Định hướng giá trị của cha mẹ và con lứa tuổi học sinh trung học cơ sở

DjNH HUONG GIA TR!
CUA CHA ME VA CON LL/A TUOI
HOC SINH TRUNG HOC CO S&
PGS.TS. Trirong Thj Khanh Ha

Trudng Khoa Tdm ly hoc, Dai hoc Khoa hoc xd hdi vd Nhdn vdn, Dai hoc Qudc gia
Hd Ngi.
ThS. Truong Quang L^m, ThS. Hoang Mai Anh, ThS. Dang Hoang Ng^n

Khoa Tdm ly hgc, Dgi iigc Khoa hgc xd hpi vd Nhdn vdn, Dgi hgc Qudc gia Hd Npi.

II

TOM TAT
Npi dung bdi bdo tap trung phdn tich dinh hudng gid tri cua cha me vd con
Ufa tudi trung hgc ca sd hien nay, tim hieu ve nhCfng phdm chdt nhdn cdch md cha me
ddng dinh hudng gido due cho con ciia hg. Nghien cihi dugc ihifc hien tren 360 hgc
sinh trung hgc ca sd vd cha, me cdc em tgi 3 dia bdn: Hd Npi, Hue, thdnh phd Ho Chi
Minh. Ket qud cho thdy, cha me hudng tai nhiing gid tri truyen thd'ng ciia ddn tpc Viet
Nam, nhUng gid tri ve su hieu hgc, long nhdn di, su diing muc, sif an todn, sif chia se.
nhieu han so vdi cdc gid tri hudng tim, kham phd. mao hiem vd quyen luc.
lis khoa: Dinh hudng gid tri; Dinh hifdng gido due gid tri; Cha. me. hgc sinh
trung hgc ca sd; Bdng khdo sdt gid tri Schwartz.
Ngdy nhdn bdi: 5/9/2014; Ngdy duyet ddng bdi: 25/9/2014.
1. Dat vain d e
Gia trj la nhiing gl chiing ta cho la quan trgng va cd y nghTa ddi vdi cudc
sdng. Gia trj ma mdi ngudi hudng d i n cd anh hudng manh me den quan dilm,
hanh vi, ldi sdng cua hg. Chi'nh vl vay, cac bac cha me thudng rat quan tam
djnh hudng giao due gia trj cho con. Thudng ihl cac bac cha me ra'l vui khi thay
con hudng den nhiing gi ma cha me eho la quan trgng. Ngugc lai, hg rat phien
ldng khi con eai khdng nghe ldi cha me va khdng hudng tdi nhiing gi cha me

'Nghl6n ciiu nay duqc tai tro bcfi Quy Phat trien Khoa hoc va Cong nghe Quoc gia
(NAFOSTED) trong de lai ma sd VII.1-2012-15.

TAP CHI TAM LV HOC. Sd 10 (187), 10 - 2014

27


mong muon. Nhieu mau thuSn nay sinh gifia cha me va con cai bat nguon tCr
Kung dot gia tri giiia hai the' he, dac biet la giOa cha me va con cai liia tudi thie'u
nien.
Bai vie't nay tap trang tra Icii cau hoi: Dinh hudng gia trj cia cac bac cha
me va con cai ciia ho co su giS'ng nhau va khac nhau nhu the' nao trong bO'i
canh hdi nhap qudc te' hien nay. Cac bac cha me thu6ng hudng de'n giao due
nhiing phim chat nhan each nao cho con cai ciia minh d lila tudi THCS.
2. To churc va phuong phap nghien ciiru
2.1. Dia bdn vd khdch the nghien cim
IChao sat dugc tie'n hanh ct cac v&ng nong thSn va thanh pho tren dia ban
Ha Noi, Hueva thanh ph6' Ho C3ii Minh.
IChach th^ gom 360 hoc sinh ldp 8, ldp 9; 360 ngu&i cha va 360 ngucri
me cua cac em. Sau khi sang loc, s6' phie'u dat yeu cau con lai la 360 hoc sinh,
338 ngu6i cha va 346 ngu&i me ctia cac hoc sinh neu tren.
2.2. Qud trinh thu thdp da lieu
Qua trinh thu thap dii lieu dugc tie'n hanh til thang 1 de'n thang 4 nam
2014. Trade tien chung tfti khao sat cac hgc sinh c» tren ldp. Sau dd chung t6i
giii bang khao sat ve cho cha va me cua tiing em (vdi su giup d5 ctia nha trudng
va giao vien chii nhiem ldp). Cha va me ciia mdi hgc sinh tra ldi ddc lap vdi
nhau vao cac bang khao sat rieng biet. Mijc tieu nghien ciiu va viec giii bi mat
thdng tin ca nhan dugc neu ro cho tting khach th^.

