Quản lý khu vực không qui họach ppt

UEM 7
UEM 7


Urban Squatters and Slums Management
Urban Squatters and Slums Management
Quản lý khu vực không qui họach
Quản lý khu vực không qui họach
Nguyễn Kim Thanh
Nguyễn Kim Thanh
2007
2
Người nghèo đô thị - sự vận động của xã hội và
hiện tượng
Định nghĩa
Một khu vực định cư trái phép có thể định nghĩa là
những khu dân cư được phát triển không phép đối với
vùng đất đó hoặc không có phép từ chính quyền cho
xây dựng.
Có 3 đặc tính chính để nhận diện squatter settlement
là:
- tính chất vật lý,
- đặc tính xã hội
- và tính hợp pháp
3

Đặc tính vật lý
Khu định cư trái phép, do đặc tính “cố hữu”
của tình trạng “không hợp pháp", là có cơ sở
hạ tầng và dịch vụ dưới mức cơ bản hoặc là ở
mức thấp nhất.

Những dịch vụ đó là mạng lưới và cấu trúc xã
hội như cấp nước, xử lý nước thải, cấp điện,
đường sá, thóat nước, trường học, trung tâm
y tế, chợ…
Ví dụ: - giếng bơm tay công cộng
- Mạng lưới điện informal
- nhà vệ sinh không đủ tiêu chuẩn
4

Các đặc tính xã hội
+ các khu vực định cư trái phép là sở hữu của những
nhóm người thu nhập thấp,
+ Họ làm việc trong những lĩnh vực không chuyên
lương thấp hoặc trong các xí nghiệp informal sector.
Trung bình, hầu hết mức lương của họ gần với mức
lương thấp nhất.
- là di dân;
- là sự kế tiếp các thế hệ;
5

Đặc tính pháp luật
đặc tính cơ bản của định cư trái phép là sự thiếu vắng
tính sở hữu đất;
Đó có thể là những vùng đất bị bỏ trống của tư nhân hay
của nhà nước, hoặc những mảnh đất rìa gần đường tàu
hoặc tương tự.
Vì vậy với những mảnh đất “không sản xuất” của người
sở hữu sẽ dễ dàng là nơi định cư trái phép của người
nghèo đô thị.
Cũng lưu ý rằng, có rất nhiều vùng tại châu Á, nhiều chủ

đất có thể cũng cho thuê đất của ông ta với một giá rất
tượng trưng cho một gia đình hoặc nhiều gia đình nào
đó với cách sắp xếp là “giấy tay” và cũng không hợp
pháp.
Một số vùng khác do quản lý di dân, sự công nhận nguồn
gốc nơi sinh và nhân thân cũng là một vấn đề xã hội.
6
có rất nhiều thuộc tính mà nó họat động như là
những lực phát sinh, quyết định chất lượng và kích
thước của khu vực định cư trái phép
Thuộc tính bên trong Các thuộc tính bên ngòai
- Tôn giáo/chủng tộc
- Nơi làm việc
- Nguyên quán
- Ngôn ngữ
- Thời gian ở lại trong khu
định cư trái phép
- Đầu tư cho nhà ở
- Họat động xây dựng
- Sự hiện diện của người cho
thuê
- Chủ sở hữu đất
- An ninh của khu vực
- Chính sách của chính
quyền thành phố
- Thời gian tồn tại trong
thành phố
7
Lịch sử phát triển thuật ngữ "Squatter
Settlement"


Đã có từ rất lâu (chính thức từ Habitat Conference
1976, Vancouver)

Sự chiếm dụng (The Squatter)

Các tên gọi khác:

Informal settlements - định cư không chính qui
(chính thức)

Low-income settlements - định cư thu nhập thấp

Semi-permanent settlements - định cư bán lâu dài

Shanty towns – thị trấn lụp xụp

Spontaneous settlements – định cư tự phát

Unauthorized settlements – định cư không phép

Unplanned settlements – định cư không qui họach

Uncontrolled settlements – định cư ngoài kiểm soát
8

Một số tên địa phương/thuộc địa về squatter
settlements (cũng thường sử dụng cho slum
settlements):
Ranchos = Venezuela

