là màu sắc thể hiện niềm tin vào tương lai của
gia đình hàng chài nghèo khổ, đầy nghịch lý sống trên chiếc
thuyền ấy.
Đó phải chăng là tâm hồn của người nghệ sĩ sáng tác hay chính là
dụng ý mà văn nhân khéo léo gửi gắm. Bởi lẽ xét đến cùng, bản
chất của mọi sự việc diễn ra trong cuộc sống đều bắt nguồn từ hai
màu đen và trắng, thiện và ác, ánh sáng và bóng tối. Nhưng nó
khơng bởi những thứ đơn sắc đó mà hoàn toàn xám xịt, hay đen
tối làm cho người ta cảm thấy buồn rầu, mà khi để hết tâm trí nhìn


ngắm, người ta vẫn có thể phát hiện ra những điểm hồng nào đó.
Chẳng qua là màu hồng kia bị che lấp bởi vô vàn biến cố của cuộc
đời.
→Cũng như cuộc đời thầm lặng, vô danh của người phụ nữ hàng chài
kia tưởng như khơng có gì đáng nói nhưng khi qua góc nhìn của nghệ sĩ
Phùng ta lại phát hiện ở chị những phẩm chất đáng quý khiến người đọc
phải suy ngẫm rất nhiều và thay đổi quan niệm về cách nhìn nhận con
người và cuộc sống.
+ Về đường nét : hình ảnh con người tạo thành những đường nét
tương phản trên nền không gian thiên nhiên “Mui thuyền in nét mơ
hồ loè nhoè, bóng người lớn…”
- Khung cảnh với màu sắc và đường nét tinh tế còn được nhìn qua
mắt lưới, tạo chiều sâu cho khung cảnh khiến bức ảnh trở nên
hoàn hảo. Vẻ đẹp của cảnh sắc lúc này không chỉ đạt tiêu chuẩn

thẩm mỹ của cá nhân Phùng mà còn mang vẻ đẹp chuẩn mực
theo tiêu chí thẩm mỹ về cái đẹp xưa và nay, đến mức Nguyễn
Minh Châu đã so sánh khung cảnh như “bức tranh mực tàu của
một danh hoạ thời cổ”. Những gì thuộc về quá khứ thường quý
hiếm, và những gì đạt chuẩn mực của nền nghệ thuật xưa cũ lại
càng quý hiếm hơn, mà nay đã hiện hữu tồn bích trong khung
cảnh của chiếc thuyền ngoài xa.
→Một bức ảnh mang vẻ đẹp toàn mĩ, vốn là một cảnh đắt trời cho, kết
tinh công phu và sự may mắn của người nghệ sĩ. Một bức ảnh về con
thuyền được chụp từ ngoài xa với vẻ đẹp hài hòa giữa con người và
cảnh vật. Một cảnh đẹp được ghi lại bằng một ấn tượng thuần tuý nghệ
thuật. Một bức ảnh không chỉ đem đến một niềm hạnh phúc cho người
sáng tạo mà còn đủ sức thuyết phục với cả những nhà sành nghệ thuật
và có sức sống lâu bền “ mãi mãi về sau”…
- Phùng “mỗi lần ngắm kĩ” bức ảnh, cái anh thật sự thấy không phải
là cảnh sương sớm ban mai, mà chính là cuộc đời của một người
đàn bà mưa nắng nhọc nhằn, là vẻ đẹp đạo đức của một con
người có tấm lịng vị tha hơn tất cả.
→Bức ảnh của Phùng đẹp vì có lớp sương mù che đi sự thật, cái đẹp
trong tác phẩm không hề do thiên nhiên tạo ra mà nó là hệ quả của việc
được nhìn từ xa, khi nhìn ở gần, mọi thứ bị ném về thực tại gai góc, xù
xì. Khi ta say sưa với cái đẹp, ta lại vơ tình qn đi cái thật bằng việc


thỏa mãn thị hiếu của công chúng, nghệ thuật của Phùng đã tiếp tay cho
việc vơ hình hóa thân phận của con người đàn bà hàng chài.
➔ Sự suy ngẫm của Phùng khi nhìn vào bức ảnh thể hiện một quan
niệm nghệ thuật tiến bộ: Cái Đẹp của nghệ thuật được sinh ra từ
cay đắng của cuộc đời, một tác phẩm nghệ thuật đích thực khơng
chỉ hướng đến vẻ đẹp lãng mạn mà cịn phải hướng đến những

hiện thực thơ nhám của cuộc sống. Nghệ thuật sẽ đánh mất giá trị
của nó nếu như chỉ theo đuổi cái đẹp, độc tôn cái đẹp để che đi
cái thật.

b. Vẻ đẹp hiện thực
● Người đàn bà hàng chài
“ Người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch, tấm
lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng, khn mặt rỗ
đã nhợt trắng vì kéo lưới suốt đêm”
Nhà văn đã lặp lại y nguyên những nét chính về ngoại hình của
người đàn bà khi mới xuất hiện ở đầu tác phẩm
→Sự lặp lại ấy phải chăng là vòng tròn luẩn quẩn trong cuộc đời bất
hạnh, tội nghiệp của người đàn bà hàng chài ấy. Chỉ cần bà vẫn ở đó,
giữ lối suy nghĩ và lối sống đó thì vĩnh viễn cũng khơng thể thốt khỏi cái
khổ đau, suốt đời phải chịu đựng sự hành hạ, bạo lực của người chồng
Phùng thấy người đàn bà ấy bước ra khỏi tấm ảnh “bước những
bước chậm rãi, bàn chân giậm trên mặt đất, hịa lẫn trong đám đơng …”.
Người đàn bà vùng biển chất phác giản dị như từ cuộc sống đi vào bức
ảnh, để rồi lại từ đó bước ra ngồi đời.
Hình ảnh người đàn bà bước ra từ trong bức tranh hoàn toàn tĩnh
vật ở cuối truyện cho thấy: Con người luôn là “tâm điểm”, là linh hồn của
nghệ thuật; họ mới là cái đẹp đích thực khơng dễ thấy. Qua đó tác giả
muốn nói lên mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời: Nghệ thuật chân
chính khơng bao giờ rời xa cuộc đời. Nghệ thuật chính là cuộc đời và
phải ln vì cuộc đời.
● Những kiếp người cùng khổ
“ Mụ bước những bước chậm rãi… hòa lẫn trong đám đông”
Người đàn bà chỉ là một trong số rất nhiều những kiếp người
nghèo khổ, chung số phận ngoài kia. Chị là đại biểu cho những kiếp