2.3. Phuang phdp nghien cim chinh
Bdng 1: Cde gid tri thdc ddy theo ly thuyet eua Shalom H. Schwartz
Cac gia tri
Quyen lite
Power
Thdnh dgt
Achievement
Hifdng thu
Hedonism
Khdm phd, mao hiem
Stimulation

28

Dinh nghia va cac vi du
Vi the xa hoi, dang cap, su kilm soat hay quyin han ddi vdi
con ngudi va cac ngudn luc (quyin lire xa hoi, uy tin va sir
giau cd).
Sir thanh cdng ciia ca nhan the hien d kha nang dap iing cac
tieu chuan ciia xa hoi (su thanh cdng, nang luc, tham vgng va
suanh hudng).
Cam giac hai long cua ban than (su vui thfch, sir tan hudng
cudc sdng va sir hudng thu).
Hiing thii, mdi la va thach thiic trong cudc sdng (tao bao, mot
cugc sdng phong phii va soi dpng).

TAP CHI TAM LYHQC, Sd 10 (187), 10 - 2014


Tu quyet dinh

Self-direction
Gid tri todn cdu
Universal ism

Long nhdn di
Benevolence
Truyen thdng
Tradition
Diing mifc
Conformity

An todn, dn dinh
Security

D6c lap suy nghT va hanh dong lua chon, lao, kham pha (sang
tao, tu do, ddc lap, to mo va tu lua chon muc tieu).
Su hiiu biet va bao ve lgi ich ciia con ngudi, thien nhien (suy
nghT cdi md, thdng thai, cdng bang, binh dang xa hoi, hoa
binh t h i gidi, mdt t h i gidi tuoi dep, hai hoa vdi thien nhiSn,
bao ve mdi trucmg).
Bao ton va nSng cao phuc lgi cua nhung ngucri xung quanh
(h&u ich, trung thuc, khoan dung, tha thii).
Tdn trong, cam ket va chap nhan truyln thdng van hoa hoac
nhiing qui dilu tdn giao (khiem nhudng, cha'p nhan ph^n ciia
minh trong cudc sdng, tdn trong tmyln thdng, hoa ddng).
Kilm c h i cac hanh ddng thai qua va cac xung ddng co thi
gSy kho chiu hoac ton hai din nguoi khac. kilm che cac hanh
vi vi pham cac chu^n muc xa hdi (lich su, tuan thu, tu phe
binh, tdn trong cha me va ngudi cao tudi).
Su an toan, hai hoa va on djnh cua xa hoi, cua cac mdi quan

he va cua ban than (su an toan ciia gia dinh, an ninh quoc gia,
trat tu xa hdi, vS sinh an toan va cdng bang vl quyin lgi).

Chung tdi da sir dung bang khao sat gia tri ciia Schwartz - Profile Value
Questionnaire IV. Schwartz, 1992, cho rang gia tri la nhihig nguyen tac dan
dudng trong cudc sdng hoac la nhiing muc tieu tdng the quy dinh hanh ddng
ciia con ngudi*''^ Tac gia da xay dung mdt danh sach cac gia tri co ban cd trong
tat ca cac nen van hda tren the gidi. Tir dd, tae gia dua ra 10 gia tri dugc cdng
nhan rdng rai d mgi nen van hda, dua tren cac muc tieu thuc day dac biet lam
nen cho mdi gia tri (xem bang 1).
Bang khao sat gia tri cQa Schwartz - Profile Value Questionnaire P/ da
dugc thich iing vdi van hda Viet Nam.
Ben canh dd, chiing tdi cung thie't ke bang hoi nham tim hieu nhiing
pham cha't ma cac bac cha me thudng khuyen khich con cai ren luyen trong gia
dinh.
Ke't qua nghien cilu dugc xir ly theo chuong trinh thd'ng ke SPSS, phien
ban 16.0
2.4. Tieu chi ddnh gid
Mdi item dugc cho diem tir 1 de'n 6 tuong ung vdi mirc do uu tien lua
chgn ciia ngudi tra ldi. Rieng ddi vdi bang khao sat gia tri ciia Schwartz: mdi

