Sự phát triển kinh tế việt nam giai đoạn 2001 2010 dưới góc nhìn của trí thức

su PHAT TRIEN KINH TE VIET NAM
GIAI DOAN 2001 -2010
DUOl GOC NHIN CUA TRI THQC
•

•

TS, La Thj Thu ThOy
Phd Vien trifdng Vien Tdm ly hgc.

T6M TAT
Nghien citii tie'n hdnh khdo sdt tren 1327 tri thifc. Ke't qud cho thdy, phdn
ddng tri thifc nhin nhgn nen kinh te'Viet Nam dd chuyen bien theo hifdng tich cite,
nhitng d mifc do chdm. Tren tifng ITnh vitc cu the cd nhitng diem mgnh vd diem yeu.
Diem mgnh bao gdm: su phdt trien ciia cdc logi hinh qudc doanh, thi trifdng dich vu
ngdn hdng, thu hut vd'n ddu tu nude ngodi... Diem yeu bao gom: chinh sdch gid chua
tudn thd ca che'thi trudng, qudn ly vd su dung bdt ddng sdn chua td't, ngudn nhdn luc
chua ddp img yeu cdu ciia nen kinh te thi trifdng, he thd'ng phdp lugt chita du mgnh,
hdng hda Viet chua cgnh tranh dugc vdi thi trifdng the'gidi... Tit ke't qud tren cho
thdy, tri thite Viet Nam khdng thd a trifdc cdc vdn de ldn ciia ddn lgc. Tiiy theo hieu
biet chung vd hieu biet ve ngdnh nghe cua minh md hg cd nhftng quan diem nhgn dinh
ve nhimg vdn de ciia ddt nude theo cdch rieng ciia hg.

Trf thfic, trong lieh sfi eua mdi dan tdc ludn la mdt bd phan xa hdi quan
trpng, gifi vai trd to ldn trong su phat triln ddt nude. Xudt phat tfi nhfing dac thu
hoat ddng nghi nghidp, cdc nha nghidn cfiu cd nhiing quan dilm kha thdng
nhdt vl chfic nang xa hdi cua tdng ldp trf thfic. Tuu chung lai, cd thi ndu ra nam
chfic nang ehu yd'u sau day: 1) Nhan thfic khoa hpc, sang tao ra cac gia tri tu
tudng; 2) Du bao khoa hpc; 3) Phd phan, phan bidn xa hdi, dinh hudng xa hpi;
4) Dao tao ngudn nhan luc; 5) Ung dung vao thuc tidn xa hdi, truyin ba cac gia
tri van hda (ddn theo 2). Theo nhan xet danh gia chung cua nhilu ngudi, chfic

nang phd phan, phan bidn xa hdi eua trf thfic nude ta cdn han chd'. Nhdn dinh
nay ed thue su dung hay khdng? Trong pham vi bai vid't nay, chung tdi di cap
dd'n nhung ddnh gia cua trf thfic vl su phat triln kinh td' Vidt Nam giai doan
2001 -2010, dl ed thdm minh ehfing cho tfnh xac thuc cua nhdn dinh trdn.

24

TAP CHf TAM LY HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012


Khao sat thue tidn dupe tid'n hanh nam 2009 2010 trdn tdng sd 1.327 trf
thfic thupc eae ddi tupng: Trf thfic doanh nhan; trf thfic trong ITnh vuc giao due
dao tao (ehii yd'u la gidng vidn dai hpc); trf thfic trong ITnh vue qudn ly xa hdi;
trf thfic trong ITnh vue nghidn cfiu khoa hoc. Dia ban khao sat tai ba thanh phd:
Ha Npi, Da Ndng, Hd Chf Minh.
Kd't qua khdo sat thue tidn cho thdy, phdn ddng trf thfic nhin nhan rdng,
nin kinh td' Viet Nam da ed nhfing chuyin bid'n theo hudng tfch cue. Tuy nhidn,
da sd eho rdng, su chuyin bid'n cdn didn ra d mfic dd cham (74,4%), mdt sd ft
ngudi ddnh gia su chuyin bid'n dd didn ra vdi mfic dp nhanh (9,5%) va mdt sd ft
hon nfia ed eai nhin khdng khd quan, eho rdng, su chuyin bid'n chii yd'u theo
hudng tidu cue (5,6%).
~ f^^-

80-1
70-

"X^

6050-

y

'ã^m

% 40-

i-^i

3020-

9,5

5,6
'ã1

100-

'"ã^r^affli^Mi
Chu-a t6t

ằ ằ ' -

f^

Co chuyen biĐn Tot, nhanh, dung
nhLPng ch$m
hiring
MLPC

10.5

Kho tra lai

do c h u y i n b i l n

Bieu dd 1: Ddnh gid cua tri thitc ve suphdt trien kinh te'Viet Nam
giai dogn 2001 - 2010 (%)
Theo danh gia eua nhfing ngudi trf thfic, trdn tfing ITnh vuc phat triln eu
thi cd nhfing dilm manh va dilm yd'u khde nhau. Nhfing dilm manh bao gdm:
Su phat triln cua cac loai hinh qudc doanh, thi trudng dich vu ngan hang, thi
trudng ehfing khoan, thu hut vdn ddu tu nude ngoai... Nhiing dilm yd'u bao
gdm: chinh sach gia chua tuan thu co chd' thi trudng, qudn ly va sfi dung bdt
dpng san chua tdt, ngudn nhan lue chua dap fing ddi hdi ciia nin kinh te thi
trudng, he thdng phap ludt lidn quan dd'n nin kinh te thi trudng ehua du manh,
hang hda Vidt ehua canh tranh dupe vdi hang hda trdn thi trudng the gidi...
Dudi day la nhutig ddnh gia eu thi vl eae vdn dl da ndu d trdn.