Callampas, Campamentos = Chile
Favelas = Brazil
Barriadas = Peru
Villas Misarias = Argentina
Colonias Letarias = Mexico
Barong-Barong = Philippines
Kevettits = Burma
Gecekondu = Turkey
Bastee, Juggi-johmpri = India
9
Quá trình phát triển của một Squatter
Settlement – sự vận động xã hội tại các
nước kém và đang phát triển

Câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao người ta chiếm dụng?
- Có 2 lý do cho vấn đề này: thứ nhất là do bên trong,
và thứ 2 là do bên ngòai.
Lý bên trong bao gồm, sự thiếu các động sản; khôngcó
tiết kiệm hoặc những động sản tài chính khác; công ăn
việc làm thu nhập thấp (và không thường xuyên).
Lý do bên ngòai bao gồm, giá đất cao cũng như các dịch
vụ khác; sự thờ ơ của chính quyền và một bộ phận nhỏ
chính quyền trợ giúp họ; các luật lệ hoặc qui định quá
cao đối với tiêu chuần nhà ở “có thể chấp nhận”.
10
Sự hình thành…

…Sự chiếm giữ thực sự chỉ xảy ra bởi 1 chủ đất của 1
khu slum (slum lord) hoặc đơn giản chỉ là một nhóm
nhỏ tiên phong trong cộng đồng này. “The slum lord”

làm hợp lý hóa 1 mảnh đất, và chia nhỏ nó ra rồi bán
cho những người thu nhập thấp khác. Các dịch vụ, ví
dụ như cấp nước sẽ được cung cấp bởi chính “ông
chủ” này hay bởi 1 tổ chức trong cộng đồng. Một
nhóm người “nòng cốt” này, bao gồm một số hộ gia
đình, có thể chỉ qua một đêm chiếm giữ 1 miếng đất
và xây dựng các ngôi nhà tạm. Sau đó, tùy thuộc vào
mức độ đe dọa của khả năng thu hồi, khu đất này có
thể được nâng cấp và nhiều gia đình khác sẽ đến gia
nhập vào nhóm…
- Hai quá trình chi phối: hữu cơ và bên ngòai
11
Các tiếp cận hướng tới khu định cư trái
phép- Approaches towards a Squatter
Settlement

“Khi xem xét đến độ lớn của mức độ thiếu hụt
nhà ở và sự thiếu vắng các hành động hoặc
các đáp ứng đầy đủ của của các tổ chức chính
quyền, rõ ràng rằng “xây dụng nhà ở trái phép”
đóng một vai trò tích cực đối với hàng triệu gia
đình nghèo.

Câu hỏi chính về quyền sở hữu đất và sự sử
dụng quá tải cơ sở hạ tầng và dịch vụ sẽ và
không bao giờ có câu trả lời” (!?)
(The main question of land ownership and overutilized
infrastructure and services will, however, always remain
unanswered)
12

Tiếp cận 1 – nâng cấp khu vực
Tiếp cận 1 – nâng cấp khu vực

Nâng cấp khu định cư trái phép là 1 giải
pháp tốt khi có một thỏa thuận đạt được với
chủ đất về “sự phân chia cơ bản”, người
chiếm dụng được phép tiếp tục sống trên
mảnh đất đó, tuy nhiên có một sự nâng cấp
nhất định về hạ tầng và dịch vụ, trong đó
bao gồm cả sự cải thiện về “tính sở hữu”
của mảnh đất.

Cách tiếp cận này thường là hiệu quả nhất

Các chương trình hỗ trợ khác, phổ biến nhất
là các chương trình tín dụng
13
Tiếp cận 2 – “site and service”
Tiếp cận 2 – “site and service”

Khi mà không thể có được sự thỏa hiệp trong
chia sẽ (sharing) khu đất, người chiếm dụng
phải di chuyển đến vùng đất khác nơi mà có
"sites"-and-"services" và một lần nữa vấn đề
sở hữu đất vẫn phải thiết lập

Khu vực đã qui họach cho người nghèo đô thị

Có hạ tầng và dịch vụ cơ bản


Sự cung cấp này có thể là hợp tác
14
Vai trò trong tương lai của Squatter
Vai trò trong tương lai của Squatter
Settlements
Settlements



Xu hướng chung: nền kinh tế hỗn hợp của các
thành phố lớn sẽ tiếp tục hấp dẫn người di cư