TAP CHI TAM LY HOC, Sd 10 (187), 10 - 2014

29


gia tri dugc danh gia thdng qua 3 den 5 items. Dilm ciia mdi gia tri la dilm
tmng binh cdng cua cac items tao nen gia tri dd. Dilm c^ng cao, miic dd uu
tien cang cao.
3. Ke't qua va ban luan

3.1. Thang gid tri cua cha, me vd con
Cac gia trj dugc sap xd'p theo mdt trat tu uu tien nha't djnh tao thanh
thang gia n:i. Thang gia tri khdng phai tu nhien sinh ra ma dugc hinh thanh va
phat trien, bien ddi theo thdi gian ciing vdi su phat triln, bie'n ddi cua xa hgi
loai ngudi, cua dan tdc, cua cgng ddng, cua timg ca nhan. Trong mdt he thdng
cac gia tri, cd nhiing gia tri dugc mgi ngudi uu tien lua chgn nhilu hon cac gia
trj khac, nhd do cac gia trj dugc sap xd'p theo mdt trinh tu uu tidn nha't dinh, ggi
la thang gia tri.
Dl tim hiiu thang gia trj cua cha, me va con, trudc het chiing tdi tinh
diem trung binh cua cac gia trj ma cha, me va con hudng tdi. Ket qua thu dugc
nhu sau:
Bdng 2: Diem trung binh cdc gid tri md cha, me vd con hudng tdi

DTB

Con
SD

Cha
DTB
SD

DTB

SD

4,03

0,86

4,43

0,81

4,61

0,74

2. Truyen thd'ng

3,69

0,82

4,18

0,80

4,32

0,78

3. Long nhan ai

4,33

0,76

4,29

0,82

4,29

0,80

4. Gia tri toan cau

4,36

0,83

4,20

0,81

4,27

0,75

5. Diing muc

4,16

0,81

4,27

1,15

4,25

0,75

6. Tit dinh hudng

3,98

0,82

4,08

0,83

3,98

0,80

7. Thanh dat

3,81

1,02

3,80

0,95

3,68

0,95

8. Hudng thu

3,99

1,09

3,49

1,04

3,48

1,01

9. Kham pha, mao hi^m

3,64

1,05

3,35

0,97

3,16

0,97

10. Quyen luc

3,20

1,12

3,32

0,99

3,16

1,01

Cac gia tri
1. An toan

Me

Sap xep cac gia tri theo thd tu uu tien dd'i vdi timg nhdm khach th^ va
dua vao su khac biet cd y nghTa ve mat thd'ng ke, chiing tdi phan ra 3 mirc dd
uu tien:
30

TAPCHlTAMLyHQCSd 10 (187), 10-2014


I - Nhdm cac gia tri dugc cac khach thi uu tien lua chgn miic cao;
n - Nhdm cac gia trj dugc cac khach thi uu tien lua chgn d miic tmng binh;
III - Nhdm cac gia trj dugc cac khach thi uu tien lua chgn d miic thap.

Cud'i ciing chiing tdi cd dugc thang gia trj ciia timg nhdm khach thi, thi
hien thii tu uu tien ciia mdi nhdm khach the dd'i vdl cac gia trj trong bang khao sat.
Bdng 3: Thii tu uu lien It^a chgn cdc gid tri cua cdc nhdm khdch the
Mure do
I
Cao

II
Trung binh
III
Thap

Cha

Me

Con

An toan

An toan

Gia tri toan cau

Long nhan ai

Tmyln thong

Long nhan ai

Diing muc

Long nhan ai

Diing muc

Gia tri toan cau

Gia tri toan cau

An toan

Truyln thdng

Diing muc

Hudng thu

Tu dinh hudng

Tu dinh hudng

Tu dinh hudng

Thanh dat

Thanh dat

Thanh dat

Hudng thu

Hudng thu

Truyln thdng

Kham pha, mao hiem

Kham pha, mao hiem

Kham pha, mao hilm

Quyin luc

Quyen lire

Quyin lire

Ke't qua cho tha'y, mac dii mgi ngudi diu hudng tdi tat ca nhiing gia tri
neu tren d mirc dd nhat djnh, vi chiing tdn tai trong cudc sdng ciia tat ca chdng
ta. Tuy nhien, ne'u xet theo thil tu uu tien thi cd mgt sd gia tri dugc coi trgng
hon cac gia tri khac.
Trong nghien cihi nay, cha, me va con cai deu hudng tdi cac gia tri an
todn, ldng nhdn di, gid tri todn cdu, su dimg muc 6 mile cao nha't. Gia tri an
todn (an toan ca nhan va an toan cua dat nude) dugc ca cha va me hudng tdi
hang dau. Cac bac phu huynh chgn phuang an cho rang hg gidng vdi nhung
ngudi cd dinh hudng nhu sau:
Sdng trong mdi trudng an todn la quan trgng ddi vai anh dy. Anh dy
trdnh xa nhitng gi cd thede dga de'n sitan todn eiia minh
Ddi vdi anh dy, su an todn cita ddt nude Id rdt quan trgng.