người lao động vất vả trăm chiều. Hạnh phúc trong cuộc đời họ là
những điều rất đơn sơ, giản dị nhưng khơng phải bao giờ cũng có được
( lúc gia đình hịa thuận, vui vẻ, lúc nhìn đàn con được ăn no . . .).
Cuộc đời họ bình thường, thầm lặng, vô danh không ai biết đến
nhưng họ là số đông, là thành phần đại đa số của cư dân trên mặt đất
này “bàn chân chị giậm lên mặt đất chắc chắn, hịa lẫn trong đám đơng”.
Họ chính là đám đông đã bám gốc rễ trên trên hành tinh này từ thuở có
lồi người. Nhưng khổ nỗi, đám đơng ấy dường như xa lạ với những
bức ảnh tuyệt mĩ thể hiện cuộc sống của họ, nói cách khác, tấm ảnh
nghệ thuật Chiếc thuyền ngồi xa đẹp như mơ đó chỉ là cái vỏ bề ngồi,
đằng sau nó cịn có những cuộc sống rách rưới, đói nghèo. Tấm ảnh ấy
vẫn cứ nằm bất động ở một nơi sang trọng trong những gia đình sành
nghệ thuật!
Những bước đi chắc chắn và hịa lẫn vào đám đông của người
đàn bà hàng chài thể hiện niềm tin của Phùng vào sự hòa nhập của họ
trong hành trình đi lên của cuộc sống. Bằng ngịi bút nhân đạo, văn
nhân đã đem đến một cái nhìn tích cực hơn về cuộc sống, mang thứ
ánh sáng màu hồng bao phủ lên không gian xám xịt, đen tối của câu
chuyện, gieo giắt niềm tin về một tương lai tươi sáng phía trước
" Những bãi xe tăng hỏng":
- Nhắc nhở về cuộc chiến sinh tử đã qua nhưng trớ trêu thay, những bi
kịch của cuộc sống nghèo khổ lại diễn ra bên cạnh những chiến tích lịch
sử vinh quang của cuộc chiến. Chiến tranh đã đi qua khơng có nghĩa là
đau thương đã hết, chúng ta có thể chiến thắng kẻ thù lớn một cách vẻ
vang nhưng chúng ta sẽ làm gì trước cuộc sống nghèo nàn, lạc hậu,
trước những số phận bi thương của con người sau chiến tranh.
➔ .Bức tranh dù đẹp nhưng ẩn chứa đằng sau là câu chuyện của
những kiếp người khốn khổ, khơng tìm được lối thốt trong cuộc
sống đầy những thử thách, khó khăn. Có thể thấy nghệ thuật cất

lên từ cuộc sống nhưng giữa cái đẹp của nghệ thuật và cuộc sống
luôn có khoảng cách. Ngay đằng sau cái đẹp mơ màng kia lại
chứa đựng trong đó những hiện thực cuộc sống còn đầy khiếm
khuyết, nhức nhối.
➢ Dụng ý nghệ thuật được nhà văn gửi gắm trong từng chi tiết của
tác phẩm điều này cho thấy sự tỉ mỉ, tinh tế trong việc chọn lọc từ


ngữ hình ảnh. Cái hay của Nguyễn Minh Châu là khi ơng lấy hình
ảnh thiên nhiên để khéo léo cài cắm thông điệp cuộc đời 
❖ Vẻ đẹp chủ thể
a. Qua góc nhìn của mọi người, chủ thể trong bức tranh là hình ảnh
con thuyền:
- Con thuyền phía xa xa kia mới là tâm điểm của bức tranh dưới
góc nhìn của mọi người, cụ thể ở đây là “trưởng phòng”, “các gia
đình sành nghệ thuật”. Dường như nhờ vào những vệt sáng dù chỉ
là hai màu đen trắng nhưng nó cũng đủ kết hợp với khung cảnh
rộng lớn của biển cả để làm nổi bật con thuyền. Khi nhìn vào bức
tranh, thứ hút tầm mắt mọi người là con thuyền và đây cũng là
hình ảnh mang lại nhiều cảm xúc, cảm nhận khác nhau cho mỗi
một người thưởng thức vẻ đẹp bức tranh ấy.
→Một bức ảnh về con thuyền được chụp từ ngoài xa với vẻ đẹp hài hoà
giữa con người và cảnh vật. Một cảnh đẹp được ghi lại bằng một ấn
tượng thuần tuý nghệ thuật. Một bức ảnh không chỉ đem đến một niềm
hạnh phúc cho người sáng tạo mà còn đủ sức thuyết phục với cả những
nhà sành nghệ thuật và có sức sống lâu bền “ mãi mãi về sau”.
➔ Nghệ thuật vị nghệ thuật: bức tranh trong con mắt người
trưởng phịng và những gia đình sành nghệ thuật mới chỉ là
bức tranh ngoại cảnh, con mắt họ nhìn vào bức tranh giống
như nhân vật Phùng lần đầu chứng kiến cảnh đẹp “trời” cho