Càng nhiểu người di cư thì càng có nhiều định
cư trái phép

Vấn đề là thay đổi thái độ từ phía chính quyền

Tạo ra “môi trường năng động”

VD “vượt lên chính mình”
15
Làm thế nào để cải thiện điều kiện sống cho
người nghèo đô thị? - câu hỏi lớn

Chính quyền và người dân cùng chịu một số trách
nhiệm trong nâng cấp và bảo quản hạ tầng đô thị

Chính phủ và cộng đồng cùng cung cấp dịch vụ đô
thị


Hộ dân cần biết mình làm gì, các khả năng và
nguồn lực nào

Các dự án nâng cấp hạ tầng phải có được sự tham
gia của cộng đồng trong tiến trình ra quyết định

Các khả năng nào tạo ra và cung cấp việc làm cho
người nghèo đô thị

Ý kiến nào khác?
16
Mức độ tham gia của công đồng trong qui họach nâng cấp
đô thị hoặc triển khai các chương trình cải thiện cuộc số
cộng đồng

Quyết định và kiểm sóat

Chính quyền giao quyền cho cộng đồng quyết định
một vấn đề gì đó

Hợp tác

Chính quyền trao đổi bàn bạc với cộng đồng, thu
thập thông tin từ cộng đồng, thông báo cho cộng
đồng….

Giáo dục

CQ coi việc tham gia của cộng đồng là một quá trình
giáo dục nhằm nâng cao năng lực cho cộng đồng


Vận động

CQ coi CĐ là “học trò” và vận động cộng đồng nghe
theo chính quyền
17
Phạm vi tham gia
Phạm vi tham gia

Cung cấp thông tin

Lãnh đạo và vận động (những người lãnh
đạo công đồng)

Đóng góp các nguồn lực

Quản lý và bảo dưỡng

(sau khi dự án hòan thành, CĐ có thể chịu trách
nhiệm hoàn toàn trách nhiệm và quản lý và bảo
dưỡng công trình)

Kiểm tra đánh giá

Giám sát, kiểm tra, đánh giá và phản ánh lên CĐ
hoặc các cơ quan hữu quan một cách kịp thời;

Vậy có thể để cộng đồng tự quyết hết tất cả,
đặc biệt là với qui họach đô thị không?
18

Homelessness - an Issue
Homelessness - an Issue
“Cho dù lý do gì, thì India vẫn cảm thấy là tự mình thuê
mình vẫn tốt hơn để dễ dàng tiếp tục cuộc mưu sinh, và
như vậy phần lớn cuộc đời India sẽ sống tại vùng quê cô ấy.
Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng đúng, quá
trình công nghiệp hóa nhanh chóng, đô thị hóa, sự suy
giảm các nguồn tài nguyên thiên nhiên, các chương trình
phát triển thiên lệch và nhiều nhân tố khác dẫn đến sự di cư
rộng lớn”.
Tại Ấn độ: năm 1900, chỉ có 11 TP với 1tr dân million, năm
200 có tới 300 thành phố và 50 thành phố sẽ có 15 tr dân
vào năm 2010.
Tại Bombay, 20 năm trước chỉ có 0,4tr là squatters trong 1tr
dân, nhưng ngày nay dã có 4,5tr quatters trong 9 triệu dân.
19
Câu trả lời dựa trên cái gì?
Câu trả lời dựa trên cái gì?

“Giải pháp cho vấn đề không nhà,…, không dựa trên những
người cung cấp nhà hòan chỉnh, nhưng mà dựa trên những
người nhận thức được vấn đề và sẵn lòng hỗ trợ họ, những
người này tạo ra 1 năng lượng trong xây dụng và cải thiện
nhà của họ cũng như láng giềng”

Con người đã tự xây dựng mình qua hàng thế kỷ, và đây là
một trong những nhân tố mà chính quyền địa phương nhận
thấy đó là con người, bản thân họ là tài sản! Nếu các chương
trình không nhận thấy vấn đề này thì chương trình sẽ thất bại.