Anh dy rdt nd life de khoi bi dm. Dieu rdt quan trgng ddi vdi anh dy Id
giifgin site khde.
TAP CHlTAM LVHOC, Sd 10 (187), 10 - 2014

31


Cd mpt xd hdi dn dinh Id quan trgng ddi vdi anh dy. Anh dy quan tdm
ldi viec giif gin trat ttt xa hpi.
Hgc sinh cQng hudng tdi gia tri an toan d miic cao, nhung theo thii tu uu
tien chi xep b vj tri .thii 4. So vdi cha me, cac em it lo lang hon de'n nhiing va'n
dl an toan cua ca nhan va da't nude.
Nhiing gia trj long nhdn di, gid tri loan cdu, sii ddng muc la nhiing gia
trj da tham sau vao suy nghT va ldi sd'ng cua ngudi Viet Nam, mang tinh nhan
van va dac trung ciia van hda phuong Ddng. Mac du cd nhilu vu viec va mdt sd
hien tugng mat nhan tinh xay ra d mgt sd ngudi trong thdi gian gan day (dugc
biet de'n tren cac phuong tien truyen thdng dai chiing), nhung nhiing ngudi
ludng thien van hudng de'n nhung gia trj tdt dep nay d miic cao. Hg thudng
chgn phuong in gidng vdi nhiing ngudi cd djnh huc^g sau:
Dieu rdt quan trgng dd'i vdi anh dy la giitp dd nhiing ngudi xung quanh.
Anh dy mud'n quan tdm de'n mgi ngudi.
Anh dy tin tudng sdu sdc rang con ngudi cdn quan tdm de'n thien nhien.
Dd'i vdi anh dy, bdo ve mdi irudng xung quanh la dieu quan trgng.
Anh dy tin rang tdt cd mgi ngudi tren trdi ddt cdn sdng hda hap. Dieu
quan trgng vdi anh dy la thuc day su hda binh giiia tdt cd cdc nhdm ngudi.
Dd'i vdi anh dy, c^uan trpng la bd qua cho nhiing ngudi cd ldi vdi minh.
Anh dy cd gdng nhin thdy nhiing gi tdt dep d hg vd khdng thd hdn.
Dieu quan (rgng dd'i vdi anh dy la cd nhiing hdnh vi dung ddn. Anh dy
mudn trdnh nhifng hdnh dpng md mgi ngifdi cho la khdng ditng ddn.
Ca cha me va con cai diu hudng den nhiing gia tri tu dinh hudng va

thdnh dgt a miic thii 2. Dilu nay phii hgp vdi dac diem liia tudi ciia cha me va
con eai. Cac bac cha me hien dang d do tudi 40 - 55, diu dang cd viec lam. Dd'i
vdi hg nhu cau thanh dat va tu dinh hudng khdng cdn cao nhu thdi thanh niln,
khi chua rd hudng di va chua cd viec lam dn dinh. Con cai hg dang d do tudi
thie'u nien, ciing chua cd nhu e^u ca'p bach la phai tu xac djnh hudng di va
thanh dat trong eudc sdng. Chinh vl vay, dii cha me va con cai diu hudng tdi
cac gia tri nay, nhung d miie vira phai.
Mgt dac diem niia cd the nhan ra ngay la cac nhdm khach the diu hudng
de'n nhung gia tri kich thich, mao hiem va quyen life d miic thap nha't. Hg
thudng chgn phudng an il gidng vdi nhiing ngudi cd dinh hudng nhu sau:
Ddi vdi anh dy quan trgng la trd nen gidu cd. Anh dy mud'n cd nhieu lien
vd nhung do vgt dai gid.