TAP CHf TAM L? HOC, Sd 1 (154), 1 2012

25


Bdng 1: Ddnh gid ciia tri thifc vc cdc ITnh vUc hogt ddng kinh te
ciia Viet Nam giai dogn 2001 2010
Phuang an tra Idi (%)
Tdt,
Cd chuydn
nhanh,
Khd
bien

tra Idi
nhirng
dung
hirdng
cham

Dit'in
trung
binh

Chua
tdt

Thu hep Ilnh virc Nha nirdc dOc quy^n
kinh doanh

1,90

22,6

60,0

13,5

4,0

Chinh sach gia dii luan ihii ccf chfi' ciia
ndn kinh tc thi irucfng

1,81

30,2

52,0

12,4

5,5

Qua irinh cd phain hoa c;ic doanh
nghidp Nha nirnfc

2,01

21,9

50,9

22,4

4,9

Thirc hidn iir do hoa thiritng mai phu
hop \ cti cam kdi h6i nhap qu6'c tfi'

2,21

14,4

43,0

33,4

9,2

Da dang hoa hoal d6ng ciia ihi irirfrng

2,16

17,8

39,7

32,5

10,0

M6 ciia ihi irirdng dich vu ngan hang
Iheo 16 U-inh hdi nhap qudc id'

2,34

10,0

39,9

41,6

8,4

Phai tri^n thi truomg chirng ichoan

2,17

19,4

37,4

35,0

8,2

Quan ly va didu lidt thi trucmg tai chfnh
dam bao dieu kidn cho n6n kinh id' phai
trien

1,93

24,4

48,8

18,2

8,4

Quan ly va su dung dai va bat d6ng san
nhu m6t hang hoa

1,58

49,4

31,8

10,5

8,3

Hoan thidn he thd'ng phap luat \6 kinh
doanh bat dong san

1,63

42,6

41,7

8,0

7.7

Gan kdi cung - c5u v6 sue lao d6ng

1,80

32,7

47.0

14.2

6,1

Ngu6n nhan luc lao d6ng dap iifng nhu
ciu CLia cac doanh nghidp

1,75

37,6

42.4

14.5

5,5

Hd thdng phap luat v6 lao d6ng va thi
trudng lao d6ng

1,77

32,4

47,6

11,8

8,2

Thuc hidn chinh sach tao dilu kidn d^
phin ldn san phdm khoa hoc c6ng
nghd trd thanh hang hoa

1,75

35,2

44,9

12,0

7,9

Thuc ddy hoat ddng mua ban cac san
phdm khoa hoc - cdng nghd

1,83

29,6

47,9

14,3

8,2

Chuyin ddi cac id chiic nghidn ciiu va

1,88

24,3

50,1

13,8

11,8

Cac ITnh virc hoal dong kinh tv

lidn Id

26

TAP CHf TAM L? HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012


phat trien thudc cac linh virc khac nhau
sang hoat ddng theo ca che doanh
nghiep
Khuyen khfch hoat ddng san xuai kinh
doanh cd ham luong tri ihiic cao

1,91

27,7

49,1

19,0

4,3

CNH, HDH ndng nghidp, ndng thdn

1,93

25,1

54,2

18,1

2,6

Vai tro ciia cac doanh nghidp Nha nude

1,65

42,1

37,8

10,5

9,7

Su phat trien eae loai hinh kinh id' ngoai
qud'e doanh

2,36

9,3

40,1

42,4

8,2

Thu hiit vdn ddu tu nude ngoai

2,37

11,3

37,0

46,0

5,7

Sir dung ngudn \dn ddu tu, ngudn tai
tro eiia nude ngoai

1,70

41 d

32,6

14,7

11,6

Xoa bo phan bidt ddi xir iheo hinh ihue
sd hiru ciia cac ihanh phdn kinh td

1,93

15,1

42,9

19,8

11,5

Tinh canh tranh ciia hang hoa Vidl
Nam

1,70

40,5

44,3

11,4

3,9

Ghi chii; Diem trung binh duge tinh theo thang 3 diem (trong do Chifa tdt = I diem;
Cd chuyen bien nhwig chdm - 2 diem; Tdt, nhanh, diing hifdng = 3 diem)
1. Danh gia ciia tri thfic ve nhfing diem tich cue trong phat trien
kinh te cua dat nude giai doan 2001 2010
1.1. Khd ndng thu hdt vdn ddu tunudc ngodi vdo Viet Nam
Kd't qua khao sat cho thay, gdn 80% sd ngudi dupe hdi cho rdng, trong
10 nam gdn day, khd nang thu hut vd'n ddu tu nude ngoai vao Viet Nam dupe
thue hidn khd td't (46,0% sd ngudi eho rdng td't nhanh, diing hudng, 37,0% cho
rdng da ed chuyin bid'n, chi ed 11,3% danh gia thuc hidn td't chua td't).
Nhin lai giai doan trudc nam 1986, nude ta la mdt nude ndng nghidp lac
hau, bi tan pha nang nl bdi chid'n tranh, nin kinh te d tinh trang kem phat triln,
sdn xudt nhd, mang nang tfnh chat tu cdp tu tue, co ehe quan ly tap trung quan
lidu bao cap, nin kinh te lam vdo tinh trang khiing hoang trdm trpng, con sd
lam phdt ldn tdi mfic ky lue trdn 700% vao nam 1986 (ddn theo 3), sdn xudt
dinh trd, co sd ky thudt lac hau va lam vao tinh trang thid'u vd'n trdm trpng. Dl
khdi phuc va phat triln kinh te - xa hdi, Dang ta da ehu truong md efia nin kinh
te, thue hidn edng cudc "doi mdi" toan didn, trong dd ed vide nang Dilu Id Ddu
tu nam 1977 thanh bd Luat Ddu tu nude ngoai tai Viet Nam nam 1987.