vậy: cái nhìn một chiều và hẹp “nhìn qua những cái mắt lưới
và tấm lưới”, bức tranh có thể đẹp nhưng nó chỉ là bức tranh
chết bởi chưa ai thấu được mối liên hệ giữa nghệ thuật và
cuộc sống đằng sau bức ảnh
b. Qua góc nhìn của nhân vật Phùng, chủ thể trong bức tranh đi ra từ
con thuyền, đó là người đàn bà vùng biển lam lũ, nhọc nhằn:
- Tuy chụp được tấm ảnh toàn mĩ nhưng dường như tâm trạng của
Phùng vẫn cịn nhiều băn khoăn, ray rứt. Bởi vì Phùng cịn nhìn
thấy từ tấm ảnh, đằng sau tấm ảnh, những hình ảnh khác. Đó là
hình ảnh của những con người khốn khổ.
- Phùng là tác giả của bức tranh, là người tự mình căn máy chụp lại
một vẻ đẹp trời cho hiếm có khó tìm, và anh cũng là người hiểu rõ
nhất những câu chuyện ẩn sau tác phẩm nghệ thuật ấy, vì vậy mỗi
lần ngắm bức tranh, Phùng khơng nhìn lướt mà “ngắm kĩ”, anh


nhìn xuyên qua màu hồng hồng của ánh sương mai, nhìn cho ra
được những “thơ kệch, ướt sũng, nhợt trắng, bạc phếch…”.
→Một hình ảnh khơng cịn thơ nữa mà rất đời. Hình ảnh này đã trở
thành ám thị đối “mỗi lần ngắm kĩ tôi vẫn thấy” Nhưng tại sao chỉ riêng
Phùng mới thấu thị như vậy mà những người khác thì khơng ? Phải
chăng vì Phùng biết nhìn kĩ, nhìn lâu, nhìn thẳng; biết nhìn xuyên qua
màu hồng hồng của ánh sương mai, nhìn cho ra được những “ thơ kệch,
ướt sũng, nhợt trắng, bạc phếch...” Và điều quan trọng nhất là Phùng
biết nhìn bằng trải nghiệm Hay nói khác đi Phùng khơng chỉ nhìn mà cịn
sống trong cuộc đời , đau đáu nỗi đau của người đàn bà hàng chài, lắng
nghe câu chuyện của chị.
- Đối với nhân vật Phùng, chủ thể của bức tranh có lẽ khơng hiện
lên rõ ràng, mỗi lần ngắm nhìn nó nhưng chủ thể của bức tranh lại
đang hiện rõ trong tâm trí anh, ẩn hiện hình ảnh của một người

đàn bà khốn khổ.
+ Hình ảnh người đàn bà hàng chài cao lớn với những đường nét
thơ kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt
sũng, khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lưới duốt đêm cứ hiện lên
trong sự gợi nhớ của Phùng.
● Phá vỡ sự hài hòa, cân xứng, tuyệt bích của bức tranh mà
đơi mắt người nghệ sĩ Phùng vừa nhìn thấy.
● Kéo Phùng về với thực tại: đằng sau cái đẹp của ngoại cảnh
cịn vơ vàn những cái thơ kệch, xấu xí, cịn vơ vàn những
kiếp người cực khổ, vất vả trong cuộc sống mưu sinh.
→Phùng luôn bị ám ảnh bởi cuộc sống của gia đình hàng chài, đặc biệt
là số phận đáng thương nhưng cũng đáng quý của những người phụ nữ
ở vùng biển này.
+ Đó là người mẹ giàu đức hi sinh và thấu hiểu lẽ đời. Một phụ nữ
vẫn giữ được vẻ đẹp truyền thống của người Á Đông là biết nhẫn
nhịn, biết hi sinh bản thân vì gia đình, chồng con. Người phụ nữ
hàng chài nghèo khổ vừa phải lo cái ăn, cái mặc cho một lũ con,
vừa bị chồng đánh liên miên “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một
trận nặng”. Cái khổ, cái nghèo của chị hiện ra trong hình dáng.
Hình ảnh nhẫn nhục, cam chịu của chị khi bị chồng đánh, không
hề kêu lên một tiếng, không chống trả, cũng khơng tìm cách chạy
trốn.


+ Chị là đại biểu cho những kiếp người lao động vất vả trăm chiều.
Hạnh phúc trong cuộc đời họ là những điều rất đơn sơ, giản dị
nhưng không phải bao giờ cũng có được. Hạnh phúc của chị là
những lúc được ngắm nhìn “đàn con chúng nó được ăn no”, vợ
chồng con cái “hịa thuận vui vẻ”, dẫu đó là những niềm vui hiếm
hoi trong cuộc đời nhiều cay dẳng, nghiệt ngã của chị.