32

TAPCHlTAMLyHQCSd 10(187), 10-2014


Trd thdnh ngudi phu trdch cdng viec vd Id ngudi chi ddn cho ngudi khdc
nhiing viec cdn ldm Id dieu quan trgng ddi vdi anh dy. Anh dy mud'n mgi ngudi
ldm theo nhiing gi anh dy ndi.
Anh dy ldc ndo cSng mud'n la ngUdi dua ra quyet dinh. Anh dy thich ldm
ldnh dgo.
Anh dy cho rdng, quan trgng la ldm duac nhieu viec khdc nhau trong
cupe sdng. Anh dy ludn mud'n tim kiem nhiing cdng viec mdi me de thu thdch.
Anh dy thich mgo hiem. Anh dy ludn lim kiem cdc cupe phieu luu.
Anh dy thich nhiing dieu bdt ngd. Ddi vdi anh dy, quan trgng la cd mdt
cupe sdng sdi dpng ddy dn tugng.
Bin canh nhiing dilm tuong ddng giiia cha me va con eai neu tren, thi
giiia hg cung cd nhiing dilm khac biet. Dd la cac bac cha me hucnig den gia trj

truyen thdng cf miic cao, trong khi cac con hg chi hudng den gia trj nay d miic
thap. Ngugc lai, cac bac cha me hudng din gia trj hudi2g thu a miic thap, trong
khi cae con hg hudng den gia trj nay d miic cao.

Bieu dd I: So sdnh gid iri truyen thdng, hudng thu,
an todn giua cha. me vd con
Dilu nay cd the ly giai mdt mat bdi su khac biet liia tudi, cac bac cha me
phai thudng xuydn lo lang vdi nhilu bdn phan va trach nhilm trong gia dinh va
xa hdi. VI vay, ho it cd dilu kien hudng tdi su hudng thu, ma hudng tdi trach
nhilm va nhihig gia tri truyln thdng nhilu hdn. Trong khi dd, nhOng diia tre 14

TAP CHlTAM LV HOC, Sd 10 (187), 10 - 2014

33


- 15 tudi chua phai lo nghi gi, cd nhu can ISm nhihig dilu ban than thSy thich
thii cao hon. Su phat trifa xa hdi va su giao thoa van hoa ciing khien cho the' he
tre cd xu hudng tie'p eta vdi nhflng gia tii cua ldi sdng hien dai hon la nhiing
gia tri trayen thd'ng. Dilu kien kinh te' eua cac gia dinh dugc cai thien hon trade
day cflng la mdt ye'u to thuto lgi cho the' he tre hudng tdi gia tri hudng thii va su
thoa man ea nhan nhidu hon.
Mac dii co nhieu diem tuong dong trong thang gia tri d cha va me, giiia
hg cung cd mdt sd' dilm khac biet: nhin chung ngudi me danh gia cao hon
ngudi cha d mgt so gia tri nhu: gia tri an todn (DTB me = 4,62; DTB cha = 4,44;
p < 0,001); gia tri truyen thdng (DTB me = 4,34; DTB cha = 4,19; p < 0,001).

-Cha
-Me

Truygn
thong

Bieu do 2: So sdnh mite do dinh hudng tdi mdt sd gid tri
giQa ngudi cha vd ngudi me
Ngugc lai, ngudi cha lai danh gia eao hon ngudi me d gia tri quyen luc
(DTB cha = 3,33; DTB me = 3,17; p < 0,001); gia tri thdnh dat (DTB cha = 3,81;
DTB me = 3,68; p < 0,001); gia tri khdm phd, mao hiem (DTB cha = 3,36; DTB
me = 3,17; p < 0,001).
Chiing tdi cho rang, dieu nay phan anh nhiing khac biet gidi; dan dng
hudng tdi quyen luc, su thanh dat, su mao hiem nhieu hem so vdi phu nu; ngugc
lai, phu no hudng tdi sij an toan va cac gia tri truyln thd'ng nhilu hon.
So sanh dinh hudng gia tri giiia hgc sinh ndng thdn va thanh phd, chiing
tdi tha'y cd sir khac biet cd y nghia thd'ng ke d 2 gia tri: quyen life va hudng thu.
Tre em thanh phd hudng tdi gia tri quyen life va hudng thu nhilu hon tre
em ndng thdn. Dieu nay cd the ly giai bdi tre em d thanh phd ed dilu kien kinh
te, dieu kien vui choi, giai tri cao va da dang hon. Hgc sinh d thanh phd' cflng y

34

TAP CHI TAM Lf HOC, Sd 10 (187), 10-2014


thiic ro hem hgc sinh ndng thdn ve gi^ trj quyen lixc (quyen luc xa hdi, uy tin va
su giau cd) trong xa hdi. Dd'i vdi cac gia tri khac, khdng cd su khac biet cd y
nghia vl mat thdng ke giOa hai nhdm tre.