TAP CHf TAM Lt HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012

27


Sir ra ddi ciia Luat Ddu tu nude ngoai tai Viet Nam da tao mdi trudng
phap ly tdt hon dc thu hiit vdii ddu tu nude ngoai vao Viet Nam. Luat nay da bd
sung va chi tiet hoa cac ITnh vuc edn khuydn khfch kdu gpi ddu tu cho phu hpp
vdi hoan canh mdi. Trong ijua trinh thuc hidn, Luat Ddu tu nude ngoai tai Vidt

Nam da dupe sua chfia va bd sung nhilu ldn. Nam 2005, Qudc hdi da ban hanh
Luat Ddu tu, thay the Luat Ddu tu nude ngoai va Luat Khuyen khfch ddu tU
trong nude nhdm cai thien moi trudng ddu tu kinh doanh, mdi trudng phap ly,
tao su thdng nhdt trong he thdng phap luat vl ddu tu va tao "mpt sdn ehoi" binh
ddng! khdng phan biet ddi xfi gifia cac nha ddu tu; don gidn hod thu ti^e ddu tu,
tao dieu kicn thuan Ipi dc thu hut va sfi dung hidu qud cac ngudn vdn ddu tu;
dap fing yeu cdu hoi nhap kinh tc qudc te; tang cudng su qudn ly eua Nha nude
ddi vdi hoat ddng ddu tu.
Nhfing nd lire ldn ciia Dang va Nha nude da thue sir dua dd'n su khdi sdc
trong phiit trien kinh tc xa hdi ciia Vict Nam giai doan sau 1986. Kd't qud, tfnh
den cudi nam 2007, ca nude cd han 9.500 du an nude ngodi dupe cap phep ddu
tu vdi tdng vdn dang ky khoang 98 ty USD (ke ca vdn tang thdm). Trfi eae dtr
an da hd't thdi han hoat ddng va giai thi trudc thdi han, hidn ed 8.590 du an edn
hieu luc vdi tdng vdn dang ky 83,1 ty USD (ddn theo 3).
Ciing vdi vide thu hiit cae du an ddu tu mdi, nhilu du an sau khi hoat
ddng ed hidu qua da md rdng quy md sdn xudt - kinh doanh, tang thdm vd'n ddu
tu. nha't la tfi nam 2001 trd lai day. Tinh dd'n hd't nam 2007 ed gdn 4.100 lupt du
an tang vdn ddu tu vdi tdng vdn tang thdm hon 18,9 ty USD, bdng 23,8% tdng
vdn ddu tu dang ky cap mdi (ddn theo 3).
Tuy khdng dinh nhfing mat tich cue va ddng tinh vdi cac chfnh sach thu
hut ddu tu eua nude ngoai vao Viet Nam, nhung trf thfic nude ta cung cdn ban
khoan mpt sd vdn dl cdn gidi quyd't sau day:
Thii nhdt, vdn dl d nhidm mdi trudng ddi vdi cac ca sd san xudt dat tai
cae khu cdng nghidp da dl lai nhfing hau qua cue ky nghidm trpng (se dupe
phan tfch sau hon d phdn sau).
Thii hai, eae du an ddu tu thudng tap trung d cac thanh phd ldn, nhirng
dia phuang ed edng biln, cang hang khdng, eae linh ddng bdng di lai thuan
tidn. Trong khi dd, cac tinh miln nui, vung sau, vung xa, nhfing dia phuang cdn
dupe day nhanh tdc dd phat triln kinh te, mac du chfnh phu va chfnh quyIn dia
phuang ed nhfing uu dai cao hon, nhung khdng dupe cac nha ddu tu quan tam.

Thu ba, su mdt can ddi vl nganh nghi cung la mdt vdn dl trf thfic quan
tam. Cdc nha ddu tu nude ngoai ehi ddu tu vao cac nganh cd kha nang sinh Ipi
cao, rui ro thdp, edn eae nganh, ITnh vuc cd khd nang sinh ldi thap, rui ro cao
dudng nhu khdng dupe quan tam.

28

TAP CHf TAM Lt HOC, Sd 1 (154), 1-2012


Thif tu, xay ra nhilu tranh chap lao ddng trong khu vuc cd vdn dau tu
nude ngoai. Nguyen nhan la do ngudi chii thudng (ra cdng cho ngudi lao dpng
thdp hon mfic ma hp xung dang dupe hudng, khdng thda dang vdi nhu cau ciia
ngudi lao ddng. Dieu dd ddn dd'n mau thudn gifia chu sii' diing lao dpng va
ngudi lao dpng, tinh trang dinh edng, bai cong lam thiet hai cho doanh nghiep
theo dd ngay mdt gia tang.
1.2. Thi trudng dich vu ngdn hdng
Kd't qua khao sat cho thay, tri thuc danh gia kha cao vc qua trinh md ciia
thi trudng dich vu ngan hang d nude ta trong giai doan 2001 2010 (DTB:
2,34), trong dd 41,6% cho rdng, thi trudng dich vu ngan hang da chuyen bien
theo hudng tdt, dung hudng. Vide da dang hoa cac hoal dpng ciia thi trudng
tiln td da giup cho nude ta nhanh chdng theo kip dupe vdi tien dp ciia qua trinh
hdi nhap qudc te WTO.
Xet vl sd lupng, tfi 10 nam trd lai day. sd lupng ngan hang tai Viet Nam
tang khdng dang kl. Nam 1997, ca nude cd 4 ngan hang qudc doanh, 51 ngan
hang cd phdn (bao gdm ngan hang cd phdn ndng thdn) va 23 chi nhanh ngan
hang nude ngoai (kl cd ngan hang lien doanh). Den thang 5 2008, ca nude
vdn ed 4 ngan hang qud'c doanh, 36 ngan hang cd phan, 44 chi nhanh ngan
hang nude ngoai va ngan hang lidn doanh (ddn theo 8). Nguyen nhan chii yeu
cua vide sd lupng ngan hang khdng tang nhilu la do nam 1997 he thdng ngan

hang thuang mai Viet Nam cd nguy co dd vd, chii truang eiia Ngan hang Nha
nude la khdng eho thanh lap bat cfi mdt ngan hang thuang mai cd phan nao.
Tuy nhidn, tfi khi ra nhap WTO, cac ngan hang da chuyin sang hudng
kinh doanh mdi, hap ddn hon, nhdm phu hpp vdi tid'n trinh hpi nhap khu vuc va
qud'c td'. Ngan hang da phat triln theo nhilu hudng khac nhau. Dac biet, he
thdng ngan hang ban le la mdt hoat dpng tuy mdi tai Viet Nam, nhung hua hen
nhilu triln vpng tdt dep. Dilu nay dupe du bao dira trdn vide khao sat sd lupng
lao dpng Viet Nam la lue lupng lao ddng tre, nhilu ngudi tfi ndng thdn ra thanh
phd ed nhu edu gfii tiln vl gia dinh hoac cd nhfing ngudi tidt kidm tiln dl mua
nha. Vide tang nhanh kd't ndi mang Internet va sfi dung didn thoai di ddng d
Viet Nam cung d mfic dp kha cao la dilu kidn thuan loi cho thi trudng ngan
hang ban le phat triln.
Tuy nhidn, trong qua trinh hoat ddng, dich vu ngan hang dupe trf thfic du
bao se la ITnh vue canh tranh rdt khde lidt khi vdng bdo hp eho eae ngan hang
trong nude khdng edn. Danh gia thuc trang va triln vpng cda hoat ddng ngan
hang, mpt so trf thfic la lanh dao eae don vi nay khuyd'n nghi cdn chu y dd'n mdt
so van dl sau day:

TAP CHf TAM Lt HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012

29


Day manh chdt lupng cung cdp cac dich vu ngdn hang. Vide cung cd'p
dich vu trong ITnh vue nay trong thdi gian qua cdn cd nhfing han chd'. Trudc hd't,
cac chii the cung cdp dich vu ngdn hdng phdt triln kha, nhung nang luc tai
chfnh edn yd'u (vdn tu ed nhd, khd nang sinh ldi thdp, np xdu cao) ndn lam giam
kha nang huy ddng vdn, cho vay va phdt triln sdn phdm mdi, tilm dn nhilu
nguy CO rui ro Irong kinh doanh.
Tao dung thuong hidu eho tfing dich vu ngdn hang. Trong thdi gian

qua, tfing dich vu ciia ngan hang thuang mai chua tao dung dugc thuang hidu
ridng, qui md eua tfing dich vu cdn nhd, chdt lupng dich vu thdp, sfic canh tranh
yd'u, dac bidt tfnh ticn fch eiia mdt sd dich vu ddi vdi khach hang chua cao,
trong khi do, hoat ddng marketing ngdn hang edn han hep, ndn ty Id khach
hang la ca nhan tid'p can va sfi dung dich vu ngan hang edn ft.
- Trong dilu kidn thuc td', nin kinh td' Vidt Nam vdn nang thanh toan
bang tiln mat, ddi tupng su dijng the thanh toan ehii yd'u vdn la ngudi lam vide
trong ITnh vuc lien quan den tai chfnh, ngan hang, du lich... Ngan hang edn thue
hidn eae gidi phap nhu: nang cao khd nang tai chfnh ddi vdi cac ngan hang
thuang mai; da dang hda san phdm dich vu cung cdp trdn thi trudng theo hudng
nang cao chdt lupng dich vu truyin thdng va phdt triln eae dich vu mdi; dilu
chinh mfic lai sudt va phf phu hop vdi thi trudng dich vu ngdn hang d Vidt
Nam; hoan thidn mdi trudng phap luat theo hudng minh bach, thdng thoang, dn
dinh, ddm bao binh ddng va an toan cho cae doanh nghidp tham gia thi trudng
hoat ddng cd hidu qua; phdt triln ngudn nhdn luc; xay dung chid'n lupc phat
triln cdng nghd ngan hang phuc vu cho cdng tac dilu hanh kinh doanh, quan ly
ngudn vd'n, quan ly rui ro, he thdng thanh toan lidn ngdn hang, hd thdng giao
dich didn tfi...
- Vdi nang luc canh tranh han ehe, cac ngan hang Viet Nam dang phai
dd'i mat vdi nhfing thdch thfic dang lo ngai tfi phfa cac ngdn hang nude ngoai.
VI vay, edn eai each mdt sd vdn dl nhu: hoan thidn mdi trudng phap ly theo cac
nguydn tdc thi trudng, sdm ban hanh va dp dung cac quy dinh vl hoat ddng
ngan hang theo cac tidu chudn qudc td' ddng thdi cung phdi phu hap vdi tap
qudn va thdng Id kinh doanh cua Vidt Nam; thid't ldp mdt thi trudng tai chinh
hoan chinh va hidu qua; cdn thid't phdi cd bidn phdp bao vd va bao hd hoac mdt
Id trinh thue hidn cam kd't hdi nhdp phfi hop dl giup hd thdng cac dinh chd' tai
chfnh trong nude ed thdm thdi gian chuyin ddi va thich nghi; ndng cao nang
luc canh tranh eua hd thdng va nang cao quyIn tu chu kinh doanh cua ngan
hang.
Bdn canh dd, mdt sd trf thfic cho rang, dl ndng cao nang luc canh tranh

cua eae sdn pham, dich vu ngdn hang thudc cac ngdn hang thuang mai Vidt
Nam va ehu ddng hdi nhap qud'c td' cd hidu qua, cdn phai thuc hidn ddng bd

30

TAP CHf TAM Lt HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012


nhilu bidn phap ma trudc hd't la tid'p tue hoan thidn van ban phap ly nhdm thuc
day su phat triln eua thi trudng dich vu ngan hang.
1.3. Nhihig nd luc trong viec thitc hien tu do hod thuang mgi phd hgp
vdi cam ket hgi nhgp qud'c te
Kd't qua khdo sat cho thdy, trf thfic cd danh gia khd quan vl nhfing thanh
tuu dat dupe trong vdn dl nay (33,4% sd ngudi eho rdng da phat trien tdt,
nhanh, dung hudng; 43,0% sd ngudi cho rdng phat triln tfch cue, nhung cdn
cham, edn khde phuc dl cd td'c dd phat triln nhanh hon; khoang 14,4% cho
rdng phat triln chua tdt; 9,2% cam thay khd tra ldi).
Xudt phat tfi bdi cdnh toan cdu hod hidn nay, vide budn ban giao luu
xuydn bidn gidi ngay cang phat triln va phd bid'n d khdp noi. Thi trudng the
gidi ngay nay ed xu hudng xfeh lai gdn nhau, trong dd cae bd phan thj trudng
gdn kd't va phu thudc chat ehe vdi nhau. Chfnh vl vay, mdi qud'e gia khi gia
nhap vao thi trudng thuang mai qudc te chung dy deu ed nhfing chfnh sach
thuang mai qud'c td' phu hpp vdi muc tidu va dilu kidn phat triln ciia mlnh.
Chfnh sach thuong mai qud'c te dupe hilu la mpt he thdng cac nguydn
tdc, bidn phap kinh td' hanh chfnh va phap luat thfch hpp ma mdi chfnh phii dp
dung dl thuc hidn cac muc tidu da dupe xac dinh trong ITnh vuc ngoai thuang
cua mdt dat nude trong mdt thdi ky nhdt dinh phai phu hop vdi chid'n lupc phat
triln kinh td' xa hdi cua qud'c gia.
Dl bao hp nin thuang mai trong nude hoac thue hidn cac muc tidu xac
dinh trong chfnh sach thuong mai qud'e td' eua mlnh, chfnh phii cac nude da dp