+ Hình ảnh “Mụ bước lên chậm rã, bàn chân giẫm lên mặt đất chắc
chắn, hòa lẫn trong đám đông…”
● Dấu chấm lửng: được dùng để kết thúc tác phẩm như là
biểu hiện của dòng chảy cuộc sống, của số phận nhân vật
sẽ vẫn tiếp diễn mà ta khơng thể nào đốn được.
● Hai chữ “hịa lẫn” mới đáng sợ làm sao. Mụ đã tái hòa nhập
được vào cái cuộc sống của đám đông đầy vui tươi vừa
nhắc đến ở trên hay số phận ấy bị lẫn, bị lấp vào trong đám
đông như một sự bỏ rơi.
+ Nhân vật người đàn bà không tên đi lẫn vào trong đám đông trở
thành một trong những mảnh ghép “không ai nhớ mặt đặt tên” của
xã hội.
● Đám đông đã bám gốc rễ từ lâu, những con người khốn khổ
ấy lại xa lạ với bức ảnh tuyệt mĩ tái hiện lại cuộc sống của
mình, ở đời này cịn có vô vàn những người đàn bà, những
người lao động khổ nghèo như thế.
→Chi tiết này đã gieo ra một tình huống tự nhận thức mà ở đó người ta
thấy rõ hơn về nhân vật Phùng: Phùng khơng phải tìm kiếm ở đâu mà
anh đang cày xới, lật lại, đào sâu hơn vào chính bức ảnh của mình,
chính thứ nghệ thuật tưởng như đã hồn mĩ của mình. Khơng ai bắt anh
làm thế và không ai biết anh làm thế, nhưng với trách nhiệm, lương tâm
của một nghệ sĩ chân chính buộc anh phải liên tục trăn trở như vậy. Con
người Phùng hay cũng chính hình ảnh tác giả bởi nhà văn đã từng đặt
mệnh lệnh cho mình: Khơng có quyền miêu tả cuộc sống một cách hời
hợt. Sự lo lắng cho người đã trở thành nỗi quan hoài thường trực.
➔ Khơng phải đến phải đến cuối chi tiết bức hình mới xuất hiện và
cũng không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Minh Châu lại kết thúc
truyện ngắn của mình bằng chi tiết này: Phùng nhận nhiệm vụ
chụp ảnh cho bộ lịch cuối năm là anh đã khốc vào mình một thiên
chức quan trọng của nghệ thuật (làm sao phải đẹp để thoả mãn

nhà xuất bản và thị hiếu mọi người nhưng đồng thời lại nói được


trung thực nhất về cuộc sống). Phùng đã làm nên bức ảnh bằng
tất cả niềm đam mê và trách nhiệm và anh đã có được niềm vui
của một người nghệ sĩ chân chính. Nhưng khép lại tác phẩm,
chính bức ảnh ấy lại làm anh không dứt khỏi những ưu tư vỡ ra
bao nhiêu nhân thức.
➢ Nghệ thuật vị nhân sinh: Phùng đã nhận ra rằng nghệ thuật
và cuộc sống là hai đường trịn đồng tâm mà tâm ở đây
chính là con người (người đàn bà)
❖ Giá trị bức ảnh
★ Giá trị thẩm mỹ
a. Với Phùng – chi tiết đánh dấu quá trình tự ý thức của nhân vật
● Sự thay đổi trong mục đích “ bức ảnh nghệ thuật”
Ý tưởng của trưởng phịng và mục đích ban đầu của chuyến đi với
Phùng là đem đến bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển. Ông đề nghị
nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng chụp một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có
sương mù, khơng có sự xuất hiện của con người, tất cả chỉ hoàn toàn là
thế giới tĩnh vật
→Đây là biểu hiện của nghệ thuật vị nghệ thuật thuần túy. Giá trị nội tại
của nó thốt khỏi mọi áp đặt về luân lý, răn dạy, hay dùng làm công cụ
phục vụ bất cứ thứ gì khác ngồi chính nghệ thuật. Hiện thực trong đó là
những hình ảnh thật êm đềm, tươi đẹp và thơ mộng, hồn tồn khơng
quan tâm đến cuộc sống con người. Thế nhưng, hành trình của một tác
phẩm nghệ thuật xét đến cùng vẫn là hướng con người đến chân thiện
mĩ, là “ sự vươn tới, sự níu giữ mãi mãi tính người cho con người” vậy 1
tác phẩm nghệ thuật sẽ có gì nếu khơng mang dáng dấp của cuộc đời,
liệu nó có thể hồn thành được sứ mệnh ban đầu của mình ?
Sản phẩm mà nghệ sĩ Phùng thu được qua góc nhìn nhân đạo

của anh lại hoàn toàn trái ngược với ý tưởng ban đầu. Đó vẫn là một
bức ảnh đen trắng về thuyền và biển, là sự kết tinh vẻ đẹp tồn bích của
thiên nhiên nhưng mỗi lần nhìn kỹ vào bức ảnh, người nghệ sĩ ấy đều
thấy hiện lên sau “ cái màu hồng hồng của ánh sương mai” là “ bãi xe
tăng hỏng” và “người đàn bà vùng biển to lớn với những đường nét thơ
kệch”
→Đây chính là sự chuyển tiếp từ nghệ thuật vị nghệ thuật thành nghệ
thuật vị nhân sinh


● Sự giác ngộ trong tâm hồn người nghệ sĩ
Nhiều năm về sau, khi nhìn vào bức ảnh, Phùng khơng còn hạnh
phúc như khi bắt gặp được khoảnh khắc trời cho ấy nữa mà đầy những
trăn trở, suy tư bởi anh là người hiểu hơn ai hết sự thật tàn khốc đằng
sau một khung cảnh tồn bích, hồn hảo kia. Đó là những góc khuất tối
tăm của cuộc đời, là hiện thực trần trụi với cuộc sống lam lũ mà trung
tâm là hình ảnh người đàn bà xấu xí, thơ kệch đang bước những bước
chậm rãi, bàn chân đặt trên mặt đất chắc chắn, hịa lẫn trong đám đơng.
Xun qua cái hồng của sương mai của cảnh vật, Phùng đã nhìn
ra được những cái “thơ kệch, ướt súng, nhợt trắng, bạc phếch…” của
cuộc đời. Chỉ Phùng mới có cái nhìn khác về tác phẩm nghệ thuật của
mình, phải chăng do Phùng đã từng chứng kiến câu chuyện đầy éo le,
nghịch lí bên trong hay do Phùng đã từng trải nghiệm mới dám nhìn
thẳng vào hiện thực tàn khốc, vơ tình.
Người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng bị ám ảnh mỗi khi nhìn lại tấm
ảnh, vì có thể anh nghĩ rằng tấm ảnh đó sang trọng quá, xa cách quá
với cuộc sống của những người lao động nghèo khổ kia. Nó chỉ là cái vỏ
bọc của những mảnh đời bất hạnh mà những người khơng trực tiếp
chứng kiến như anh thì sẽ không bao giờ cảm nhận được một cách đầy
đủ đằng sau tấm ảnh kia chứa đựng những gì. Giữa nghệ thuật và cuộc