I Nong thon
• Thanh pho

Bieu do 3: So sdnh gid tri ciuyen li/c vd hudng thii
giaa hgc sinh ndng ihdn vd thdnh phd
Ngudi Idn, tre em cac viing miln khac nhau (Ha Ndi, Hul, thanh phd Hd
Chf Minh) cung cd nhilu dilm tuong ddng va khac bilt trong dinh hudng gia
tri. Chiing tdi se ban de'n va'n dl nay trong nhiing dip tie'p theo.
3.2. Mdi quan he giiia dinh hu&ng gid tri cua cdc thdnh vien trong gia
dinh
De tim hiiu md'i quan he giiia djnh hudng gia tri ciia cac thanh vien
trong gia dinh, chung tdi tinh he sd tuong quan Pearson ddi vdi mdi gia tri giira
cha - me - con. Vi du, tinh tuong quan giiia miic do dinh hudng gia tri an todn
cua ngudi cha vdi miie dd djnh hudng gia tri an todn cua ngudi me, giiia cha va
con, giu'a me va con. Kit qua thu dugc nhu sau:
Nhin vao bang 4, ta tha'y dinh hudng gia tri ciia cac thanh vien trong gia
dinh cd tUdng quan thuan vdi nhau dd'i vdi tat ca cac gia tri. Trong dd, tuong
quan giiia cap vg - chdng chat che hdn tUdng quan giiia cae cap cha - con, me con. Dilu nay chiing td md'i quan he g^n giii, tUdng tae lan nhau giira vg va
chdng trong gia dinh cd anh hudng den dinh hudng gia tri cua hg va d mdt miic
dd nha't dinh da tao thanh djnh hudng gia trj chung cua cap vg chdng. Din lugt
minh, djnh hudng gia tri chung ciia cha me cd anh hudng nha't dinh din dinh

TAP CHf TAM LV HOC, Sd 10 (187), 10 - 2014

35


hudng gia tri ciia con va nhin mdt each tdng thi, tao thanh dinh hudng gia tri
chung cua mdi gia dinh.
Bdng 4: He sd tuang quan Pearson (r) ddi vdi mdi gid tri
giiia cdc cap cha - me - con
Cac gia tri thiic d^y
An loan

Long nhan ai
Dung muc
Gia tri toan cau
Truyen thdng
Tu dinh hudng
Thanh dat
Hudng thu
Kham pha, mao hiem
Quyen luc

r (Cha - Me)

r (Cha - Con)

r (Me - Con)

0,482**
0,524**
0,278**
0,558**
0,515**
0,501**
0,484**
0,399**
0,449**
0,417**

0,237**
0,288**
0,179**

0,256**
0,129*
0,226**
0,170**
0,188**
0,143*
0,136*

0,197**
0,281**
0,215**
0,319**
0,169**
0,277**
0,159**
0,216**
0,169**
0,137*

* Tuang quan vdi mite y nghia p < 0,05; ** Tuang quan vdi mite y nghia p < 0,01.
3.3. NhOng phdm chdt cha me thudng gido diic con hien nay
Viec cha me lua chgn nhiing ph^m chat dl giao due con ddng vai tro
quan trgng, phan anh nhan thiie, nhu e^u ciia cha me vl cac gia tri ma hg mong
mud'n dinh hudng cho con cai hg. Dudi day, dua vao diem trang binh lua chgn
eua cha me, chiing tdi nhdm cac nhom pham cha't va xe'p theo thir tu uu tien ma
cha me thudng xuyen khuyin khich con ren luy6n va khuyen khich con hudng
tdi, tir dilm trang binh cao nhSt (xIp thil 1) de'n diem trung binh thap nha't (xIp
thii 10). Diem trung binh giu'a cac nhdm phSm cha't cd su khac biet mdt each cd
y nghia ve mat thd'ng ke (One-Sample T-test, p < 0,01). Cae nhdm pham chat
nay cd the coi la nhiing gia tri phuong tien, nhiim dat de'n nhihig gia tri dich

trong bang khao sat gia tri cua Schwartz.
Cd thi tha'y, ba nhdm phim cha't dSu tien la nhiing phim cha't lien quan
de'n cac gia tri truyln thd'ng ciia dan tdc Viet Nam, dd la eac phim cha't; hieu
hge. Id phep, eo hie'u vdi cha me, cdn cd chiu khd, yeu thuang, giiip da, chia se,
sdng ed tinh nghia, eo long nhdn di.
Ba nhdm pham cha't tie'p theo ed gan bd chat che vdi sir tu dinh hudng,
sir dung muc, su an toan. Dd'i ehieu vdi kit qua thu dugc tii thang do gia tri ciia