dung nhirng bidn phap nhdt dinh (nhu chfnh sdch thud' quan, cac bidn phap han
chd' nhap khau phi thud' quan); eae bidn phap day manh xudt khau qud'c te. Khi
dd cac hoat dpng thuang mai khdng edn thudn tuy dupe dilu tidt bdi quan he
cung edu trdn thi trudng qud'e te, ma edn chiu su dilu chinh bdi eae chfnh sach
eua eae chfnh phu. Nhu vay, tu do hod thuang mai la mdt chfnh sdch gdp phdn
loai bd eae bidn phap han chd' hay bao hd thuong mai eua eae chfnh phu.
Dl phat huy Ipi thd' so sanh khi thfic hidn tu do hod thuong mai, mdt sd
tri thfic cho rdng, cdn phdi dam bao eae dilu kidn tdi thilu sau:
- Dam bdo su on dinh vT md, nhdt la dn dinh chfnh tri, kinh te, tao khdng
khi hop tac hoa binh hfiu nghi va thuan Ipi eho cac hoat ddng hap tac kinh
doanh;
- xay dung va hoan thidn he thdng luat phap mdt each ddng bd, nhdt
qudn, phu hop vdi luat phap vd thdng Id qudc te, nham tao hdnh lang phap ly ro
rang eho cac hoat ddng kinh td' ddi ngoai;

TAP CHf TAM L? HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012

31


Cai each va ndng cao hieu qua qudn ly hanh chfnh tai eae CO quan
thupc Chfnh phii, nhdt la cac co quan cd lien quan dd'n boat ddng ngoai thuang
(dieu kicn nay hci sfic quan trpng ddi vdi cae nude cd ndn kinh te chuyin ddi
nhu Trung Qudc va Vicl Nam);
Xiiy dung he thdng kct cdu ha tang kinh le va xa hpi, trudc hd't la nhfing
irung tam giao luu kinh le va efia ngo thdng thuong vdi thi trudng the gidi nhu
he thdng dudng giao thdng, thong lin lien lac, didn nude vd cdc dich vu thid't
yeu... dat irinh do qudc lc, lao mdi trudng kinh doanh nang ddng va hidu qua
cho Ciic doanh nghiep trong nude va cae nha ddu tu qudc te;
Diio tcio va xay dirng mot ngudn nhan lue phii hop vdi nhu cdu phdt

triln, nhat la gidi kinh doiinh, doanh nghiep tren ITnh vuc thuang mai qudc te,
cd du chuyen mon va ban ITnh dc him vide vdi cac doanh nghiep nude ngoai
(\iin dc nay hi het sfic ciVp ihici ddi vdi Viet Nam);
- Tu do hoa thuong iriiii ciin phai dupe thue hidn theo nhfing bude di phii
hpp. nha't lii ddi vdi Ciic nude dang phat trien. Nd'u khdng ehii trpng dd'n trinh tU
tir do hoii, cac nude nay cd the phiii giinh chiu nhfing bai hpc dat gia. Vide xac
dinh Id trinh lir do hoa thuong m;ii can dua vao dac didm, dilu kidn va ndi lue
ciia mdi nude.
1.4. Phdt trien thi trudng chixng khodn
Kd't qud khao sat eho thay, mfic dp ddng tinh eua trf thfic ve viin dl nay
kha cao. Cd tdi 72,4% cho rdng thi trudng ehfing khoan Viet Nam da cd nhiing
bude phat triln tfch cue (35% cho rdng phdt triln tdt, nhanh, diing hudng;
37,4% cd chuyin bid'n, nhung edn cham va 19,4% sd ngudi eho rdng chua tdt;
8,2% - khd tra ldi).
Xet vl nhfing mat dat dupe ciia thi trudng ehfing khoan trong thdi gian
qua, nhilu trf thfic eho rdng: hoat ddng eiia thi trudng ehfing khoan da trai qua
nhilu nam hoat ddng, nhung thue sir khdi sdc vao nam 2006.
Trong nhfing thang ddu nam 2007, thi trudng ehfing khoan tiep tuc tang
dilm manh, sd lupng nha ddu tu mdi ra nhap thi trudng ngay cang ddng. Han
the nfia, sd lupng nha ddu tu ddng da keo theo lupng edu tang manh, phdn ddng
lai ehi tap trung vao nhfing ehfing khoan dupe ddnh gid cao, khid'n cang tao
thdm cang thdng vl cung cdu. Su ndng ldn qua mfic cua ehfing khoan da keo
theo hang loat hang hod tang theo. Anh hudng manh nhdt khdng thi khdng kl
dd'n la gia ddt, gia vang va hang loat hang hod khac khdng ngfing tang theo.
Mpt sd nha ddu tu nude ngoai danh gid thi trudng ehfing khodn cua Vidt
Nam gidng nhu ngudi chai ludt sdng dang d trdn ddu ngpn sdng, nd'u ban than
ngudi ludt sdng khdng bid't each dilu chinh va kidn tri se bi nga, tham chf bi