sống vẫn còn một khoảng cách. Anh muốn thấu hiểu, chia sẻ, cảm
thông nhiều hơn với nỗi đau của người khác bằng tất cả tấm lòng. Đây
phải chăng chính là cái tâm của người nghệ sĩ chân chính, mang nghệ
thuật đi chữa lành những vết thương nơi tâm hồn con người.
→Có lẽ vì vậy mà Phùng dường như cịn muốn làm điều gì thiết thực
hơn, cụ thể hơn để rút ngắn khoảng cách giữa nghệ thuật và cuộc đời.
➔ Phùng không chỉ là người nghệ sĩ nhiếp ảnh mà hơn thế ơng cịn
đang thực hiện thiên chức của người làm nghệ thuật chân chính
khi mang cuộc đời đến gần hơn trong những trang văn. Tình yêu
của người nghệ sĩ trong Phùng vừa là một niềm hân hoan, say
mê, vừa là một niềm đau đớn, khắc khoải, một mối quan hoài
thường trực về số phận, hạnh phúc của những người xung quanh.
b. Với người tiếp nhận
- Trưởng phòng: chọn được bức ảnh thuyền biển bổ sung cho tấm
lịch năm mới, ưng ý với sản phẩm mà cậu nhiếp ảnh của mình làm
ra.


-

Các gia đình sành nghệ thuật: Có thể nói đây là một bức ảnh rất
nghệ thuật, có giá trị bền lâu , là một cảnh đắt trời cho, mang một
vẻ đẹp tồn bích hiếm có, mà có lẽ đời nghệ sĩ hiếm có thể gặp lại
lần hai. Bởi vậy mà bức tranh khơng chỉ nhận được sự đồng tình
của trưởng phịng mà bên cạnh đó cịn được treo trong nhiều gia
đình sành nghệ thuật nhiều năm. Những người yêu nghệ thuật
trân trọng tấm ảnh ấy cũng là điều dễ hiểu. Song, có khi họ là
những người yêu nghệ thuật thuần túy, cảm nhận cái đẹp trên
bình diện của một tấm ảnh tồn bích, đáng thưởng thức, đáng treo
ở những nơi sang trọng nhất. Và ai đã sưu tầm được nó, chắc hẳn

đã tự hào rất nhiều. Việc được các gia đình sành nghệ thuật treo
trong nhà chính là sự cơng nhận vẻ đẹp thẩm mỹ tiềm ẩn của bức
họa, cũng chính là cơng nhận tài năng của nhiếp ảnh gia.
➔ Sự đánh giá cao ấy xứng đáng với công sức mà Phùng đã bỏ ra
để bắt được cái khoảnh khắc trời cho ấy. Đó là vẻ đẹp mà có khi
cả đời Phùng chỉ nắm bắt được một lần. Với những người yêu
nghệ thuật, chỉ một khoảnh khắc vụt sáng của nghệ sĩ cũng đủ để
ghi đậm dấu ấn trong miền hồn của những trái tim đồng điệu. Họ
chỉ là những người yêu nghệ thuật thuần túy, cảm nhận cái đẹp
trên bình diện của một tấm ảnh tồn bích, đáng thưởng thức, đáng
treo ở những nơi sang trọng nhất. Bởi với họ, nghệ thuật là vô giá
★ Giá trị hiện thực
- Nhiếp ảnh – bộ môn nghệ thuật tưởng chừng như nắm được lát
cắt của thực tại nhưng lại không đem đến cho người ta cái nhìn
trọn vẹn, khi ta say sưa với cái đẹp ta lại vơ tình qn cái thật.
Bằng việc thỏa mãn thị hiếu của công chúng, nghệ thuật của
Phùng đã tiếp tay trong việc vơ hình hóa những thân phận của con
người đàn bà hàng chài. Đó là lí do vì sao tác phẩm càng thành
cơng bao nhiêu thì Phùng lại cảm thấy áy náy bấy nhiêu, anh
không chỉ che giấu đi sự thật mà bức ảnh của anh còn khiến cho
người đàn bà ấy lầm lũi bước đi và hịa vào đám đơng vơ danh, dễ
bị lãng quên.
- Nhận thức một cách rõ rệt về thực trạng cuộc sống của nhân dân
và những trăn trở về việc tìm giải pháp nào để thay đổi nó: Hình
ảnh người đàn bà làng chài đó chính là một hình ảnh rất thực tế
về con người Việt Nam sau chiến tranh, họ vẫn bị sự đói nghèo,
khổ cực, lam lũ bủa vây. Ta có thể thấy như người vợ nhặt trong