36

TAP CHI TAM L? HOC, Sd 10 (187), 10 - 2014


Schwartz da nlu a tren, chiing ta th^y, cac bac cha me hudng den cac gia trj an
toan, truyln thdng, Idng nhan ai, su diing muc va cung khuyen khfch con cai
minh hudng de'n nhiing ph^m cha^t liln quan den nhung gia trj dd. Tuy nhiin,
cd hai gia trj mang tfnh truyln thdng ciia dan tdc la linh thdn cpng dong va long
yeu nude chi dugc cha me khuyl'n khich con hudng tdi d vj trf thii 7.
Bdng 5: Cdc nhdm phdm chdt cha me thudng khuyen khich con hudng tdi
Thurtu
uu tien

Cac nhom pham chat

DTB

1

Cham hoc; Le phep; Co hie'u

5,35

2

Tmng thuc; Can than; Can cii; Sdng co ne ne'p

5,05

3

Biet yeu thuong; Co trach nhiem; Co long bie't on; Giiip dd
chia se; Trong tinh nghTa; Cd long nhan ai

4,91

4

Cd y chi; Tu lap; Cham lao dong

4,80

5

Cd ldi sdng gian di; Gid gin sUc khoe; Bie't tu bao ve

4,71

6

Khiem tdn; Binh tTnh; Tu tin

4,66

7

Tinh than cong ddng; Tinh yeu que hucfng, da't nude

4,50

8

Linh hoat, sang tao; Can dam; Kh6n ngoan; Dung cam

4,35

9

Co khat vong; Lac quan; S6i ndi, nhiSt tinh; Vui ve, hai
hudc

4,26

10

Giau tri tudng tugng; Mao hilm

3,27

Ghi chu; DTB dugc tinh tren thang 6 diem. DTB cdng cao thi gid tri cdng cd y ngliia
Ke't qua nay dat ra mdt cau hdi can iam rd hon. Cha me thudng xuyen

khuye'n khich con ren luyen cac pham chat Biet yen thuang; Cd trdch nhiem;
Cd long biet cm; Giiip dd chia se'; Trgng tinh nghia; Co ldng nhdn di (DTB = 4,91,
xem bang 5), day la nhOng pham chat lien ca nhan rat dac trung d cac nen van
hoa cdng ddng. Tuy nhien cha me khuyen khich con hudng tdi tinh edng ddng,
tinh yeu que huang ddt nude miic tha'p hon (DTB = 4,50, xem bang 5). Lieu cd
phai cha me dinh hudng giao due cho con nhung pham chat lien ca nhan neu
tren trong pham vi gia dinh hay cac nhdm nhd, nhilu hon la trong pham vi rdng
Idn ciia cdng ddng xa hdi, que huong da't nude.
Mdt sd nhdm phSm cha't rat cin thilt cho con ngudi thdi dai cdng nghiep
hoi, hien dai hoa va hdi nhap qud'c tl, dd la sir can dam, dflng cam, khdn

TAP CHI'TAM ll HOC, Sd 10 (187), 10 - 2014

37


ngoan, Imh hoat, sang tao chi dugc cha me khuyin khich con ren luyto va
hudng tdi d vi tri thil 8 (DTB = 4,35).
Nhdm phim chSt quan trgng niia, giiip con ngudi vuon Idn, sdng lac
quan, vui ve, hanh phiic, dd la Cd khdt vgng; Lge quan; Sdi ndi, nhiet tinh; Vui
ve', hdi hudc chi diing d vi tri thii 9 (DTB = 4,26).
Nhdm phdm chit cha me it khuyen khich con ren luyen va hudng tdi
nha't la Gidu tri tudng tugng va Mgo hiem (DTB = 3,27). Dieu nay cung phii
hgp vdi viec cha me uu tien lua chgn gia tri an todn b vi tri diu tien trong thang
do gia tri ciia Schwartz.
Chiing tdi da khao sat cac con ciia cac cap cha me xem danh gia ciia cac
em vl viec cha me thudng khuyin khich cac em hudng tdi nhflng gia tri nao,
ke't qua cho tha'y danh gia ciia cac em kha tuong ddng vdi danh gia cira cha me
vl thii tu uu tien cac nhdm phim cha't. Dilu nay chiing to, con cai nhan ra kha
ro dinh hudng giao due gia tri ciia cha me ddi vdi cac em. Cac em bilt kha ro