32

TAP CHf TAM Lt HOC, So 1 (154), 1 - 2012


thuang rdt nang. Dilu nay da dupe ehfing minh cudi nam 2007 va nam 2008,
cung vdi su khung hodng kinh te trdn thi trudng the gidi, chung khoan Viet
Nam quay dau gidm siit nghidm trpng.
Danh gia vl nguydn nhan ddn tdi tinh trang nay, mot sd trf thfic la
chuydn gia vl ehfing khoan da cho rdng cd nguydn nhan tfi phfa chii quan va
khach quan.
Nguydn nhan chu quan la do nin kinh te roi vao lam phat va ehdng lam
phat. Cac tap doan, tong cdng ty Nha nude rut vdn. Tiep dd, cac id chfic dau tu,
cdc doanh nghidp cung tfnh toan, cdu triic lai, riit bdt vdn ra khdi thi trudng do
gid ehfing khodn di xudng, gidm manh anh hudng de'n hidu qua kinh doanh.
Ban than doanh nghidp cung tranh thii mdt lupng huy ddng cao nen tim
mpi each dl dua gid ldn ma chua dl cao su xfing dang hay khdng vdi gia tri
thue eua nd.
Di so sanh vdi tinh hinh chung ciia the gidi thi ehfing khoan Viet Nam
vdn cdn nhilu van dl dl ban. Tuy nhidn, Chfnh phii cung hd't sfic quan tam va
timg bude hoan thidn hon nhfing quy dinh va Luat Doanh nghidp cQng dan that
chat hon nhfing khe hd dl han che nhiing van dl tdn dpng lien quan den thi
trudng ehfing khodn.
1.5. Qud trinh cd phdn hod doanh nghiep
Qua trinh ed phdn hoa doanh nghidp Nha nude la mpt chii truang ldn ciia
Dang va Nha nude nhdm nang cao hidu qua kinh td' eua cae doanh nghidp Nha
nude. Dudi gdc nhin cua trf thfic dupe khao sat trong nghidn cfiu nay, sir
chuyin bid'n eua qua trinh ed phdn hod eae doanh nghidp Nha nude dupe danh
gia tuong ddi tfch cue. Cd 73,3% trf thfic cho rdng, ed su chuyin bid'n theo
hudng tfch cue. Tuy nhidn, sd ngudi danh gid mfic dp chuyin bid'n cham cao
hon kha nhilu so vdi sd ngudi danh gia chuyin bid'n nhanh (50% so vdi
23,3%).

Theo sd lieu thdng kd eua Ban Chi dao ddi mdi va phat triln eae doanh
nghidp Nha nude (thdng 5 nam 2006), trong vdng 15 nam, nude ta da co phan
hod dupe 2.935 doanh nghidp Nha nude, trong dd 80% thfic hidn ed phdn hod
tfi nam 2001 dd'n nay. 77% sd edng ty da eo phdn hod ehi cd quy md dudi 10 ty
ddng. Nhfing cdng ty da dupe ed phdn hod ma Nha nude khdng gifi ty Id nao
trong vdn dilu Id thi diu la nhfing doanh nghidp nhd ed vd'n Nhd nude dudi 1 ty
ddng va lam an kem hidu qua (ddn theo 5).
Chu truong dung, nhung tdc dp ed phdn hod cham. Theo trf thfic la cac
chuydn gia kinh te, qua trinh ed phdn hod cham la do nin kinh te suy giam,

TAP CHI TAM L? HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012

33


dem doanh nghiep ra ban cung khdng ed ai mua (y kid'n eua dng Dang Quyd't
Tien, Phd Cue trudng Ciic Tai chfnh doanh nghiep - Bd Tai chfnh).
Ben ciinh dd, mdt khd khan khac nilm d vice xde dinh gia tri eua doanh
nghiep. Ipi the vi tri diit dai. Cd doanh nghiep lam an khdng hidu qud, nhung ed
loi the vi Iri ddt "vang", nd'u dinh gia ddt cao trong xac dinh gid tri doanh
nghiep sc gay dp lire Ipi nhuan va khd nang dap fing ky vpng eua nha ddu tu sau
cd phdn hoii doanh nghiep. Ngupc lai, mdt sd doanh nghidp ddng trdn khu vue
khong cd giiio dich nha ddt nen khdng thi cd can cfi dl dinh gid, ddng thdi
cung khdng cd ca quan nao cd the ky xdc dinh gia tri khi thieu ea sd.
2. Danh gia cua tri thfic vo nhfing mat han che trong hoat dong kinh
te cua Viet Nam giai doan 2001 - 2010
Ben ciinh nhfing danh giii tfch circ vl ITnh vuc phat triln kinh tdd nude ta
giai doiin 2001 2010, ihi tri thfic cung ndu len nhfing miit edn tdn tai edn khde
phuc. ma dien hinh la nhfing viin de xoay quanh qudn ly, sfi dung ddt dai, bdo
vd moi trudng, sfi dung ngudn vdn, diio tiio ngudn nhan lire chdt lupng cao...

Dudi day la nhfing diinh gia cu thi vl cac vdn dl nay.
2.1. Qudn ly, su dung ddt dai vd bdt dgng sdn
Kd't qud nghidn cfiu eho thdy, gdn mdt nfia sd trf thfic dupe hdi cho rdng,
vide qudn ly ddt dai chua dupe thue hidn tdt (chid'm tdi 49.4%), each thfic quan
ly da't dai tai eae dia phuang cd nhilu vdn di ndi com.
Theo sd lieu thd'ng kd mdi nhdt ciia Bd Tai nguydn va Mdi trudng thi
hidn nay ea nude ed khoang gdn 145.000 td chfic dang qudn ly va sfi dung ddt
dupe Nha nude giao, eho thud. Nhung trong dd, cd tdi han 3.300 td chfic sfi
dung da't khdng dung muc dfch dupe giao, dupe thud. Nhiing td chfic nay cdn
eho thud, eho mupn, chuyin nhupng trai phep dl kiem chdnh lech.
Bdn canh do, didn tfch ddt dupe giao hoac dupe thud ehua dua vao sfi
dung ciing khd nhilu (khoang gdn 300.000 ha). Didn tfch ddt hoang hod gdn
251.000 ha.
Sd du an treo cung khd phd bid'n. Theo thdng kd cd tdi gdn 50.000 ha ddt
danh lam du an hidn dang dl khdng, chua triln khai. Tinh trang nay tdn tai chu
yd'u thupc cae du an xdy dung cdc trudng hpc, du an phat triln dd thi mdi, du
an xay dung khu edng nghidp... Han 50% sd didn tfch cua du an treo ndm d
khu vuc Bdc Trung bd (ddn theo 6).
Cdng vide gidi quyd't khid'u td, khieu nai, tranh chdp da't dai cdn yd'u kem,
khdng nhan dan cua dan, thdm chf nhilu nai nhdn i*di nhimg khdng giai quyd't.