tác phẩm cùng tên của nhà văn Kim Lân. Từ khi Cách Mạng về, lẽ

ra cuộc sống của những người đàn bà như vậy phải tươi sáng
hơn, nhưng…chưa phải thế.
2. Cuộc đời và nghệ thuật
a. Mối quan hệ chặt chẽ giữa nghệ thuật và cuộc sống nói chung
- Nghệ thuật và đời sống: là hai phương diện có mối liên hệ mật
thiết với nhau. Từ xa xưa, con người đã dùng các chất liệu của đời
sống để đưa vào nghệ thuật, kiến tạo nên những tác phẩm đặc
sắc, góp phần bền vững và tạo tiền đề để phát triển nền nghệ
thuật vươn cao đạt tới tầm tuyệt kỹ. Những chất liệu làm nên tác
phẩm nghệ thuật rất gần gũi với con người, gần với thực tại khách
quan.
→Nghệ thuật chân chính cần bắt nguồn từ cuộc đời, con người và phải
vì cuộc đời và con người để phát triển.
→Nghệ thuật luôn gắn liền với đời sống, nó như một tấm gương phản
ánh đời sống con người.
- Mối quan hệ giữa nghệ thuật văn chương và cuộc đời:
+ Văn học và đời sống có một mối quan hệ gắn bó, mật thiết và chặt
chẽ. Cả hai phải luôn tồn tại song song nhau và bổ trợ cho nhau.
Văn học lấy chất liệu từ đời sống để khám phá, tái hiện và nâng
cuộc sống lên một tầm cao mới, để tìm đến những giá trị chânthiện- mĩ của cuộc đời.
+ Với nghệ thuật văn chương, nhà văn dùng nghệ thuật ngơn từ và
trí tưởng tượng, dùng xúc cảm của chính họ để viết nên các tác
phẩm văn học, gần gũi với đời sống, vừa có giá trị nhân đạo, vừa
thể hiện được bản chất của đời sống xã hội.
+ Mối quan hệ giữa văn học và hiện thực đời sống như hai vòng tròn
đồng tâm mà tâm điểm khám phá của nghệ thuật chính là con
người. Con người vừa là điểm xuất phát, là đối tượng khám phá
chủ yếu, vừa là cái đích cuối cùng của văn học, đồng thời cũng là
điểm quy chiếu, là thước đo giá trị của mọi vấn đề xã hội, mọi sự
kiện và biến cố lịch sử.

→Vậy mặc dù ln song hành gắn bó mật thiết với nhau nhưng cuộc
đời vốn dĩ là nơi sản sinh ra cái đẹp của nghệ thuật nhưng không phải
bao giờ cuộc đời cũng là nghệ thuật, và rằng con người ta cần có một
khoảng cách để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nghệ thuật nhưng nếu muốn


khám phá những bí ẩn bên trong thân phận con người và cuộc đời thì
phải tiếp cận với cuộc đời, đi vào bên trong cuộc đời và sống cùng cuộc
đời.
b. Mối quan hệ được thể hiện qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngồi xa”
● Qua các hình tượng nghệ thuật mang tính biểu tượng
- Bãi xe tăng hỏng: một hình ảnh nhắc nhở mỗi con người chúng ta
về cuộc chiến sinh tử đã qua, trớ trêu thay những bi kịch của cuộc
sống nghèo khổ lại diễn ra bên cạnh những chiến tích vinh quang
của cuộc chiến. Chiến tranh đã đi qua nhưng khơng có nghĩa là
đau thương đã hết, chúng ta có thể chiến thắng những kẻ thù lớn
một cách vẻ vang nhưng chúng ta sẽ làm gì trước cuộc sống
nghèo nàn, lạc hậu, trước nhưng số phận bi thương của con
người sau chiến tranh.
→Đó chính là điều khiến Phùng cay đắng, những tưởng anh và đồng đội
của mình đã chấp nhận hy sinh xương máu để giải phóng một vùng đất
nhưng điều ấy khơng đồng nghĩa với việc giải phóng được những kiếp
người trên vùng đất ấy. Lịch sử đã sang trang nhưng vẫn cịn tồn tại
những số phận khơng sang trang cùng lịch sử.
- Màu hồng hồng của ánh sương mai: hình ảnh mang đậm chất
thơ, là vẻ đẹp lãng mạn của nghệ thuật.
- Người đàn bà đang bước ra khỏi tấm ảnh: đây là hình ảnh biểu
tượng cho hiện thực cuộc đời. Bức ảnh của Phùng đẹp vì có lớp
sương mù che đi sự thật, cái đẹp trong tác phẩm khơng hồn tồn
do thiên nhiên tạo ra mà nó là hệ quả của việc được nhìn từ xa.

Khi rút ngắn cái khoảng cách giữa người nghệ sĩ và con thuyền thì
dường như mọi thứ bị ném về thực tại gai góc, xù xì. Nhiếp ảnh,
bộ mơn nghệ thuật tưởng chừng như nắm được lát cắt của thực
tại, nhưng lại khơng đem đến cho người ta cái nhìn trọn vẹn. Khi
đang mải mê, say sưa nhìn ngắm cái đẹp của nghệ thuật, cuộc
sống thì người ta lại vơ tình quên đi cái thật. Bằng việc thỏa mãn
thị hiếu của công chúng, dường như bức tranh ấy đã tiếp tay cho
việc vơ hình hóa những thân phận của con người đàn bà hàng
chài.
→Đó là lí do tác phẩm thành cơng bao nhiêu Phùng lại càng áy náy bấy
nhiêu. Anh không chỉ che dấu đi phần nào sự thật đằng sau nó mà bức
ảnh của anh cịn khiến cho người đàn bà ấy lầm lũi bước đi hòa vào