Con người cần những kỹ năng cần thiết, những tài nguyên
cần thiết, và cần có sự tham gia, cũng như sự cam kếtđể xây
dựng nơi anh ta ở tương thích với cái anh ta cần cũng như
chỗ đứng trong xã hội;

Cần có những chính sách tương thích với người thành thị gốc
thôn quê;

Religion, folkways, social organization and life styles, must be
interwoven with the more modern forms of the city
20
Khu tái định cư - Sites and Services

Dưới rất nhiều hình thức khác nhau, "Sites-and-
Services" cung cấp những phần đất, có thể là sở
hữu hoàn toàn và cũng có thể là thuê, với một cơ sở
hạ tầng tối thiểu (like roads, water supply, drainage,
electricity or a sanitary network) cho sự tái định cư;

Như vậy vai trò của các cơ quan chính phủ là rất
quan trọng trong qui họach cơ sở hạ tầng;

Bước kế tiếp là để cho họ tự làm với tất cả những
tài nguyên mà họ có và như vậy thích ứng nhất đối
với họ.
21
Một số biến số trong các dự án “sites-and-services” có thể
bao gồm:

Utility wall: Một bức tường tận dụng có thể được xây

dựng, tại bức tường này có nhựng đầu nối với nước
cấp, nước thải, và điện. Lợi ích là người ta sẽ xây dựng
nhà ở xung quanh bức tường này và tận dụng tất cả mối
nối đó. Một số dự án khác có thể có cả nhà tắm và nhà
vệ sinh theo tường…

Latrine: Due to its critical waste disposal problem, many
project provide a basic latrine (bathroom and/or toilet) in
each plot.

Khung mái, khung nhà, và phần chính của nhà: Phần
mái nhà là đắt nhất của nhà và cần những người có tay
nghề lắp đặt. Vì vậy một số dự án có cung cấp các cấu
trúc tiền chế và như vậy có thể lắp đặt theo yêu cầu.
Thứ 2 là cột, thông thường thì các dịch vụ chính phủ
nên làm phần này nhằm có được sường nhà vững chắc
Thứ 3 là khung nhà, cũng cần có sự cung cấp cơ bản
tương thích với các hạ ctầng cung cấp khác cho nơi ở.
Phần còn lại ít quan trọng hơn có thể dân chúng tự lắp.
22
VAI TRÒ CỦA CÁC CHỦ THỂ TRONG “SITES-AND-
VAI TRÒ CỦA CÁC CHỦ THỂ TRONG “SITES-AND-
SERVICES” SCHEMES
SERVICES” SCHEMES

Formal

informal
23
CÁC VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP TRONG TiẾP CẬN “SITES-

CÁC VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP TRONG TiẾP CẬN “SITES-
AND SERVICES”
AND SERVICES”

Location: là khu đất rìa nên nối kết hạ tầng chính
rất khó, chưa kể là tuân thủ các qui định.

Bureaucratic Procedures: thủ tục và sự cố gắng
tuân thủ các qui định

Delay in provision of Services: thiếu vắng sự phối
hợp giữa các chủ thể.

Standards: tiêu chuẩn cao làm cho xây dựng khó
có thể tuân thủ và đôi khi làm giảm thu nhập của
người dân khu vực.

Cost Recovery: Most sites-and-services schemes
are plagued by poor cost recovery. One reason is
the high costs that beneficiaries have to bear
shortly after moving into the scheme.
24
Looking behind the Façade (bên ngoài):
How People Manage in Squatter Settlements

Điện và đèn phố cho thấy sự
an ninh của khu dân cư. Có
nhiều nối kết riêng lẽ, hoặc
được bán qua 1 người từ
lưới điện chính thức của Tp.


Cống có nắp phủ, mặc dù
không được tốt lắm, cũng
hiện trong khu định cư trái
phép. Điều này ít nhất làm
giảm các rủi ro về bệnh
truyền nhiễm hoặc lụt lội.

Community tap water – mỗi
người khó có thể nối vào vòi
nước cộng đồng, tuy nhiên
có có đễ người dân có thể
tiếp cận và sử dụng, làm dễ
dàng một vấn đề thiết yếu.
25
Rich man, poor man
Rich man, poor man

Khi có sự an ninh
trong sở hữu đất,
người dân sẽ đầu
tư và cải thiện
ngôi nhà của họ!
Rất nhiều lần,
người chủ đất đã
nhận thức được
vấn đề -
ví dụ như thỏa
thuận ngầm là
không đuổi những

người chiếm dụng
ra khỏi mảnh đất
mà họ đang sống