34

TAP CHf TAM L? HOC, Sd 1 (154), 1 - 2012


Nhidu vu keo dai qua thdi han quy dinh hoac gidi quyd't khdng diing luat,
khdng bao vd quyIn Ipi hpp phap eua dan.
Trong khau bdi thudng, hd trp tai dinh cu, nhilu noi lai thidn vl bdo vd
quyIn Ipi eua eae nha ddu tu. Mdt sd nai khdng edng khai vl quy hoach. Hidn

tupng phd bid'n la chfnh quyIn khodn trdng cho nha ddu tu vl phuong an bdi
thudng, hd trp, ddn dd'n cuong che qua nhanh. Phd bien la tinh trang mdt edng
bdng trong each tfnh bdi thudng, chua cd nai tai djnh cu da cudng ehe, vide
dinh hudng chuyin ddi nghi eho ngudi dan bj thu hdi ddt duoc thuc hidn rdt hi
hiiu.
70 - 80% sd vu vide khid'u kidn, thdc mdc tranh chdp trong ddi sdng xa
hdi hidn nay diu lidn quan dd'n ddt dai. Sd can bd cd khuyet dilm, ky luat nhilu
han ed cung lidn quan dd'n ddt dai. Tidu cue, tham nhung xdy ra cd vdi eaji bp
ldn ngudi dan cung lidn quan dd'n ddt (ddn theo 7).
Nhieu trf thfic edn ban khoan vl nhfing bdt cap trong he thd'ng quan ly
ddt dai va dl xudt edn xay dung hd thd'ng thii tue hanh chfnh rd rang, minh
bach. Ddng thdi, edn xay dung mdt he thd'ng phap luat dam bao quyIn loi ciia
tiing ngudi sfi dung ddt song song vdi quyIn loi ciia Nha nude.
Nhilu trf thfic khang djnh he thdng phap luat vl kinh doanh bat ddng san
hidn nay chua tdt (42,6%), do vay dl tranh nhfing hidn tupng da xdy ra d trdn,
edn hoan thidn he thd'ng phap luat ed lidn quan dd'n ITnh vue nay.
2.2. Ngudn nhdn luc ddp img nhu cdu cua cdc doanh nghiep
Vl van dl nay, nhilu trf thfic cho rdng trong vdng 10 nam qua, vide gdn
kd't cung - cau vl sfic lao ddng d nude ta thue hidn ehua td't (32,7% sd ngudi lua
chpn, DTB = 1,80). Dilu nay dupe thi hidn d mdt sd dilm sau day:
Thi trudng lao ddng Viet Nam la thj trudng du thfia, phat triln khdng
ddng diu, dac bidt cung - cdu lao ddng gifia eae vung, cae khu vuc, eae nganh
nghi dang trong tinh trang mdt can ddi nghidm trpng.
Theo khdo sat cua Bp Lao ddng Thuang binh va Xa hdi, hidn ed nude cd
gdn 17 tridu lao ddng lam vide tai 4 tridu ca sd kinh te. Trong sd dd, ehi ed 30%
ed vide lam on dinh. 70% la nhfing lao ddng thdi vu, lam vide trong gia dinh,
lao dpng ndng nghidp. Lao ddng phdn bd khdng ddng diu, bat hop ly, mdt can
ddi: 73,5% luc lupng lao ddng tap trung d ndng thdn.
Lao ddng vide lam trong cae khu vfie cung ed su chdnh lech ldn: khoang
4 tridu ngudi cd vide lam tai khu vuc nha nude; 1,67 tridu lao ddng lam vide tai

khu vuc ed vdn ddu tu nude ngoai; 40 tridu lao ddng lam trong khu vue kinh td'
ngoai nha nude. Mot ty Id ldn lao ddng trong khu vfie kinh te ngoai nha nude.

TAP CHf TAM L? HOC, S6 1 (154), 1-2012

35


nhung khu vfie nay ehi ddng gdp 47% GDP vd 35% gia tri san lupng cdng
nghiep. Khdi lao ddng d khu vuc cd vdn ddu tu nude ngoai chid'm 19% GDP va
gdn 45% gid trj san lupng edng nghidp (ddn theo 4).
Tinh trang lao ddng vfia thfia vfia thid'u trd thanh phd bid'n. Nhilu doanh
nghidp gap khd khan trong vide tuyIn dung khdng chi lao ddng qua dao tao ma
cdn khd tuyIn cd lao ddng phi thdng.
Theo ket qud tdng hop eiia eae trung tdm gidi thidu vide lam va san giao
dich vide lam trdn ed nude, nam 2009 ed tdi trdn 10.000 chd lam vide cdn
trdng, sd ngudi den dang ky tuyIn dung ehi bdng 17% so vdi nhu cdu. Trong dd
dap fing ydu cdu tuyIn dung chi chid'm khodng 6%.
Nhin chung, d hdu hdt cdc thanh phd, cac nai cdn tuyIn dung lao ddng
diu xdy ra tinh trang md't can ddi cung cdu lao ddng. Tai thanh phd Hd Chf
Minh vdn edn chu yd'u la lao ddng phi thdng va ngudn lao ddng nay se thi^u
hut trong thdi gian dai (thid'u khodng 50% lao ddng phd thdng) (ddn theo 9).
Di giai quyd't tinh trang thid'u ngudn nhan luc, mdt sd doanh nghidp tai
khu edng nghidp Tan Thuan da dl xudt nhap khdu lao ddng phd thdng tfi
Philippin va Lao dl bu ddp sd lao ddng thid'u hut sau Td't. Ddy la di xudt nghe
ra bat hop ly vl Viet Nam dang sd hiiu co cdu dan sd vdng vdi gdn 50 trieu lao
ddng (cfi 2 ngudi di lam thi ehi phdi nudi 1 ngudi). Tuy nhidn, trdn thuc td' ddy
cung thi hidn su bfic bach cua cac doanh nghidp trong vdn di tuyIn dung ngudi
lao ddng ddp fing ydu edu.
Theo danh gia eua mdt sd ngudi, tinh trang thid'u lao dpng triln midn tai