đám đông vô danh, dễ bị lãng quên. Sự suy ngẫm của Phùng khi nhìn
ngắm bức ảnh đã thể hiện một quan niệm nghệ thuật tiến bộ.
➔ Từ tấm ảnh trên bộ lịch ấy cùng với hàng loạt những hình tượng
nghệ thuật mang tính biểu tượng cao đã khiến cho người nghệ sĩ
như Phùng phải trăn trở, băn khoăn suy nghĩ về mối quan hệ giữa
nghệ thuật và đời sống. Để từ đó, ta thấy được đây cũng chính là
tư tưởng của Nguyễn Minh Châu qua sự khám phá đó.
➔ Vậy cái bức ảnh mà Phùng chụp được sau nhiều ngày khổ cơng
suy nghĩ, tìm kiến thực sự chứa đựng trong nó thế giới của cái
đẹp mà người nghệ sĩ hằng khao khát: sự dung dị, đơn giản, hài
hòa, hàm súc, gợi cảm và suy tưởng sâu xa. Sau khoảnh khắc
tuyệt vời của sáng tạo nghệ thuật dường như cuộc truy tìm chân lí,
sự thật và cái đẹp vẫn chưa kết thúc. Tấm ảnh ấy không phải là
sự lầm lẫn, ngộ nhận nhưng cái thế giới ẩn chứa sau nó, cái thế
giới mà nó mở ra vẫn cịn là điều bí ẩn với cả chính người nghệ sĩ.
➔ Nó mở ra một quan niệm về thế giới nhân sinh đầy nghịch lí và bi

kịch ẩn chứa sau khoảnh khắc đột khởi của cái đẹp trong bức ảnh:
cần chú ý rằng, toàn bộ cái sự thật được phơi bày sau khoảnh
khắc bấm mấy của người nghệ sĩ không phải là sự phủ nhận của
cái đẹp mà người nghệ sĩ bất chợt thâu tóm được. Bởi lẽ, ngay
trong phút bấm máy ấy, cái thế giới lặng phắc và đầy bí ẩn của
con thuyền, những bóng người, màn sương hồng trong ban mai
kia là toàn bộ cái thần của cảnh tượng, chợt hiện hữu nhưng chưa
được khai mở trong cái nhìn của người nghệ sĩ cũng như tất cả
những ai đứng trước tác phẩm nghệ thuật hoàn mĩ ấy.
● Tư tưởng của Nguyễn Minh Châu qua sự khám phá về số
phận và vẻ đẹp con người trong cuộc mưu sinh nhọc nhằn
thời hậu chiến
- Lao động nghệ thuật là một q trình địi hỏi sự nghiêm túc, khám
phá, sáng tạo:
+
Với Nguyễn Minh Châu, ông muốn khẳng định rằng những tác
phẩm nghệ thuật vô giá đó khơng tự nhiên mà có, đó là sản phẩm của
một hành trình đi tìm cái đẹp, là quá trình lao động miệt mài của một
người nghệ sĩ chân chính (như Phùng). Với một người nghệ sĩ như
Phùng , một người nghệ sĩ chân chính khơng niềm vui nào bằng khám
phá được vẻ đẹp bất ngờ của thiên nhiên và cuộc sống.


+
Niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ chính là cái hạnh phúc của
khám phá và sáng tạo, của sự cảm nhận được cái đẹp tuyệt diệt. Nhân
vật Phùng của tác giả Nguyễn Minh Châu cũng vậy, khi bắt gặp cảnh
đẹp giữa biển trời trong sương sớm, Phùng đã bắt gặp cái tận thiện, tận
mĩ, thấy tâm hồn mình như đang được gột rửa, trở nên thật trong trẻo,
tinh khôi bởi cái đẹp hài hòa, lãng mạn của cuộc đời.

+
Bản chất của cái đẹp trong quan niệm của Nguyễn Minh Châu:
Trong tác phẩm nghệ thuật, cả đối tượng biểu hiện, hình thức, ý tưởng
đều hướng tới cái đẹp. Vì thế, trong “Chiếc thuyền ngồi xa”, q trình
khổ cơng săn tìm cái đẹp của Phùng cũng là quá trình sáng tạo nghệ
thuật của người nghệ sĩ đích thực: ln muốn tìm đến cái đẹp hồn
thiện, hồn mĩ, mang tính lí tưởng. Sự nghiêm túc, khám phá của Phùng
thể hiện qua việc nhận nhiệm vụ đi thực tế để săn chụp bức ảnh cảnh
biển buổi sáng có sương mù, “anh đã “phục kích” mấy buổi sáng…
- Nghệ thuật xuất phát từ cảm xúc chân thực của thiên nhiên, con
người:
+
Và phải có cái tâm, cái tầm với nghệ thuật thì Phùng mới có
những rung cảm mãnh liệt như thế, để từ những rung cảm ấy mà nét vẽ
được thăng hoa. Bức tranh ấy sâu sắc hơn khi ông nhận ra cuộc đời
không hề đơn giản, xi chiều mà ln chứa đựng nhiều nghịch lí, mâu
thuẫn : đẹp-xấu, thiện –ác cùng tồn tại, cái đẹp nhiều khi lại không đồng
nhất với cái thiện, nghệ thuật nảy sinh từ cuộc đời, nhưng không phải
lúc nào cuộc đời cũng đẹp như nghệ thuật. Đã là người nghệ sĩ thì
khơng được nhìn cuộc đời bằng con mắt đơn giản, dễ dãi, phải có tấm
lịng, có can đảm và biết trăn trở về con người; trong câu chuyện này
Phùng chính là người nghệ sĩ chân chính ấy : thấu cảm được số phận
của người đà bà hàng chài nói riêng và bao kiếp người làng chài nói
chung.
+
Hiện thực cuộc sống cũng như “Chiếc thuyền ngoài xa” mờ ảo kia
bị che phủ bởi bề ngồi đẹp đẽ khơng dễ gì nhận ra mà muốn nắm bắt
phải đi sâu khám phá. Mặt biển nơi con thuyền đậu thì êm đềm thơ
mộng, nhưng bên dưới lại là lớp sóng ngầm đầy nguy hiểm; đằng sau
thiên nhiên tươi đẹp là cuộc sống đầy khắc nghiệt dữ dội và số phận