cha me mud'n gi d minh. Tuy nhidn cam nhan vl mirc do cha me thudng xuyen
khuye'n khich eac em ren luyen cd khac nhau.
Vdi 3 nhdm pham cha't diu tien (xem bang 5), danh gia cua cha me, con
cai la tucfng ddng, khdng cd su khac biet cd y nghia thd'ng ke. Cac con cung
thira nhan la cha me thudng xuyen khuyen khich cac em ren luyen nhirng phim
cha't nay.
Tuy nhien tir cac nhdm phim chat thii 4 trd di, dilm trang binh cac em
danh gia thap hern diem cua cha me danh gia. Vi du, cha me cho rSng hg
khuye'n khich con hudng tdi Tinh thdn edng dong; Tinh yeu que huang, ddt
nude d miic khd thudng xuyen (DTB cha me = 4,5), nhung con hg danh gia ring
cha me chi thinh thodng khuyin khich con hudng tdi nhOng gia tri nay
(DTB con = 3,9; p < 0,01). Tuong tu nhu vay, diem trang binh cua con thSp
hon dilm trang binh ciia cha me dd'i vdi cac phim chat: Co khdt vgng: Lge
quan; Sdi ndi, nhiet tinh; Vui ve, hdi hudc; Gidu tri tudng tugng; Tinh mgo
hiem. Ndi each khac, cac em cam nhan rang cha me it khuyen khich con cai ren
luyen nhiing phim cha't nay hon so vdi mirc do cha me tu nhan.
4. Ke't luan chung
Cd the ndi, vSn dl xac dinh hi gia tri co ban, viia phu hgp vdi trayln
thdng van hoa dan tgc, vda dap ung yeu cau, xu thd chung cua thdi dai ludn la
dilu quan trgng dd'i vdi mdi qudc gia, mdi gia dinh. Kit qua nghien cihi budc
dau ciia chung tdi cho tha'y da sd cac bac cha me ra't quan tam giao due gia trj
cho con trong gia dinh. Nhin chung, cac bac cha me cd xu hudng giao due cho
con nhung gia tri ma ban than minh hudng den. Cd md'i tucmg quan thuan kha
chat giiia dinh hudng gia tri cua cha va me va cd mdi tuong quan thuan gi&a
38

TAP CHI TAM LV HOC, Sd 10 (187), 10-2014


cac gia trj ciia cha me va cac gia tri ciia con cai. Dieu dd phan anh md'i quan he

gan bd va sir anh hudng true tiep gifia cha me va con cai trong gia dinh. Nhu
vay, dl giao due gia trj cho thi he tre, cd le, trudc tidn ngudi Idn cung c ^ xay
dinh hudng gia tri diing dan cho minh.
Ke't qua nghien ciiu thuc trang cho thiy nhiing uu diem va nhugc diem
trong djnh hudng gia trj va dinh hudng giao due gia trj ciia cha me dd'i vdi con
trong gia dinh hien nay. Ket qua nay cd the giiip ich cho viec xay dung dinh
hudng gia trj diing dan hon trong bdi canh hdi nhap qudc te.
Tai lieu tham khao
1. Truong Thi Khanh Ha, Joanna Rozyska, l/ng diing ly thuyet cua Schwartz de tim
hieu cdc gid tri ca bdn ctia sinh vien Viet Nam vd Ba Lan, Tap chi Tam ly hoc, Sd 11,
2013.
2. Pham Minh Hac, Gid tri hgc: Co sd ly ludn gdp phdn diic kei xdy dung gid tri
chung ciia ngudi Viet Nam, NXB Giao due Viet Nam, Ha N6i, 2010.
3. Le E)Uc Phiic, Mac Van Trang, Gid tri vd gido due gid tri, Vien Nghien ciiu Dai hgc
va giao due co ban, 1993.
4. Schwartz S.H., Universalism values and the inclusiveness of our moral universe.
Journal of Cross-Cultural Psychology, 38, 711 - 728, 2007.

TAP C H [ T A M Lt HOC, Sd 10 (187), 10 - 2014

39