cdc khu edng nghidp la do eae doanh nghidp tra luang eho ngudi lao dpng qua
thdp, ndn ngudi lao ddng sdn sang bd vide. Hidn dang tdn tai tinh trang bdt binh
dang trong cung va cdu lao ddng: doanh nghidp dp dat gia mua, ngudi lao ddng
thu ddng chdp nhan gid bdn. Dd'n mdt luc nao dd, ngudi lao ddng khdng thi
chiu dung vl nhilu nguydn nhan, nhung trudc hd't la do ddng tiln mdt gid, luang
khdng dam bao mfic sdng tdi thilu va hp da phan fing bdng each rdi bd nha
mdy.
Tinh trang thfia thdy, thid'u thp ludn duac nhdc tdi khi ban dd'n tinh trang
mdt cdn dd'i cung - cdu lao ddng tai Vidt Nam. Ddng thdi, su Idch pha cung
edu ngudn nhdn luc trong chinh sach dao tao cung la mdt trong nhfing nguydn
nhan ddn tdi tinh trang md't can dd'i nay. Trong ca cdu lao ddng cua doanh
nghidp, ngudn nhan luc cdn bd khung chi chid'm tfi 5% dd'n 10%. Tuy nhidn, xu
hudng thfch vao dai hoc cua nhilu hpc sinh va phu huynh da khid'n thi trudng
lao ddng khdng chi thid'u hut lao ddng phd thdng ma cdn thid'u hut ca lao ddng
ky thudt.

36

TAP CHf TAM Lt HOC, So 1 (154), 1 - 2012


Kdt qua tuyIn sinh eua cac trudng nghi trong nhfing nam qua mac dii da
dung nhidu hinh thfic chidu sinh, nhung sd lupng tuyIn sinh kha khidm tdn, chi
dat 40 - 60%). Dang luu tam la ngay trong ban than eae trudng nghi thi hoc sinh
chu ydu theo hpc eae nganh ke toan, quan trj doanh nghidp, thu ky. Cac nganh
ky thuat (didn edng nghidp, didn tfi, co khf...) thu hut rdt ft hpc sinh.
Tuy nhidn, trai ngupc vdi nhfing ky vpng ban ddu eiia ban than sinh vien
va gia dinh, theo bao cao cua Bd Lao ddng, Thuong binh va Xa hdi, hidn nay cd
khoang 25% sinh vidn cac nganh luat, quan trj kinh doanh, khoa hoc xa hdi
chap nhan lam eae cdng vide chi danh cho lao ddng phd thdng nhu ban hang,

tid'p thj, djch vu an udng. Dilu nay da gay lang phf tiln cua gia dinh va xa hdi
trong vide dao tiio va sfi dung ngudn nhan lire.
Di cdi thidn tinh trang nay, mdt sd trf thfic dl xudt:
Cdn hinh thanh thj trudng lao ddng cd dp bao phii rdng han. Trong thdi
gian qua thj trudng lao ddng da dupe hinh thanh nhung dp bao phu ehua rdng,
thdng tin ehua da dang, chua hdp ddn ngudi lao ddng cung nhu ehua tao nilm
tin eho chu sfi dung lao ddng.
Cdn cd su giam sat chat che hon nfia thi trudng lao ddng. Giam sat cac
ehu doanh nghidp
- Xde djnh lai he thd'ng phap luat vl thj trudng lao ddng, dl nghj eae tap
doan, cdc tdng edng ty khi ddu tu vao eae du an ldn phai bao cao, du kid'n nhu
cau nhan lue va cd kd' hoach chuan bj.
- Ra sodt lai he thdng cdc trung tam gidi thidu vide lam, nang cao tfnh
chuydn nghidp, phat triln mang ludi gidi thidu vide lam xudng tan thdn ban...
- Chu trpng dd'n eai each tiln luong, tiln edng theo djnh hudng thi
trudng gdn vdi nang xudt lao ddng, khdng phan bidt ddi xfi gifia cac loai hinh
doanh nghidp.
Tfi kd't qua nay cho thdy, nhin chung, trf thfic Viet Nam khdng thd a
trudc eae van dl ldn eua dan tdc. Tuy theo hilu bid't chung va hilu bid't vl
ngdnh nghi eua mlnh ma hp cd nhfing quan dilm nhan djnh vl nhfing van di
cua da't nude theo each ridng eua hp. Nhfing ngudi thd p, khdng quan tam
chid'm ty Id khdng dang kl.
Tai lieu tham khao
1. So lieu khao sat thuc tidn dupe tham khao tfi sd lieu ciia de tai nghien cfiu khoa hoc
cdp Bp: Nghien ciiu mgt sd ddc diem tdm ly xd hgi ca bdn ciia tri thifc nude ta, do

TAPCHfTAMLtHOC,Sdl(154), 1 2012

37

Vidn Tam ly hpc chu tri, PGS.TS. Ld Thj Thanh Huang vd TS. La Thi Thu Thiiy ddng
chd nhidm.
2. Ld Thi Thanh Huang (chii bidn), Nhdn cdch vdn hda tri thdc Viet Nam trong tien
trinh mdcita vd hgi nhgp qudc te, NXB Khoa hpc xa hdi, Ha Ndi 2010.
3. Bdo cdo 20 ndm ddu tu nitifc ngodi Igi Viel Nam 1988 2007. .
4. Cung cdu lao dgng dang mdt cdn ddi nghiem trgng, .
5. Trdn Ngpc Hidn, .
6. Qudn ly ddt dai - dung ddu vi phgm dd, .
7. Qudn ly ddt dai: nhitng khia cgnh dgc tin), http//vietnamnet.vn.
8. Huynh Bao San, htlp://luoitre.vn.
10. Thdnh phd Hd Chi Minh khdt lao ddng: cdu mdt ddng, cung mdt neo,
hUp://giaoduc.edu.vn.

38

TAP CHf TAM L? HOC, So 1 (154), 1 - 2 0 1 2