những con người vật vã trong cuộc mưu sinh.
→Đừng nhầm lẫn giữa hình thức bên ngồi và bản chất bên trong, phải
có cái nhìn đa diện, đa chiều như chính tác giả Nguyễn Minh Chau đã
nói: “Nhà văn khơng có quyền nhìn sự vật một cách đơn giản, và nhà


văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu lịch
sử”.
➔ Người nghệ sĩ phải bản lĩnh, trung thực để khám phá những hiện
thực, dẫu là tàn nhẫn của cuộc sống con người. Họ phải là những
người tỉnh tảo gạt bỏ đi màn sương hư ảo kia để nhận ra bản chất
sự thật đằng sau nó. Nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn khẳng
định: chân lý nghệ thuật phải bắt nguồn từ cuộc sống, chân lý
cuộc sống chính là hiện thực gai góc của đời thường và người
nghệ sĩ có nhiệm vụ phát hiện ra những gì đang chất chứa bên
trong cuộc sống chứ khơng phải chỉ miêu tả bề ngồi.
- Nghệ thuật chân chính phải hướng đến nhân đạo hoá con người:
+
Mối quan hệ giữa văn học và hiện thực đời sống như hai vòng tròn
đồng tâm mà tâm điểm khám phá của nghệ thuật chính là con người.
Chính vì lấy con người làm tâm điểm khám phá, nên yêu cầu nhà văn
phải là một nhà nhân đạo chủ nghĩa, mang nặng trong mình tình yêu
cuộc sống và nhất là tình yêu thương con người. Đây là một trong
những tư chất cần có, một phẩm chất cao đẹp của người nghệ sĩ.
Người nghệ sĩ Phùng trong tác phẩm đã nhận ra nghệ thuật phải dành
ưu tiên trước hết cho con người, phải góp phần giải phóng con người
khỏi sự cầm tù của đói nghèo, tăm tối và bạo lực.
+
Hình ảnh con người trong tác phẩm này tốt lên vẻ đẹp rất đỗi
bình dị của những con người vất vả trong cuộc sống đời thường. Họ là

những người đàn bà hàng chài vất vả, thô kệch nhưng lại là biểu tượng
cho những phẩm chất cao đẹp. Để từ đó, ta thấy được sự cảm thơng
sâu sắc với nỗi đau khổ, bất hạnh của người phụ nữ; đau đớn trước tình
trạng bạo hành gia đình; trước những bi kịch của con người trong cuộc
sống thời bình.
→Đã đến lúc văn học cần phải hướng vào con người, những con người
lao động nghèo khổ; đã đến lúc chúng ta cần chiến đấu cho quyền sống
của từng con người.
➔ Qua tác phẩm, đặc biệt là trong đoạn kết này, nhà văn Nguyễn
Minh Châu như đang muốn nói về thiên chức văn học, sứ mệnh
cao quý của người cầm bút, họ phải là người tiên phong đấu tranh
cho cuộc sống của con người. Họ là những người phải dày công
khám phá, đi sâu vào đời sống con người và đưa ra những câu trả
lời cho những vấn đề cấp bách. Nguyễn Minh Châu đã khắc họa
thiên chức của văn chương chính là tấm gương phản ánh trung


thành hiện thực cuộc sống khách quan qua lăng kính chủ quan
của người nghệ sĩ. Dù được sáng tác bằng bất cứ thể loại nào và
trong bất cứ thời đại nào, ngịi bút của các nhà văn ln hướng
đến cuộc sống với tất cả những nỗi niềm, dù là vui tươi yêu đời
hay đau khổ đến phẫn uất của con người. Đây cũng chính là mảnh
đất cội nguồn màu mỡ đã được các nhà văn đào sâu và khai phá
tự muôn thuở của văn chương.

➢ Đoạn kết không chỉ khép lại câu chuyện mà còn mở ra một hướng
mới cho số phận của con người. Đoạn kết đã tổng hợp lại toàn bộ
ý đồ của tác giả cho những suy ngẫm sâu sắc về cuộc đời, về
nghệ thuật. Đó là cái nhìn đa chiều, ở các cự li khác nhau, để phát
hiện ra bản chất sau vẻ ngoài của cuộc sống và con người. Phải

chăng sau câu chuyện rất buồn này, trái tim nhân hậu của Nguyễn
Minh Châu vẫn ấm áp niềm tin vào cuộc sống, trân trọng vẻ đẹp
của tuổi thơ, của tình mẫu tử, sự can đảm và tấm lịng bao dung
của người phụ nữ? Đó khơng phải là vẻ đẹp chói chang, hào
nhống mà là những hạt ngọc khuất lấp, lẫn trong cái lấm láp, lam
lũ của đời thường.

C.
SO SÁNH VỚI CƠNG TRÌNH CỬU TRÙNG ĐÀI TRONG “ VĨNH
BIỆT CỬU TRÙNG ĐÀI ”
Tấm ảnh nghệ thuật trong “ Chiếc thuyền ngoài xa ” Cửu trùng đài
Tấm ảnh ban đầu chỉ có tĩnh vật, khơng có sự xuất hiện của con
người nên nó hiện lên với vẻ đẹp tồn bích của thiên cảnh
Nghệ thuật vị nghệ thuật
Với người nghệ sĩ chân chính sáng tạo nên bức ảnh ấy, ơng cịn
nhìn ra từ bức ảnh tĩnh vật ấy số phận và cuộc đời khổ đau của người
đàn bà hàng chài
Nghệ thuật vị nhân sinh
Cửu Trùng Đài là hiện thân cho
cái đẹp xa hoa, đi ngược lại với lợi ích của người lao động.


Với những người tạo ra Cửu trùng đài, đó là một tác phẩm vị nghệ
thuật thuần túy, nó chà đạp lên lợi ích của nhân dân để đạt được cái đẹp
trong nghệ thuật, đi ngược lại với quan điểm nghệ thuật vị nhân sinh